Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIII, Number 29, 18 July 1874 — Page 2

KA NUPEPA KUOKOA ME KE AU OKOA I HUIIA.

 

MA KE KAUOHA.

 

            Ua hookohu ia i keia la o W.D. Alexander i mea koho i ke Kumukuai o na aina no ka mokupuni o Oahu. A eia na hoa okeia Papa koho kumukuai o C.J. Lyons, J.W. Makalena a me W.D. Alexander. W.L. Green, Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina, Iulai 10, 1874.

 

            Ua hookohuia na poe nona na inoa A.W. Malolo, i Luna haawi Palapala mare no Koloa, Kauai; a o P. Momoa no Hana, Maui. W.L. GREEN, Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina, Iulai 10, 1874.

 

            Ua hookohuia ka poe malalo iho i mau Luna Helu no na Apana Ohi Auhau o na mokupuni lehulehu:

 

HAWAII--      Hao     …………………….   J. W. Keanomakani

                        Hamakua         …………….   G. W. Halemanu

                        South Kohala  …………….   H. M. Mahuka

                        North Kohala  …………….   D.S. Kupahu

                        North Kona     …………….   S.K. Kaai

                        South Kona     …………….   D. H. Nahinu

                        Kau     …………………….   J. H. S. Martin

                        Puna    …………………….   L. Kaioa

MAUI--           Lahaina           …………….   J. A. Kaokao

                        Wailuku           …………….   Thomas Birch

                        Makawao        …………….   J. W. Ukumea

                        Hana    …………………….   C. K. Kakani

MOKOKAI & LANAI          …………….   D. W. Kaloe

OAHU--          Honolulu         …………….   Charles H. Judd

                        Ewa & Waiainae         …….   A. Kaoliko

                        Waiaina           …………….   S. M. Naukana

                        Koolaoloa        …………….   J. Amara

                        Koolaupoko    …………….   James Holt

KAUAI--        Hanalei            …………….   D. Kaukaha

                        Anahola           …………….   Kapahuilima

                        Lihue   …………………….   S. Kamahalo

                        Koloa  …………………….   Palekaluhi

                        Waimea           …………….   Kuapuu

NIIHAU         …………………………….   Kaapuui

P. NAHAOLELUA, Kuhiua Waiwai

Keena Waiwai, Iune 19, 1874.                                                           656

 

            HOOLAHA KULA AUPUNI.--Mai ka la 1 o Aperila 1874, a ma ia hope ku, e hoili ana ka Papa Hoonaauao Puna o keia me keia kumu kuia iaia kekahi kula ma ka oielo haole Eneiaai, ma Honolulu, ma ke no he hana pili i ka Oihana, ke kakau ana i na hiia kula, a me ka ohi pono ana i na dala mai kela me keia haumana, i ka pau ana o keia me keia hapaha kula, a lawe koke ae i ke Kakauoleio o ka I'apa ma kona Keena hana.

            Aole e ae ia ke kuu wale noa o kekahi me ka uku oke i ka uku o ke kula, koe wale no ka poe i ae ia e ke Kahauolelo mamuli o ka mana i haawi ia e ka I'apa ma ka rula e pili ana ia mea.

            O na haumana a pau i hanie ka hookaa ana o ko iakou uku kulu no kekahi hapaha kola okoa, e hoopau ia ana ko lakou hale aua i ke kula a pau pono i ka hookua ia ko iakou ale no ka hapaha kuia i kua hope ae, ke ole e ae ka ko iakou hele nou ana e ka Papa Hoonaonao no kekahi kumu kupono i ko lakou manao, a ke ole hoi i ae la e ke Kakanolelo e like me ka mea i hai ia makina.

            O ka uku no ke kula ana nia ke kuia o Alanui Papu, (Kula o Beckwith) he hapalua no kela a me kela hebedoma, a ma na kuia o Kahehuaa a me Pohukaina, Ellima Dala no ka makahiki, oia he $1.25 no kela me keia hapuha.

            Ma ke kauoha a ka Papa Hoouaauao.

W. JAS. KAMIKA, Kakauolelo

Honolulu, Aper 13, 1874.                                                                               646

 

            OLELO HOOLAHA I NA KULAHANAI KAIKAMAHINE HAWAII.--Mai ka la 1 o Iulai, a noa ia hope aku, aole e uku ana ka Papa Hoouaauao i ka uku a uku mau ia nei, no na kaikamahine e hookomo ia ana ma ia mau Kula, in a na oi aku ka nui o na makahiki i ka umi (10), i ka wa i hookomola aku ai : a mai ia manawa, a mahope aku, aole e uku ia ana no na kaikamahine i oi aku na makahiki mamua o ka umi kumamaono (16).

            Ina na helo mau ka haumana i kekahi kula o keia ano, mai ka umi (10) mai o kona mau makahiki, a huoloilla aku i kekahi kula a ae o ia ano, oiai oia e hele aua iloko o ka paleoa o ka umi (10) a hiki i ka umikumamaono (16) o kona mau makahiki, a loaa aku ana no i ke Kula ka ukunona ; aka, e uku la aua no nae no kaloihi o ka manawa i hala ai, mai ke komo ana i ke kula ana i hele hope ai, a i noi ae ni hoi i ka uku nona ; me ka hoomanao ole ia o ka loihi o ka manawa i haia ai iaia i na kuia i hele mua la. 

            I mea nae e ioaa ai ka uku i oleloia, uo na haumana e hoololiia ana e like me ka mea i haiia maluna, e hoomaopopo pono ia ka hookua maikai ia ana o ka haumana mai ke kuia i heie moa ia ai, oia iho no hoi, o ke kuia e noi ana i ka uku no hi ano haumaua, aia ia malalo o ua rula a ka Papa Hoonaauao i hooiahaia i ka ia 8 o Iune 1865.

            Ma ke kauoha a ka Papa Hoouaauao.

W. JAS. KAMIKA.

Kakauolelo o ka I'apa Hoouaauao.

Honolullu, Ian 26, 1874.                                                                                 637

 

            Ma ka Poalua, ka la 7 iho nei, hora 12, ua haawi aku ka Moi i ka launa hui no kekahi kumo i ke Comisina a Kanikela Nui o ka Moiwaahine o Beritania, uo ka waiho ana mai ma ka lima o ka Moi he palapala mai ka Moiwahine victoria mai.  Ua hiki aku o Mr Woodehouse ma ka Halealii i ka hora i hoakaka ia, a haawi aku la i ka Moi i ua palapala la mai ka Moiwahine Beritania, a o koia malalo iho ke kope:

            VICTORIA, ma ka lokomaikai o ko Akua, Moiwahine o ke aupuni Huiia o Beritania Nui a me Irelani ; Ke Pale o ka Hoomana.  &c.  &c.  &c.

            I ka Moi KALAKAUA, ka Moi o ko Hawaii Paeaina, Ko Makou Hoa Maikai, ke Aloha aku nei !

            Ma ka palapala Au e ka Moi i hoouna mai ai ia Makou ma ka la 16 o Feberuari aku nei, ua hoikoia mai ia Makou ka make ana, i ka la 3 o ia malama, o Kou Moa Alii, ka Moi LUNALILO, a i Kou oho ana ma ka Noho'na Moi.

            Me ka minamina i ka make opio ana o ka Moi Lunalilo, ko haawi aku nei Makou i ko Makou hoomaikai i Kou noho ana ae ma ka Noho Moi, a me ko Makou mau iioi nui no ka hoomau ana a me ka holopono o Kou Noho Moi ana.  A ke nonoi aku nei Makou Nou i ua malama ana o ka Mea Mana Loa.

            Haawiia ma ko Makou Halealii Windsor Castle, i ka la 18 o Mei, i ka makahiki o ka Haku 1874, a i ke 37 o ko Makou Noho Moi ana.  Kou Hoa'ioha Maikai,

DERBY          VICTORIA R.

 

KA NUPEPA KUOKOA

--ME--

Ke Au Okoa

I Huiia.

Published every Saturday, $2 a year

 

HONOLULU, IULAI 18, 1874.

 

            He hookahi paha makahiki mai ka aoho ana mai o Mr. Robert Stirling i Kuhina Waiwai malalo o ka Moi Luualilo, ninau aku la oia i Auseteralia heaha la ka uku paneo no ke dala hookahi, ke aie aku ke Aupuni Hawaii ma ko laila makeka.  Loaa mai la iaia ka pone e i ana, in a £100,000 (paona) kala (in a oi a eiui mai paha) o loaa ana, alaila, he ewalu keoela ka uku panee no ke dala hookahi i ka makahiki ; a e hoonoho ia nao i agena maanoi nana e ohi i ka puka mai ua dute e uku ia ana iloko o ka hale date.  No keia mea, ua hoonaukiuki loa ia ke Kuhina, a pela oia i haalele ino ai i kana mau palapala e pili ana no ia mea, me ka i ana, aole loa oia o kii aio ana i dala no ke Aupuoi ma ia wahi. 

 

NO KO DALA PEPA MA CUBA

            O keia mea o ke dala pepa he huhu ia e pao ai i ua pomaikai o na kauaka kalepa a aia na poe mahiai o ia mokupuni.  Ua hoolaha ia ao ko dala pepa iwaena o na kanaka o ka aina ; a me ie wa i hoolaha ia ai, oa ika ia ka hiki wawe loa o ke emi ana o ka waiwai io i hoiko ia iloko o na dala pepa.  Ina hookahi dala ma ka pepa, alaila, he 27 keneta wale no, ma ke dala maoli.  No keia mea, ua noi ke poho o na kalepa o Havana: a na keia huhu i kono mai ia lakoa, e haoa i hoolahe e i aoa, e hoole loa aoa lakou i ka lawe hou ana i na dala pepa, mahope iho o ka la mia o keia malama.  A ua hoouna aku lakou i ko lakou manao imua o ke Kinaioa o ka moaoponi, e i ana e kokua no lakou iaia ke imi oia i mea e make ai kela huhu naua e elepao i na ponaikai o na kanaka.

            O keia pilikia ana o Cuba, he pono i ko kakou Ahaolelo ke lawe i mea na lakou e kuwili ai.  loa e hoomaopopo ole ia keia a ma ia moa, e hooholoia ai ke dala pepa ma Hawaii nei, alaila, e like ana ka pilikia ma Hawaii nei, me ko Cuba.

 

UA OI NE IA MAMUA O KA ALE.

            Mamoli o na niui ana i loaa mai ia makou mai na poe mai e noho ana ma na aioa e, no na poe hanai holoholona o ko kakou mau mokupuni nei, in a paha e hiki ana ia lakou ke haolawa aku i ko lakou makemake, mai ka 10,000 a i ka 100,000 bipi no na makeke o na aina e, a o ke kumukuai o ka bipi hookahi, aia no ia i ka mea i hooholo like ia.  Ua manao wale ia, aia ka nui o na bipi o keia pae moku mawaena o ke 60,000 a me 80,000.  Ina pela io aiaila, na emi mai, malalo o ka mea i makemake ia.  Aka, iua paha e hoopaa ia ana i 40,000 bipi ma ka olelo aelike ma ke kumukuai haahaa oia hoi i $12.50 no ka bipi hookahi, me ka hooili koke aku i na wa e hoouna ia enai ai ka moku lawe bipi.  Alaila, o ka mea maopopo, e loaa ana iloko nei o ka aina he $500,000, a iloko o na makahiki elua a ekolu paha, e loaa ana ia kakou he $1,000,000 ma keia auwai.  A o ka nele no ia i na palapala hoopaa no ka uku ana aku i ke kuala, i ka wa e pau ai na makehiki he umi no ka miliona dala i oleloia, e aie aku.  Ma keia e loaa nui ai ka pomaikai i na poe hanai nui i na bipi; a ma keia mea, e hiki ai i ke Aupuni ke aie kuloko, a maloko nei ka lilo ana o ke kuala o ke dala a me ke kumupaa, a o ka hana ana pencia, he mea ia e mau ai ke Kuokoa o ko kakou aina. 

 

AIE DALA LAHUI.

            Ma kela pule aku nei, na wehewehe nui ia no ka Bila Aie Dala me ka moakaka lea ; a no ke koe ana o kekahi wahi mea iki e pili ana i keia kumumanao, oia hoi ke kokua ana i kekahi hila kupono.  A oia mau mea i weheweheia, ua lilo ia i mea e wa ai iloko o na manao o ka poe kalepa, e manao nui ana e hoohana aku i ko lakou mau waiwai ma kekahi mea e hooholoia ana.  O ka hapanui o na poe kalepa o kakou, ua hele mai lakou meauoi i ko lakou wa opiopio ; a ua hoolilo aku lakou i ka hapanui o ko lakou mau ola ma ka lakou oihana, a he mea pono no hoi ia lakou ke lohe i kekahi mea e pili ana i ko lakou mau pomaikai.  Aole hoi e pono ke manao wale aku, he poe noho mumule lakou me ka nana wale aku i hana o na makahiki i hoauhulihia ia e ka poe noonoo ole a me ka hopuhopualulu i ke kau ana i ua Kanawai.

            O na poe e noonoo ana a kue paha i ka Bila Aie Dala ke hooholoia, aole loa e hiki ana ia lakou ke imi i kekahi mea maikai in a ia wahi, a aole loa no hoi lakou e manao ana e amo ia haawe.  A nolaila, ke hoaiai aku nei makou i na pono o ua poe la, a me ka waiho ana aku i ka Bila Aie Dala Lahui, in a aole e loaa ae ana ma kekahi mea ano kupono e ae, ka mea e loaa mai ai ka waiwai oiaio.

            Ina e ae ia ana ka aie dala e ka Ahaolelo, alaila, he pono i na hooponopono o ia mau mea ke haawiia aku i ka Papa i hoonohoia no ia hana.  Ma keia haawi ana e loaa ai ka mana nui.  Aka, in a i hiki ole ke hilinaiia ka Aha Kuhiua a me ka Aha Kukamalo o ke Alii, ma ka hooholo ana i kekahi mau mea o pili ana no ka pomaikai o ka Lahui, mahope iho o ka hooiaio ana o na poe kalepa, alaila, owai aku ke hiki e hilinai ia ?

            Aole loa he wahi manao kokua o ke kakou hila, no ka hoopuka ana i kekahi Kala Pepa, oiai aole no ia i makemakeia, no ka mea, ke hopohopo nei makou, o hiki mai na pilikia maluna o kakou, e like me ka pilikia ana o ka poe o na aina e i kuluma i na hopena ino o ia mea.  Ua hoike ae o Mr. Wells, no ke kala pepa o Tekaka, a penei : "Aole loa i ike ia kekahi pomaikai no keia mea iloko o ka moolelo o kahi mokuaina a lahui hoi, ma ka hooholo ana i ke kala pepa."  A eia iho ka hila a makou i hoomakaukau ai.

HE KANAWAI

E HOALA AI I PAPA WAIWAI A E KAUOHA AI E AIE DALA LAHUI.

 

            No ka moa, ua makemake ia kekahi hawina e hanaia e ka Ahaulelo, i mea e hiki ai i ko Aupuni ke aie aku i Dala ; i kuma hoi e hiki ai ke hoohoihoi aku a kokua hoi i ka oihana mahiai, ke kalepa a me na oihana mekanika, a i mea hoi e lako ai i na hana a e kokua ai hui i na limahina ma ka hoomahuahua ana i na hana a me ka holomua o ke Aupuni, ma ka laulaha ana o na hoomahuahua ana i ua hana a me ka holomua o ke Aupuni, ma ka laulaha ana o na hana noeau iwaena o na kanada ; nolaile, E hooholoia e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kau Kanawai o ke Aupuni :

            PAUKU 1.  He mana ko ke Alii Ka Moi o hoala i Papa i ehiku poe, ekolu noloko mai o ka Aha Kuhina a i eha hoi mailoko ae o ka Aha Kuaawalo, a e kapaia he Papa waiwai, a e noho no keia papa i ka wa a ke Alii e makemake ai ; a o ke Kuhioa Waiwai ka Peresidena o keia Papa.

            PAUKU 2.  E haawiia ka mana i keia Papa e aie aku i dala, ma ka inoa o ke Aupuni Hawaii a me ka Lahui, i ka huina o AKAHI MILIONA DALA me ka hoopea ana i ka uku panee, a e kakou inoa ia hoi e ke Kuhina Waiwai me ka hooiaio pu ana o ka mea Kakau Kope o na Buke Helu Waiwai Aupuni no ia hoina a me ka manawa i oleloia uo ke koala a me na mea e ae a pau e like me ka apono ana o ka Papa, a e hoike moa ia aku hui na haoa a apouoia mai e ke Alii a me Kona Aha Kukamalu.

            PAUKU 3.  E haawiia ka mana i keia Papa no ka hoale ana aka i na poe mahiko, a i kahi poe mahi e ae paha, i ka poe Kalepa a me na poe mekanika in a keia aupuni, a ma io lakou inao palapala hoaie mai, e oleloia e uku aku i ke Kohina Waiwai i kekahi kala i aie ia malalo o keia Kaoawai no ka maoawa a me ka huina i hoopaaia, a e like me ka mea i ike ia he pono ; ke ole hoi e auhau ia kekahi uku panee kiekie a haahaa paha no ka huina i aie ia i ko ka mea e uku ia ana e ke aupuni ; a ko ole no hoi e hanaia kekahi bila aie dala aia wale no ma ka waiwai paa a lewa hoi a waiwai e ae paha e hiki ana ka huina i ka papalua o ka hoina i aie ia.

            PAUKU 4.  A e hooholoia no hoi o na bona a pau i hana ia malalo o ka mana o keia Kauawai, e uku ia aku ia ma da Dala gola o Amerika Haipoia, a pela no hoi ke Kuala ; a i ka hookaa ana i ke kumupaa a me ka uku panee o keia aie ua hoopaa ia ua loaa o ke aupuni.  O na hoaie ana a pau i na poe mahiai a me kahi poe e aku, e like me ke kanoha ma ka Pauku 3, a o ua uku panee e hookaa ia mai no ia ma keia ano Dala, a o kana like paha.

            PAUKU 5.  O na Dala a pau i nie ia ma lalo o keia Kanawai, a i hoaie ole ia aku e like me ka mea i oleloia ma ka Pauku 3, e hookomoia no ia iloko o ka Waihona o ka Lahui, no na lilo o ke aupuni, a e hoike aku hoi ke Kuhina Waiwai iloko o kana palapala hoike nho na makahiki elua i ka Ahaolelo, no na mea e pili ana i ua aie la malalo o ke Poo--"Aie o 1874--75."

            PAUKU 6.  E lilo keia i Kauawai mai kona la e hooholoia ai.

            O ka mea mua i hoikeia maluna, oia no ka hoala ana i Papa Waiwai, mailoko ae o ka Aha Kuhina a me ka Aha Kukamalo i hookohuia e hooponopono i ka aie ana aku i hookahi miliona dala, me ka hoopaa ana i ke kuala a me kahi mau mea e ae i apono ia e ka Moi a me ka Aha Kukamaiu.

            Alua.--O ka hiki i ka Papa ke hoaie 'ku i na poe mahiai a me kahi poe e aku, ma ka ukupanee a ke aupuni e hookaa aku ai.

            O ka ha o ka pauku ma ke dala maoli wale no e aie aku ai ke aupuni, pela mai ke kumupaa a i ke kuala.

            O ke kanawai e like me keia e hoohanene ana ia iloko o na manao o ka poe waiwai, ka poe hoi aole e loaa ana he wahi dala ia lakou ma kela kanawai imua o ka Ahaolelo i keia wa.  A nolaila, o ka poe e hoolawa mai ana i ko kakou hona, e loaa ana ia lakou ko lakou puka a me ke kumupaa ma ke dala maoli.

 

NU HOU KULOKO.

 

            Mai ka la i hoomaka ai ke keaka a hiki mai i keia la, ua hoolaukanaka mau ia ka Hale keaka e na makaikai, a ua haiamu ae na ano kanaka inawaho aku, e ake e lohe i ka leo o ka mea kaulana o ke ao, oia o bila Emesona.

 

            Heaha ka mea e nakaka ai ? wahi a Ioane ia Pa, I mai o Pa, he mau Kausani Elua; no ka mea, wahi a Keoni Iaino, He mai uo Kalani, Elua Tauesani e nakaka mai ana ?  Elua kakini e nakaka mai ana ?  Uwa ae la ka pihe a haolele wale.

 

Ma ka eli ia ana iho nei i on a mau lua nui kanu laau no ka Hale Aupuni hou, ua loaa iho la he pohako palahalaha i kakauia i ka hua pake, eha kapuai ka hohoou o ka lua alaila loaa iho la.  Ua puaoa ae o Ukali, "He pake kahiko no ka paha ka Kakuihewa ma."  Hu ae la'ka aka.

 

            ILIO I NAHUIA E KA MANO.-- Iloko o kahi mau la i hala aku nei, ma Ahaaino Molokai, ua loaa kekahi mano i kahi poe, a lawe ia a kula i mea ai, a ike ka ilio kii aku e ai, a oiai e apuapu iho ana e nahu, e hao ae ana ua mano nei maku ka lehelehe luna o ua Ku-ilioloa, aohe wa a moku e ka iho, alaila loaa ka oleloia ana; "Moka iho ia Hio e."

 

            NA MOKU KAUA.--Ma ke kakahiaka o ka la Sabati nei, ua komo ma ke awa nei ka moku kaua Pelekane Cameleon, iloko o na la holo he 33 me hapa mai Calao mai.  A ma on a i lohea mai ai, e ku koke mai ana ka moku kaua Seoul (ke Kiu,) iloko aenei o Augate, maluna mai on a e kau mai ai na poe Kilo Hoku.  Ua lauahea waleia'e, e ku koke pu mai ana me ka Adimarala Pelekane ma ka moku kana Repulse.

 

            -- Ma ia Sabati no i ke awakea, ua ko mai ka moku kaua Rukini Hydamak iloko o na la holo he 40 mai Valaparaiso mai, o holo loa ana oia i na panalaeo o Rusia ma Asia; aka, no ka mai o kahi mau sela, ua kipa mai, a in a e oia, alaila holo aku; aia ma ka Halomai Moiwahine kahi i palaau ia ai uo ka mai he kewe.

 

            KILA HAULIO KAWAIAHAO -- E HOOMAKA NA KE KULA BERETANIA O KAWAIAHAO, MA KA LA 20, O KEIA MALAMA.  NOLAILA UA MAKEMEKEIA OE KEIKI A PAU O NA KULA A ME NA MAKUA, E HELE MAI E HOOLOHE I KEKAHI MAU KOMO.

 

            no ke kilauea.--Ma ka Poakahi i hale ne nei, ua holo aku ke alahaka o ko kakou mau poe moku i Hilo, me na ohua i aneane e aloa haneri.  O na ohua o lalo, mawaena a 50 a me 60, aohe palanaku a kae mai. 

 

            Ua makemake nuiia na hua lemi i keia mau la weia.  no ka mea, ua maa paha kekahi poe i ka in a ana ia mea i kekahi mau wa wela.  Aka, he pono paha i ka poe mea lemi ke hoao aku i ke kuai i ka poe mea hana wai lemi malia o ike ia ka makepono o na kuai ana o ia mea ulu.

 

            WELA HAOLI KEIA MAU LA--Hoko o keia mau la, aune i kana mai oa mea he wela, ke hele la na alanui a "mo'a unoonoo Puna i ke 'kua wahine." a o na mea niu keia, ke mae iho ia, a me he ahi maoli la no e ho'a ia ae ana malalo, ka hele a enaena, nolaila mai hookou wale i na keiki e hele ma ka uwapa iloko o na la wela, o loaa auanei i ka mai.

 

            NA MAKE--Iloko o na mau pule i hala ae, ua make emoole elua mau keiki liilii, o ke kumu o ka make, no ka oiho.  Ma ka la Sabati aku nei make iho la ke keiki a Mr Carter, o na la 'la no ka la i make ai o Dr. G P Judd kona kupunakaoe.  Ma kela mau la lea aku hoi, make iho la o E Kauihina, he loio kahiko oia.

 

            OHAHA LUA KA HUA WAINA--Ua ike iho makou eioa mau hunui waina mai a Rev. H H Pareka mai; noloko mai o kaua mau kumu waina e ulu nei ma kona pa ma Kawaiahao, he elua ia mau huhui, hookahi he uliuli, a hookahi hoi he omaomao  He wahi ulu ole la hoi kekahi ke kanuia aku, a malamaia me ke kipulu.  Iua pela lilke na poe a pau e hana ai, alaila, e ohi auanei i ka hua ohaha o na mea kanu.

 

            Ua ninau ia mai makou e kahi mea i huna i kona inoa, ma kahi hea la i mana ai ka Luna Pa Aupuni o Panoa ke kuai kudala aku i na lio hele hewa ole ; oiai ka ua kuai kudalaia kekahi mau lio hele hewa ole elua, a ua lilo.  Eia ka makou pane e hele no i ke kahu o ke kanawai e ninau ai, malia he mana no ko iala, ia oe hoi ka niele.

 

            HANA APIKI.--Ma kekahi po pouli o kela pule aku nei, e holo ana keaahi mau kanaka o Waikiki Waena, ma na lio a kokoke loa i kahi puka pa, aleila, i ae la ka mea i hoomaopopo loa i ka hiki i ka puka pa, hina like aku na poo ihope," a hina like aku la na hoa ; a ike no ua wahi kanaka nei, eia ke kea o ka puka maluna pono, alaila, i hou ae la oia, "ea nui mai," ia ea ana mai e like me ke kauoha, o ke kamumu ae la no ia o ua lae i ke kea o ka puka, a hu ae la ka aka a ka poe i eha ole na lae, a o ka mea i puu ka lae kahi ke pohue--ke inukimoki la.

 

            E MALAMA I NA OPIO--Ma ka auina la o ka Poaha i hala iho nei, ua pakele mahunehune mai kekahi opio Hawaii nona na makahiki elua a oi iki, mai ka make weliweli o ka huila kaa.  No ka hookuu o ka makua e hele wale make alanui, oia ke kumu o keia.  Ma ke alanui Emma, oiai ke kaa lio o Hon. A. S. Cleghorn e iho mai ana, ua kaa ia iho la, a pakele mahunehune mai ke ola, me na pohole ili wale no ; o ka makou no ia e kau leo mau aku nei, "E malama i na mamo Hawaii o keia mua'ku."

 

            KA PUA "NANI MAU LOA."--Ua laha nui ae keia ano pua ma keia kolanakauhale i keia mau la, a ke ohuohu mai nei na papale o na keiki o ke kai me keia ano pua, he ano pua maikai keia, i like ke ano me ka pua pepa ke maloo ka uakeke, aka, o ka mau o ka mohala, e mau ana no, aia nae a pulu i ka wai, e opuu hou ana, a maloo, mohala.  A ua lohe mai makou no Hilo mai ka hapa nui o keia ano pua, a he mea paha ia e kaena ai ko laila mao hapa maikai.  Ua kapaia keia pua e na ili puakea "The everlasting flower."

 

            MAI LAHAINA MAI.--Ua hoi palapala mai o John H K o kela wahi maluna ae, i ka hanau nui loa o na wahine a lakou ma ka apana o Lahaina; ua hahai pu mai hoi oia i ka nui o na hale inu Bia ma i a wahi, me ka helu ana mai i na inoa o na on a nona na hale inu bia, a mawaena oia poe, he elua mau wahine.  Ua kapa inoa lakou i ka bia ma ka nane, "he kilaume--haule na waa i ka lepo--e eha kaua la."

 

            -- Ma kela Sabati aku nei, ua hele aku kekahi mau keiki haole e heenalu ma kooanalu o Uo i ke awakea oia la, ua hai aku kekahi poe i ka makai nui e kii e hopo, e pane mai ana kela na pono, aole kanawai no ka heenalo i ka la Sabati.  I ko makou manao ana, in a he haua ku i ka lealea ka heenalu, alaila, he kanawai no ku ia mea.

 

            HOKU AO.--Ma ka holo ana aku nei o ka moku misionari Hoku Ao ma ka la 11 o keia mahina, malalo o ka hookele ana a Capt. C. W. Gelett no na pae moku o Maikonisia, eia na ohua i holo aku Mrs. A. A. Sturges o Bonabe.  Mai 1869 ke kaawale ana noa mai ko laua Kihapai mai, a akahi no ka hoi me ke ola maikai, a me ka puuwai hauoli i kana hana i hauoli piha ai.  O Rev. R. W. Logan, kana wahine a me ke keiki ; o Mr. F. E. Rand a me kana wahine ; a o ka rev. B. J. Taylor me kana wahine a me ke keiki.  O Rev. H. J. Taylor ke noho pu aua me Bioamu ma na pae moku o Gilipati.  A o ke koena iho, e holo loa ana lakou ma na pae moku o Caroline, malaila lakou e lu ai i na anoano o ke ola mau..  Mamua o ka naue holo ana, ua malamaia he halawai pule e ko kakauolelo o ka Papa Hawaii, me ke kokua ana o Rev. J. N. Paikoli.  Nui no na poe i haiamu aku ma ka uapo, na Hawaii a me na haole.  O ka manao o ke Kapena, e hala ana paha ewela mahina, mamua o kooa hoi hou ana mai i Haawaii nei.

 

KE AU O KALAKAUA.

NA HANA O KA AHAOLELO.

 

            La Hana 58. Iulai 9.--Hoomakaia na hana e like me ka mau.

            Kapieia na rula, a waiho mai o Mi Kepoikoi he palapala hoopii mai Wailuku mai, e noi ana e hoopao loa ia ne kanawai e pili ana i na Kahuna Hawaii.

            Noi mai o Mi Kipi e noonoo ia ke kohoia ana i nehinei no ka mea e pili ana i ka huina i hookaawaie ia no ka uku aoa aku i na poino o ka la 12 o Feberuari.

            Ma ke noi a Mi Kipi ua waihoia i ke Komile Wae, eia lakou Hon. Messrs Kipi, ka Loio Kuhina, Kauai, Aholo a me Komoikeehuehu.

            Kapaeia na rula, waiho mai o Mi Kauai he palapala hoopii mai Honolulu mai i kau inoa ia e 327 inoa, e noi ana, aole make ae o ka Ahaolelo i ka bila aie dala.  Waihoia ma ka papa a noonoo pu ia me ka bila haawina.

            Hoike mai o Mi Kakani mai ke Komite mai o ka bila e hoololi ana i ka Pauku 483, a noi mai e waihoia ma ka papa.

            Heluhelu akahi mai o Mi Kepoikai, he bila kanawai e hoomana ana i ke Kuhina Kalaiaina e kuai i na aina aupuni ma ke kudala, a ua hooholoia ma ka heluhelu alua ana.

            Heluhelu akahi mai o Mi Kaai he bila kanawai e hooponopono hou i ka Pauku 1248 o ke Kanawai Kivila.

            Heluhelu  mai o Mi Birch he olelo hooholo e Kauohaia ke Komite Wae, e hoike mai i ka lakou hoike no ka Papa Oia imua o ke Hale.

            Pane mai o Mi Kaukaha ua makaukau ke Komite e hoike aku, aia uae ma ka la apopo, a ua hoihoi hou ia ka olelo hooholo.

            Heluhelu mai o Mi J. H. S. Martin he olelo hooholo e hookomo ia $250. iloko o ka bila haawina, no ka hana ana i wahi e pae ui na waapa nma Kaalualu Kau, waihoia ma ka papa a noonoo pu ia me ka bila Haawina.

            Heluhelu akahi mai o Mi Mikalemi he rula hou no ka Hale oia hoi ka rula 86.

            Heluhelu akahi mai o Mi Mikalemi he bila kanawai e hoololi ana i na Pauku o ke Kanawai e pili ana i ke Kula o Keoneula, a ua Kauohaia e pai.

            Heluhelu akahi mai o Mi birch he bila e hoololi ai i ka Pauku 480 o ke Kanawai Kivila, e hooemi ia ka auhau kino i hapalua dala.

NA HANA O KA LA.

            Lilo ka Hale i na hana o ka la, oia hoi ka bila e hoomana ana i ka aie dala, oia hoi ka heluhelu aloa ia ana.

            Ma ke noi, ua heluhelu ia ka bila ma ke poo wale no.

            Noi mai ka Loio Kuhina e waihoia ka bila i ke Komite Wae, oia keia poe ka Loio Kuhina, Hon. Messrs Kipi, Dowsett, Kauai a me Kaai.

            Noonoo ia ka bila kanawai e hoololi ana i ka Pauku 2 o ke kanawai e hoololiana i na Pauku 130-131 o ke Kanawai Kivila oia hoi ku heluhelu alua ia ana.

            Ma ke noi ua waiho ka bila i ke Komite Wae, oia keia poe, Hon. Messrs Dowsett, Kuhina Kalaiaina, a me Moanauli.

            Heluhelu alua ia mai ka bila e hoololi ana i ka Pauku 479 o ke Kanawai Kivila, a ua hooholo ia e kakau poepoe ia.

            Heluhelu alue ia ka bila e hooemi ana i ka manawa e hoopaahao ia ai kahi paahao, a ua hooholoia e kakau poepoe ia, e like me ke noi a ke Komite.  Hoomaha ka Hale. 

            Hora 1, P.M.  Hapai ia ka bila kanawai e haawi ana i haawina hoomau no ke Kuhina Waiwai P. Nahaolelua, i $1,500 no ka makahiki, a ua hooholo loa ia ma ka heluhelu akolu ana.

            Waihoia mai ka bili, e haawi ia i haawioa hoomau no ke Kiaaina P. Kanoa i $1,200 no ku makahiki hookahi, oia hoi ka heluhelu akolu ia ana o ka bila, a ua hooholo ioa ia.

            Heluhelu akolu ia mai ka bila kanawai e hoololi ana i ua Pauku 1 a me 3 o ke kanawai i apono ia ma ka la 22 o Iune, 1868, e pili ana i ka pepehi bipi, a ua hooholuia.

            Heluhelu akolu ia ka bila kanawai e hoololi ana i ka Pauku 650 o ke Kanawai Kivila e pili ana i na palapala ae e holo, a ua hooholoia.

            Heluhelu akolu ia ka Pauku 265 o ke Kanawai Kivila e pili ana i ka uku o na Hope Makai nui.

            Noi mai ka Loio Kuhina e hoopanee loa i ka bila.

            Mahope iho o ka hoopaapaa loihi ana, ua haule ke noi, a ua hooholo loa ia ka bila ma ke koho o na poe he 35, 13 ae a he 22 houle. 

            Heluhelu akolu ia ka bila a ae ana i ka maauauwa lole.

            LA HANA 59 Iulai 10.--Hoomaka na hana e like me ka mau.

            Hoike mai ka Hon Mr. Isenberg mai ke Komite mai o ka bila opiome

            Hoike mai ka Loio Kuhioa mai ke Komite mai o ke bila e hoopau ai i ka mokuna 10, o ke kanawai e pili ana i ka buro o ka Papa Hoonaauao, a noi mai no hoi, e hoopanee loa ia.

            Na keia mea hookahi no, mai ke Komite mai o ka bila e hoololi ai i ka Pauka 247 o ke Kanawai Kivila, me ka waiho pu mai he hoololi.

            Hoike mai o Mi Kaukaha mai ke komite mai o ka bila e pili ana i ka Papa Oia Hawaii, me ke noi e hoopanee loa.

            Helulelu mai o Mi Kaukaha he olelo hooholo, e hookaawale ia i $1500 i mea kuai ku o oa moi o keia aupuni, mai ia Kamehameha a ia Lunalilo, a e kauia ma na paia o ka Romi Ahaolelo.

            Nui mai o Ni Nawahi e hoopanee loa, oiai o keia wa aoale ia he wa e hoolilo nui aku ai i na dala, no na kii e kau mai ai ma na paia.

            Kokua mai ke Kuhina Kalaiaina i ka Nawahi, me ka i mai he makemake loa oia e hoonani ia ka Hale me na kii ; aka, aole keia o ka wa e hoonaui ai, oiai he wa pilikia keia.

            Hoolaha mai o Mi Kaai he bila kana e hoololi ai i ka Pauku 289 o ke Kanawai Kivila e pili ana no na holoholona hele hewa.

            Apono ia ka ololo hooholo aole e lawe ia mai kekahi mau bila hou mahope iho o ka hala ana o ka la 13, o keia malama.

            Heluhelu mai o Mi Mikalemi he olelo hooholo e hoike mai ka Papa Hoonaauao i keia Hale ho na palapala hoopii e hoohalahala ana i ke Kahukula nui.

NA HANA O KA LA.

            Lilo ka Hale i ka noonoo ana i ka Bila Haawina.

            Noi mai o Mi J. H S. Martin e hookomo ia iloko o ka Bila Haawina i $250, no kahi hoopili waapa ma Kaaluaiu, Kau.  Hooholoia.

            Noi mai o Mi Kaai e hookomoia iloko o ka Bila Haawina $5,000 no ka Hooilioa Ahi W. P. Leleioheku.

            Hoololi mai o Mi Kauai i $2000.

            Loihi ka hoopaapaa ana, eia na poekue, Mikalewi, Nawahi a me Kauai, na poe kokua Koakanu, Birch a me Kakani, ninau ia na ae a me na hoole, he 30 poe koho ; 21 ae a 9 hoole.

            Komite ka Hale, no ka noonoo ana i ka bila e hoohoihoi ai a me kokua ai i ka poe e hana nei ma na aina e, a e lawelaweia aku ana paha ma keia mua aku, ma ka hoomoe ana i na waea olelo, a ua noonoo ia ma kela a me keia pauku, a ua hooholo ia e kakau poepoe ia.  Hoopane ka Hale.

LA HANA 60--IULAI 11, 1874.

            Hoike mai ka Papa Hoonaauao i ka hoike imua o ka Hale no na palapala hoopii e hoohalahala ana i ke Kahukula Nui, penei : Mahope iho o ka noonoo pono ana i na palapala hoopii lehulehu, na maopopo i ka Papa Huonaauao, aole i loaa kekahi mea e hihia ai, a e kupono ai hoi ka hoopau 'na aku i ke Kahukula Nui moi kana oihana aku, nolaila, ua hui a ua apono ka Papa i na hana a ke Kahukula.

            I ka ninau ia ana, na aponoia ka hoike.

            Hoike mai o Mi Kaukaha mai ke Komite mai o ka bila e hoona ai i na kuleana aina e koi ia e na pili o ka mea i make, a noi e waihoia ma ka papa, a waihoia mai he mea okoa, a ua heluhelu akahi ia, a kuuoha ia e pai.

            Heluhelu akahi mai o Mi Komoikehnehu he bila e hooponopono ai i ke kuleana o ka wahine kanemake, e like me ka mea i olelo ia iloko o na Pauku 1428 a me 1448 o ke Konawai Kivila, a ua hooholo ia ma ka heluhelu alua ia ana.     

            Hoolaha mai ka Peresidena C R Bishop, he bila e kauoha ana i ke Kuhina Waiwai e aie i ke dala o na kula aupuni, me ka uku panee kiekie, i oi ae i ka 9 keneta.

            Hoolaha mai ka Loio Kuhina he bila e hoopaa ai i ka manawa e hookuu ai i na moraki.

            Hoolaha mai o Mi Nawahi he bila e papa ai i ke kuai ana i na luau lupaau ma na halo kuai lolo a me na hale kuai mea ono, aia wale no ma ka hale kauka ka pono.

            Heluhelu mai o Mr Lane he olelo hooholo, e kohoia i Komite e ninau i ka mea i hoikeia e ka Hou Mr Mikalemi no ka uku e na luna aupuni, a e hoomauaia hoi ia Komite e nana i na buke, a e hoomanaia hoi i hoike no ia mea, a e hoike koke mai hoi ke Komite.  Aponoia a haawiia i ke Komite Wae, a eia lakou, Hon Mewssrs Lane, Kakina, Kaiue, Kaukaha, a me Aholo.

            Hoolaha mai o Mr Lane he bila e hooponopono ai i ka uku o na luna aupuni.

            Kapae ia na rula, waiho mai o Mr Nawahi, he palapala hoopii mai ka poe mai lepera mai o Kalawao Molokai, e noi mai ana e hoopaoia o W P Ragsdale mai kona noho luna ana; a e hookauwaleia i dala e kokua ai i ka lawe leta no na mai.  Waihoia ma ka papa.

NA HANA O KA LA.

            Komite ka Hale a lilo no ka noonoo ana, a i ke ano o ka huaolelo hoahauau me, ka Haawina 10 o ke Kumukanawai, a ma ka Pauku 820 o ke Kanawai Kivila.

            Ma ka hoopaapaa ana, ua noiia ka hoopanee loa.  Hoopanee ka Hale.

            LA HANA 61 .  Iule 13, 1874.--Hoomake na hana e like me ka mau.

            Waiho mai o Mi Mikalemi he palapala hoopii mai na mai lepera mai o Kalawao, Molokai me kekahi mau noi mau :--I E hoomahuahua ia ka haawana dala o ka halemai lepera ma Molokai :--2 i elua haawina lole.--3 e hoomahuahua ia ka haawina ai,--4 e kukulu ia i mau hale--5 e kukolu ia i Halemai ma Kalaupapa--6 e aeia na kauka e i ana he ola ka mai lepera ia lakou ke lapaau, a ia lakou e haawi ia ai ka uku, a aole hoi e haawi ia kahi dala i ke Kauka e noho nei no ia mau mai, me ke ola ole iaia.

            Hoike mai o Mi Aholo mai ko Komite mai o ka bila e hoopau ai i ka Mokuna 16, o ke kanawai e pili ana i ke oki mare i aponoia ma ka la 17, o Iulai 1870, a e hoala hou ai i ke kanawai e ae ana i ka poe i okiia e mare hou, i aponoia ma ka la 21, o Mei 1866. 

 

           

 

 

 

           

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

\