Ka Nupepa Kuokoa, Volume XII, Number 36, 6 September 1873 — HE MOOLELO KAAO NO ROBIANA LO KA HIWAHIWA O KE KOA, Helu Akolu o ka Ikaika. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO ROBIANA LO KA HIWAHIWA O KE KOA, Helu Akolu o ka Ikaika.

I unuhiin mai loko mni o kn Buke 'Ara{>ia, mai ka Olelo Beritania a kn Olelo Hawaii. Mahele 111 —Helu 87 AI KA hookuuia ana 0 na hana a pau ma ia la, ua hoi aku kela a me keia, a o na Moi hoi, ua hoi aku la laua ma ka Halealii hou, me ka ukali pu ia e Lo Hipa a me konamau hoa ae ale o na kai a me na moana.

0 keia Halealii e oleloia nei, aole no ia he- hale i hana maoli ia ine na mea paahana aka lima kanaka, aka, oia no ke anpuni po a kakon i olelo ae nei, ua hooliloia ae ia e kahi uhane aie nui, i Halealii h,anohano a kaulana hoi, aole ona lua e like ai ma keia honua, a malaloihohoiona lani. 0 kona mau hio hiona a me ka pa e hoopuni ana iaia, he mea eehia 110 ia. Ua hoohanohano mau ia oia i ke ao me na mea gula a daimana hoi, a i ka po hoi, ua hoomalamala* maia ke aupuui holooko i e kona malamalama. Ma ka po inua nae, ua hooho ae na mea a pau, "Pau ka haleo ua inan Moi nei i ke ahi e1" A mamuli oko lakou ano hookae, ua hoopuka ae lakou i ka huaolelo "hoaikola."

0 keia aupuni, me lie la, o ka kihapai no ia o Edena i oleloia, no ka mea, ma keia aupuni, ua hookoia na inea a pau e like iTie ka makemake o ke kanaka, a ua hooloheia e*na mea a pau. 0 keia aupuni, ua lako loa i na mea a pau, ua like loa na pomaikai e loaa ana, mai ka moa mai ka nolio alii a i na makaainana, a i oi wale no ka Moi ma kona noho ho hoomalu ana malnna o ka lahui.

Mamuli o ka mana Moi, ua hookohu aku oia i ke Kapena o ka moku a lakou i holo mai ai, i Kuhina nui 110 ke aupuni, a i ka malauiamoku hoi, i Ilainuku, a i ka makuahunowai o lakou, i Luuakanawai Kiekie. Eia nae ka mea kupanaha ua oleloia, mai ka uoho ana o ka Ilamuku ma kana oihana a me ka Lunakanawai Kiekie ma kona kulada, aole laua i lawelawe iki ma ka laua mau oihana, a hiki wale i ko laua mau ia hope, no ka inea, ua hala ole na kanaka a pau, a ua lokahi like ka manao o na mea a pau ma ka hoopono wale no.

I kekahi la hoi, lawe hele ae la o Lo Hips i na Moi hou, e hoomakaikai ma kekahi mau aupuni o ka lewa a me ka honua Hei. Aia nae iloko o kela wa a lakou e makaikai ana, ua hoohihi loa ka inanao o na Moi, no na mea lele a Lo Hipa, me ka manao e loaa ana ia laua kekahi o ia ano, aole nae he loaa, no ka mea, o kona mau koo iho la no ia e maloeloe ai kana mau ljana. He anahulu la a oi ae ko lakon hele ana ma ia huakai makaikai, a ua hala ia lakou ka akahi hapakolu o ka honna. Ma keia huakai makaikai', na aneane n*o lakou e hiki aku i ke aupuni o Galatia, a ua manao no hoi o Lo Hipa, e kipa malaila, me ka manao e hoikeike i ka wahiue a lauaimua o na makaa, aka, no ka like ole o ke kulana 0 na aupuni, polaila, ua kanalua kona manao i ka pai kumu ana aku, 0 lilo auanei i kee a i puu nui noka noho Moi āna o. kona hoahanau ma ke aupuni oka nani hemolele, nolaila, ua kapae ae la oia i ko lakou kipa ana, a liuli hoi aku la i ke aupuni luhi ole a ka nani i noho ai.

A hala he Hoahulu la. liou nuihope iho, lioom:ikaukau iho lu o Lo Hipa no kona lioi, nolaila, ua nonoi aku la oia i na Moi, e hookau mni iaia mai ko lakou noho pu ana. Aka, mamuli o ke ano aloha 0 na Moi, ua noi mai lana i ko Lo Hipa lo* komaikai, e noho hou me laua i hookahi anahulu la hou, a ua ae aku no o Lo Hipa, me ke kanalua ole. A i ka hala nn:» 9 na anahulu la nei, liaawi ae la o Lo H'rpa i kona aloha hope, lena ae la i kana ili lele, a lele aku a a hiki ma kahi o ke aupuni iwakaluakumainaha, a o kahi kanaka kuke nae ka Mo'i ma ia aupuni. A iaia nei hoi i kipa aku ai ma ka Halealii o ua wahi Moi nei, ua hookipaia aku la keia me ka iianohano nui. A iloko oka \aua mau kuka maikai ana, ua lilo ka liapa nui o ka laua mau olelo mawaena o na mea e pili ana ia lakou iho. A mahope oko laua mau launa olnolu ana, ua hookuuia na hana me ka maluhia. Eia hoi, mai ke aupuni akahi a hiki 1 ke aupuni iwakalua kumamakolu, ua noho pili kaumaha na makaainana iloko o ko lakou la noho Moi ana,'a ua hoohaumia wale akn l ikou i na kaikam »hine opiopio a naMii a me na makaainana, nolaila, ua piliaiku a. koliu ma-kaua hoi ko lakou nalio ana. Ia Lo Hipa nae i kipa aku ai ma ka Halealii o ka Moi iwakalua kumamakolu, ua hookae ia inai la oia, a hooneleia mai la oiai ka hookipa maikaiia ana, me ka i pu, mai, E ku oe a e liele pela, no ka mea, aole o u makemake e ike hou i kou man maka.

' Aia nae iloko o kola manawa, ua piha ka rumi nui o k i Hile ilii i na hoaaloha a nie na hoa kukao ua Moi ; a o ua Moi la no hoi, aia no oia malnna iho o ka noho Moi. A i kela manawa nae ana i hookuke mai ai ia Lo Hipa, a 0 ko Lo Hipa v r a no ia i hooliamaina aku ai ika waha o ka eke talena. a o ka manawa no ia i ku ae ai ua Moi la iluna, a. liele hikaka mai la me he kanaka ona rama la, e haehae aiia i kona aahu, iue he pupule la, a komo kohana aku la. iloko o ka eke talena.

A o ke anaina hoi e hoopilia ana i ka ruin' holookoa, pau loa iho la lakou i ka eehia, a waiho a inake iho la no na hora'he 24, ua like ia ine ka la hookalii. A i ka lolie ana aku o na makamaka 0 ka poe 0 waiho a make ana iloko o ka eehia nui, liele mai la lakou me na iako kanikau no ka hoolewa ana, me ka ina naoia ua make loa. M 1 keia make ahulau nui iloko o ka eehia, ua ili iho ke kaum iha a me ka noonooo nui ana maluna o ka lahui.

Iloko nae o kela manawa, lena ae la 0 Lo Hipa i kana ili lele, a hoi hou aku la i ke aupuni iwakaluakumamaha. Aia nae a hiki oia ma ka Halealii, pane mai la ka Moi, Heaha ka hana a kuu haku i hoi hou mai nei ? Pane aku o Lo Hipa, 1 kii mai nei au ia oe i Moi no ke aupn* ni iwakalua kumamakolu, no ka mea, o ka Moi .ma ia auponi, ua hoopau ia mai nei e a'u, a eia oia iloko o kuu wahi eke talena nei, no kona hookaumaha i ka lahui a me kona hookiekie imaa o'u ; ina nae he makemake kou e ike iaia, e hoike koke aku n#_au ano. Pane mai ka Moi, Aole no leo'u makemakee ike iaia, a o ia ke kumu o ko'u ae ana aku, aka, i mea e hoopau ia ai ko'u kanalua no ke na wahi eke, no ka mea, ua ane poina no kau hana me na wahi eke maluna o ka moku. Iloko no oia manawa, wehe ae la keia i ke kaula i hoopaaia ai ka waha o ka eke talēna, a o ka manawa no ia i oili aku ai ua Moi hookano nei, a ka ana iwaho, a hali koke mai la no iama o Lo Hipa, me ka omaoma rfna ae o'ka waha, me ka manao paha e hoopuka mai i huaolelo, aka, poholo e ana ilo ko o ka eke ialena. .

Ma ia manawa koke uo i hoomakaukau ai laaa no ka lele ana, a lele aku la a hiki i ke aupuni iwakalaa kumamakolu, a hapai koke ae la no i kekahi Ahaolelo ku i ka wa. A i ka akoakoa aiaa mai o na'lii a me ka Poeikohoia, ku mai 0 Lo Hipa, a i mai la. Imaa 0 oukou e

ipa alii a me ka poe hanohauo o ka Ahaolelo, ua ike kekahi poe o oukou iu r u, la mua o ko makou hiki ana mai maanei a ma kakahiaka nei no hoi. O ka Moi o oukou, na'u. no ia i hoonoho i Moi, aka, ma kuu kipa hou ana mai nei, īia lohe au no kana mau liana hookau]paaha i ka lahui, aole nae au i hoomao |opo ia mau olelo, aka, i knu komo ana &u iloko o ka Halealii, ine kuu manao |B loaa ana he kuk i maikaiana mawaena i maua, aka, ku mai la kela a hookuke lai la ia'u, me ka i pu mai, E ku oe a *hele pela,- no ka mea, aole o'u make lake e ike hou i kou mau inaka. Ua )he, n ua ike 110 kekahi poe o oukou e onohp mai nei. A no kana man hana hookaumnha ia lkou a me kona hookae ana inai ia'u, i Imea aku nona kona pomaikai, nolaiiioopokole ia kona noho Moi ana maa o oukou, a i keia la, ke hoonoho au iaia nei i Moi 110 oukou, a ma o 3i la, e loaa ai ia oukou ka noho'na uhia, a hiki i ka hopena o ko oukou 1 la. A o ianei no hoi, noloko no ia ■\ makou huakai hookahi, a he kuke a hana, a ua hoonohoia oia i Moi no aupuni iwak;ilua kumainaha. A o ianei mau hooponopono aupuni ann, mahalo loa ia e na alii a me na mainana, nolaila, ke manao nei au, e loina ia oukou na pomaikai he nui, me keakea ole ia ma na hana a ko oumau lima iho. loko o ia manawa, ua hooho like mai nnaina me na«leo huro. A mahope ino, ku mai la ku mai la kekahi 'lioā o ka Ahaolelo, a i mai, Ile oiaio, ona pilikia a me n.i kauinaha a makou i hoomanawanui iho nei iloko o na la pokele, ua oi aku ia niamua o na pilikia i ike ia'ma o na Moi mua o keia aupuni a me ka noho pio ana iloko o ke aupuni o.ka Nalopaki.ina. 0 ka hale paahao o keia aupuni, aole no ia i piha i na law.ehala, aka, i keia Moi hoi o na la pokole, ua piha paa ka hale paahao mua, a ke hooinakaukauia nei ke kapili ana n*> ka hale hou. He elua a ekolu paha iku maoli i ka hewa ma ke kanawai, a o ka nni. *ua hoahewaia raa ke ano ohuinu a me ka manao hookaha wale o ua Moi la, nolaila, ua manaoia, ina e mau loa kona 110ho Moi ana maluna o makou. e pau loa ana makou. i ka lilo i poe lawehala wale 110, a e lilo ana kana mau hana ma ia ano, i nu hou kaulana ma keia ao holo* okoa o ke ao nei. 1 Ia manawa, ku ae la ka Moi JjoivJ|hna, a haawi iho la hoi i imua o Lo Hipa, a imua hoi o ke anaina nui, me ka i aku, E na'Ui a me na makaainana o keia aupiMM, ka poe nana i amo na auinaka bcKsfchi a kun mua ma ka NohoaliL la imua o oukou, he apela oukou imua o'u, aka, Mkii n«ri kakou i ka hipuu hookUlw maluhia a me ke oukon, ua batia nui, oia hoi maluoa o ka la!it« a i ke au puni. ano.i keinla, o oukoa no na waha olelp a mena lkna l«welawe o ke aupuni, a eia uo k»mea aona ke aupum, a he kanaka aka no wau m ilalo ona, a o na pooo ole iwaena a ka oukon hana ana, aia malaila ka'u hooponopono ana, 'nolaila, e noho oukou, he lani iluna, a he honua ilalō, a e ai oukou a e inu hoi i na mea i loaa iko oukpu mau lima, me ke keakea ole ia.

Aia nae mahope iho o ka pau ana 0 na olelo a ka Moi hou,ku mai la kekahi hoa oka Ahaolelo, ai m ii, Ke waiho aku nei au imu i ou i keia wa, no ka mahalo nui palena ole o keia anaina ia oe, no ka mea, mai ka wa kahiko mai o keia aupuoi a hiki ia oe i keia la, aole loa i haawiia mai ia mikou kekahi hooponopono ana no ke aupuni ; aa noho iho makou malalo o na kanawai i kaa ia a hooholoia e ka mea hookahi whle iho no, nolaila, ua awiliwili ka noho m iluhia ana me ua piliki 1, a o ka oi loa aku hoi ka Moi iho uei 0 keia mau la.

Mihope ih<> o ka liookuuia ana o ka Ahaolelo, hooin ikaukau iho la o Lo' Hipa ma, no ka hele ana e makaikai i ka noho ana ona aupuni i koe. Aka, ma ke kahoaka e ku ana imua ona, ua pane iho O'a i kon» hoa, oka hana ake anpuni a kaua 0 komo mua aku ai, ua oi ae ia imuao keia. No ka mea, mainuli 0 ke kauoha a ka Moi, 111 lioomakaukau ia kekahi puali koa, no ka man io ana e lawe i kun ola, no ka mea, o ka'u mau hana iho nei maanei, ua kui aku la ka lono a lohe ua Moi hoaloha la 0 kaiia i na Ia i hala, a ke upu mai la oia, e inu ka m ika o ka ihe a kona mau koa i ko'u koko. Aka. oka manao nae ona koa, aole no ia i like iue ko 111 Moi la. Aia a hiki akn kaua ilaila, e huU \ike ana ka maka o ka ihe a na koa i hope, a e haawi mai ana lakou i ko lakou hoomaikai ia kaua, a o ua hoa make la uo o kaua ke lioao mai ana e hou i kana ihe, aka, 0 kona manawa no ia e paholo mai ai ilok'» nei o kuu wahi eke.. A pau keia mau olelo, o ko laua hooniakaukan iho J la 110 ia, a lele aku la. 0 keia hana a Lo Hipa, ua holo aku la ke kaulana a lohe ka Moi o ke aupuni iwakalua ku«n imalua, kauoha ae la oia i kekahi puali koa holookoa, e noho me ka makaukau, no ka wa e hiki mai ai o ka enemi. Aole i hala i hookahi hora mahope iho, hiki aku la o Lo Hipa ma iloko o ke aupu-ni iwakalua kumamalua, a hele aku la e like me ke ano mau o ka malihini, a he mau helehelena hoi ko laua i Klee.nie Tro~lalcon lToi luna aupiini, nolaila, haawi m ii la lakou Ina hoomaikai an», me ka nonoi pu mai e kipa kauhale, a u 1 kipt il\i no laua no kekahi manawa pokole, a hoomau aku la no i ka liele ana ma ia alanui, me-ka olelo mai nae o kamaaina, e kapae ae r ko laua hele ana ma ke alanui e, no ka mea, aia mamu t pono o ke alanui a la* ua e hele aku nei, ka puali koa a ka Moi, e lioomo ma ana ina kahi haiki o ke alanui, no ke kali ana e pepehi i ke ano kanaka 0 like me ko olua. Pane aku o Lo ffipa, He iha la hoi ananei ka hewa, k# Al'i/ke maua imua o kona ala, ma kii o kona mau koa, a 0 ka mau la 6 kona noho Moi ana no keia aupUni a hiki i kona make ana. Aka li9i, li«he ae oukou a ua make ia mana, Oaila, e iho oukou, eia ko oukou Moi la. mai la ua poe kamaaina nei, manaoio, e lan«kila make i hoomakauk«ta I* im olua, nolaila, eia wale no ka pon© i koe, e kipa ae olna ma kauhale, a poēleele iho, na makou ia'o aolo aku ia olua me ka uku ole a pae aku i ke aupuni iwakalua kumamakolu, no ka mea, ua lohe mai nei makou, na make ka Moi o ua aupuni la, a he Moi hou ka ia e 110110 la, oia hoi ka Moi o ke aupuni iwakalui kumamaha I aku oLo Hipa, Heoiaio,oka mea a oukou i lohe iho Ih, he oiaio no ia, a eia no ua Moi hou la, a oia no hoi ka'u i olelo ae nei, eia ka Moi hou o oukou la. Ano ko laua nei inakemake e ike koke aku i ka maka o na ihe a na koa, nolaila, kaha maha iho la oia i ke kamailio ana me ka poe kamaaina, a hele aka la 110 imua. (Aole i pau)