Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIV, Number 36, 4 September 1875 — Page 1

Page PDF (1.53 MB)

This text was transcribed by:  Sherri Napohaku
This work is dedicated to:  For my cousin Peggy Napohaku whose gentle way

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

 

BUKE XIV. HELU 36. HONOLULU, POAONO, SEPATEMABA 4, 1875. NA HELU A PAU 718.

 

 

E Pau na Pupupu Kahiko!

 

E pani me na Hale Laau!

 

PAPA, PAPA, PAPA

O KELA ME KEIA ANO,

A ME

 

NA LAKO KUKULU HALE

O KELA ME KEIA ANO, MA KA

PA-PAPA O S.G. WAILA MA!

—KIHI O—

ALANUI PAPU me ALANUI MOIWAHINE,

no ke Kumukuai HAAHAA

LOA! ae like ka nui me

ka makemake.

 

LAAU NOUAIKI!

NA LAAU KAOLA,

   NA PAPA MANOANOA,

      NA PAPA HELE,

        NA KUA,

           AAHO,

              AAHO LIILII, &c

LAAU ULAULA!

NA LAAU KAOLA,

   NA PAPA MANOANOA,

      NA PAPA HELE,

         NA KUA,

            AAHO, POU,

               AAHO LIILII,

                   MOLINA, &c

 

Pili Cida keokeo, Pili Laau ulaula,

Na Puka Hale, o na ano a pau,

Na Puka Aninui, o na ano a pau,

Na Olepelepe Puka, o na ano a pau.

 

 

Pepa Hale me na lihilihi.

 

NA LAKA PUKA

 

NA AMI-PUKA,

NA AMI-PUKA LIILII,

NA KUI NAO

 

PENA, AILA-PENA, VANIKI,

WAI HOOMALOO.

 

PAAKAI Helu 1,

O PUULOA.

 

E lawe wale ia no na mea i kuai ia keia Pa Papa aku a i kahi o ka mea i kuai mai, ina ma ko kaona nei, a me na Awa o keia Paeaina e like me ka aelike.

 

Aia maanei ke Keena o ka

      MOKUMAHU "KILAUEA,"

               L. MARCHANT, Kapena.

 

S. G. Waila ma.

709 3m 721

 

HE KAAO GEREMANIA

—NO KE—

KANE HOOPALAU AIHUE.

 

[Unuhiia no ke Kuokoa.]

 

            I KELA wa kahiko, aia i kekahi haole hana huila, he kaikamahine oi o ka ui, ka mea ana i makemake loa ai e mare pono i ke kane. Aohe i liuliu mahope iho o kona haupu ana pela, hiki mai ana kekahi kanaka ano waiwai loa, a o ua makuakane nei, me ka ike ole aku i ko i ala poopoo, ae aku la oia i kana kaikamahine e mare me ia. Aka, o ua kaikamahine nei nae, aole ona makemake i kona koolua hoopalau, aole no hoi ona aloha iki iaia ma ke ano he kane hoopalau; aole ona hilinai i ke kane, a i ka wa a ke kaikamahine e hoomanao ae ai no ua kane nei, e kaumaha mau ana kona manao. I kekahi wa, oiai laua e halamai ana, pane mai la ua kane nei, "he wahine hoopalau oe na'u, aole nae ou hele iki mai e ike ia'u." Pane mai la no hoi ka wahine hoopalau, "aole au i ike i kou hale e noho nei." "Aia iloko o ka uliuli o na lau nahelehele," wahi a ke kane.

            Alaila, imi kala hou aku la ka wahine, ma ka olelo aua, aole e loaa iaia; aka, olelo mai la ke kane, "i keia la Sabati ae, he pono ia oe ke hele mai e ike ia'u; ua kono aku nei au he poe e ae, a i mea nou e ike ai i ke alanui e hiki ae ai, e lu no au i ka lehu ahi."

            I ka hiki ana mai o ka la Sabati, hoomakaukau iho la ka wahine hoopalau no ka hele aku, aka, ua anoninoni loa ia kona manao, me ka maopopo ole i ka lu ia ana o ke alanui me ka lehu ahi, a i mea e ike ai oia i kona alanui ke hoi hope mai, hoopiha iho la oia i kona pakeke me na hua papapa a me na pi. O ka ia nei hana i keia mau mea, o ka lu hele ma ka akau a ma ka hema o ke alanui a hiki i kona komo loa ana iloko o ka naele o ka ululaau; a ia wahi hiki aku la ia he hale mehameha hookahi, me he mea la i ka nana aku, ua hele a piha i ke eehia a me ka neoneo. Komo aku la ia iloko, aka, aohe nae he kanaka o loko, a noho iho la ia me ka haalulu. Ia wa, pa-e koke mai me he leo nahenahe la, penei—

E hoi e ka wahine ui, e hoi i ka hale, He lua no ka powa na au e noho la.

            Huli ino ae la ko ia nei mau maka ma o a maanei o ka hale, a ike aku la ia. e kau ana iluna o ka hale. Ia wa no, kani hou mai la kona leo i na huaolelo mele maluna ae,

E hoi e ka wahine ui, e hoi i ka hale,

He lua no ka powa na au e noho la.

 

UA HUNA I KA OIAIO.

 

E KA LUNAHOOPONOPONO; Aloha oe: —

            Ua ike au ma kou Helu 31, o ka la 31 o Iulai, aoao eha, kolamu ekolu, i ka hoike a kekahi lala o ka Papa Ola, e pili ana no ka mai ahulau ma Waianae, ma ka la 25 o Iulai.

            Aia ma kahi e pili ana i ka moolelo pokole o Kana, aia malaila kahi a'u i kakau iho ai i keia mau hua, "ua huna i ka oiaio." Penei kekahi mau mea i hoike ia ma ia moolelo: "He keiki oia i noho i ke Kula kiekie o Lahainaluna, a puka pono." Aia ma ia huaolelo 'puka pono,' oia kahi a'u i olelo ai, ua huna i ka oiaio. Eia ka oiaio: "Aole oia i puka pono mai ke kula kiekie o Lahainaluna, he hoopunipuui nui keia o Kana imua o ka lala hanohano o Papa Ola. No ke aha la i umiki ai o Kana i ka oiaio, a hoike aku la i ka oiaio ole, a i aku la ia, "ua puka pono mai Lahainaluna aku." I kela wa a Kana e noho ana i Lahainaluna, a hoi ai i Waianae, e papa ekol@ ana oia, a i ka hiki ana i ka manawa hoomaha, o ka hoi no ia noho loa. Ina e pane ia mai au no keia, alaila, e ninau aku i na kumu o Lahainaluna, i akaka ai ka oiaio.

            Eia ka lua o na mea i oleloia no ua Kana la, "ua kaa oia i ka pali i ka pii ana i ka hahai kao."

            Ae, e ae aku au ma ia wahi, he oiaio ua pii aku oia i ka hahai kao i ka la Sabati, me ka pu ka pii ana i ka hahai kao. Nolaila, aole au i manao ua pono kana pii ana i ke kao i ka la Sabati. Ma keia kamailio ana a'u, aole i pili keia mau huaolelo i ka lala hanohano o ka Papa Ola, aka, ua kau aku keia kamailio ana o'u i ka mea nona ka moolelo pokole i hai ia ae la maluna.

            O keia ka'u e hoopololei aku ma kahi o ua moolelo la o Kana, oiai, aole paha i makemake ka lala hanohano o ka Papa Ola, e hoopunipuni mai oia.

W N PAHUPIULA.

Holualoa, Kona A, Aug 19, 1875.

 

NA MEA HOU O KAPAAKEA.

 

            Ma ka po o ka la Sabati iho nei, loaa paka iho la kekahi hoa kanaka ma ka auwai o Kapaakea, ma kahi kokoke i kela loi i Olaniluna, e ku ana iwaenakonu o ka auwai me ke kuu ana i kona wahi huna, a me kekahi puolo ma kona lima, e kauoha ana oia penei: "E ka po, ke ao, o luna, o lalo, o uka, me kai," ia manawa e holo aku ana ka ilio a ua hoa kanaka nei e hae aku, ia manawa i noho iho ai kela ilalo me ka paa i ka lau ai me kona hoemu mai he-he, a elua hana ana pela, hiki kino aku la keia e pee ana no kela, ninau aku la keia, owai keia? aole nae oi ala pane mai, a hiki wale no i ka wa a kona hoa kanaka i pane aku ai iaia, "ina o@ he kanaka a pela ko pane ole mai, ke hookuu aku nei au i ka ilio e nahu ia oe a moku." Ia wa no oia i ku ae ai iluna a waiho mai la imua o kona hoa i na olelo mihi, ma kona hoike ana aku, ua hewa oia. Nolaila e pono oe e akahele, o loaa hou aku oe, pau poo a pau hiu i kela ilio. O ka lohe ke ola, o ke kuli ka make.

            Ma ka Poakahi, la 23 iho nei, ma ke kakahiaka hora 5, loaa pono hou aku la no kekahi kanaka ui opio maikai, e hana ana i ka luau ma ia auwai no, hopu aku la i ka ao luau, oli aku la i ke oli o ke kuahu hula, a elima hana ana pela, puana hou ae la oia me keia, "pupu luau e Laka e, ua no—, aole i pau ae keia mau huaolelo i ka puana ia, ike e i ke kanaka, noho ilalo, i ninau ia aku ka hana, hoole mai la kela, a hoka wale iho la no i ke kumu o ke kauwila, o keia keiki he kumu hula oia.

            O kekahi kaikamahine nona paha na makahiki 17 a oi aku. Ua makemake oia i kekahi keiki nona paha na makahiki he 18, i kane nana, i kona kii ana aku i kane kela a i wahine hoi oia, hoole mai kela, ia manawa e noke aku ana keia i ke kii, e hoole loa mai ana kela, aohe makemake oia ka wahine, e hoopili aku ana kela me na makua o ke kane, a me ia no ia e noho nei me ka hoopilimeaai Ua haalele aku i na makua me na pokii. Aole nae he wahi mea a maliu mai.

            Ua kuhalahala iho nei kekahi noho aiua no ka olelo a kona haku aina, ua hehu ae kela e hele, aole nae he hele loa aku, aka, ke noho nei no malalo aku o ka haku, oia ka mea hilu loa, ua pau na opala i ka lawe, a o ke poo ke hoomoe nei no ma ka punana, loaa iho la nae ka olelo a ka Baibala, "o ka mea wikiwiki na wawae hele hewa no ia." Pela no keia huhu hala ole i kona haku maikai. IKEPONO.

Kapaakea, Aug. 25, 1875.

 

KE KULANA O KA AINA O KAMA.

 

E KA NUPEPA KUOKOA E; Aloha oe: —

            E oluolu oe e hookomo iho i keia mau wahi mea hou o ka mokupuni o Kama, ma kahi kaawale o kou kino holookoa, i ike mai ai na hoa heluhelu nupepa, mai ka la puka i Haehae a ka welona la i Lehua.

            O ke kulana o ka Malu Ulu o Lele i keia wa, he ano maikai a maluhia ka noho ana o na kanaka o ko keia wa i ko ka wa mua, oiai, o ka noho ana o na kanaka i keia wa, aole o@a, aole no hoi he haunaele i hanaia i keia wa e like me kahi olelo kaulana o ka wa kahiko, "ua malu ke kula aohe lele pueo."

            O ke ano o ka noho ana o ka ohana, he maikai ka noho ana o ke kane me ka wahine, i mare ia ma ka berita o ka mare, aka, koe aku ko'u ike ana i ka noho ana o ka poe i makemake e hele ma ke alanui palahalaha i ka make mau.

            He mea hauoli no ka naau i ka ike ana aku i na opio a me na makua i ka hoomau ana ma na hana e pomaikai ai ka noho ana ma keia honua, a e ulakolako ai hoi ka noho ana, a i like ai hoi me ka Iehova i olelo mai ai.

            Ma keia wa e noho nei, ua ola ka noho ana o na kanaka, ua loaa ke pa@ ai no ka hapaha, aole hoi i like me ka wa i hala aku nei ka pii o ke kumukuai o ke pai he .37 ken. a he hapalua dala i kekahi wa, nolaila ua ola ka pilikia, o kahi io kawakawa ae no me kahi pai ai o Ukumumehame me Olowalu, pepelu no me ka ono a huli aku o ka pa mai a ka makani he Maaa.

            Ma keia wa, ua nui mai ka mai a me ka make ma keia kulanakaahale nei, oiai, o ka mai e laha nei iwaena o na kanaka, oia no ka mai e laha nei ma Honolulu, a eia ke burumi mai nei me ka hikiwawe loa, a i ole e malama pono ia, alaila, o ka hala aku la no ia ma o o ka muliwai o ka make. Eia ka mea hilu loa, aole kauka nana e hooponopono, oiai aia no i hilauea i kau i ka palahemo, nolaila, heaha la ka waiwai o ka puu dala nui i hookaawale ia no ka pomaikai o ka mea hookahi ke ole e makaala ia ke ola a me ka pomaikai o ka poe ilihune na lakou e kokua a e malama nei i ke ola o na pelehu, nolaila e noonoo pono oe e ke Kau Ahaolelo o ka makahiki 1876, e hiki mai ana, a me ka Peresidena o ka Papa Ola.

            He kinipopo na hana lealea o keia mau la, e hana nei, mai na kamalii a ka poe i oo ka hele i ke kinipopo, a he hana kupono no hoi ia i ka nana aku, aka, eia nae ka hewa, o ka hoolilo loa ma ia hana, poino loa na hana e pomaikai ai ka noho ana, a he palaualelo kona hope. 0

            He nui aku no na mea i koe, aka, e aho ia, a na ke au o ka manawa e hiki mai ana, alaila hoike aku i na mea i koe.                                                                                                     Me ka mahalo,

MOSES PALAU.

Puako, Lahaina, Aug. 24, 1875.

 

WAHINE HANAU KUPANAHA.

 

E KA NUPEPA KUOKOA E; Aloha oe: —

            Ke waiho ia aku nei ma kahi kaawale o kou mau kol@mu, kekahi mau wahi hunahuna mea hou kuloko, a nau ia e kia@i ae mawaena o na hoa puni mea hou, eia no ia.

            Ma ka la 18 o Aug. hanau iho la kekahi wahine o Palaha kona inoa, ma Maulili Kohala Akau. O ke keiki mu@ o ka hanau ana, he keiki ano kanaka no, o ka puu a@a ae no nae, oiai, he elu@ no mahina me ka hapa o ka hanau noia.

            A ma ka la 19 hanau hou no, he puu koko nae ka ike ia ana iho, aka i ka @hae ia ana ae o ka aa o waho, ike ia iho la, he koe huluhulu ko loko, a kau mai la ka weli o ka ohana. I ko lakou nana pono ana iho o ka nalowale koke iho la no ia.

            Ma ka la 20 no, hemo mai la no kekahi mea hou, he puu no, ua uhi ia o waho me ka aa i ka @hae ia ana a@, ike ia iho la he pohaku ala ko loko eia no @ae, ua hoolei ia ua pohaku nei i kahawai. I ka hoolei ia ana ua pohaku nei, ua wahi ia o waho me kekahi apana lole i ka lele ana o ua wahi pohaku nei, ua hemo wale ae la no ka lole i wahi ia ai, a l@le hou mai la i hope a loaa hou no i ka wahine nana i hoolei, o Kaaihaaheo kona iooa, i ka @aule ana aku o ka pohaku i kahawai, na lohe ia aku la kekahi mau leo a@o kanaka ma kahi i haule aku ai ua pohaku nei.

            O Kueka, ke kane mare a keia wahine, "Ma@omano na hana ano e, a ke Akua; ma k@ia ili honua, aka, pela e ike ia ai @ona nani." He mau wahi mea hou ia o ke kuaaina. Me ka mahalo no.

W. C. HALEAKALA.

Kohala, Aug. @ 1875.

 

NO KA HELU ANA A KA LUNAHELU

O MAKAWAO.

            Ua ike au i ka helu ana a ka Lunahel@ o ka apana o Makawao, ma ka la 4 o Aug. ku no h@i i ka aka na @i@@@. Ua ike anei i ka heluhelu a me ke kakau? He k@pa Haw@ii anei oe? Ehia ou mau makahiki? Heaha ka loihi o kou noho ana ma keia Aupuni? Ehi@ au mau dala maoli ma k@u pahu? He aina anei kou? Ehia au mau Bipi i kuniia? Ehia Kao? Ehia Hipa? Ua hoopaahao ia anei oe no kekahi hihia Kara@ma? No ka pepehi kanaka, aihue, puhi hale, pue-wahine, hoike wahahee?

            Aia ma keia helu aoa, ua ikeia na luah@na a ka poe malama e hoomakaulii ana i na apana gula i loliia ma kona waihona, ua ike ia hoi ma keia helu ana, o ke keiki lalawai o Kauaukiukiu o Makawao ke ki@kie, mamua ae o na haole i ikeia o ko lakou waiwai, ua emi iho hoi lakou malalo o D Crowningberg kekahi hapa Hawaii, he mikiala hana ia, a, he @lakolako maoli no ke awihi aku, i na pela iho kakou. Uhu! E @hai aku ma kona meheu, i loaa aku ia heluna. Aka, pehea la keia? Me ke aloha

                                                                                                            S W K KAHAEKOWELO.

Makawao, Augate, 12, 1875.

 

KUPONO OLE KA HANA A NA WAHINE I MARE IA.

 

E KA NUPEPA KUOKOA E; Aloha oe:—

            E oluolu oe a me kou ma@ hoa lawelawe e hookomo iho ina kahi kaawale o kou kolamu, i ike mai ai na mea a pau. I ka hana pono ole a na wahine i mare ia, aia, ma ka la 16 o Augate 1875, koi aku la o S H P Kalawaiaopuna i kona wahi Ewa e hoi, aole au e hoi hou me oe, no ka mea, he pepehi oe ia'u, a mai ia mai o ko nei koi ana aku e ho@. O koi ala heo aku la @o@a, hele ana a po ia la a mai po a ao, @a o S H P Kalawaiaopuna hele ho@@-a wale iho la no ma ke alaloa aohe lo'@, hoouua aku i ka palapala i ka makai, hoopii ia H N Greenwell, no ua wahi Ewa nei nei, aohe wahi mea a mal@u mai kela no ko i ala ike no paha i kela hula a ka holokahi@ e olelo ana:

"O ko'u la heo keia,

Ke huki nei na io liu,"

a ma ke ao ana ae, hoi mai ana ua wahi Ewa nei, (aohe no i ui la,) ua hele a kuululu i ka ua Waahila. Koi hou aku la @o keia e hoi, aole wahi mea a aloha mai o koi ala hoole mai la noia, aole au e hoi me oe a mau loa aku, o ka pau ae la no ia o koi nei koi ana i ua wahi Ewa nei, hoi aku la keia me na keiki ekolu, elua mau keiki i ike ia aku ka mahuahua a hookahi wahi keiki, aole i paa ka manawa o ke poo. Nolaila e na makamaka aloha Lahui Hawaii. He kupono anei ia kakou keia hana? Ke hoole aku nei @u aole pela, ua ku no keia i ka pepehi kanaka, i ka malama ole i na Pepe, ka mea i haawi ia mai e ke Akua i pomaikai nou e ka wahine hana lapuwale, aloha ole, pehea e ulu ai a e lau pai ai ke aupu@i Hooulu Lahui o ka Moi Kalakaua? Ma keia ka hana pono ole a kahi Ewa, @ hoi oe e malama i kau kane kumukula, a me na keiki a olua.

                                                                                                                                    S B K DAVID.

Halekii, Kona, Akau.

 

KA MAKAI IMI HALA.

 

E KA NUPEPA KUOKOA E; Aloha oe: —

            I na he mea oluol@ i na keiki ulele hua pai keleawe, o ke Kilohana pookela o ka Lahui Hawaii, e @ookomo iho i keia wahi puolo, ma kahi kaawale o kou kino holookoa i ike mai ai na opio a me ka lehulehu holookoa. Mai ka moku Kaili la o lalo, a ka hikina a ka la i Haehae, i kela mau hua olelo e kau a@la maluna. He oiaio, ma na la i huli hope aku la, ua hele aku kekahi makai ma kekahi wahi, au@ koi aku i kekahi keiki no@a ka inoa o Samu Purdy (Kamu Hale) a ua ninau aku i ka lapaau ana a kekahi kahuna, kanaka maoli o keia o Kapele kona inoa, no ka lapaau ana ia Ka@huopea (w) o Waimea nei, aua hoole ka mea i koi ia aku, aole i ike, i na mea i hana ia iluna o na wahine nei, a ina e hai aku ua keiki nei, i na ua hoopii ia ke kahuna nana i lapaau ua mai la a ole. Kolohe no hoi ka makai imi hala wale ia kakou iho mo o ka hewa anei ia o ka mea lapaau o ka hana a ola ka mai, o ke ano o ka mai he mai alii, (mai pake) a ua hana mik@oi ia eia ihu aa a ola, he hewa iho 'a anei ia i ka oukou ike. Ke olelo ae nei au ma ka inoa o Alahe, aohe hewa oia, a no ka pakela hoole o ke@a keiki, ua h@pu iho la ua makai nei i ka alamihi, a hui pu ae la me Hoka, laua o lomaloma, he makemake no keia wahi makai i ka make o kela wahine, aia no hoi kahi i ua wahi makai la ke lo@@ iho ia ano mai ila. E h@lo e wiki o@ ku ana imua o Kah@na, aloha ino kakou i ke kipi iho no o kekahi, i kekahi h@i pu me ka Ilamuku pelo aku, aiwa loa @ela. E Ilamuku, a me makai m@ e hele i Kawaihae uka, a me Kawaihae kai, e huli ai i ka poe puhi okolehau, ka mea nana @ pepehi nei ia kakou. Eaho ia helu ka la o ka pake, he ole loa ka pokaa mai ma ka@@ bookahi, ka oukou no ka hele i kauhale e @i@au ai i na kahuna lapaau, hilahila ole oukou, e makai ma.

            Eia no kekahi, ua ike no o D F S a me Y D O a pela aku. E pa i na wahi mea moekolohe i hoopii ia iho nei i ka ha@wi wai ona' i pokeokeo ai i na al@ he $150.00 oia o Nakipi a me Kau@k@@nae he@ha la ka mea i hopu ole iho ai o ua Palaualelo ma. makepono ke d@la o ke aupuni, i ka poe popoki poi iole ole wal@ nui na mea moekolohe ma Waimea nei a hea oukou hooko i oukou apana hana. E han@ ka po@o e imi e huli, e hooikaika i loaa ka poe kuai wa@ona o Kawaihae uka, mal@hia @o kakou apana, mahalo ia oukou, na luna aupuni, e like me G W D Halem@@u. Ka maluhia o kona apana; i keia ma@ la, e hoohalike ia oukou iho me na kanaka huli waiwai. Me ka mahalo i na keiki ulele wai hui o ka elele o ke aupuni Hawaii. No oukou ke aloha nui E kali au a puka ae kaua e hoolei ala hou aku wau.

                                                                                                                        J KALUAOKEALA.

Waimea, Hawaii, Augate, 23 1875.

 

HUNAHUNA MEA HOU O NA AINA F.

            Ke makemake nei ke Keiki Alii Napoliona e lilo o Farani i aup@@i Ripub@lika no ke kue i ka hoihoi hou ia mai o ke ano aupuni Emepire, a no ia mea, ua hoopuka ae oia i palapala kukala ma ia ano.

            Ua kakau palapai@ aku nei ke Cona o Chaobord, a maloko olaila, e olelo ana oia, ke lana nei no kona manao o ka hoihoiia hou ia mai o ke aupuni alii no Farani.

            Ke olelo wale ia mai nei, ua hoob@lo ka Pope e kahea hou i ka ahaolelo maka Va@ticana no ka noonoo ana i kekahi mau hoololi hooponopono Ekalesia.

            Ua hoolimalima aku nei ke aupuni o Kina i kekahi Generala o ka aoao Hema o Amerika Huipuia, i ka wa o ke kau@ hulimahi aku nei, oia o Ripley, no ke kokolu ana i mau palekaua ma na kapakahakai a ma na muliwai ano nui o ia aina nui.

            Ua hoolanaia mai ka Pa Kapili moku aku ma Piladelpia, ka mokuahi o ka ahahui Hooholo m@kuahi o ka Pakipika nona ka inoa "Kulanakauhale o Kapalakiko."

            Ua kakau iho nei ke aupuni Rusia he ahaelele me Iapana, a maloko olaila, e hoolilo aku ana o Iapana i ka mokupuni o Sagahalieo, a e lilo no Rusia ia mokupuni.

            Maloko o ka Hale ahaolelo o na makaainana o Enelani, ua paue mai ke Kuhina o ko na aina e i ka ainau e noii ana i ke kulana o Europa i keia manawa penei: Ua loaa mai i ke aupuni ka manao hilinai mai Berelina mai, no ka hoomaaia ana o ka maluhia ma Europa.

            Me he mea la, he ahulau nui o ka nune ma ka mokupuni o He@ai, mamoli o ke ala ana mai o ka manao kuko e powa i ka Peresidena o ia aupuni. He lehulehu wale o ka poe ohumu kipi a me ka poe e ae i hopu kino ia a hoopaaia a puni ke aupuni.

            Ke hoikeia mai nei, ke holo mua nei ke ana aina imi ala eli ma ka P@ali o Panama malalo o ka huakai ana-aina Kapena Lull, a o ka hopena, me he mea la e hoopomaikai mai ana no ka loaa aku ona ala maikai; a maloko olaila e oleloia mai nei, o ke kiekie o kahi kiekie loa, he 262 kapuai.

            Ke hoike mai nei kekahi nupepa, ua kuai aku ke aupuni o Farani mai na aupuni e mai, iloko o ka 1875, he 1,500 mau lio. mailoko mai o keia heluna, he @31 mai Geremania mai, 1,000 mai Auset@ria a i ole o Rusia paha, a kokoke e'150 mai Sepania mai. Ua makemake loa ia aupuni e loaa ka huina helu mahuahua aku.