Ka Nupepa Kuokoa, Volume XV, Number 34, 19 August 1876 — MA KE KAUOHA. Na Kanawai o 1876. [ARTICLE]

MA KE KAUOHA.

Na Kanawai o 1876.

HK KANAWAI | B ai i ke Kanaw*i i k«p4 ia 11 He j Kanawai e uoa ua rnea * f>ao e l ia»elawe aoa i ka Oihana rn«i<fo o be I Aupnni e he knp» ia (Mcknps X L 1,1 o na K«oawai o 1574 ) E Looh'Moia e ka Moi a rne ka Ilile ieio o ko ihwkii Pee A'o3 » Akoakoa i''Ao o ka Ahaolelo Kaa Kanawai o ke Aupuni. E hoololi ta n rai keia oi hoololi ia no ka pauku akaui, o ke Kanawai i kapai "He Kanawai o kiuoha ana i na mea a pau t iawelawe &na i ka Oihana malaio o ke Aopuni e hookopa ia lakou" i Apouoia ma ka la 1 o Avg 4 ie IS?4, (Mokuna XLII o La Kauawai o 1874) a peoei e heiuhelu ia ei. Pauku I. Mai ka la aku e hooholo ia ei keia Kanawai, o na kanaka a pau i hanau ma ka Aina e, i hookohn ia i kekahi Oihana loaa malalo o ke anpuni mamua ae o kon.i hoomaka aoa e luwelawe ia oihan», e hoohiki oia e hookupa e like me «a mea i hoakaka ia aia na puoku 430 a ine 431 o ke Kanawai Kiviia. Aponoia i keia ia 3 o Augate M. H. 1876. KALAKAUA R HE KANAWAI. E hoololi ai i ka Pauku 1 o ka mokuna 14 o na kanawai o ka M. H. 187U, e piii ano no ko kuai ana o ka owa. E hooholuia e ka Moi a me ka Ilole Ahat oloio o ko Hawmi Pae Aina i akoakoa l iloko o ka Ahaolelo Kau Kanawai o &e Aopuni : B hoololiia a mo keia ke hooiolia nei ka Pauku 1 o ka moknna 14 o na kanawai o ka M H 1870, a penei e heloheiu ia ai ua Panku 'ia. Pauku 1. E hiki no i ke Kuiiina Kalaiaina ke haawi i pahipala ae i ka mea kupono e uoi aua ia iu, e kuai i ka awa no ka ! makaiiiki hookahi, bc haawi ia ia ka mea e noi mai ana i eiima honeri dila no ka palapala kuai Awa no Ifouolulu, u ekolu ha-! non ilila no ka palapaia ao ma Lahaina Waiiuku a me Hilo, a i hookahi haneri dala no na Apana o ae; Aka hoi, aoie no o oi aku na palapala ae kuai awa mamua o na pulapala ekolu no Honolulu, aelua pakahi no Lahainō» Woiluku a ?ne Hiio, a ho hookahi uo kela a me keia Apana Auhau e ae. Eia hoi kekah» f I o kela a me keia mea e noi mai aua i ka ; palapala &e kuai awa, e hoopuka mai no i oia i kana oleio noi mamua ae o ka la l o Novo«nabd i kela a me koia makahiki, a e heomaka ia ke kuai ana maiaio oia paiapeia ae ma ka ia I o lanuon ma ia hope iho, a ina o oi aku ka oui o ka poe noi paiapa- | ia ue inamua o ka uui o na paiapala i ae ia ! ina ke kanawai, alailn e kuai ku(Ma ia aa mau palapaln'ia ma kahi maloko o ka Apana a ke Kuhina Kaiaiaina e kauoha oi, aele uao e eoii ke kumukuai ma ia kudaia ana maiaio o ko paiena i hoakaka ia ma keia Puuku. Pauku 2 E hlo koia i kanawai mai kona ia aku e Apouoia'i, a o na kauawai a pau o kue ana i keia ua huopauia. | Apoaoia i keia la Kkolu o A»gate M. H. j IS7G. KALAKAUA R. | HE KANAWAI. E hooioli ai i oa Pnuku 797, a me 799, o ke Kanawai Kiv>U. E hoohuloia e ka Moi ame ka Hale Ahaolelo o ko Hiwaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaoielo Kau Kanawai o ke Aupani: ; Pauku I. E hoololi ia a ma keia ua hoololia no ka Panku 1l)G, o ko Kaoawai Kirila a penei e heluhelu ia'i : Paoku 7UG. I na i kekahi manawa elioopii aku ua kanaka koho he kanalima a keu aku paha o kekahi apens, imua o ka Hale Ahaolelo, e oielo una uu kohu ia kekahi kauaka i Luoamakaainana no ia apana mamuli o ka uku kipe aoi, a o kekahi hana paewaewa e ae paha, a e olelo ana paha, ho kupouo ole ma ke kanawai ua kanaka ia, alaila na ka Hale Ahaolelo o imi aku i ka oiaio a me ka oiaio ole o oa kumu hoopii, a iua e maopopo ia lokou, ua oiaio ka hoopii ana, e hooholo koke lakoo na noa ke kohoia aoa o ua kanaka la, a ua līlo i mea ole. Pauku 2 E hooloii ia, a ma keia ua hoaloii ii oo k» Pauku 797 o ke Kunawar K»v»l», a penei e heluheiu ia'i : Pauku 797. Aia a hooholo ka Q«te Ahaoleio, ua ole ke kohoii ana o kekehi kanaka, a ua iiio i mea ole, e kkp me ka olelo a ka panku malnoa āo oeC«l»il« oa ke Kakauolelo o ka IHIe e 'palapala koke aku i na Luna^ T an& koj»o o ka apana kahi i kohoiā'i oa )a, o hoike aua ia iakoa oa kona kohoia ana. A loaa mai ia P«lapala hoikei na Luna Nana, o hool&ha koko aku lafeoa īmua o ko akea, he umi la mamua, t ka manawa e koho hou ai, alaila, e koho ho« na kaoaka koho oia apaaa i Lanamakaiuaoa uo lakou e like mo ke koho aua nia ka ia i ololoia ai ma ke Kauawai. Pauku 3, E hooloii ia a ma keia na hoololi ia no ka Pauku 79D t o ke Kauawai Kivila, & penei o heluheiu la*i i Pauku 799. 1 oa iMiooh&kahaka la ka noho aoa o kekahi apaoa, oiai e akoakoa ana ka Ahaolelo aiaiia, ua ko Kakauolelo o

ka Ho!e Aliaeielo e paiapala koke ak i : oa L;na .Vaoi kcb® oia Apana, e hoike aos ia hkoo »o ia hakahake atia, aoa ua mao Lrias iNana la, e kaoolia koke āka * e huoiaha a e haaa i ko koho hoa au» t e iike me ka olelu o k« panku ai»loaa ac nei. Pauka 4. B !ib keu i Kaoewaī mai kona la e apono ia f i, ooa kaoawai a rae na bap» kanawai a psu e kue ana i keia e hoepau ia a rn* keia, na hoopaa ia no ; i keia la 3o Arg®te M. fl. ISTG. KALAKAUA R.

HE KANAWAI.

E hooioii &i i ke kanawai i kapa ia " Hc kanaw«i e hoopau loaai i ka Oihana Lunakawai Kaaponi o ka Mukopani o Oiihiī i aponoi* ena ka 1* 13 oli ai il. I[. 18/1. (Mokuna 9 Kaoawai o 1'74 ) E lapokAoia ia e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo oko Hawaii Pae Aina i akoakoa iioko oka Ahaolelo Kau Kanawai o be Auponi : E hoololiia a ma keia ua hoololiia uo ka Panku 4 o ke kauawai i kapa ia He kaoa wai e hoopau loa &i i ka oihana iuoakanaw&i kiapnui o ka mokupuai o Oabu a peoet e helohelu ei, Panku 4. Ona hihia o pau malaio o keia kanawai ua hiai no e hooloheia e kekahi ona Lnnakanawai o ka Aha Kiekie, ina ke keena ma Honolulu, a i o!e iu ma ka Apana kahi i niu mai ai ua hihia nei, a ua kauoha ia kekahi o na Lonakanawai oka Aha Kiekie i oleloia e hele kaapuni ae i ka Mokupuni o Oahu, ika ra»nowa ana i ike ai he kupouo oo ka hoololie ana ina hoopii hou ae ame na iiana eae i laweia mai imua ona, a e hoolaha aku oia i ka )ohe i hookahi heb(d )uia matnua, iloko o kela a me keia opana e hai ana i ka manawa a me kahi e knkuluia ai kona Ah», e kapili fa ka olelo hoolana u;a kahi knpono maloko oia A{»an.i f a o kekahi Lunakanawai e huolohe ona i kekuhi hihia hoopii hou malalo o ka mana o keia kanawai ua hnawiia iaia na mana a pau i huawiia e na kauawai i na Lunakanawui Kaapuni o na Apana Hookolokolo Kaapnni e ae ma na hihia oia ano. I Apouoiu i keia lu 3 o Aug te M. li. IB7G. | KALAKAUA R. HE KANAWAI I E hoololi ai i ka P.iuku 1 o ka Mokuna 37, j ona Kauawai Hoopai K>»rdiinai. E hooholoia e ka Moi a me ka Hale Ahaoielo o ko Hawaii Pue Aina i akoakoa iloko oka Ahaolelo Kau Kauawai oke Aupuni : E hoololiia a ma keia ke hoololiia nei ka Pauku l o ka Mokuna 37, ona Kanawai Hoopai Karuima a penei e heluheluia'i. Puuku l. Oka mea ikaika kupono ika hana, e aea waie ana ma kela wahi keia wahi, e noi wale ana i ai nann, a i waiwai paha nona, a ine ko ka hale ona, a o ka mea nele paha i be ola kupono, noua iho, a e noho paiaualelo ana t a e ai ana i ka hai ai, a o ka mea uea wale, a aole hoi he hiki ia ia ke oleio pololei nona iho, e hiki uo ke hopu ia oia, a e lawoia imua o kekahi lunakanawai hoomalu a apaua paha, a ua ioaa ia iakoa ka mana e hoopaa iaia iioko o ka hale paahao ma ka hina oolea no ka manawa aole e oi aku i ka uiakahiki hookahi ; a i oie ia, e hiki no ika Lunakanawai ke hoopaa i kela kanaka m» ka paiapala hoo-

paa e noho me kekahi kanaka mahiai, kanaka kauu ko, a kanaka inahiai e ae paha, a i ole ia, me kekahi oihana mikiala, a hana akamai e ae, a ma na hana malama ohaua, no ka mauawa aole oi oku i na makahiki elua i ka wa hookuhi ; O ka uku (ina he uku) i ioaa mai mamuli o ka hana o ka palaualeio i heopaa ia, i elua hapakolu e iiio iaia a hapakolu e liio i ke aupuni; a iua i hana ole ua palaualelo nei i na hana kupono i haawiia eku iaia e hana, a ina ua hoole paha e hana i ua mau hana 'ia, alaila, ua hiki no i kona haku i hoopaa ia aka ai e hoopai laia ma ke ano kupono e like ine ka olelo a Lunakanawai o ka apana kahi ona ī u6ho ai i kela manawa keia manawa. Aponoia i keia la 18 o lalai M. H. IS7G KALAKAUA R. HE KANAWAI. E hoololi ai i ke Kanawai i kapaia f< He Kauawai e kau paleaa ana i ka mauawa e hiki ai i na mea i aie ia, ke hoiko mai i ko lakou koi i ka waiwai o kekahi mea i make a e hoomaka i ka hoopii ina i hoolo ia ko lakou koi, a e hooloii ana i ka Pauku 1247 o ke Kaoawai K»vila, M i Apoooia ai ma ka la 23 o lune M. H. 1863, a e hoopau loa i ka Mokuoo XXI o na Kanawai o 1870. % Il hooholoia e ka Moi a me ka Hale Ahaoleio o ko Haweii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaoleio Kau Kanawai o ke Aopooi: * Pauku 1. E hoopau ia a ma keia ke hoopaa loa ia nei ka Pauku II o ke kanawai i kapaia "He Kanawai e kaa paieoa ana i ka maoawa e hiki ai i aa mea i aie ia ke hoike mai i ko lakoo koi i ka waīwai o kekahi mea i make, a e hoomaka i ka hoopii iaa i hoole ia ko lakoo koi; a e.hooioli aoa i ka Pauku 1241 o ke Kaoawai K«vila rt i apoooia ai ma ka la 23 o looe M. Q. Pauko 2. A e hooholo boa ia # e hoololiia, a ma keia, ke hoololiia oei ka Pauku 111 o ke Kaoawai i oleioia malana ma ke kapae

; aaa aku i ua hoaoitij "a i ole i.i, e ka Ls-: I nakinawai paha" ma ka iaiani eiaa, a pe- i nei e heiohelu ia ai aa pauko la, Ina e hooie ia ke koi e k«> Luoa Hoeponopooo : 1; Waiwa», a o ka me» Ilooko Paiapala Kau- j oba ptiia, aiaiia e hoopii sa ka Luna Qoo-1 | pooopono Waiwai a o ka mea Hooko P«iU j psla Kaaoha paha, iioko o na mal»ma elua mai ka ia o kona hoole ia aua, a i ole ia, iloko ona maiama eiua msi ka la ako i j kepono ai ka book«a aoo, a i ole alaila ua hooie mau loa ia. Pankn 3. A e hooholo hoa fa, e hoolel li ia a ma keia, ke hooloii ia nei ka Paaku ?5,0 ke Kanawai i oielo ia maiuna ma ke kapae ana ina huaoleio (< a Lunakanawai paha" ma ka hiaui hope oia Pauku, a penei e helahelu ia ai ua pauku I». E hooioiiia ama keia oa hoololiia ka Pauku 1247 oke Kanaw*i Kiviia ma ka hoololi ana mahopo iho o ka hoaoieio "hooiiina" ma ka laiani 4 i keia mau huaoleio. Koe nae na hoopii uo na koi i hoJe ia e ka Luna Hooponopono Waiwai, ao ka mea Hooko Paiapala Kauoha paha, e like me ka olelo o ka Pauku 3 o keia Kaoawai. Pauku 4 A e hooholo bou ii ;no ka mea o ka Mokuna XXI o na Kanawai o 1870, oia hoi ke Kanawai i kapaia " Ile kanawai e pi i ana i ka aponoia ana o na Bi!a Aie i koi ia mai ka waiwai o ka poe i ina- I ke, i aponoia oi ma ka ia 18. o lulai 1870, ua pili i ka mea hookahi, a ua manao ia he kanawai e hooko ia ai ka Pauko i monao ia e hoopau ma ka Pauku I o keia kanawai. A nolaiia o ka Mokuna XXI o ua Kanawai o 1870 ehoopau ia am» keia ua hoopau loa ia no.

Apoooia i keia ia 3 o Aog-to M II 1876 KALAKAUA R.

HE KANAWAI. E hoeko ia ai kekuhi mawaena o ke 'Lii ka Moi a me Amen'ka Huipuia.i kakan inoa ia ma Wasinetona ma ka la 30 0 iaoubri 1875. No ka men, ma ka ia 30 o lanuari 1875, ua hana ke 'Lii ka Moi i Koikahi aie Amerika Huipuia, ma ke Kulauakauhale o Wasinetona, a oia Knikahi ua apoooia e ka Moi, ma Honolulu ma ka Ia 17 o Aperila 1875 a ua haawi aku a haawi mai na hospono aua ma ke kulanakauhale o Wasmetona ma ka la ekoin o lune oia m&kahiki no. A no ka mea hoi, ma ka Pauku 5 o ia Knikahi ua oieloin, e lilo ua Kuikahi Ia i kaiuiwai mai ka wa e oponoia ai a boolfha ia e ke Alii ka Moi o ko Hawaii Pae Aina, a i aponoia a hoolaha ia hoi e ke aupuni o Amerika Haipuia, a e hooholoia lioi ua kanawai e hooko ii ai e ka Ahaolelo o Amerika Huipuia, Noiaila, E hooholoia e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Ilawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahiolelo Kan Kanuwai o ke Aupuni : I ka mauawa e loaa m&i &i i ka Moi na hoike knpono e manpopo ui ua hooholo ia e ka Ahaoleio o Amerika Huipuia na kanawai e hooko ia &i na mea i oleloia maloko o ke Kuikahi i oieioia a ua kukaia aku ua loaa mai iaia na hoikeo ia ano ; mahepe mai o ka ia oia kukala anae hookomo ia mai na waiwai a pau i hai ia malalo o ka Papa Helu mahope iho uei, iua he mau waiwai id i hoouiuia, i hana maoli ia, a mahi ia paha inuloko o ke Aupoui o Auieiika Haipuia, oia hoi na lako mahiai, na holoholoua; Bipi me ka Puaa miko, up io o kela a me keia ano i kopi i* a kopi ole ia, kamaa Buti, a kamaa maoli ; Hu:ti, Bile, kuiina, palaoa, huita, palaoa, kulina, bcrena, a me na hua ai o kela ;.no me keia auo, na oinihepa, puna, puna-eleele (cement), waiu-bata, waiu bata-paa, aila puaa, aiia bipi, dala i hooheehee oie ia, laoahu, na kaula o ua auo a pau, oa iako moku me ke ka, kepao (pitch and resio), wai hoomaloo pena i hoomaeinae ia, a i hoomaemae oie ia paha, keleawe a me ua keieawe kapiii u\oku, nui a me hao-poho, p ilupalu a me na mea i hanaia maiioko mai o ka puinpuio ; o naano waihooluu a pau, a i hooiuu ole ia paoa ; oa haa, »a, io-leho a me oa mea ola e ae e noho ana maloko o ke kai a me na mea i hanaia mai la mau mea mai ; na hua o na laau o na ano a pau ; hua iaau iwi a me na mea uiu, maloo a maloo ole, i hana ia a hiki ke malamaia oo ka maoawa loihi, a ua hana oie ia paha peia ; ua lako hao o oa ano a pau ; oa ili bipi, na ili hiila, oaili holohoiooa o na aoo a pau, 1 hooluuia a hooiua oie ia paha j hso apo pahu a me na kai hoopaa apo paha ; na kui maoii o na ano a pau, mai ke nui a i ka liilii ioa ; ka hau, hao a mo ke kila a me na mea i haoaia mai loko mai o ia mau mea ; iii i hooloaia ; oa papa me na laau i hale o na ano a paa, o be ano poepoe, ka* | laiio, 010 ia, a i hoomaeone ole ia, ma ke i ano okoa a hapa paha ; oa paka hale, puka aoiaoi a me oa paka olepeiepe ; na eni* g-ini ib«2iu o na auo a pao ( a ooe ua iako o j ia auo a me oa ap-aa oU a me ka maaa maioo ; pepa. ua iako palapala a me na bake, ima ai mea a paa i haaaia ma ka pepa a me ka laau paha ; aila maha a me oa ! aiia hamo a booma!amaUm% o na aoo a i pau ; oa mei kauu, oa laaa alu a me &a huta aanu, raiki, ke-paa i hoemaemaeia a hoomaemae oie ia paha ; paakai, sapi, oa apana a rae na poo-pahu ; holuhipa a me nl mea ī haoaia mai loko mai o ka holuhipa, mawaho ao o oa lole i humu ia ; oa kaa

00 ka o hma mahiai a ai kaa liwe nk&n», l«au a me oa eeea t tr.e ka Uau a ene ka koe oae oa hko hale 1 koUĪA a i kahīkoia ; ua kaa lea'ea, oa i c!snaia a me na lako eaeoia ano, ī ulaoaia eae ai haiuh'p», piilupolo, s:lika, 1;« lina ; a o kekahi maa mea eiua aoi ae paba o keia mau mea, aole oae na !o!e i humohumu paa ia ; na ili-kaa a me ua mea a pau i hapaia mai io<o mai o ka iii i hooluu is ; pia loie a me ka baka, ena ke ano Uu a oa hanaia paha, e hookomoia mai iioko nei o keia auponi, me ke kan ole ia »ko o ke dute, e like me ka loihī o ka paa ana o ke Knikahi i eleioia. Aponoia i keiala 13 o lulai M. H 1876. KALAKAUA K.