Ka Nupepa Kuokoa, Volume XII, Number 29, 19 July 1873 — Kula Ao Kumu. [ARTICLE]

Kula Ao Kumu.

He kula akaka paha keia i kekahi poe, a akaka ole paha i kekahi poe. 1 He kula kahiko no ia ma keia Pae Aina. Ma kou 000000 ana, ua hoomakaia oia ma Lahainalaoa ma ka makahiki 1831. No aa kumu no ke Elulanui ma Lahaiualuoa, i mahaahua |co lakou makaukau, no ka hoo- i holo maikai aoa i ka oihana kula. | He mau kula Ao kumu eae kekahi i hoomakaia mahope iho, ma kela a ttoa keia mokupuoi ; pakahi, palua, pakola paha, ma kekahi man mokupuai. Aole akaka loa ia ia'u. Aka, ua akaka ia'o, he kula Ao kumu ma Waimea Hawaii, mai kq maka-1 hiki 1832, a hiki i keia wa. Ma oa kuia ' inau, nui loa na kumu i akoakoa mai, no I Kohala Akau, Kohaln Hema, Hamakua ; Ua hanere aoi aku ; 150 paha ka huina pau. He maaawa naaupo ia, he hapa ka ike, he hapa na Buke. Pii uae ka ike ma na kula Ao kpmn, <Aolq no kē' aōpnni n® kula maoli, na kula Ao knmu, ia wa. Aole na ke auponi i kokna. Aole i ukulee aupuni i na kumu no ke ao ana i na kula j aole i uku-i na kumo no ka hele ana mai i ke kula ao kumu. Mai mua loa a hiki ika makahiki 70, aole i ukuia na kumu eke aupuni, oo ka hole a aoana iioko o na knla ao kumu. Ua hoomauia nae ke kula ao kumu ma ke kauwahi. Hoomanawanui no na kumu ma ka malama ana ia lakou iho cta ia kula, no ko lakou makemake e loaa ka makaukau no ke »o ana, i pii ka ike o lia haomana pii pu ae ka uku-o oa knmu. Ma kamakahiki 70, ua hoomaka ke aupuni, oia h«i ka Papp Hoooaaaao, oia hoi ke Kahukula Nui, e uku i na kumu no ka hele ana, a ao aoa ilf>ko o kehkula Ao Kumu. Aole nae iai he uku maoli. He uku no nae ia, he pam' hakahaka no na la kula i haule i na kumu, no ka hele aoa i ke kula kumu. Ina aole h* kula knmu, e ukuia Dt>ha knmo ho ao e lilo nei i ke knla kōiinu. ua hoopokoleia ka wa kula maoli, i loaa ka wa no ke kirts kumu, oe ka hoomauia oka oku ona kumu, i ole e poho ko lakoo loaa. Ke hiniu mai nei paha kekahi, heaha ka waiwai ooa kula Ao komu, oo*keaha hoi ia mWfe>taMsßihoa,S4a-m4ita<«riau na k|i- j ;ruu, ua na kula nui kTayik?J]ai*i»lu«a, ma Hilo, a pela aku, heaka |io lakou heo)fkUj§a? _ ~ * He oiaio po f ua aoia kekahi poe kumu ma oa kpla oui, ma, a ua loaa kekahi naauao. Aka, e kakou, okoa k* okoa ke akamai. Oa naauao kekahi poetta na mba e pili ana i fake taoftiatoa&. v Aōle «la» liakou 4 Yk|imai i ke ao ana, iks w4hewebfe aaa, i ka y hoooaauao l atfa ina kaiinaHi.; | Mom» e akama*, ke akamai ke oia kola. l Jna he-f mahema ke kahu, poho io kekula ao kontt;" poho ke dala i lilo ilalla.

Ma ke kula ao kuma ma Waimea iloko ooa la kola owalu mai luue 6, a—lS iha dei, ua akoakoa oa kumu o Kohala Akae,' Kohala Hema, Kona Akaa, Kona Hems, Hamakua, 30 a oi aku, aole i pau mai. Ike au i'ko lakou aoo. He rnau Lahaioalu» oa kekahi poe, he 10 paha. No ke kula mai o Hilo kanui ; A, o kekahi poe/aole lakou i aoia ma kekah'i kula nui. Ma na mea i aoia; ka Heluhelu, ka Heluoaau, ka Arimatika (Helukakau, ) ka Palapala Ajoa, ke kakau manao, ua makaukau kekahi poe, aole oae t makaakau loa. Aole hiki ke kapa ia kekahi he kumu makcfykastoa. Hana lakotiVpfcu bnke imua oko lakou maka. d.ole paa naau na ru|a ; ina aole buke imua o ka maka, aole hiki ke haua. Hemuhema lakou a pao ma ka ike ana i na.rula, Hemahema hoi kekahi i ka heluhelu, i ka wehewehe i na bana e loaa'i ka haisa Hemahema nui keka* hi poe ma ka Palapala Aiua. Makaukaa iki nae kekahi poe. Ma ke kakau manao, ua akamai oo ka oui, he akamai nae ia i loaa kula, Ao kumu, no ka mea, ua hawawa mamuu. Ua ku kela, me keia kumu a hoao e wehewehe i ke ano o kana Ao ana iua hauipaua ana. Ma keia hana, ua ikeia ka oui ok» hemahem». Kakaikahi ua kumu i akamai i.ka wehewehe i na hana, 1 na rula imua o oa haumana. Nolaila, ua loaa ka haina oka nioiu ; Heaha ka waiwai o ke kula Ao kuinu ? Eia, malaila e loau'i ka makaukau, ke akamai i ke ao ana iua haumana. Malaila e ike ai ike ano oke ao ana raa kela, a ma keia kula, i ka hemaheina, i ka makaukau, a ao ia ma oa mea e pau ai ka hemahema, a e mahuahu» ai ka makoukau. Malaila hoi e hui pu ai, e launa pu ai, e ike a»,kekahi kumu i kekahi kmnu, a paipai aHu, a paipai mai, a kokaa i ka hookala aoa i na pahi humumu no ke oki ana i ke kikania, i ke oi, ika nahelehele iloko ona kula ke hoi aku e kula hou. Nani ka waiwai ooa kula Ao kumu 1 E haawi aku i ka meh?lo i ka Papa Hoonauao, i ke Kahokula Nui, no ka hoalaia mai o na kula ao kumu, a noi akn, e hoomauia l»kou. E na haipule, na hoa misionari, na kahu ekaleaia ; inai kuhi oukou, aole o oukou kuleana iloko ona kula ao kumu, me na kula aupuni, no ka mea, oo ke aupuni lakou, He kuleana no. O'keia maU kula na mea e pono like &i na aupuni elua, ke aupuni o keia ao, a o ke aupuni o ke Akua. E hooiliia mai ana na oihana oon aupuni elua maluna o oa keiki ma keia hope aku. Na oihana ekaleaia. oihaoa kula ek&leeia, oihana misionari, oihana kula Sab><ti ; e lilo ana ia wai, ke make na makua e noho nei ? Ina keiki paha e kula nei iloko ona kula aupuni. Nolaila, e alu pu, e imi pu, e hooikaika pu ma na mea e holo pono ai ua kola, ma fta mea e olioli ai, a e'ikaika ai na keiki ma ka imi ana i ka naauao ; a e man ka pnle ana no ka oihana kula, no ka Papa hoonaauao, no ke 'Kahukula nui, no na kula ao kumu, me na kula a pau, no na haumana a pau, i hoohuliia mai lakou ma ka pono, a i hoomakankaaia e lawelawe ma na oihana elua e kau mai ana maluna o lakou ma keia hope aku. Hawaii.