Ka Nupepa Kuokoa, Volume XII, Number 29, 19 July 1873 — Page 2
| This text was transcribed by: | Noe Kapuni-reynolds |
| This work is dedicated to: | Johnette Keonaona Toy Len Kapuni-Reynolds |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
MA KE KAUOHA.
I KEIA LA, ua hookohoia aku o L. McQully Esq., i Komisina no na Palena Aina, o ka mokupuni o Oahu, ma kahi o Hon. W.P. Kamakau i make.
EDWIN O. HALL, Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Iulai 5, 1873
I KEIA LA, ua hookohuia aku o Hon, J. Moanauli i Komisina no na Ala-liilii a me na hooponopono wai, no ka apana o Kona, Mokupuni o Oahu, ma kahi o Hon. W.P. Kamakau i make.
EDWIN O. HALL, Kuhina Kalaiaina Keena Kalaiaina, Iulai 5, 1873. 606-
OIAI, ua hoi mai nei o THEODORE CHRISTOPHER HEUCK, ESQR, ke Kanikela no ka Emepire o Geremania ma keia aupuni, a Kanikela hoi no ke Aupuni o Denemaka, iloko o keia aupuni, a ua hoike pili aupuni mai i kela la no kona hoi kino ana mai nei mai Europa, a e hoomaka ana i kana hana i keia la, ma ke ano he mau Kanikela no ka Emepire o Geremania, a i ole ia, no ke Aupuni o Denemaka, nolaila, ke kauohaia aku nei, o kana mau hana pili aupuni a pau no ia mau aupuni, e paulele a e mahaloia e ko ke aupuni mau mana.
CHAS. R. BISHOP, Kuhina o ko na aina e.
Keena o ko na aina e, Honolulu, Iulai 8, 1872. 606
KE HAIIA aku nei ka lohe i na kanaka a pau i loaa ole ka lepera, mai keia la aku a mahope aku nei, ua hookaawale loa ia na aina o Kalaupapa, Waikolu, a me Kalawao, ma ka aoao makani o Molokai, e ka “Papa Ola,” i wahi e noho kaawale ai no na mai lepera; a ua kapu loa na mea e ae a pau aole e hele aku, a o na moku a pau, na waapa a me na waa ke papaia aku nei, aole e ku a pae ma ia mau wahi, aia wale no a ae aku ka Papa Ola’ ua hookapu pu ia no hoi ke alanui e moe ia maluna o ua mau aina la, a ua papa ikaika loa ia no hoi na kanaka a pau, aole e hele ma laila me ka ae ole o ka Papa Ole a o kona agena paha. Ke konoia aku nei no hoi ka lehulehu, e nana i ka Pauku 5, A, o ka Mokuna xxxiii o na Kanawai o 1870, penei:
PAUKU 5 (A.) Aole no e aeia kekahi mea i loaa ole ia ia ka mai lepera, ke hele aku a e noho paha maluna o kekahi aina, wahi, ailoko paha o kekahi pa i hookaawaleia e ka Papa Ola, no ka hookaawale ana a me ka hoomalu ana i ka poe mai lepera, ke ole e loaa mua ia ia ka palapala ae a ka Peresidena o ka Papa Ola, a i ole ia o kekahi luna i hookohuia e ka Papa Ola; a ina i loaa kekahi kanaka maluna o ka aina, wahi a pa paha i olelo mua ia, me ka palapala ae ole, ina i ku ka hewa iaia imua o kekahi Lunakanawai Hoomalu a Apana paha, e hoopaiiia i ka uku aole e emi mai malalo o na dala he umi, aole hoi e oi aku i na dala he hookahi haneri no keia p me keia hea; a i uku ole i ke dala, alaila, e hoopaahaoia ma ka hana oolea a kaa ka uku hoopai a me na koina o ka Aha.
E hookoia ke kuhikuhi maluna ae me ka ikaika mai keia la a mahope aku nei.
Ma ke kauoha a ka Papa Ola. CHAS T. GULICK,
Kakauolelo Papa Ola.
Keena Kalaiaina, Iune 18, 1873.
Ua hookohuia ka poe nona na inoa malalo iho nei i mau Agena no ka Oihana kalaiaina, no ke koho ana i ka waiwai io o na aina, e like me ko ke aupuni hoololi ana: Maui, Molokai a me Lanai- W.O. Smith, L. Aholo, D. Kahaulelio.
Oahu- D. Kalakaua, C.J. Laiana, J.W. Makalena.
EDWIN O. HALL, Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Iulai 1, 1873
Ke Kauohaia aku nei ka poe a pau e malama mai nei i na Bona Ale o ka Hale Hotele, e hoike mai ia lakou i ke Keena Waiwai, i haawi hou is aku ai na bona a ka Ahaolelo i hala i hooholo ai. ROBERT STIRLING,
Kuhina Waiwai.
Keena Waiwai Iune 24, 1873. 604 3TS
KE hoikeia aku nei ka lohe i na mea a pau, ua hookohuia aku o Mr. Henry Johnson, i Agena ma ko ke aupuni Hawaii aoao, no ka hooponopono ana i na palena aina o ka Mokupuni o Kauai. Ina o ke aupuni ma kekahi aoao; a iaia e kii ia aku ai no ka hoolohe ana. EDWIN O. HALL,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina Iune 24, 1873.
I KEIA la, ua hookohuia aku o WM. Meresburg i Luna Hooiaio no na Palapala Kepa! No ka apana o Kohala. Akau. Hawaii, ma kahi o Hon. J.W. Naihe i make.
EDWIN O. HALL Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Iune 16, 1873. 603 3ts 605
I KEIA la, ua hookohuia aku ka poe nona na inoa malalo iho nei i mau Luna Helu no na apana ohi auhau a pau o na mokupuni, no ka 1873:
OAHU............Honolulu..................................C.H. Judd
Ewa a me Waianae...................A. Kaoliko
Waialua....................................S.M. Naukana
Koolauloa.................................J. Amara
Koolaupoko..............................E.H. Boyd
MAUI.............Lahaina......................................D. Kahaulelio
Wailuku.....................................T.W. Everett
Makawao..................................M. Kapihe
Hana.........................................M.P. Peenahele
MOLOKAI A ME LANAI..............................E.H. Rogers
HAWAII.........Hilo..........................................F.S. Lyman
Hamakua..................................G.W.D. Halemanu
Kohala Akau............................C.F. Hart
Kohala Hema...........................P. Kaaekuahiwi
Kona Akau..............................S.K. Kaai
Kona Hema.............................D.H. Nahinu
Kau.........................................Thos. Martin
Puna........................................J. Ili
KAUAI...........Hanalei.....................................H. Johnson
Anahola....................................Kapahuelima
Lihue........................................S.Kamahaio
Koloa.......................................G.W. Lilikalani
Waimea....................................V. Knudsen
@@ Kaika
Keena Waiwai, Iune 16, 1873 603 2m
E HAAWIIA ANA I MAKANA HE HOOKAHI TAUSANI DALA i kekahi hui a kanaka paha, oia hoi ka mea mua e hoomaemae maikai ai ma ka mea hana a “Culp,” i na lau paka maoki i hoouluia ma Hawaii nei, a lawe aku i waho o ka aina i na paona he iwakalua tausani (20,000;) me ka hoomaopopo nae, o ka poe e ake ana i keia makana, e hoike e mai lakou i ke Kuhina Kalaiaina mamua ae o ka la 1 o Maraki 1874.
EDWIN O. HALL
Kuhina Kalaiaina
Honolulu, Mei 26, 1873.
Ka Nupepa Kuokoa me Ke Au Okoa I HUIIA.
Published every Saturday, $2 a year.
REGULAR EDITION, : : : : : 4,872 COPIES.
NA PEPA PAI MAU IA, ::::: HE 4,872.
HENRY M. WHITNEY,
Publisher and Editor, (Luna Hoopuka.)
JOS. U. KAWAINUI,
Associate Editor, (Luna Hooponopono.)
HONOLULU, IULAI 19, 1873
Ua hala ke kau o ke kupilikii.
He mai ko kela a me keia aina iho. Oia mau hiohiona, ua ikeia e kakou mamua, i ka wa o ka mai ula-lii a me ka puupuu hebera, a lawe aku he umi tausani a oi aku i ka makahiki hookahi. A oiai hoi o ka mai pake, (lepera) ua laha ae ia maluna nei o ka aina no kekahi mau makahiki i hala mamuli o ka hemahema o na lima lawelawe o ke aupuni o kela au iho nei, a no kekahi kumu e ae e pono ole ai ke hoike aku mai a nei aku. I ka wa i noho mai ai keia mau luna aupuni hou, o ka lakou hana mua ka hooikaika loa ana e hooki i ka laha ana o ka mai pake, ma ka ohi ana i na kanaka a pau i loohia e ia mai, e hookaawale loa i Molokai. Me ka ikaika a me ke kuoo nui lakou i hapai ai. Ma kekahi wahi o ka pepa o keia la, e ike ai kakou i ka holo o ka lakou hana. I keia wa, he 813 ka nui o na mai lepera i ohiia a hoihoiia i Molokai, a ke malama pono ia lakou. Ke manao nei ke Kauka, aole paha i kanalima ka poe i koe e huan liilii ia mai nei ma na wahi a pau o na mokupuni nei, ua pii mai ka mai a nui a uuku paha. He mea pono ke oleloia, ua paa ka mai malalo o ka hoomalu ana a ke aupuni, ina pela ka makaala i keia mua aku, alaila, e pau loa i ka nalo ka mai. Aole he kumu e makau ai i ka mai i keia wa. Ua pau ke kupilikii, he manaolana o Hawaii ma keia mua aku, @ mahaloia ka Moi Lunalilo a me kona mau lima lawelawe.
No Ke Kuikahi Panai Like.
[Ma ka pepa o kela pule, a me keia, ua hoolaha makou i ka haiolelo piha a Kapena Loke. I hana makou i keia i ike likeia ai na aoao elua. Aole o makou hoapono i kana mau manao, a ke manao nei makou, o kana mau mea i olelo ai. He hoalaala ana mai ia i na manao kuee mawaena o na kanaka maoli a me na haole, e like me ka hana ma Nu Kilani. No ia mea, ua hoapono ole loa makou i kona manao, a o kekahi o ko makou mau kumu kue no ia, ke waiho ia mai nei e ko makou mea kakau malalo iho nei. L.H.]
“Ina e alakai ka makapo i ka makapo, e haule pu laua iloko o ka lua’, A ina e alakai ka mea kolohe a maalea i ka makapo, pehea la auanei laua? Pehea hoi.
E na hoa mai Hawaii a Niihau, e nana kakaou i ke ano o na haole e imi ana e lilo i mau alakai no keia lahui, he okoa ka manao o kekahi, a he okoa ko kekahi. Ke olelo mai nei kekahi poe; he pomaikai ko keia aupuni ke haawi aku lakou i ke awa o Puuloa ma Ewa ia Amerika Huipuia, a loaa mai ke Kuikahi Panai Like; a ke olelo nei hoi kekahi poe, o ka mea keia e poino loa i keia aupun!
E makaala kakou i ke koho ana i na Kakauolelo nana e alakai i na mea e pono ai ko kakou aupuni. “Ma ko lakou hua e ike aku ai oukou ia lakou.” 1. Na kekahi poe haole i lawe mai i ka mai pala i kela mai ino e luku nei i keia lahui, a ke hoomau nei lakou i ka hoolaha ana. O lakou anei ka poe aloha io mai i keia lahui?
2. I ka hiki ana mai o na misionari i ka makahiki 1820, koikaika kekahi poe haole i na’lii e kipaku aku ia lakou, o lakou anei kekahi poe hoaaloa o keia lahui?
3. Hoopii kekahi poe i na moku manuwa e hoohalahala ana i na hana a ko kakou mau alii, a kii mai o Loa Keoki i kekahi manawa, a lawe pio i ka aina. Pela hoi kekahi mau manuwa Farani i kaili wale ai i ka moku o Kauikeouli, ko kakou alii aloha nui ia, a wawa@iia ka papu, me ka hoino wale, a me ka hao ana i na dala he iwakalua tausani; o lakou anei kahi poe aloha io mai i keia lahui?
4. Ua hooikaika mau mai kekahi poe haole e hookomo i ka barani, Huiseki, Rama, Gini, Okolehao, a me na waiona e ae, a hooikaika nui hoi e ae ke aupuni i ke puhi rama ma Hawaii nei; o lakou anei ka poe aloha i keia lahui?
5. Ke kii aku nei kekahi poe haole kalepa i ko lakou mau waiwai kalepa i Geremania, a i Enelani, a ke kue nei lakou i ke Kuikahi Panai Like me Amerika, o poho lakou i ke komo ana mai o na waiwai Amerika me ke Dute ole. No ko lakou aloha @@@@@@@@@@@@@@.
6. Hooikaika loa kekahi poe haole e hooili i ke aupuni ia Kalakaua, oiai, ua lokahi na makaainana i ke koho ana ia Lunalilo; o lakou anei ka poe aloha io i keia lahui?
7. Eia hoi, ua ku mai o Kapena Loke ma ka luakini o Kaumakapili, a hoike iaia iho i Kakaolelo no Hawaii nei. Owai la o ua Kapena Loke nei? Oia ka haole nana i haawi ae i ekolu mau huro ana no ka Moiwahine Victoria, ke alii o Hawaii nei i kona wa i lohe ai, ua lilo ia Loa Keoki keia mau Pae Aina. Heaha hoi kana oihana? He kalepa kuai rama. He aloha io anei kona i keia lahui?
E nana i keia mua mahele ehiku, o lakou anei na makamaka io o Hawaii? E koho anei kakou ia lakou a me na mea like i mau alakai ma na mea e pono ai o ke aupuni? E haawi anei i ka hoeuli o ka moku iloko o ko lakou lima, aole anei e ili koke ka moku?
Eia hoi kekahi poe haole i lawe mai i ka malamalama i Hawaii nei, a auhee aku la ka hupo; i hooikaika i na’lii e kau i mau kanawai maikai, a haawi i na makaainana i palapala alodio o ko lakou kuleana iho, a haawi hoi i na makaainana i ka mana balota. Aole anei o lakou ka poe i aloha io mai i keia lahui? Ke makemake nei lakou e hooulu i ka waiwai o keia lahui, e like me ka ulu ana o ka naauao. Nolaila, lakou e hooikaika nei e hanaia i Kuikahi Panai Like me Amerika Hui.
E nana kakou i na kumu koe o Kapena Loke i ka haawi ana i ke awa o Puuloa, i mea e loaa ai keia Kuikahi Panai Like.
Ke olelo mai nei oia, O ka haawi ana o keia awa, o ka make no ia o keia aupuni, e hoopilikia mau o Amerika ia Hawaii nei haunaele, e hao wale i na aina o kanaka, a hoopau i ka noho launa pu o na hoa, me ka hoole i ka Moi Kaulana, e kaili wale i ke ea o ka aina a mau loa aku!!! Auwe! Auwe!!
E hana mai o Amerika Huipuia ia Hawaii nei, wahi a Kapena Loke. Aole nae he aupuni lokomaikai a hoopololei ma ka honua, e like me ua Amerika Huipuia nei. Inahea la i imi ai o Amerika Hui i na aina o hai? I keia manawa ua noi mai ko Sana Dominiko ia Amerika Huipuia e lawe ia mokupuni, a hoole no lakou. A ua noi mai hoi ko Fijii e lawe o Amerika Hui i ka pae aina o Fijii; hoole mai no. Pela hoi ko Samoa i nonoi makehewa ai. Aole akaka ko lakou ae mai, ke noi aku kakou, e hoole no paha. Ua hooweliweli mai kekahi mau aupuni ia Hawaii nei, aka inahea i hana ino iki mai ai o Amerika Hui ia kakou? Nolaila i ko Kapena Loke hoino wale ana mai ia Amerika Hui, ua hoike mai oia i kona ano wahahee, i ike ai kakou Malia paha, ke makemake nei oia e kohoia mai i Lunamakaainana, a ke imi nei e hoomalimali i kanaka ma ka hoino ana aku ia Amerika Huipuia.
Ina he oiaio ka Kapena Loke olelo, e hoike ana, he poino kakou ke ae ia ka lahui ikaika e noho pu me kakou, alaila, ua lalau o Kamehameha ekahi i kona ae ana mai, e noho mai kekahi haole ma keia pae aina, a pela, ua lalau hou ko kakou mau Moi, mai ia Kamehameha I, a hiki i keia manawa. Aole pono e kau kekahi haole i kona kapuwai maluna o ke one o Hawaii nei. Ua hewa ka ae ana i misionari e noho maanei. Ua hewa ka ae ana i na haole e hookumu i na wili ko, na hale kalepa, na hale kula, a ia mea aku, ia mea aku. Ua pono ko Kina a me ko Iapana papa loa ana mamua i na haole a pau loa, aole loa e komo i ko lakou aina!!
He okoa nae ko Iapana i keia manawa. Ke kii aku nei lakou i na kanaka Amerika e kokua i ko laila Kuhina Waiwai, a i Kuhina Ao Palapala, i kumu ao i ka mahiai a me ka paikau; i paahana hoi nana e hana i na alanui kaa ahi, e kapili mokuahi, a e kau i na uwea Telegarapa.
He oiaio anei, e aho e hoi a i ka wa naaupo, e hume malo, a e noho mamuli o ka pono kahiko? E kinai i ka manaolana Karistiano, a noho hupo hou aku? Pela no, ina he oiaio ko Kapena Loke.
Ke olelo hou mai nei o Kapena Loke, aole e pomaikai ana ka lehulehu i ke Kuikahi Panai like i oleloia, o kahi poe ona o na aina ko, he 50 paha lakou, o lakou wale iho no, a me kekahi poe ona o na aina nui. Kaino, ua like na kanaka o ke aupuni me na lala o ke kino, ina i pomaikai kekahi, ua pomaikai pu ke kino okoa; a i poino kekahi ua poino pu ke kino okoa; pela hoi, ina ua pomaikai ka poe mahiko, ua pomaikai pu ko ka aina a pau; a i poino lakou la, e poino pu auanei ko ka aina a pau. Ke mahuahua nei ka lilo i ka mahi ana i ke ko, a ke emi mau nei ke dala loaa mai. Ke uku nei kakou ia Amerika Huipuia i na keneta 3 a 4 no kela paona ko, keia paona ko, a kakou e lawe ai i Kapalakiko, oia hoi he $60.00 a he $80 00 no ke tona hookahi! Ina, ua loaa ke kuikahi panai like, ua hiki ke lawe i ko kakou ko ilaila me dute ole, alaila ua hiki ke hoomakaukau i ka uku no na pahana mahiai i hookahi dala no ka la hana okoa. Aka, ina aole e loa keia kuikahi, alaila, aole liuliu a hoopauia ka mahiko ma Hawaii nei. Heaha ka hope o ka hoopau ana i ka mahiko ma Hawaii nei? Heaha ko kakou mea e ae e hali mai ana i na @@@@@@@@@@@@@ mai na dala e kuai ai ma na hale kalepa? Nawai e hoohana i na kamana a me amara? E loaa i na kanaka mahea, ke dala e uku aku i ka luna auhau? Maihea mai na dala o ke aupuni e uku aku i ka Moi a me kona mau luna? Pehea la e kaa ai ka aie nui o ke aupuni e kau nei? Nohea mai na dala he 50,000 i kela makahiki keia makahiki e pono ai na lepera ma kalawao Molokai? E like auanei ke aupuni me he mokuahi la ma ka moana, i pio kona ahi, aole hiki ke holo; na na ale o ka moana e lawe ia ia, a hoolei au maluna o na pukoa. E palemo auanei ke aupuni i kona aie nui, me ke dala ole; a i ole ia, e imi e hoohui me kekahi aupuni e. ma ia mea, ua maopopo ka lalau ana o Kapena Loke, i kana olelo ana, o ke Kuikahi Panai like, o ke alakai no ia i ka hui ana me Amerika Hui puia. O ka mea wale no ia e hoopale aku ia hui ana. E pau ana ko kakou mau pilikia, ke loaa mai ke kuikahi, alaila aole he kumu e imi ai i ka hui ana. O ka poe makemake i ka hui ana, ua ike lakou i keia; a nolaila, ke kue nei lakou i ke kuikahi. O lakou no ka poe i hoohoka i ke kuikahi i ka makahiki 1870, a ke kue nei lakou i ke kuikahi panai like.
O keia kuikahi panai like ka mea e mau ai ko kakou aupuni, a o ka haawi ana i ke awa o Puuloa ka mea e hiki ai; e aho kakou e haawi ia awa i ole e lilo ka pae aina okoa. KAMAAINA.
Ka manawa Kahiko maikai.
E hoi hou anei kakou e ko makou mau hoa makaainana i “kela wa kahiko maikai,” i ka wa he “hapawalu no ka la;” o na haole kalepa a me ka poe haole, he kakaikahi, a o ke kalepa ana he kiekie; oia hoi ka wa, hookahi no launa ana me Maui i ka hebedoma, a i Hawaii aku hoi, he malama, me ke kamailio ole no ka holo ana mai anei aku a mai Kauai mai, maluna o kahi kuna Keoni Ana a me na moku holo e ae o ia ano. E huro kakou no ka hoi hou i “kela wa kahiko maikai” me kahi palule wale no a me kahi malo i ka hope ma ka “hapawalu o ka la,” a o ke kumukuai o ka iwilei lole hookahi i kanalima keneta, no ka mea ua ike no oukou e na Hawaii, he pii ka mea a na haole, a ina oukou e kuai i ke sopa, he hapaha dala no ka paona-alaila, i elua anei la e hana ai no kahi auka sopa a i eha la hana no ka iwilei lole hookahi.
Ma ka la 25 o Uine, ua haalele ka moku kalepa Syren ia Bosetona me na waiwai no keia awa. E hala ana paha he ekolu malama ma keia huakai mai.
$141,640.81
O keia iho la ka puu dala i hoolioia i ka malama ana i ka Halemai Moiwahine iloko o na makahiki he umikumamaha, mai kona wa i hoomakaia mai. Ua nui ke dala i hooliloia no ka hoolawa ana i na hemahema no ka malama ana i na mai a me na kahu mai no na kanaka Hawaii, i haaaleleia e make, a hoohemahemaia paha me ka ike ole. O ka poe i lapaauia malaila a hookuuia me ke ola maikai, ua heluia lakou ma na tausani, a i kela a me keia makahiki, e mahuahua mau ana ka papa inoa ma na haneri. O keia hale, he hanohano ia no ka aina, a he hoike ana i kona malamalama. He kia hoomanao keia no Kamehameha IV., a me kona Moiwahine, kona mau mea nana i kukulu a he mea hoi e hanohano ai kona mau luna a me ka papa kahu, nana e malama nei me ka maikai. E mau aku kona ku ana no ka pomaikai o ka poe ilihune a me na Hawaii omaimai.
O ke Komisina Amerika kuikawa
KANELA Steinberger, (Keinabaga) nona na lono wawa wale i hiki mua mai ia nei, he Komisina oia na ka Peresidena Kalani i hoouna mai i keia Pae Ainae hakilo ai i ko kakou kulana, ua ku mai nei oia ma ka la Sabati iho nei, he 14 la mai Kapalakiko mai. Ua hoounaia mai nei ia no kekahi hana ku i ka wa, a ka mea e ae i ike ole ai, heaha la ia? I ka Poalua iho nei, ua holo aku oia i Ewa maluna o kahi waapa mokuahi “Sedana,” e nana ai i kahi e nui nei ke kamailio o na kanaka, a ma ka Poakolu ae ua hoi mai oia I ka Poaha iho nei hoi, ua holo aku oia i Hilo, a malaila aku i ka Pae Aina o Samoa. Ua hoounaia mai nei oia no ka huakai, e hiki ai iaia ke houluulu ae i na mea ana i ike ai, maanei a ma na wahi e aku, a ina makemake ke Aupuni, e noi mai i awa hoolulu moku kaua maanei a ma kekahi wahi e ae, alaila, na ko ia nei ike e kokua aku ma ka noonoo ana, no ke kupono a me ka ole. Ua hoolimalimaia hoi ka moku kuna “Fanny,” ana i holo mai nei, no ka manawa e paa ai ma kana hana, a he hiki wale no iaia, ke haalele i keia moku, a kau paha maluna o kekahi manuwa, ke manao oia e hiki pono ana kana hana maluna oia moku kaua.
Ka make ana o Dr. G.P. Judd
I ke ahiahi Poaono aku nei i hala, (Iulai 12,) ia Kauka G.P. Judd e noho ana maluna o ka noho, e heluhelu ana, me ke ola nawaliwali no kekahi malama aku nei i hala, aia hoi, make iho la oia. O kona make ana he nehe ole loa, a ua manao ka mea nana e kiai ana na hiamoe ia ia. I hoomaopopo lea aku ka hana, aia hoi, ua kaili loa aku ia kona hanu, a ua hala aku kekahi kanaka nana i hoomaka i ko kakou kulana aupuni, a i noho hoi a kani a moopuna ia Hawaii nei. Ua hanauia o Dr. G. P. Judd ma Parisa ma Nu Ioka, i ka la 23 o Aperila 1803, a nolaila, ua hala ke kanahiku makahiki o kona ola ana. Ua holo mai oia i Hawaii nei, he Kauka, mamuli o ke koho ana o ka Papa Misiona Amerika, a hiki mai ia ia nei ma ka holo alua ana mai a na Misionari, me Rev. E. W. Kalaka, L. Anaru, J.S. Gerina, P.J. Kulika, a me ka lakou mau wahine. O kona mau hoahele a pau i hele pu mai ai, ke ola nei lakou a pau, koe aku o Rev. L. Anaru, ua make e. I ka 1840, ia Comodoa Wilkes i hele makaikai mai ai i keia mau mokupuni, ua ukali pu o Dr. Judd iaia. I ka 1842, waiho oia i kona hui ana me na misionari, mamuli o ke kono a Kamehameha III., a ua ae aku i ka oihana i haawi ia mai iaia, he unuhi olelo na ka moi, ano like me he Kakauolelo ia na ka Moi.
I ka 1843, ia Lo Keoki i kaili ai i ke ea o ka aina, ua kohoia o Dr. Judd i hoa no ke Komisina Hui ma ka aoao o ka moi, aka, aole i emo waiho koke oia ia hana. I ka wa a ka Adimarala Tamaki i hoihoi mai ai i ke ea o ka aina nei, i Iulai 31, 1843, ua konoia o Dr. Judd e ka moi e koho i Aha Kuhina nona, a ua hooko oia ma ke koho ana ia R.C. Wale, i Kuhina no kona Aina e, Keoni Ricoda, i Loio Kuhina, a iaia i Kuhina Kalaiaina, I na makahiki mahope iho 1844-5paha, ua hoomahuahua ia na Kuhina i eha ka nui, a nolaila, ua lawe oia i ka Oihana Waiwai, a ma ia oihana oia i noho ai a hiki 1853. I ka 1849, ua holo pu oia me na keiki alii Liholiho a me Lota i Europa e imi Kuikahi ai, e hooikaika e hoopau i na kuee me Farani, i haunaele ai ia makahiki no. Ua manao ia, iloko o na makahiki he umi ana i noho Kuhina ai, oia na makahiki nui o ka hoopilikia ia mai o ke aupuni ma ka moolelo o ka hooponopono aupuni o Hawaii nei; a ua pono loa i ka loaa ana o Dr. Judd ia wa, no ke kupaa, a nana i hookele i ka moku aupuni pihopiho mai loko aku o ka ino a na nalu e poi ana i kana mau hana, i kokuaia e Wale, Rikeke, Ricoda, Li, a me Anaru i aie nui ai ka lahui Hawaii, no ke kukuluia ana ona aupuni Kumukanawai, a i loaa ai hoi ka maluhia no na makahiki he kanakolu a oi. I kona komo ana i ka oihana, a kukulu oia i aupuni no ka moi, aia hoi, na kaumaha ke aupuni i ka aie, a e uku ana i na uku kuala mahuahua, mamuli o ka hana akamai a hoolilo pakiko ana, ua uku aku oia i keia mua aie a pau, a kukulu aela i ke aupuni he waihona waiwai e @@@ ka mahaloia mai. Iaia wale no, aole a ka poe e ae, e ola nei a i make paha, e kupono ai na hoohanohano ana a me na mahalo hoolea ana e hooiliia a ka e ka lahui, e like me kana mau hana hou e waiho nei ma ke kulanakauhale o Honolulu nei. He kupa Hawaii oia, a he makamaka aloha no ka lahui hawaii. Mawaena o na elemakule Hawaii e iho pinepine nei i ka lua kupapau, ka poe hoi i ike maka iaia, ua nana aku lakou iaia ma ke ano he kokua hoopono, a he aloha kona me he makua la. Ma ke ahiahi Sabati aku nei i hala, ua ukaliia kona hoolewa mai kona hale noho aku ma Maemae, e kona mau hoaaloha he nui loa, a kanuia ma ka Ilina o Nuuanu, ma ka aoao o kana wahine, i make e he mau malama ae nei mamua. Mawaena o ka poe hapai pahu, ke Kuhina o ko na aina e, Kuhina Noho o Amerika Hui, Kuhina Kalaiaina, Kiaaina Kanoa, S.N. Kakela, A.P. Palakuke, Rev. L. Kamika, a me Kapena Gelett. Ua waiho oia he ohana lehulehu o na keiki a me na moopuna, a me kona makuahine nana i hanau paka mai, nona na makahiki he 91, e kanikau aku nona. Welina wale.
OLELO HOOLAHA.
Amara a me ke kapili kapuai Lio!
UA WEHE AE NEI KA MEA Nona ka inoa malalo iho nei, i Hale Amara, ma ke Alanui Moi, e kokoke ia i ka uapo a Hooliliamanu, a ua makaukau oia e hana i na ano a pau ma ia laina. R. WILSON. 607 3m 618
E ike auanei na mea a pau ke haila aku nei ka lohe ia lakou, aole e hele wale maluna o ka aina o Puanahakea, Kaneohe. O ke oki ana i na laau hau a me na laau e ae, ua kapu loa! O na holoholona i loaa maluna o ia aina, e hookomoia ma ka Pa Aupuni. KANEULU.
Honolulu, Iulai 18, 1873 607 3t 609
E ike oukou ke nana mai, Owau o ka mea nona ka inoa malalo nei. Ke hana nei au me ka hookuu;ku, haalele aku, hooole aku, i na kuleana a pau e pili ana no ka’u wahine mare no HOOHOKU, ua hookuu mai i ko maua mana noho maluhia ana no na makahiki ekolu. Aole o’u kuleana i waiho aku ai i ko’u pono, no na hemahema e pili ana iaia. E lilo keia i olelo oiaio ke puka ma ka nupepa Huiia. A. OLELOINO.
Honolulu, Iulai 18, 1873. 607-2ts 609
Ua pau ka noho hui ana o Ai hapai, iloko o ka Hui o Hapai a me na keiki i keia la, a nolaila, ke papa ia aku nei na kanaka a pau, aole e uku i ko lakou mau aie iaia, a hoaie aku paha ma ka inoa o ka Hui. O ka poe i aie i ka hui o Hapai a me na keiki, he pono e hookaa koke mai, a o ka poe ana i ale aku ai, e hoike koke mai i ka poe nona na inoa malalo iho. HAPAI,
G.W.A. HAPAI.
Hilo, Iulai 9, 1873. 607 3t 609
Hoolaha Hooponopono Palena Aina.
Ke hoike ia aku nei ka lohe i ka poe a pau i pili i ka pomaikai no ka hooponopono Palena Aina, ma na aina o Kohala Akau a me Hema, a me Hamakua, Hawaii, ua makaukau ke Komisina Palena Aina e ka Apana Hookolokolo Akolu, e hoolohe i na noi no na hooponopono aina, ma na apana i haiia ae la, a e hoolohe i na olelo hoike e haawiia mai ana i pili i ka hooponopono palena aina, ma ka Hale Hookolokolo ma waimea, Kohala Hema, ma ka Poakahi, la 18 o Augate A.D. 1873 ma ka hora 10
K.A. Lyman,
Komisina Palena Aina Apana 3.
Hilo, Iulai 9, 1873. 607 7t 609
Hoolaha hooponopono Palena Aina.
Ke haiia aku nei ka lono i ka poe a pau i komo ka pomaikai no ka hooponopono Palena Aina, ma na aina o Kona Akau a me Hema, Hawaii, ua makaukau ka mea nona ka inoa malalo iho, ke Komisina Palena Aina, no ka Apana Hookolokolo Akolu, e hoolohe i na noi no ka hooponopono aina ma Kona Akau a me Hema, a e hoolohe i na olelo hoike e haawiia mai ana, i pili i ka hooponopono ana i na palena ma ka Hale Hookolokolo ma Kona, ma ka Poaono alua o Augate A.D. 1873, ma ka hora 10 A.M. @@@@@@@@@@@@@@@
R.A. Lyman
Hilo, Iulai 9, 1873.
Hoolaha Hooponopono Waiwai.
E ike auanei na mea a pau, ua hookohuia mai ka mea nona ka inoa malalo iho, i Lunahooponopono no ka waiwai o Kauhi, o Nawiliwli, Kauai i make aku nei, nolaila, ke kauohaia aku nei ka poe ana i aie aku ai, 6 hoike koke mai, a o ka poe hoi i aie iaia, e hookaa koke mai, iloko o na malama eono, o lilo auanei i mea ole.
PIKAO, Lunahooponopono Waiwai.
Nawiliwili, Iulai 10, 1873. 607 4t 610
Ma ka waiwai o P. Naopala (k), no Kalihi, Oahu i make. Ke hoolahaia aku nei i ka poe a pau i aie i ka mea i make (P Naopala) a me ka poe a pau i aie i hoike koke mai maloko o na malama eono, i ko lakou mau bila aie, me na palapala molaki kekahi ia’u, ka Lunahooko o kona palapala hooilina, ma ko’u wahi ma Kalihi, a i ole ia ia kuu Loio, ia L. Makale, ma ka Hale Hookolokolo-ina aole i waihoia mai maloko o na mahina eono. Aole e hookaaia mahope.
S. PAALUHI
Luna Hooko o Naopaia.
Honolulu, Iulai 10, 1873. G07 4t 610
E IKE auanei na mea a pau o makou o ka poe nona na inoa malalo nei, ke papa aku nei makou i na kanaka haole, pukiki, pake a me na ano kanaka a pau aole e hele a hehi a lalau i na mea a pau e ulu ana, a e waiho ana paha maluna o ua mau aina hoolimalima nei o makou, oia ke kolu, papipi a me ka zizania. A ina o ka mea kii i keia mau mea, e uku no i $1.00. A ke papa pu ia aku nei na lio, bipi, hoki, miula, puaa, aole e hele wale a hehi maluna o ua mau aina hoolimalima nei o makou, e waiho nei ma Kaluaolohe, Waikiki waena, Oahu e uku no hookahi dala, ($1.00) no ke poo pakahi. Ke koho nei makou ia K.B. Kaiwinui, i Luna nana e hopu i na kanaka a me na holoholona a pau. E lilo keia i Kanawai mai keia la aku a hiki i ka wa e pau ai ka makou hoolimalima ana. A no ka oiaio, ke kakau nei makou i ko makou mau inoa:- Kaloo (w), Opu, Kahui. Kekai, Hulu, Palea, Wiliena, Komo, Paakai a me Uai.
607 2t 608
HALE PAI KII NANI, MA ALANUI NUUANU!
UA PAU KO AKIONA HUI ANA ME AHI, ma ka Hale Pai Kii Hooleleaka Helu 65,
Ma Alanui Nuuanu. Nolaila, ma keia hope aku, e pai aku no au i na kii me ka maikai loa a me ka uku makepono no hoi, ma ia wahi kahiko no. O na lole komo i ka wa e pai ai, eia no iau, kupono no na wahine a me na kane kuka paina loloa, kaula wati, komolima, kamaa buti, papale a pela aku-pela no hoi ko na wahine, ua lako i na lole, peahi, komolima, gula pepeiao, na pua hoonani, a pela aku. O ka oni ole i ka wa e pai kii ai. Oia ka maikai loa. I ka wa e paiia ai, e haawi mua ia ka hapalua o ka uku, a pau ke kii i ka hana ia, a kii mai, alaila, hookaa pau loa. I keia wa, e hoolaulea aku ana au a nui na hoaloha, aole hoi e like me ka wa i kahi kapena mua ka piena. AHI (pake).
Honolulu, Iulai 9, 1873. 607 6m
E hoike aku i ke akea, o ka Hui Hoolimalima Aina mawaena o M. Kumalae a me s. Kanehaku, ma ka aina o Kalaheo a me Puuoaihala, e waiho la ma Kapaa, Koolaupoko, Oahu, ua hemo, aole o S. Kanehaku kuleana mea nona keia mau aina ma keia hope aku.
M. KUMALAE a me S. KANERAKU.
Kaneohe, Iune 23, 1873. 604 4t 607
Ma ka waiwai o LIO (w.) & KAILAA (w.) no Kawela Molokai i make. Ma ke keena o ka Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua o ko Hawaii pae Aina. Ua heluhelu ia a ua waiho ia ka palapala noi a Kaopuiki (w.) a me Kaakau (w.) e noi ana e hoonoho ia laua i Luna Hooponopono no ka waiwai o Lio (w.) a me Kaliaa (w.) no Kawela Molokai i make aku nei. Nolaila, ke kauoha ia’ku nei na kanaka a pau, ke pili o ka POALUA, oia ka la 12 o Augate, 1873, ma ka hora 12 o ka la, ma ka Hale Hookolokolo ma Pakoo; Molokai, oia ka la a me kahi i koho ia no ka hoolohe ana i ua nonoi la, a me na mea kue ke hoike ia.
ABR. FORNANDER.
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua, H.P.A.
Lahaina, Iune 21, 1873 605-3t-607
HE PAPA KUHIKUHI MANAWA HOLO O KA Mokuahi Hawaii KILAUEA!
Iulai 24....................Nawiliwili
Iulai 28....................Kaapuni ia Hawaii
Augate 4..................Kona
Augate 11................Hilo
@@@@@@@@ Kaapuni ia Kau i
@@@@@@@@ Hilo
@@@@@@@@ Kona
@@@@@hana wale no e loaa
@@@@@maluna o ka moku
@@@@@noaia ka loaa ana mai
@@@@@G. Waila, Agena.
HOOLAHA HOOKOLOKOLO
AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O KO Hawaii o Kahananui k, e Honolulu, Oahu, i make kauoha ole. Imua o ka Hon. Lunakanawai H.A. Widemann, ma ka heluhelu ame ka waiho ana mai o ka palapala no a Umi k, me kanaka Hawaii, o Hana, Maui, e hoike mai ana o Kahananui k, no Honolulu, Oahu, i make kauoha ole ma Honolulu, Oahu, ma ka la o Aperila @@ mei M.H. 1872, a e noi ana e haawiia ka Palapala Hookohu Luna Hooponopono no Waiwai ia Robert Charlton, o Honolulu, Oahu.
Ua kauohaia o ka @@@@ ka la 5 o Augate M.H. 18@@, oia ka manawa i @@ @@ no ka hoolohe ana i na noi la, imua o ua Lunakanawai ma ke keena Hookolokolo o kela Aha, ma Honolulu a ma ia manawa a ma ia wahi no e halemai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu olaio ko lakou, e ae oleia ai ua noi la. A o keia olelo kauoha, e hoolahaia ma ka olelo Hawaii, i ekolu pule ma ke Kuokoa a me Au Okoa i huiia. He nupepa ma Honolulu.
Kakauia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina, Iulai @@ M. H. 1873. H.A. WIDEMANN
Lunakanawai o ka Aha Kiekie
Ikea: Juo. E. Barnard. Hope Kakauolelo. 607 3t 609.
AHA KAAPUNI APANA EKOLU, o ko Hawaii pae aina, ma ka hooponopono waiwai ma ka waiwai o T. Nahakuelua, o Hamakua, Hawaii i make no ka mea, ma ka la 3 o Iune 1873, ua waihoia mai imua o ka Aha, kekahi palapala i oleloia, eia no ke kauoha hopeloa a T. Nahakuelua, i make akula a me ka palapala hoopii, e noi ana, e hoolaioia keia palapala kauoha, a e hoopii ka hoi ka palapala Lunahooko no keaweopala K, ua @@ o ia mai e Kaaukai w. Nolaila, ua kauohaia o ka Poaha oia ka la 14 o Augate M.H. 1873 ma ka hora 10 kakahiaka ma ka Hale Hookolokolo ma Kohala Akau Hawaii, oia ka la a me kahi e hoolohe ai i ua nonoi la a na na mea kue. CHARLES F. HART.
Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu H.P.A.
Kohala Akau, Iune 18, 1873. 607 3t 609
AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O KO Hawaii Pae Aina, ma ka hooponopono waiwai. Ma ka waiwai o Kauahoa (k.) o Honolulu, i make kauoha ole. Imua o ka Lunakanawai A.S. Hartwell.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka palapala noi a Kahaaweiki (w.), e hoike mai ana o Kanahoa (@@ no Honolulu, Oahu, ua make kauoha ole ma ka Halepupule ma Honolulu, Oahu, ma ka la 22 o Dekemaba, M.H. 1871, a e noi ana e haawi ia ka Palapala Hookohu Luna Hooponopono Waiwai ia Kahaaweiki (w.)
Ua kauoha ia o ka Poakahi, ka la 28 o Iulai, M.H. 1873. Oia ka manawa i koho ia no ka hoolohe ana i ua nei @@ imua o ua Lunakanawai la, ma ke Keena Hookolokolo e ka Aha, ma Honolulu, a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ma he kumu oiaio ko lakou, e ae ole ia ai ua noi la. A o keia olelo kauoha e hoolaha ia ma ka olelo Hawaii i ekolu pule ma ke Kuokoa nupepa ma Honolulu.
Kakauia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina, Iulai 7, M.H. 1873 ALFRED S. HARTWELL.
Lunakanawai o ka Aha Kiekie.
JNO. E. BARNARD, Hope kakauolelo. 606 3t. 609
AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O KO Hawaii Pae Aina, ma ka hooponopono waiwai ma ka wai o Paule Kapohaku (k.) o Honolulu, i make kauoha ole. Imua o ka Lunakanawai H.A. Widemann.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka palapala noi a Kahalelaau, e hoike mai ana, ua make kauoha ole o Paulo kapohaku (k.) o Honolulu, ma Kalihi, mokupuni Oahu, ma ka la 13 o Okatoba, M.H. 1869, a e noi mai ana e haawiiia ka Palapala Luna Hooponopono Waiwai iaia.
Nolaila, ua kauohaia o ka Poalua, la 29 o Iulai M.H. 1873, oia ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi ia, imua o ua Lunakanawai ia, ma ke Keena Hookolokolo o ia Aha ma Honolulu, a ma ia manawa a ma ia wahi e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou, e ae ole ia ai ua noi la. Ao keia olelo kauoha, e hoolahaia ma ka olelo Hawaii no na hebedoma ekolu iloko o ka nupepa KUOKOA a me ke AU OKOA i hliia he kupepa i paiia ma Honolulu.
Kakaula ma Honolulu ko Hawaii Pae Aina, Iulai 9, M.H. 1873. H.A. WIDEMANN
Lunakanawai o ka Aha Kiekie.
JNO. E. BARNARD, Hope Kakauolelo. 606 3t 608
MA KA WAIWAI O HAPAKUKA (K.,) NO Lahaina, Maui i make. Ma ke keena o ka Lunakanawai Kaapuni o ka Apana elua o ko hawaii pae Aina. Ua heluhelu ia, a ua waihoia ka palapala noi a Muolo (k.) a me L. Aholo, ua Luna Hooponopono Waiwai o Hapakuka (k.) no Lahaina, Maui, Hawaii Pae Aina i make, e noi ana no na kumu kupono i hoike ia, a i ka hookaa ana o na aie o ka mea make-e ae ia laua e keia Aha i ke kuai kulala ia ana ka waiwai paa o ua Hapakula la i make, oia hoi Elua Mahele Aina Kula ma ka Hui o Kaanapali, i Pahale a me i Loikalo ma Lahaina. Nolaila, ke kauoha ia aku a i na kanaka a pau, ke pili o ka Poaha, oia ka la 31 o Iulai 1873, ma ka hora 11 o kakahiaka, ma ka Hale Hookolokolo ma Lahaina, oia ka la a me kahi i koho ia no ka hoolohe ana i ua nonoi la, a me na mea kue ke hoike ia,
ABR FORNANDER
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua, H.P.A.
Lahaina, Iulai @@ @@@@ 606 3t 608
I ka Aha hookolokolo Kaapuni Apana Elua-Ma ka Kau o Iune A.D. 1878 Na @@@@ kue ia Hila tallant, hooki mare. Ma ka hihia maluna ae no ka oki mare, ke hoikeia aku nei, ua hooholoia ka pono no keia hihia, ma ka aoao o F. w. @@@@@ ma ka hooki ana i ka hipuu o ka materemonio, no ka moekolohe o Hila Tallant. Mahope o ka pau ana o na malama eono, mai ka la aku i hooholoia ai e like me ke kumu, ke loaa ole kekahi kumu e kue ana.
A ua kauohaia ka mea hoopii, e hoolaha aku i keia kauoha iloko o ka nupepa “Hawaiian Gazette” a me ke “Kuokoa” i huiia me “Ke Au Okoa,” no na hebedoma eono: o ka hoopuka mua ana ma ka wa maloko i hookahi malama, mahope iho o ka la i hooholoia ai a o ka poe a pau i pili, ina he kumu io ko lakou e kue ai, iloko o na malama eono lakou e hoike mai ai, i ole ai e lilo i mea oiaio.-Na ka Aha.
H. Dickenson JR.
Kakauolelo Aha Kaapuni Apana Mua
Ke hoolaia aku nei au o ke kope maluna ae, oia ke kope oiaio a pololei o ke kauoha ma ka hihia maluna ae, e waiho nei ma ka papa.
Ikeia e ko’u lima a me ke sila o ka Aha Kaapuni Apana 2, i keia la 20 o Iune 1873.
H. Dickenson,
605 6ts 610 kakauolelo.
Ma ka waiwai o Nakaina Kuli (k.) no Lupehu, Molokai i make. Ma ke keena o ka Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina. Ua heluhelu ia a ua waiho ia ka palapala noi a Oleole, e noi ana e hooiaioia ana ka palapala kauoha hope loa a Nakaina Kuli (k.) no Lupehu, Molokai, Hawaii Pae Aina, i make aku nei. Nolaila ke kauoha ia nei na kanaka a pau, ke pili o ka POALUA, oia ka la 12 o Augate, 1873, ma ka hora 9 o kakhiaka ma ka Hale Hookolokolo ma Pukoo, Molokai, oia ka la a me kahi i koho ia no ka hoolohe ana i ua nonoi la a me na mea kue ke hoike ia. ABR FORNANDER.
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua, H.P.a.
Lahaina, Iune 21, 1873. 606-3t 607
MA ka waiwai o NAIMIHALE (k.) no waialua, Molokai, i make. Ma ke keena o ka Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina. Ua heluhelu ia a ua waiho ia ka palapala noi a Haoua (w.!) e noi ana e hoonoho iaia i Luna Hooponopono o ka waiwai o Naimihale (k.) no Waialua, H.P.A. i make aku nei. Nolaila ke kauoha ia nei na kanaka a pau, ke pili o ka POALUA, oia ka la 12 o Augate, 1873, ma ka hora 9 o kakahiaka, ma ka Hale Hookolokolo ma Pukoo, Molokai, oia ka la a me kahi i koho ia no ka hoolohe ana i ua nonoi la, a me na mea kue ke hoike ia. ABR. FORNANDER.
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua, H.P.A.
Lahaina, Iune 21, 1973. 606-3t-607
MA ka waiwai o KEAWE (k.) no Pelekunu, Molokai i make. Ma ke keena o ka Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina. Ua heluhelu ia a ua waiho ia ka palapala noi a Kuloa (k.) e noi ana e hoonoho iaia i Luna Hooponopono no ka waiwai o Keawe (k.) no Pelekunu, Molokai, H.P.A., i make aku nei. Nolaila ke kauoha ia nei na kanaka a pau, ke pili, o ka POALUA, oia ka la 12 o Augate, 1872, ma ka hora 1 o ke ahiahi, ma ka Hale Hookolokolo ma Pukoo, Molokai, oia ka la a me kahi i koho ia no ka hoolohe ana i ua nonoi la, a me na mea kue ke hoike ia. ABR. FORNANDER.
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua, H.P.A.
Lahaina, Iune 21, 1873 605-3t-607
MA ka waiwai o Wahinepio (w.) Kalaupapa, Molokai i make. Ma ke keena o ka Limakanawai Kaapuni o ka Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina. Ua heluhelu ia a ua waiho ia ka palapala noi a Kupihe (k.) e noi ana e hooponopono ia ka waiwai o WAHINEPIO (w.) no Kalaupapa Molokai, H.P.A., a e hoonoho ia o ua Kupihe i kahu no ke kino a me ka waiwai o ke kaikamahine oo ole o ua wahinepio (w.) la i make aku nei. Nolaila, ke kanoha ia nei na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 12 o Augate, 1873 ma ka hora 9 o kakahiaka, ma ka Hale Hookolokolo ma Pukoo, Molokai, oia ka la a me kahi i koho ia no ka hoolohe ana mai i ua nonoi la a me na mea kue i hoike ia. ABR. FORNANDER
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua, H.P.A.
Lahaina, Iune 21, 1873 605-3t-607
MA ka waiwai o OPUNUI (k.) no Wailuku, Maui i make. Ma ke keena o ka Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina. Ua heluhelu ia a ua waiho i a ka palapala noi a Kahopukahi (w.) @ Kalauaka (k.) na Luna Hooponopono no ka waiwai o Opunui (k.) no Wailuku, Maui, ko Hawaii Pae Aina, i make, e noi ana e hoaponoia ko laua moowaiwai, a e hookuu ia laua, a e hooholo ia ka waiwai i na hooilina. Nolaila, ke kauoha ia’ku nei na kanaka a a pau, ke pili o ka POAHA, oia ka la 31 o Iulai, 1873, ma ka hora 10 o kakahiaka, ma ka Hale Hookolokolo o Lahaina, oia ka la a me kahi i koho ia no ka hoolohe ana i ua nonoi ia a me na mea kue ke hoike ia.
ABR. FORNANDER.
Lunakanawai Kaapuni Apana elua, H.P.A.
Lahaina, Iune 26, 1873 605-3t-607
MA ka waiwai o MOKU (w.) no Kaluaaha, Molokai i make a ma ka waiwai o KAOHIAINA< no Wailua Molokai i make i hoolahaia e ka Lunakanawai Kaapuni o ka Apana elua, Hawaii Pae Aina ma ke “Au Okoa,”, Helu 47 Buke VIII, e hana ma ka la 16 o Aperila, 1873, a no ka hiki oel ana’ku o ua Lunakanawai Kaapuni la ia wa, ke kauoha hou ia’ku nei na kanaka a pau, ke pili o ka POAKOLU, oia ka la 13 o Augate, 1873 ma ka hora 10 o kakahiaka, ma ka Hale Hookolokolo ma Pukou, Molokai, oia ka la a me kahi i koho ia noka hoolohe ana i na palapala kauoha hope o MOKU (w.) a me ka palapala noi o ka Luna Hooponopono o ka waiwai o KAOHIAINA a me na mea kue ke hoike ia. ABR. FORNANDER.
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua, H.P.A.
Lahaina, Iune 21, 1878. 605-3t-607
MA ka waiwai o PUHI (k.) no Kawela, Molokai i make ma ka Helu 48, Buke VIII o ke “Au Okoa,” ua hoolaha ia ka palapala noi a ka Luna Hooponopono o ka waiwai o Puhi (k.), no Kawela, Molokai, ko Hawaii Pae Aina make, i ka hookuuia ana ia, a i ka hooiliia i ka waiwai i na hooilina; aka, me ka hiki ole ana, o ka Lunakanawai Kaapuni ma ka la a me kahi i hoolaha ia no ka hooloha ia ana o ua palapala nonoi ia. Nolaila ke @@@@@@ ia @@ nei na kanaka a pau, ke pili, o ka POAKOLU, oia ka la 13 o Augate, 1873 ma ka hora 10 o kakahiaka oia ka la a me ka hora i koho hou ia no ka hoolohe ana i ua nonoi la a me na mea kue ke hoike ia. Aia ma ka hale hookolokolo ma Pukoo, Molokai, kahi e hana ai.
ABR. FORNANDER
Lunakanawai Kapuni Apana Elua, H.P.A.
Lahaina, Iune 2@@@@@@@ 605-3t-607