Ka Nupepa Kuokoa, Volume XII, Number 14, 5 April 1873 — HE MOOLELO KAAO NO ROBIANA LO KA HIWAHIWA O KE KOA, HELU ALUA O KA IKAIKA. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO ROBIANA LO KA HIWAHIWA O KE KOA, HELU ALUA O KA IKAIKA.

j I unuhiia mai loko mai o ka Buke ArabU», mai ka olelo Beritania a ka olelo Hawaii. | MAHELE 11. : HELŪ 66. ILOKO nae o ka wa a na wahine kauwa e uanahu ann i na pepeiao o Keot ni Hemolele, uwe ae la oia me ka leo !nui, nie ka pnpnle ne o na lima i un inau wahine uei, me ka i i»e, Auwe ! Auwe ! Owau maoli no ka ! A lohe o liohiana j Lo ma,akauka malu iho la lakou inaloko o ku rumi hookipn. | lu Ilohiana Lo nfie i puka mai ni inni |loko mai o ka rumi hookipa, a komouku jla ma ka rumi o Keoni Hemolele e noho !ana,a ninau aku la, Pehea iho nei kau imoeuhane e Keoni Hemolele o keia awaikea? Pune mai la kela, Ua kuhihewa ;au he moeuhane, eio ka ! ownu maoli no | keia e noho »ei iluna o ka noho o ku hope Moi, mainua o kou komo hou ona nku iloko'o ka eke tulena. Ulu puni iho la |o Robiana Lo i ka inoina. a i mai la, Mai Jpane hou mai oe ia'u pela, no ka niea, ua haawi au i ka ekē talena mn"kirlT(nar 0 Ekemila a me Piuka, kn maua ilio hannhanu punana, a kokua hoi no ko niaua |la pilikin, a owai la auanei ke kupua ikaika e lanukila ae innluna Inua ma keia ' hope aku, nolaila, o na iknika a pnu iuum lolaua, he mea pnani wale ia no. Pnne mai o Keoni Hemolele, Heoiaio, he ika--1 ika no lauā i ka la o ka ikaika, akn, i ka |la nae o ko oukou pilikin, e komo inun 'ana laua iloko o ka eke talena, u o oukou ihku rio ka hope, nolaila, ke nloha wale ae la no au ia oe, kni no pahn o ka moke aku ln l(i hoi ia ia Debolo, eia no ka hoi ua mnke. No keiu mau olelo ae U a Keoni Hemolele, komo iho la iloko o Robiana Lo, !ka manno ukiuki, a hoi oku la oia me kona manno paa, aole oia e kamnilio hou jana me Keoni Hemolele n hiki i ka pau ;ann o na inahina eha. | Aoua' Keoni Hemolele nei, ua mau {nokona noho ona ma ia kulana, aha, ma kekahi la, hoounoaku la oia i kekohi wahine kauwa, e lawe i iwakalua tausani apana dala, na konn wahi makuahine. A hala hoi elua puie mahope iho, heie aku lo ua wahi inakuahine nei e ike i kona keiki. Aia nae a hiki aku oia, ninau koke mai la no o Keoni Hemolele, Owai joe ? A heaha kau maanei ? Panemai la ika makuahin", E kuu keiki, owau no nei iO kou makuahine, a i hele mni nei hoi au e ike ia oe, no ka mea, ua hala ae nei he mau kauna makahiki o ko kaua halav/ai ole ana, me kuu manao kuhihewa nae, ua make oe, aka, ma ka lokomaikai o kekahi wahine i liiki ae imua o'u, he lumi la a oi mamua ae nei, hoi mai ana |oia ia'u nou, a me kau makana nui hoi i hoounn oe ai, nolaila, kupu mai la kuu manao, e hele mai e ike ia oe, a oia hoi keia o'u e ku aku nei imua ou i keia la. Pane mai la o Keoni Hemolele, E hele oe pela, no ka mea, he Hope Moi au, a ua hoouna aku no au he iwakalua tausini apana dala na ko'u makuahine. Ma keia mau olelo a Keoni Hemolele, hilahila loa iho la kona makuahine, a hoi akti la me ka nnmunainu. Inia nae e hoi ana, hoouna aku la o Keoni Hemolele, ; he uini tiiisani apana dala, ma ka lima o kekahi wahine kauwa, me ka i aku, E lawe oe a haawi aku i kela wahi luahine, ln e olelo nku no hoi, nole make hele hou 'maimaanei, no ka meo, he huhu loa ko 'keiki ia oe. A l«»he kahi makuahine, «a |ae mai no oia, n hoi aku In. E waiho iki kakou i ke kamoilio ana ma&nei no Keoni Hemolele, a e nana

ue kakou Dt Lo Walenn. oiui uia i kii a» iu Kanaika Abe, a looa aku i ke aupujiii Poepoe. lani nae i hiki akn ai, e hanoi niLii ana no o Hipa i ke keiki a laua. A pau ka uwe aloha a me ka hahai mea liou ana, ninau kokeuku la no o Lo Walena, Owai ka inoa o ke keiki a kaua ? ; Pane mai o Hipa, Ua kapa iho au ma ka ihapa o kou inoā a me ko'u, oia hoi, Lo Hipa. Ninau hou aku no o Lo Walena, Pehea la ounnei ka wahine a kana, no ka inea, ke kali la na'lii o ke aupuni o Wakawaka, a pau ka mare ana o maua, alaila lakou hoi. Pane mni o Hipa, Heaha hoi auanei, e hoi no hoi paha olua i Pelekane, a e noho no hoi paha au me ka'» hnnai alii, o e hanui iio au iaia me ka wai o na pua u hiki i kona wa e nui ai. Ae aku la o Lo Walena. E nn hou, aole paha oukoq i poina no ke noi a Kainelolelepali, ke kaikamahine olii o ke aupnni Hieno, i Inwe aihueia mai ai e Kailiooukoi a ine ko oe onu aku 0 Lo W r aleuo. Noloila, i ko holo ana o iia kuku mawaena o Lo Walena ina a me Hipa, i aku o Lo Walena ia Hipu, Mumua ae o kuu haalele una iho ia oe, ua wniho aku nu i ka'u olelo knuoha ia K melolelepali, ke kaikainahine aiii o ke aupuni Hiena, no ka hoihoi ana .ioia i kona oupuni, a ua oe aku no au, mahope iho nae o ko hookoia ana o kuu mukemake, nolaila, e hele unn au e hooko i kuu inea 1 ae ai. Ae mai lu no o Hipa, aka, o naika Abe nae, ano e mai la kpnawjMipr l' I olelo, Aole au e ne aku nna ia oe e hele|J momuli oe hlo loa i kela wahine a haalele mai ia'u o me ko kuuo keiki o ko kaua mau la heu ole, no ka niea, uo lohe no au i kn ui n me ka nani o ua wahine la. A ina no lioi oe e haoa una pela, oloila, un oi nku no ka hoi ka pono, ina e make au imua.o ka Moo me kuu haumia ole, mamua oe o keia hauk' ino nnu o'u mai kou poli mai, inn e hunu io unu oe pela. 0 kou mea no kn ia i ne ole mai ui i ka'u 1 noi aku ai, e mure e ia kaua inainua ne 0 kou hele ona, eio ka he manao no kou e haolele ana ia'u ? Heaha la hoi kanu, aia no ia i kou manao, a owou la eo, ua pomoikai iho la no hoi ou, ua uhiia ko'u hilahila, mn ka noho mehaineha ana ma keia aupuni, oohe men nonn e ike wale mai. O ke ola a me ks make ma keia noho mehameha ana, uo like no. Pone mai o Lo Wolena, E kuu puo daimana alohn, ka mea o kuu monoo i kou nui oi o oe, moi kuu la i haolele iho ai ia oe a hiki i ka hnlawai pu ana o ko kaua mau ike, aole ioa au i poina i ka hoomanno aua nou, o kuu kino wole no ke hele ona imuo, a o kuu monao nae, e hoi ana no i hope nei io oe. Aka, ma na wahi n pau a'u i hele ei, ua hoao ia mai no au i ke noi ia mai e kekahi poe i oi loa ae imua ou, nole nae au i ae aku, o ka pahee waie no ka'u i hana aku ia lakou, uole hoi o ka iini pu kekahi, aole no hoi 1 aui ae ka awihi ana a ko'u mau maka j ia lakou, nq ko mea, me he mea la oe e jhaawe iho ana ma kuu kua, a e aui ae no au e ike ; pela no ma kuu moe ana iho 0 ka po, ua pinepine loa kou loaa ana ia'u ma na hihio, a huli ae la au e opo a hoohuli mai, pakelo aku la oe me he olali la, a puoho ae la au, eia ka he hihio, a ua hoao au e pale aku, no kuu ike ana iho, he mea waiwai ole na haawina o ia ano, nolaila, ua hele au me ka moluhia, a hoi mai nei me ka lanakila, a hiki imua ou i keia la, a nolaila, ke nonoi aku nei au ia oe, e hookuu oluolu mai oe ia'u, i hele aku ai au e hooko i ka inea a kuu wahn i ne ai, o kopaia mni auanei au he ikeiki hoopunipuni, a no'n ananei ka hoj innia ana, hoino pu in me kuu nupuni, a 1 nolaila, mai knnalua kou manno no ka ihookuu ann mai ia'u. Pane mni kn »<• ;hine, E hookuu aua no nu ia oe e hele, |a e hana loa no hoi oe me ka maluhia a jhiki i kou hoi ana inai. j Iloko hoi o ko lnkou mnu kuka loihi 'nna, ua hooholoia ka pono, no ka hoihoi [ana ia Kamelolelepali i kona aupuni. Aia

| nae a hiki ;>ku o Lo Wulena ma ke aupuni o Kailioaukai, e noho mai «na no <> [ Kamelolelepali, a he wahi ilio bulu hoi | ke hookohukohu a kane inai ana na Kamelolelepali, mamiili wale iho no o kono mnnuo hooknhii. I ua walii ilio nei nae i ike mai ai ia Kamelolelepali, i kn hele onn mai o kukuli iho imua o Lo Walena, ano e mai la nae kona helehelena, ala mai lu kona mau hulu kual i, keke umi la na niho, a lele mai la me kn inanao e lanakila inuluna o Lo Walena, aku, lele e ia mai nne e keknhi ilio e oe, a hakaka iho la o laua iho wnle iho no, a make no laun ia luua iho. | I i Kainelolelepali e puliki ona nta na j wawae o Lo Walena pane ae la oiu, i ka i i ana ae, Makena no hoi uo kuli ana o'u ia oe, oi kali aku me ka mnnoolano i kou j hiki mai, poina pu wale iho no, oiai ua . ike iho no nu, aohe kuleana e hookoio ai io inau olelo ona o kouo, n mnnao wale j iho no ou, aole no la oe e hiki inai ona, j eia ka e hikimai ana oe. Pane iho la oj Lo Wulenu, O na inea a pau a'u e pane i oi, me ko oiaio wale uo ; mni hiki mua J mai no fu inuei, ina la he pono ko'u hiki i ana ne i ke oupuni o kuu wahine; hikl j ae au iluila, uo lilo iho kuu wahine ) kej kanakn powa, a ina ua make, loaa e nae j ia Hipa, ain ke noho la i ke aupuni Poe- j poe i keia h, n no kuu hoomanao hoi no I na olelo mua, hele mni nei au e hooko, i a'nolaih, e hoomaknukau oe ano, no ke j He manawa ole, ua inakaukau koke j ne la o Kamelolelepali, me ke noi moi, | Mnmua ae o kou hoihoi aua ia'u, e aho e I hooko mun mni oe i ka iini pau ole a kuu j manao ma o ko kino la, o hiki nku nuonei | koua i kuu oupuni, kailiia oku oe e o'u poe kiiikoinn, a o kou lilo no ia ia lakou, a nele hoi ou ke kumu i loaa ai, nolaila, he innkeinake ou e noa muu ko kinoia'u, i hlo ai lakou a p&u i poe oi poomaunu na'u. Paue iho o Lo Walena, Aole o'u mnnao e hana pela, mai a oe a hiki ia lakou, hookahi huauina e loaa ia oukou, a oia hoi ko oukou nele. a he kuko ka mai e loaa ia oukou, a o ko oukou mai no ia a e holo oukou i ka make. Ia laua nei nne i kau ne ai iluna o ka noho lele, a o ka lele aku la no ia. Lawe ae la o Lo Walena i ua kaikamahine alii nei, e hoomakaikni ma na wahi a pnu o ka lewa a me ka honua Aka, no ko laua ano huikau loa, un ili iho ka pilikia nui maluna o Lo Wolena, a no ka hiki ole j iaia ke hoomanawanui, ua nonoi koke ae oin i ka lokomaikai o ke Kauka, a mamuli o kana lapaau loea nnn, ua pau koke ae la ka pilikia. O kana mau olelo paa nae imua o Kanaika Abe, ua poloke ae'la ia, aka, ua mihi aku no oiaimua o Alahe, me ka hooili aku no i na hewa a pau maluno ona. Ia laua nei hoi i hiki aku ai i ke aupuni Hiena, a komo anailokooka Halealii, a e nolio mai ana no na'lii me na aahu o ke kanikau, a e noho kanikau ana no hoi ke aupuni holookoa. Aka, ike inai la nae lakou ia Kamelolelepali, hooho ae la lakou i na leo huro me ka olioli, a hoolai haia aku la ma na wohi a pau o ke aupuni Hiena, a he manawa ole, ua akoakoa i mai la na mea a pau. ! Kii mai la ka Moi ia laua nei, a kui lima pu aku la, a hoonoho ia iho la mamua pono iho o ka Nohoalii, mawaena o ko ka Moi ohana ponoi. Ku moi la ka Moi, a kauoha ae la i kekahi Ahaolelo ku i ka wa, no ka hooloheana i ka moolelooko Kamelolelepali I lilo ana ia Kailioiukai a me kona ku hou ' ona imua o lakou ma ua la nei. I ka akoakoa ana mai o na mea a pau, ; ku ae la o Kainelelelepali iluna, a hahni i mai la i nn mea » pau mai ka mua a hiki ji ka hope. Ia wa, ku mai la ke Kuhina ' nui. a nonoi ne la i ka Moi a me ko ka Hnle. e haawi aku no ia Kamelolelepali. i wahine na ka malihini, i uku panai no kana hoopakele ana i kn kakou milimili, ka pua laha ole i lawe aihueia mai keia

nupiiui aku, » iiiiiinuli «• kt* knkiM aloha a keei keiki opiupin, uu liuilimia iiini la oa pua nei, aia oia ke mohahi mai la ma konu wahi i keia la. A ina e lowa ole kona mnkemake no Kainelolelepnli, e hiki no iain ke lawe i na wnhine opio, a o kn Noho Moi iio ka palena no keia aupuni. Hooholo like ae In ko ka Hale; a pnu, aka, ma ka nman nna in Lo Walena, ua p-uie mai oia, K ka Moi a me ! ko ka Hale, ua ike au i ko oukou loko-' maikai, aka, nole nae e liiki ia'u ke lawe ! i kekahi o ka oukou mau mnkana, no ka i mea, i kokua wale moi nei no nu me ka i manao ole no ka ukuia mai mnhope, oiai : he waliiue u he mau aupuni no ko'u e j paa nei inn ka polio o kuu liina, a o ke-i kahi nae o i» mau aupunij ke pookela oj na aupuni a pau o ke ao nei, oia hoi ke, aupuni i hana limaia e Debolo nona iho, a o ua o Debolo, ua puhiiu mai nei e a'u i ke ahi. | O kn Moi nae a me na'lii o ke onpuni | Hienn, ua lolie no Inkou no ke puhiio'na i 0 Debolo i ke ahi, a o ka mea nae nann ; 1 puhi i ke ulii, uolie lakou i ike, me koj lakou inunuo uue, he kanakn nui lu, eia ! ka he keiki opiopio wale no. A iloko o| ia wn, kau ilio la ka weli innluna o ho mee u pau, nohe mea hiki e kamailio hou ( nkn iain, no ko lakou piha loa i ka ma-; ka'u, e kuhi ana paha e haua ino wnle aku ann kei« ia lakou. Aia nae iloko o ia mannwa, ku ae la o Lo Walen» ilunn, n nonoi nq la i ko ka <r5fH 4^wr,'i rtl hTW nkw wi oia,-j oiai ua haiki loa ka iiianawa i haawiia uini 1 nona e hele ui. A mamuli o knna noi, ua j hookuuia mai oia e ka Moi ame ko ka Hale, nka, aua nne o Komelolelopnli 8 me J ua kaikainn, me ka manno e liio i kone | na Inkou, aku, ua hooie no o Lo Walenn, j n hoi oku la a hiki i ke aupuni Poepoe.; (Aole % pau.) |