Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIV, Number 15, 10 April 1875 — HE MOOLELO KAAO NO RAIANAHU. KA HUHUI HOKU NANI O PEKINA! [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO RAIANAHU. KA HUHUI HOKU NANI O PEKINA!

L'au/aii īio ke " K>toioa " mai la Olela I } (i'<c a ika OU'o [la eaii. H E L U 15.

MAANEI e aui ae kakou no Raiauahu, no ka mea, i kona ike ana mai o liolo ana na inoku, liulī ae la oia a paue aku la ia Kale Viua, E Papa, he mea kupanaha na moku, aia la ke iawe aihue la i kuu lepo, a haalele iho la i ka uku a'u i hooliuialima vni ia lakou, oia hoi, he eiwa haneri no ka moku hookahi, ua lika oio iwakalua kuinimahiku tau.sani kuu lilo ia l ikou. Pane mai ka makuakane, lua no paha lakou e hoi hou inai ana, e hookaa aku no oe i kou aie. Paue o Raiauahu, Aole au e haawi aku ana i hookahi keneta, no ka mea, aole iakou i maiama i na olelo aelike a makou. Ki aku la o Raianahu i na hale a pan, a hookomo iho la i na ki iloko o koua p ikeke, a ia wa i paue mai ai o Kale Viua, lieaha iho la ka waiwai nui o na lepo o ke ki aua i ka hale, e waiho ia iho la uo paha pela, a i hole mai no hoi ia o ka poo e makemuke ana e kuai lepo, e waiho hamama anano? Heaha la kana mau olelo imna o RHmaahu. A ike o Kale Yina, aohe holo pono o kana mau moa i mauao ai, nolāila, kakau iho la oia i kokahl olelo hoolah a papai aku la ma ka puka o ua mau halo nei, a ma na wahi akea e ae, o kauoha ana i ka poe mea makemake kuai lepo, 0 helo aku mdaila e kuai ai no ke kumukuai makepono. Aia nae i ka ike aua o Raianahu i ua mau hoolaha nei, kii aku la oia a haehae ae la, a ike ae la o Kale Viua, pane mai la oia, Peliea iho la ka ka pono o kau lepo, ke ole oe e kau i m iu olelo hoolaha mawaho o ka puka o kou halo a mo na wahi o ae, a i na ua lawe mai oe i keia mea lapuwale i mea lealea walo no nau, mamuli o kou naau hookiekie maluua o maua, alaila, e kapa aku no au ia oe, he hehona? A lohe o lliianahu 1 na olelo woleaia a koua makuakane. Paue aku la oia, E kuu makuakane, mai noho a kuihe mau kou mauao no ka'u mea i lawe mai uei, au hoi e kapa mai uei he uiea lapuwaie, Jke hoike aku nei au ia oe me ka oiaio, i pau ai kou mauao kuhihewa, o keia lepo, aole uo ia iie lepo maoli, aka, ho lepo dala. Pano hou mai o Kaio Vina, E kuu keiki, ke hoike mai nei kau mau olelo i kou ano hehena, me kou ike no ka he lepo maoli, o kou hoopunipuui mai nei no ka ia ia'u he lepo dala ? Ma keia mau olelo a Kale Yina, ua uluhua loa o R iianahu, nolaila, nanao iho la oia i na ki iloko o kona pakeke a haawi aku !a ia Kale Vina, me ka i aku, e?a na ki o na hale, o hele oe o wohe, i pau koke ai kou kuhihewa. He mea kanalua loa ia i ko ka makna» kane mau lima ka lalau ana mai i ke ki 0 nā hale, uo ka mea, ua hoomaopopo uo oia, aole he oiaio o na olelo a kana keiki, lalau 010 akn ai oia i ke ki, me ka 1 aku, Nau no e hele e wehe i ka puka 0 ua mau hale dala la ou. Ma keia mau olelo a Kale Yina. hele aku la o Kaiaaahu a wehe aku la i na puka o na hale, a i nana aku ka hana, he daia wale no, mole i ike ia aku he wahi auna lepo kekahi maloko, a pela no i na hale a pau ekolu. Aia nae iloko o ia manawa huli mai la o Haianahu a kahea mai la i kona makuakane i ka i ana mai, Hele mai hoi paha e nana, i pau ai kou kuhihewa, a i ike ai oe, o na haua a pau a 1 kau keiki he oiaio walo no, aka, heaha |Ia ia i kou mauao hoopohala. | I ka lohe ana o Kale Yina i ua olelo a kana keiki, hele mai I& oia me ka mauao ole he oiaio, aia nae a kiei aku oia

u\ \ k-i puki o luu.i, i iiuua aku auanei k.i h*ua, " ilulali ke dala anapa i ka la e, M a o kona puiwaae la iu i i. a haule a make aku Ia i ka houaa, aia nae i ka ike aua mai o kana keiki, hele m ū ia oU a louiiioini iho Ia me ka i iho, llouha iho nei hoi keia ou ? Puoho ae la kela a pane ae la, E kuu keiki, i kuu ike ana aku nei i ka halali anapa mai o ke dala, puiwa ao la au a lele ae ia ko ? u hauii, eia ka ua hanlo a make iho nei au. A I ko Kale Yina pohala ana ae mai kona maule eehia ana, puliki ae la ia ma na wawiie o Raianahu, a i ae la, E kuu keiki, e kala mai ia'u, oiai ke ike nei au aohe akua e ae ma ka iani a'u e hoomana aku ai, aohe hoi he Moi ma ka honua nei a'a-e makau aku ai, no ka mea, tna kau pepehi ana i na akua puaa a'u i lohe mai ai a me ka puu dala nui aii i iko ai, aole tro au r hoomaopopo lie oiaio ia hana ana au, aka, ma keiii mea kupanaha a'u e ike nei, ke hooiaio loa nei au, he mea hiki'wale ae no ka i ka lepo ke lilo i dala, nolaila, ma keia liope aku, e hooiaio wale ana no au ma na moa a pau au e pane mai ai, a o oe a mau loa aku no auanei ko'u akua, amo ko ? u Moi, a o kun make a me kuu ola, aia uo ia ma ka poho o kou lima.

A lohe o Raianahu i na olelo paa a kona makuakane, pane aku la oia, E kuu makua, mai hoolilo mai oo ia'u i akua a i Moi hoi nou, no ka mea, o olua no ko'u mau makua, a owau no hoi ka olua keiki; noiaila, o olua ka'u e kapa aku he akua a he Moi uo'u, no ka inea, 0 olua no ko J u mea nana i hanau, a na olua no i malama ia'u a hiki i keia la, a eia no au malalo o ko olua malu, nolaila, o keia wahi loaa uuku a'u o hoihoi inai nei, he hoike ana mai no ia i kekahi o ko olua poho aua ia 7 u, aolo nao me kuu manao, ua lawa iho la ia i keia mau hale okolu i piha i ke dala, aka, e hoihoi aku ana no au a hiki i ko'u hopena, alaila pau ko'u aie ia olua. Ma keia mau oleio a R uanalm a me ko Kale Yina ike ana i ka oiaio o ua hanaa kana keiki, nolaila, ninau aka la oia, Mai ka mana hea i loaa mai ai ia oe keia hana maua, i hiki ai ī ka lepo ke lilo i daia, no ka mea, ua iko no au, aole mai kou mau kupuna mai, aolo no hoi mai a maua ae kou mau makua, ua loaa wale mai na pomaikai ma kekahi ano e aku, no ka mea, o na waiwai a pau e loaa ana i ke kanaka, mai na lima hooikaika mai no ia me ka luhi nui no na makahiki loihi, aole no hoi no ka manawa pokole e like me keia a'u e ike noi, nolaila, e hai mai oe rae ka oiaio i kahi i loaa mai ai ia oe keia mana kupanaha. A lohe o Kaianahu i na olelo a kona makuakaue a me kana ninau i kahi i loaa mai ai ; a no ka hiki ole īaia ke huna iho, nolaila, pane aku la oia, i ka i ana aku, E kuu makuakane, ko makemake nei oe e hpiko aku au ia oe i kahi 1 loaa mai ai o keia mau pomaikai ia u ma ke auo kupanaha, he oiaio, mai ka mana uiai oo ia o ke kapa hulu iole a kuu wahi aikaao iole a'u i malama ai, a i hoowahawahaia ai hoi e oiua, aia nae he mau la i hala ae mai ko'u haaiele ana iho i& olua, haUwai mai la me a'a ua wahi aikane iole nei a*u, a mahope oko maua hui aioha ana me ka olioli, haawi mai la kela ia'u i keia kapa hulu iole, me kelenhikuhi mai ia'u i ka mea pono a f u e hana aku ai, a ina e oi aku mawaho o ka paleaa i kauoha mai ai, e komo aku ana au iloko o ka pilikia, ke ole nae ia e ike mai. O ka mea mua nae a'u i hoao ai, oia no keia pua a olua e malama nei, ua oi aku kona waiwai mamua o keia mau hale piha ? ke da!a : a mahope aku ua hana au ma ke!a a me keia ano a ? u i makemake ai a hiki i ka piha ana o ka haneri t aia nae i ka oi ana aku mawaho o ka pa!eua, komo koke iho la au iloko o ka pilikia, a e ole no ka mana o ua wahi kapa hulu iole nei la, ua laweia ia au a maluoa pono o ke poheoheo o ka pahu hae, a malaila ; au i pakeie ai, noke ia ae ia au i ke ki

I ta i k i pu, it>he n te o'n ku iki, nk:i. i ko | lakoa ooki aa i i k:v pahu h:ie, a kokoke p:ih i o moku, hiki mii la ku kiuo mana j o na wahi aikane iole nei n'a, a lun e j aka l.\ ia'a raa ka aina noaa keia lepo. | aolie kaaaka i, Uo moo uui wale i no ka'a i ike, a o ka iepo no ka ai o u.i ; aina la, he ai maona a momona no hoi, ! o ka maona o ia ai, ua lawa no ia no na ( y « la ekola, a ma ia ano, ua hoopauia ko'u piiikia no ka ai, aka, koa nao ka noho mehameha ana, aolo nae ia he maa e pilikia ai, no ka mea o ka moo nui ke kamaaina o ia aina, aole oia i hana mai imaa o'a i kekahi mea ano e, a uana no hoi i kuhikuhi mai ia'u i ka ai o ia uina, a na'a in \oli iho no hoi i ike i ke ano o ko laiia lepo he eUla, aka, kau nui uae ko'u uuuiao no ka hiki hou mai ianei me i ia diila, aole nae he wahi e hiki ai, aka, i ka hala ana o na la ekolu, ike mai la j au he ekolu mau moku o hoopii pololei mai ana i kuu walii e noho ana, a piha loa ae la au ika olioli. Ata nae i ko lakou hiki ana mai, ua ninau aku la au i ke kumu o ka lakou huakai, a ua hai mai lakou, i hele mai i ka lepo, a hoi aku kuai me ka poe mea aina mahiai, aka, olelo koke aku la nae au ia lakoū, aohe a lakou lepo o laila, no ka mea, no'u no ia aina, a owau no hoi ka Moi o ia aupuni, nolaila, ua mauao lakou e hojlo aku ma kekahi aina e aku i loaa ai ona lepo na lakou, aka, nonoi koke nae au ia lakou e hooliinalima me a'u, e hali mai i kuu lepo, a e uku no au i eono haneri dala uo ka moku hookahi, a ua a« mai lakou, a i ka hiki ana hoi maa* nei, haawi hou no au i ekolu haneri no ka moku hookahi, aka, ua ike oe, ua hiki mai au ine keKi mau moku, aka ma ka mau lakou hana, aole no i holo pono» ua aihue lakou i ke koena o kuu lepo, a hoio aku la me ke ano aihue, me ka haalele iho i ka uku a'u i hoolimalima ai me lakou, aka, ua kuhihewa nae lakou ma ia noonoo ana, aolie o lakou pomaikai ma ia lepo, no ka mea, o ka lakou lepo i lawo aku la, aole uo ia e like ana me koia lepo, ua lilo aku la ka lakou lepo i mea ina loa, no ka mea, ua ua lawe lakou ma ke ano kolohe, me ke noi mua ole mai ia'u, no ka mea, o keia lepo, ua noi ia no ia e a'u i ka moo nui, a pela no hoi lakou e noi mai ai ia'u, I ioa he makeuiako ko lakou no ka lepo, koe no la hoi ka uka hoolimalima me a'u, alaila, he mea makai no ia i ko'u manao. Mamuli hoi o ka naau aloha o Kale Yim\, ua nonoi aku la oia i ko Raianahu lokomaikai, e uku ia uo ka uka hoolimalima iua lakou e kii mai ana, no ka mea, ua hana lakou me ke kuhihewa, a 0 ko lakou mau noonoo a pau, he hana naaupo wale no. Pane aku o R*ianahu, Aole loa au e haawi ana i hookahi keneia ia lakou. Oiai lakou nei e noho pu ana, aole no oia i poina ma ke alanui inua ana i hele ai, a halialia waie mai la no iaiā na hana o ia mau la, nolaila, nonoi aku Ia oia 1 kona mau makua, e ae mai iaia e hele hou i ka makaik&i, ma ke alanui mua no ana i heie ai, oiai aole i pau kona maha-lo-uo ia mlanui. Pane mai hoi kona makuahina, Hai mii nei boioeiam\ua pakele oe raai m«\ke m\ ia alanai, a pe« Uea ka oe e manao ai e hou aku ! ia alanui, aole no hoi anei e pono ia oe - ke imi hou ae i aUnui okoa, anoai aohe e loaa ia oe ka poiUo ma ia aianui. Pane mai o R*ianahu, Aole e loli ae ko'u manao ma kekahi aianui e ae, no ka mea, ua ifce no wau, aohe o 7 u pomaikai ma kekahi ala e ae, ookiia, e hele ana no au ma ke alanui im la ia'u. A ike o Kale Vina, aole i holo pono kaua m£a i manao ai, nolaila, hoopaa ae !a oia i kona paue aoa aku. (Joie i pa\i).

I®* U* oleio krk»hi keiki kaU k«Uoa»pule,"o Noa oia ke pahi okolehao moa o ke •© mei." Pel» io ao«i eke kiaī Olelo n« k« po« pohi nmi, ao!e e pouo e kapa iaia ho pohi okoleh«o, no ka mea, aoh%* oia i pohi me oa ipo tuo r »ka, he kawili oo kaoa ii haaa ai i ka waiaa.