Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIV, Number 51, 18 December 1875 — Page 1
| This text was transcribed by: | Marti Steele |
| This work is dedicated to: | R. Dwayne Nakila Steele |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
BUKE XIV. HELU 51. HONOLULU, POAONO, DEKEMABA 18, 1875. NA HELU A PAU 733.
E Pau na Pupupu Kahiko!
E pani me na Hale Laau!
PAPA, PAPA, PAPA
O KELA ME KEIA ANO,
A ME
NA LAKO KUKULU HALE
O KEIA ME KEIA ANO, MA KA
PA-PAPA O S. G. WAILA MA!
KIHI O
ALANUI PAPU me ALANUI MOIWAHINE, no ke Kumukuai HAAHAA LOA! ae like ka nui m eka makemake.
LAAU NOUAIKI!
NA LAAU KAOLA,
NA PAPA MANOANOA,
NA PAPA HELE,
NA KUA,
AAHO,
AAHO LIILII, &c
LAAU ULAULA!
NA LAAU KAOLA,
NA PAPA MANOANOA,
NA PAPA HELE,
NA KUA,
AAHO, POU,
AAHO LIILII,
MOLINA, &c
Pili Cida keokeo, Pili Laau ulaula,
Na Puka Hale, o na ano a pau,
Na Puka Aninui, o na ano a pau,
Na Olepelepe Puka, o na ano a pua.
Pepa Hale me na lihilihi.
NA LAKA PUKA
NA AMI-PUKA,
NA AMI-PUKA LIILII.
NA KUI NAO
PENA, AILA-PENA, VANIKI,
WAI HOOMALOO.
PAAKAHI Helu 1,
O PUULOA.
E lawe wale ia no na mea i kuai ia keia Pa Papa aku a i kahi o ka mea i kuai mai, ina wa ke kaona nei, a me na Awa o keia Paeaina e like me ka aelike.
Aia maanei ke Keena o ka
MOKUMAHU "KILAUEA,"
L. MARCHANT, Kapena.
S. G. Waila ma.
709 3m 721
HE
IWAKALUA TAUSANI LEGUE
MALALO O KE KAI
NA MEA KUPANAHA O KA MOANA
KE ALA O KA MEA HUNA,
A O
KA MEA POHIHIHI O KA M. H. 1866!
[HE WAHI OLELO HOAKAKA.---Aia i ke au i hoomaka ai kela kaua kuloko weliweli o ke Aupuni Rebubelika Nui o Amerika; i ke au hoi o na makahiki 1867 a me 1868 ua pae mai la ia kakou ka lono no kekahi moku kupanaha i hanaia e ke akamai noeau o kekahi kanaka, o ke ano o ua moku la, ua aneane like me ke kika ka nepue puipui o kona pauku waena, a kamoe aku kona mau welau i ka oiki; o kona holo a me kona mama, maluna a malalo o ka moana, aohe mea like e hiki ai ke hanaia e na loea naauao o keia wa, a o kona mana a me kona ikaika enegini, a me na hana akamai a pau i pili i kona ola, he mea huna ia a he mea pohihihi hoi a hiki i keia la, e like me ka ike ole ia ana o kona mea nana i kapili, a me ka nalohia ana o kona inoa a me kona aina hanau iloko o ka ole. Mamuli o na olelo a kekahi olulo Farani kaulana i lawe pio ia e ua moku ano e la i hiki ai ia kakou ke hoomakaikai iki aku i kekahi hapa o kona mau ano, a me kona moolelo. O na mea a pau i kakauia he oiaio wale no, a aole hoi i like keia me na kaao a me na moolelo haku e ae. Ke hookuu malie aku nei makou i ua moolelo eehia nei no ka pomaikai o ka lehulehu puni mea hou o ke Kuokoa, i hoa kaana a i hoa iloli no oukou iloko o na po kulolia, a me na la makaponiuniu,---me ka iini o ko makou manao e hiaai auanei oukou nona me he ipo aloha la no ka po mahina kalae,---e like me ia i laweia mai ai e ko makou.
MEA UNUHI.]
MAHELE I.
MOKUNA I.
KE KUAAU PAIALEWA.
UA kaulana ka makahiki 1866 no kekahi ulia kamahao, a no kekahi hoakaku ano e i hiki ole e hoakaka piha ia kona ano, a he mea maopopo, aole hookahi i hoopoina nona a hiki i keia wa. O na lona nana i hoopihoihoi i ka lana maluhia o na manao o na lahui kanaka holomoana, a pioloke pu ai ka manao o ka lehulehu a pau a hiki i ka mole o na ainapuniole nui, a kau ai hoi ka weli iluna o na poe nana e alo ke ehu o ke kai loa, aole ia o ka makou mau lono e lawe mai ai a hoike aku. O na poe kalepa, na luina huki kaula o mua, ua kapena moku, a me na hookele o na moku kuna liilii, mai Europa a Amerika, na 'lii manuwa hoi o na aina a pau, a me na aupuni he nui o na ainapuniole nui elua, o lakou a pau ka i hoolelehauli ia no eia mea kupanaha.
No kekahi manawa i hala aku mamua o ke ala ana mai o na manao pihoihoi ma na aina puuiole, ua halawai mai la na moku me kekahi "mea nui aiwaiwa," he mea kino loihi, ano miomio a ua hoonaniia i kahi wa me ka weli malamalama, a he oi loa ae hoi kona nui a me ka mama o kona mau onina mamua o ke kohola, a o kekahi ia e ae paha o loko o ke kai.
O na mea i hoikeia mai e pili ana i keia mea kino ano e (ke paa nei ia mau moolelo iloko o na buke holo moku he nui) ua kulike loa ka lakou mau hoakaka ana ma na mea he nui, ma ke ano o kona kino, a o ka mea kino paha i ike ole ia kona mea like; pela hoi i kona mama ano e uiha ole, kona ikaika hoonee kupaianaha, a me ke ola kamahao i haawi ia mai nona, ina he mea kina i-a ia no loko o ka hohonu. Ina he kohola ia, alaila, ua oi loa ae kona nui mamua o na ano kohola e ae a pau i hoonohonohoia e ka poe akeakamai ma ka papa o ua kohola. I ka lawe ana mai e noonoo pono iho i na mea i ike ia no ua ia nui la ma na manawa kulike ole, na ana hiki ole ke koho i ka mea pololei---no ka mea, ua like a like ka nele ke hookuku iho i ka mea i hoikeia mai e kekahi poe, elua haneri kapuai kona loihi, me ka mea a kahi poe i hoike mai ai, hookahi mile kona laula a ekolu mile ka loihi---nolaila, o ka mea hope a kakou e hooholo ai, ua oi loa ae ka nui o keia mea ola kupanaha, mamua aku o ka nui o ua i-a nunui o ka wa kahiko, in ake ola nei lakou a hiki i keia wa.
He mea hiki ole no hoi ke hoole, aole he i-a e ola ana o ia ano iloko o ka hohonu, no ka mea, ua ike ia---a ina pela io, aliala oia iho la kekahi mea i hiaai nui ai ko ke ao holookoa e ike ia mea kamahao o ke kai. I ka hoonohonoho ana hoi i ua mea la ma ka papa o na kaao kupua, aohe no i like.
Ma ka la 20 o Iulai 1866, ua halawai mai la ua mea kupanaha nei o ka moana me ka moku mahu "Kiaaina Higinison" o ka Hui Hooholo Mokumahu o Kalakuta a me Burenaka, e lana hela ana ua mea nei i ka moana, he elima mile ka mamao mawaho aku o na kapakai o Auseteralia, ma ka aoao hikina. I ka ike mua ana o ke Kapena Beka o ua moku nei, ua kuhi no ia he kuaau one i ike mua ole ia; hoomakaukau iho la oia e ana pono iho i kona kulana i ku ai ma ka ili o ka honua; a ia wa, ua pupuhi ae la ua mea ano e nei i ua omaka wai elua, a lele kao=kao ae la i ka lewa no na kapuai he haneri me kanalima ke kiekie, i ukali pu ia e kekahi leo ano e. E ole e pupuhi e ka wai mai loko ae o ua kuaau one nei, pau ai ka manao o ke Kapena he kuaau one, a loli ae la hoi kon amanao, he ia nui o ka moana i ike ole ia kona ano, a i hiki hoi e pupuhi mailoko aku o kon amau puka puhi, i na kolamu wai i awili pu ia me ke ea a me ka mahu lahilahi.
Me ia mau ano like no hoi na mea i ikeia e ka moku Columebia, o ka Hui Hooholo Mokumahu o Inia Komohana a me ka Pakipika, ma ka la 23 of Iulai o ia makahiki no. Aka, he kupanaha ka mama luaole o keia kohola ano e, (ina he kohola) ma ka hoonee hikiwawe ana iaia mai ke kauwahi a i kekahi; oiai iloko wale no o na la ekolu, ua ike ia oia ma na wahi like ole elua o ka palapala aina, e ka moku "Kiaaina Higinison" a me ke Kolumebia, ua hookaawaleia e na haneri legue moana ehiku ka mamao.
He umikumamahiku la mahope mai, elua tausani mile ka mamao mai keia wahi aku, e holo ana ka moku Helevetia o ke Comopane Nationale a me ke Sanona o ka Hui Mokumahu Lawe Leta Roiala i ka hikina, ma kela hapa o ka Moana Atelanika, e waiho nei mawaena o Amerikia Huipuia a me Europa, ua ike like ia e laua ua pilikua nei o ka moana, ma ke kau like ana ae i na hoailona i kekahi a me kekahi, ma ka latitu A. 42 15' lonitu K. 60 35' keia ikeia ana.
I ka hoohalike ana i ka laua mau mea i ike ai, ua manao na poe maluna o ua mau moku la, ua pololei ka lakou koho ana i ka loa o ka i'a, he ekolu haneri me kanalima kapuai a oi aku, oiai ua emi iho ka nui o ka Helevetia a me ke Sanona, i ko ua i-a la, aka nae, ekolu haneri kapuai ka loa i hooholoia e lakou.
No keia mea hoi, o na kohola nui loa i ike pinepine ia ma ia mau wahi o ka moana a me na wahi e pili koke ana i Aleutia. Kulamaka, a me na mokupuni o Unugulika, aole hookahi o lakou i oi aku mamua o ke kanaono iwilei ka loa.
I ka hiki ana mai o keia mau lono, a me na lono hou i ikeia ai e ka moku Perelina,---ka hookui pu ana hoi o ka moku Etena o ka laina Inimana me ua pilikua nei---ka moolelo i kakauia e na 'lii moku o ka manuwa Farani Noremanadi, a me ka mea i ana pono ia e na ukali o ke Kamadoa Fiti---Kemiki maluna o ka moku, Haku o Kalaike; ua lilo keia he mea nune noi loa ia e ka lehulehu. Ua hoopahenehene na poe i manao nui ole no ua pilikua nei, aka, o na aupuni imi ikaika e like me Enelani, Amerika a me Geremania, ua noonoo nui lakou no keia mea.
Ma na wahi a pau i akoakoa nui ai na kanaka, o ua pilikua nei ka mea i kamailio nui ia, a me ka au hou o ka la. Ua mele ia nona ma na wahi akea, ua paio ia hoi maloko o ua nupepa, a ua hoikeikeia ma na kuahu keaka. Ua hoolaha ia na ano kaao a pau e pili ana nona. Ua paiia iloko o na nupepa na kii o na i-a nui a me na mea i koho wale ia, mai ko ke kohola keokeo a hiki i ka "Mobi Doki" weliweli o na kaei anu loa a me ke Kalakena nui weliweli o ke kai, he mea ola ka i manao wale ia, e hiki iaia ke puliki i ka moku elima haneri tona ka nui, a lumai iho iloko o ka moana. ua ala mai la na hoomanao ana no ua kaao o ka wa kahiko loa, a ua puana hou ia hoi na manao o Arisetole a me Pilien, na mea nana i olelo mai, he mau pilikua o keia mau ano ke ola ana ia wa, a pela hoi na kaao o Norevai no ka Bihopa Ponotopiana a me na mea i kakauia e Paulo Hegede, a o ka mea hope loa, oia no lono i hoikeia mai e Mr. Harinatona (ka mea i hooia mai me ka hiki ole e hoopohala aku) me ka ahooiaio ana, i ka makahiki 1857, oiai oia maluna o ka moku Casatiliana, ua ikeia e ia kekahi moo kai nui launa ole, he mea i ike nui ole ia i ua wa la ma na kai e ae, koe wale no ka ike kahiko ia ana e ka moku "Conesitutionela."
No keia mea, ua poha mai la na paio ana mawaena o ka poe i manaoio a me ka poe manaoio ole, no ua mea kamahao la , maloko o na poai o ke poe kakau hoolaha nupepa, a me na nupepa no na mea akeakamai. Ua hoowelaia na manao o na mea a pau no ka ninua "Kaiwikani o ka moana." Ua hoopaapaa aku na luna hooponopono o na nupepa pili aku akamai me ka poe i manaoio i na mea ola kupanaha, i oi ae mamua o ka mea i maa; a iloko o keia hoouku kaua ana o na nupepa, he mau kai inika kai hoohaniniia, a ua hoohaniniia hoi ke koko o kekahi poe; no ka mea, mai ka olelo ana no ka moo kai, ua puka mai la na olelo pili kino maoli.
Eono malama ka loihi o keia hoouka kaua hahana ana maluna o ka moana inika, me ka loli ana o ka lanakila i kekahi aoao a i kekahi, maloko o na manao pepa o ka Hale Kilohonua o Berazila, ka Roiala Acadame o na mea akamai ma Belina, ko Beritania Ahahui o na mea akami, a me Samitisonia Hale ma Wasinetona; a pela hoi me na kukakuka ana maloko o na nupepa "Akipelago o Inia," ke Cosomosa a ka Abe Moigino, iloko o ka Miteilunega a Petemana, na nupepa o na mea ake akamai ma Farani, a ma na nupepa kaulana o laila, a me ko kekahi mau aupuni e ae. O na nupepa haahaa iho, ua pane aku lakou me ka oi a me ke pahenehene mau ana. Ua hoopuka ae hoi ua poe kakau nupepa nei, he mau mea okoa loa i pili ole i ke kumu paio, a o na poe kue i ua pilikua nei, ua kupaa no lakou ma ka manao ana, he mea loli ole na mea kino maoli, (oia, hoi, aole e emi kona kino i kekahi a, a niu ae i kekahi wa) me ma papa pu aku i ko lakou poe hoa paiom mai hoike wahahee wale lakou no na mea kino, ma ka hookomo ana mai i na kaao a na poe luina no na Karakena, na Moo-kai, na "Mobi Diki" a me kakahi mau kaao e ae i akaka ole ka oiaio.
Mahope mai o keia mau paio nupepa ana, ua hoopuka ae la kekahi nupepa kaulana, i kekahi mau kalai manao pahenehene, ma ka hoohalike ana i ua pilikua nei me ka Wahine-hiu-ia, a oia iho la ka mea i oki pu ai na paio ana, no ka mea, ua akaaka a mamae ko ke ao a puni, no ua kalai manao la. Ua lanakila ae la ka ike olelo maluna o ka naauao.
Iloko o na malama mua o ka makahiki 1867, me he mea la, ua pio loa iho la ua ninau nei e hiki ole ai ke hoomaopopo hou ia, aka, hiki mai la kekahi mau mea hou i ikeia no ua pilikua nei. Nolaila, aole keia he ninau wale no na ka poe ake akamai e huli ai, aka, he mea poino weliweli e ane hiki ole ai ke pale aku. He mau ano hou ko na pilikua nei i ihoikeia mai ai. He hiki iaia iho ke hoolilo i mokupuni uuku, i puu pohaku, i pukoa, aka, he pukoa nae e lana hele wale ana no.
Ma ka la 5 o Maraki 1867, i ka po, e holo ana ka maoku Moravia, o ka Hui Moanao Moneterela, ma ka latitu 27@ 30', a ma ka lonitu 72@ 15', ua hookui aku la ka aoao akau o hope o ua moku nei, me kekahi mea i manao wale ia he puu pohaku, he puu pokhau nae i hoailona ole ia me ka palapala aina, ma ia wahi o ka moana. No ka hui ana mai o ka ikaika o ka makani me kona ikaika mahu, he eha haneri ka nui, nolaila, e paukiki ana ka holo o ka moku no na mile he umikumamawalu iloko o ka hora hookah. No ka paa a me ka ikaika o na aoao o ua Moravia nei, oia wale no kona mea i pakele ai, ina la ua puhi ke oka no ia hookui ikaika ana, a nalowale pu la me na eepakeke he 237, mai Kanada ma, iloko o ka opu ana ole o ka moana.
O ka hora 5 paha o ke kakahiaka, ka wa i loohia ai i keia ulia poino, a e wehewehe mai ana kai-ao. Holokiki aku la na alii moku o ka oneki o hope o ka moku, a nana iho la lakou i ke kai me ke kahaha nui. Aole a lakou mea e ae i ike ai, he wili-au ikaika wale no, me he la ekolu kaulahao ka loa, a e kupikipikio ana hoi ke kai. Ua ana pono ia iho la kahi i loohia ai i ua ulia nei, alaila, hoomau aku la ka Moravia i kona holo ana me ka ike ole ia o ka poino. Heaha la ka mea i kuai ai? He pukoa anei iloko o ke kai? He moku ili kahiko paha? Aole i hiki ia lakou ke hai pololei mai: aka, i ka w i nana ia ai o lalo ka moku, i ka hana hou ia ana, aia hoi, ua haki pu kekahi hapa o ke kila o lalo.
He mea nui keia i ike ia, a mai hoopoina loa ia paha, elike la me kekahi mau mea e ai, ina e hookaulua ia ka nana hou ia ana o ua poino la a hala na hebedome ekolu ma ia hope mai. Aka, e mahaloia ka luahi o ua hookui ana la, no kona lilo ana he mea e nanaia ai e na lahui a pau, e mahaloia hoi ka ino maikai o ka Hui nona ua moku la, no ka mea, ua lilo keia he mea e ala puni hou ai na hoomanao ana no ua pilikua ano e nei o ke kai.
I ka la 13 o Aperila, o ka makahiki 1867, ua hoike mai la ka moana i kona helehelna nani, me he kahua la i lohi lima ia a maikai, e ani kolonahe ana ka eka, a e holo ana hoi ka moku Socotia o ka laina o Canada, ma ka lonitu 15@ 12', latitu 45@ 37'. O kona mama nae e holo ana ia wa, he umikumamakolu mile a me ka hapa iloko o ka hora hookahi.
He 17 minute i hala ae o ka hora 4, o ka auina la, a oiai na eepakeke e akoakoa ana iloko o ke keena ai no ka paina ana, he wahi kamumu uuku kai loheia ma ka aoao o ke Socotia, mahope, mamua iki iho o ka puka o ka huila. Aole nae i hookui maoli ia aku e ke Socotia, aka, me he mea la i hookuiia mai e kekahi mea oi loa, oiai he nehe owe wale no me he mea la e okiia aua, aole hoi he kamumu e like me ke ano o ka ili maoli ana. A no ka ikaika ole o keia hookui ana mai, aole hookahi mea o ka moku i puiwa ae; e ole wale no e holohiki mai ke kamana me ke kahea ana. "Ke piho nei kakou! Ke piho nei kakou!!" I kinohi, ua komo mai la ka li maka'u i na oepakeke, aka, awiwi aku la ke Kapena Anesona, e hoike aku ia lakou, mai hoopihoihoi ia lakou iho na ka maka'u, no ka mea, aohe poino nui e loohia ana ia lakou. Oiai ua maheleia ke Socotia iloko o na keena nui ehiku, a ua pakuia kela a me keia keena e na palehao ikaika, mai luna a hiki i ke kila o lalo, a e biki no i ka moku ke koa iloko o kekahi liu nui, me ke piho ole iloko o ka moana. Awiwi koke aku la ke Kapena e iho ilalo o ka moku. Ike iho la ia, o ka lima o na keena o ka moku kahi a ke kai e holomoku ma aua i a no ka ikaika loa o ke kahe ana ma @ ke kai, i hoomaopopo iho ai ia he @ ino hiki ole ke hoopaaia. Maalahi nei, no ka mea, aole ma ia keena kahi i w@ iho ai na ipuhao mahu, e pio koke ai ka ke ahi i ka wai. (Aole i pau.)
Like ole na ike kauka. Owai la ka oiaio.
E KA LUNAHOOPONOPONO; Aloha oe:
Na keia mau kumu olelo maluna o koi mai ia'u e hoolauna aku me olua, a ina he mea oluolu ia i ko olua opu ahonui ke hookomo iho ma na kowa kaawale o ko ka Lahui Hawaii Kilohana Pookela, a palaha laha auanei oia ma na wahi a pau o keia Pae aina.
Eia i waena o keia aupuni, he noho nei elua mahale o na kauka, oia hoi ka mahele o na kauka haole, a, aia i kekahi hapa o lakou ka ipuka o ka oihana hoola. O ka lakou e ae ai, o ka lakou ia e hoohamama ai i ka ipuka, a o ka lakou e hoole ai, o ka lakou ia e opiki ai i ka ipuka. O ka lua o na mahele, oia ka mahele o na kauka Hawaii, ka mahele hoi ia o na kauaka kupa, he mahele kakaikahi no keia, aole mahuahua, he mahele mana ole no, aia no keia mahele malalo o ka mahele mua.
Aia no ma ka mahele mua, oia hou ka mahele o na haole ke kumu o keia kukulu manao ana, a ma o na la i puka ai keia mau lalani olelo ma ke poo. "Like ole na ike kauka. Owai la ka oiaio." A penei e akaaka ai keia.
O ka mai hookaawale i ke kane me ka wahine, ka makua me ke keiki, ka ohana me ka ohan, ka hoa aloha me ka hoa aloha, ka mai hoi i kapaia ka lepera (mai pake), a he hiki ole ke hoola ia, aohe laau e hiki ai ke hoola. Oia ka manao o na kauka o ka Papa Ola, a malalo no oia manao ka hana ia ana o ke kanawai o na M. H. 1864-64 i apono ia me ka la 3 of Ianuari M. H. 1875, mai laila mai a hiki i keia makahiki ka noho ana o na mai ma Kalihi a ma Kalawao i Molokai nei, a o ka mana i nui no ia o na kauka o ka Papa Ola e nono nei, he mai lepera (Pake) he hiki ole ke hoola ia, aohe laau e ola ai.
Ma na la hope o ka malama o Septemaba hiki mai la i Kalawao nei kekahi kauka kaahele, (aole loaa ka inoa) he haole no nae ka moa i loaa ia'u, ma na mai o makou i launa aku ma ia, hoole no ua kauka la, aohe mai lepera o lakou, he koko ino, i hapai ia e na mai ino, pala, kaokao, mimuena, a he laau no ka e hiki ai ke hoole. A ma ka la 15 o ka malama o Okatoba ku mai la ma ke awa ku moku o Kalaupapa, ka manuwa Beritania, maluna oia moku kekahi kauke haole no Beritania mai no paha, (aohe no loaa ia'u ka inoa) Ia ia i lele mai ai i uka, halawai mua mai la no oia me ka Luna nui W. P. Ragsdale, a mahope me kekahi mau keki mai, lomilomi ua kauka nei ma na papalina o na keiki, ia wa kona hoopuka ana i kela olelo like loa me ka kela kauka mua, "aole keia he mai lepera, he koko ino, paia, kaokao, mai hilo, he mai hiki no keia ke noho pu me ka ohana, a he laau no e hiki ai ke hoola, aia no i ko makou aina keia ano mai; o ke ano o ka mai lepera, ina pili i ka mea e pili ai, ua palake a make koke no aole ola loihi." Ma na mai a pua o makou i halawai aku ai meia, oia hookahi wale no kona manao, eha, a i ole elima paha ana mau me i ike he mai lepera ke lakou, ua kauoha i na mai, mai launa me lakou. O ka makou luna nui, ua olelo no oia, aohe ona mai lepera, he kaokao ka kona mai. Iaia e hoomaka ai e nana i na mai hoile. @a mai oia i na huki mua i loaa mai ai keia @, oia kona ninau mua mai, i ka loaa mua i ke Palaku pou ma na kipikipi oha, ka mai hilo, lokahi ua mai a pau i nana ia e io i ka leo hookahi "ai aole au i lohe iki na hoole kekahi i na mea a pau ana i hoike aku ai.
No loko o keia, ua maopopo ka like olu o na ike kauka haole, kokoke umi makahiki ke ku ana o ka Papa Ola, me keia manao "He mai lepera, aole hiki ke hoola ia, hele i Kalawao." Eia hoi keia mau kauka e ua, me ko laua manao ike kuka no. "Aohe mai lepera keia e hookaawale nei i ke ohana, he koko ino i loaa mamuli o na mai ino, kaokao, mai holo a he laau no e ula ai, a he hiki no ke noho pu me ka ohana," nolaila ulu ai keia ninua" Owai la ka oiaio?" Na ka Moi, nana 'lii, nana makaainana e imi i kahi e akak ai ka mea oiaio o keia mau ike kauka o na aina e. Me ke aloha. S. K. PAALUHI
Kalawao, Molokai, Nov. 2 1875