Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIV, Number 24, 12 June 1875 — E KAOHI KE KANAKA IA IA IHO. [ARTICLE]

E KAOHI KE KANAKA IA IA IHO.

[He haiolelo ha%u keia na kekahi keiki 0 Lahiinaluna i hai maloko o Wainee, i ka !a i puka ai ] He maui*o auouui keia e pihola ia'ku nei 1 waeus o oukou i keia imnaw». Akn, he inea pouo ia kakou e hoakikā i ka ulu a me ka mahuahua o keia Lahui i ke au o ua Moi i hala oia hoi kei.-i. 1 ka hapa hope o ke a-j 0 ka noho Moi ana o Kamehioieha 111 a. d 1817-48 ; ka nui o oa kaiiaka o keia L ihui 1 koaa wa IH.OOO a oi ; a i ko Liholiho au m&i hoi oia o Ka nehamehi IV a n. 1855, 70,000 a oi ke koena o keia Lihni; a i ke au mai hoi o Lot* Kapnaiwa Kamehameha V a. d. 1563, 60,000 a oi ke koona o keia Lahui oo; a i ko Lunalilo au mti hoi, a hiki mai nei i ke au o ko kakoa Moi hou Kalakana H., e uoho nei i keia wa ke aneane loa aku nei oe e Uawaii e haule ilalo Nolaii ), ke hea mai nei ka 100 o keia Kumumunao ia Ilawa i. E kaohi ke kanaka ia ia iho. Ma ka naoa ana a rne ka hoomaopopo iho hoi ona lena hoooui ike o ko kakou mau maka, he mea hiki ole no i ka mana o ka »ea hookahi ke ku a kaohi mai i keia Lahui. Aka, aia wale no mamnli o ka lekuhi pu aoa o na puuwai aloha aioa, a aioha Lahui hoi e hiki ai ke kaohi mai a paa , e like me ka heleuma e kaohi ana i ka iuoku i ole e poino, pela uo oe e ku ai iluna a hoopaa mii i ke kahe awai ana ou inaUlo o ua poiuo uq i hana ai. NoUilii, e ike e llawaii pouoi ia oe iho a liookanaka. I. Na m»kua.—O oukou no e na makua ke kumu hoohalike no na keiki, no ka nioa, ma ka lokahi like aoa o ka makunkane me ka makuahine ma ke ao ana, he mea niaopope ua holo pouo na hana; a oia ke kumu e nui'i ka pono a me ka mahuuhua a Mo i mea nui. A pela no hoi ka noho aoa ou e ka mikua, ma ko olua noho kuikahi ana he k.ine he wahine iloko o ke aloha, ka malu, ke akahi, ka maemae, ka oluulu a me ka haahaa o ka uaau a me hooikaika iloko o ka hana me ka hoomanawanui, he kumu uo ia e hoomahui ai ua keiki ma ka haaa pouo ma ka ike ana ia olaa e ua makua, i ka ouli 0 ka olua inau hana maikai eoa. Aole no lioi malaila wale e maopopo'i ka enaikai o ko oukou noho ana e na makna; a : a no kekahi ma ka olelo ana. Oia hoi mai hoopuka imua o ka oukou mau keiki i ua olelo iuo pelapela a haumia hoi, o maa lakou i ha hoopuka ia mau olelo imua olua a rue ka poe | e ae, a kuhi hoi olua e na makaa no na ke'- | ki ka hewa, a mauao iho hoi e kau aku i ka hoopai maluua ona ; aole, no ka mea, aa hewa oukou e na makua ke kumu alakai o ua keiki. Nolaila, mai haaa oukou pela e na makua ioa keiki, o lilo ia i pohaka e o kupe ai na keiki a hina. No ka mea, ke ake nui o ko kakou Moi, o ka hooulu a hoo* lanpai hoi i ka aina ; a pela no hoi ka ma* 040 o ko oukoa makamaka nei, o ka iokahi like o na pauwai o oukou e na makoa o Hawaii poooi, e ku a lalau like ina keiki a oukoo a maUna mai. (I) Ka launa me ka poe hewa. He mea nui keia a oukoa e na makua e makaaU'i; no ka mea, o ka bewa 1 oleioia, ua like la me ka mai lele, a ina oukou e makaala ole ana, he mea maopopo e lele koke oaai no. Nolaila, e na makua e kaohi ina keiki mai waeoa mai o ka poe hewa, mai hookuu ako hoi e heie wale ma kela a me keia wahi o loai aaaaei i ka poiao. (2) E ao ioa keiki ma ka hoopooo He mea oui keia a ook >o e na oaakua e hooikaika'i i oa keiki ma ka hoopooo aua ; no ka mea, be makehewa ka ike a me ka ikaika o ke kioo o ke keiki, ke nele ia i kaiakahua aaa naaa e hooni paaoei ka noho oialokia aaa o ka aioa. Aka, ioa e haipuia ke* ia auo mea a pao me ka heopooo po, he sea maopopo aa 010 oe e Ha«aii a mahoa boa. E iike poae ke kaoaka e kipolo ooa i kana mau aea kana i 010 ae, peU oo oe» kou e o« aakaa e hooikaika'i e hooola ioa keiki oa ka baaa poao a «e ka eaaemae. IL Na Kumokula.—Na ku«ukoU t o

la*ou no kesahi poe e pooo'i aina ;oo | kt mea; ke hi>om*apt>f>o ibo kakoo i k« 00, I «14 k« n>e4 nana mabi a e waelo hoi ik* j nahe!ehe!e ok& aiua Pela oo ot kumukuI la, he iK) Ukou e waelo aku ai i k* hupo o in« keiki ame k« L*hui ; nol»i!t, ho mea (Ktßo la oukoa c na kumuka!» k« ku a hv>opo!o!ei i k« haua i loaa i ko ouk.»u limame k& m&kaaU ame ka molow» ole. No ka tnea, wihi a K.ek*huna 9:!0 i olelo m*i ai peuei. Oua mea a pau i loaa i keu timi e haui'i, e haoa oe me kou ika ka ; uo ka oiea, ma ka !aa kupapsa kahi au e helo aku ai, aole hin», aolo noouoo, aolo ike, ao'e hoi he naauao. P«U no ookoo eni kamnkuhi, ka puuawai hai o ka naauao a na opio e omo aku ai, e ku ookou me ka maoao lokaki like a hana me ka ikaika ma ka ho o j una'ku i ka ike a me ka naauao iloko oq«; 'l i loaa'i he kokna maikui nana e hooaiau, a | e hookuonoono hoi ike kuhna paa ou e j Hawaii. No ka raea, mailoko mai ooa kuj la i loaa'i he poe na iun > m*ikai uana e hooj pooopono ina oihana nui o k«s aupuni, a e hoomalu hoi ika aina »Vo Nolaila, u.% maop >po ia k&kou o na kumukula o lakou kekahi poe naoa e hoonla i keia auoano maikai i waena ou e Hawaii Poaoi, i ulu a mahuahua hon ae oe ma ka ike a me ka naauao. 111 Na Luna Aupuni.—He oiaio, ona luna oia no na lima ikaika o ke aupuoi. O ka hoopono ona luna a pau oke aupunl uia ka Ukou mau oihnna iho, oia no ka hooko poloiei aoa ina oha a ke kaniwai ; uo ka mea, oia ka men iwae wn'i he poe na«uaa, a ooeau hoi ma ka hoopono e noho ma oa oihana oke aupani lUwaii. E like me ka pouo o ka lakou malama aoa i na oihana o ke aupuni, pela ka poaiaikai oka laliui ; aka, iua e hemahema ka milnmt una, poiuo walo ka lahul, noUila, bo mea ole ka ua kauaka liooikaika aiiaeniilmni i na kanawai, ke ole e hooko ia na eha a ke kaotivrai, a na lima ikaika o ke aupuni malun.4 o ka poe e hehi ana iua pono o ke kauawai oka aina. Nu ka mea, o ke kanawai he kupono oia ke ao aoa, papa ana, hoopololei aoa £lc, nolai ! a, ho mea pooo ina lutia aupuui o Uawaii pooui, e hooikaika me ka makaala e hoomala ika poe hooulu uui i |ua a:ioano ino i waena o keia lahai. Oia i hoi ka iou ona, pepehi kanaka, hailiili aku jame na hana iuo no a pau i papaia oko i kakon kumukanawai a me na kanawai ma.-- | kai. E like mo ke Geuer«!a o makaala | ana, e hoomalu i ua koa mamoh o ke kaoa> | wai i hooholoia, i mea e loaa'i he lanakila i no lakou, pela ua Luoa Aupuni e ku ai me ; ka mauao lokahi a kau aku i ka eha ake j kaoawai. | Ike kokua like ou e Hawaii ma na mea ! e pono'i, oia hoi k» hana a na lana auponi. | He oiaio, o ke kokua like ana ou e Ilawaii | ma ua mea e pooo'i e iike me keia, be mra | noia eniau ai ka malulna ame ka pooo i ; waeoa ou. Ahe mea no hoi ia o holopono'i !ka haoa ana lona aopuni, e kau aku ai i ka eli'A a ke kaoawai maluna iho o ka mea ; kue a hehi hoi i ke kanawai o kou aupuni e [ llawnii. No ka mea, he makehew* hoi na j eha a ke kanawai e kau aku ai 00, j ke ole oe e H«waii e kokua like ma na mea j o pouo'i ka hana ana aua luna aupuoi. ; Aka, ina ua hoolilo oe >a oe Iho ma na mea ! e pooo'i, oia hoi hookahi manao e haoa po | ai, a e kokoa pu ai hoi, he me» miopopo e t laoakila aoanei oe maluna o oa poino au i | haoa'i. E like me ki lanakilaaua o ka aoao ; akau i ka aoao hema niawaena o Aroerika l Huipuia nu ka pooo ole oka hookauwa negero aoa, pela auanei oe e lanakila ai, a e . loaa'i hoi ia oe he koiaoa hoa ma ka pii aoa I ae a mahuahoa hoo ōe e HawaiL | Moass. P. \V*xiwiioLß.