Ka Nupepa Kuokoa, Volume XV, Number 51, 16 December 1876 — Page 1

Page PDF (1.51 MB)

This text was transcribed by:  Inger Hojfeldt
This work is dedicated to:  Daughters of Hawaii

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

BUKE XV. HELU 51. HONOLULU, POAONO, DEKEMABA 16, 1876. NA HELU A PAU 785.

 

MAIKAI KA HOI KA PAPA!

-A ME-

Ka Laau o kou Hale!

No Hea la?

KA INO HOI NO KAHI O

WAILA MA!

 

Nana aku no hoi ia la,

OHI KA IO o KA LAAU o MAKAWAO.

i ka ua mea o ka nani o

Na Papa, Na Laau.

-A ME-

Na PONO KUKULU HALE

O NA ANO NO A PAU,

-MA KE KIHI O-

Na ALANUI PAPU a me MOIWAHINE,

…..HONOLULU…..

MALAILA E LOAA AI E LIKE ME KA

makemake, no ke

Kumukuai make pono loa

 

PAPA, PAPA, PAPA

Na PAPA huluhulu,

Na PAPA manoanoa,

Na PAPA i kahiia,

Na PAPA i kepa,

PAPA hole keokeo,

PAPA hole ul aula

NA LAAU! LAAU!

NA KUA,

NA KAOLA,

AAHO,

MOLINA,

PEAPEA,

PINE HULUHULU,

PINE I KAHIIA,

Na Papa a me na Laau Ulaula!

PILI ULAULA,

PILI KEOKEO,

PANI PUKA,

PANI PUKA ANIANI,

IPUKA ANIANI,

OLEPELEPE!

PENA O NA ANO A Pau

Hulu Pena mai ka liilii a ke nui

AILA PENA!

AILA HOOMALOO,

WANIKI, PATE.

NA LAKO

o kela a me keia ano.

NA AMI-PUKA HALE,

NA AMI-PUKA PA

 

ANIANI!

 

Pepa Hale me na lihilihi.

 

E LOAA NO MALAILA

Paakai Helu 1,

O KAKAAKO a me PUULOA

 

No ke Dala kuike, e loaa no na mea i pau i haiia ae la no ke kumukuai emi loa.

O na kauoha a pau mai Hawaii a Niiau, loaa ʻ ku ana ia lakou, e hooko, koke, ae mai ana no ia me ka lawa pono.

E kipa nui ilaila, i ike i ka oiao

775 8m 778

 

Na Kanawai o 1876.

 

HE KANAWAI

            Pauku 29. Ina i hoopuka ia ka olelo kanoha i noi ia, alaila, e lawe ia na olelo hoike imua o kekahi Lunakanawai o ka Aha, kahi i waiho ia ai ka palapala noi, a e ae ia ua niele o kela me keia aoao e like me ka mea e hookolokolo maoli ana; e kena aku ka Lunakanawai i na hoike e kakau inoa ma kela me keia aoao pepa kahi i kakau ia ka olelo hoike, alaila, e kakau iho ka Lunakanawai i kona hooiaio ana, no ka pololei o ke kakau ana, a e waihoia me ke Kakauolelo o ka Aha e malama ia ai.

            Pauku 30. Ina ma ia hope, ua hookolokolo mawaena o na aoao i oleloia ma ka palapala noi, a i ko laua mau hope paha ma ia hihia, alaila, e hiki no ke laweia mai e kela me keia aoao ma ke ano hoike, na olelo hoike i palapalaia mamuli o na olelo o na pauku maluna iho, ina nae ua pupule, ua make, a ua hiki ole paha i ua poe hoike nei ke hele kino mai, aka hoi, ua hiki no ke hoohalahala ia mau olelo hoike, i palapala ia; e like me ka mea hiki no na olelo hoi ke e ae, oiai e hookolokolo ana ka hihia, no ka pili ole a kumu e ae oia ano.

            Pauku 31. Na ka mea e noi ana e uku i na koina a pau malalo o keia hapa o keia kanawai.

            Pauku 32. Ua aeia kela a me keia aoao iloko o ka hihia e waiho ana imua o kekahi aha Kakau, e noi aku i ka Aha, a i kekahi o na Lunakanawai o ka Aha Kiekie paha e hoopuka i ka olelo hooholo e ae aku ana iaia, a i kona poe hoike paha, e hele a e nana i ka waiwai paa e waiwai lewa paha, i mea e hoomaopopo ai no kona mau pono ma ia hihia; a ua hiki no i ka Aha a o kekahi o ia poe Lunakanawai paha, e hoopu ka i ka olelo hooholo o ia ano, a e kau i na koina, e like me ka mea kupono.

            Pauku 33. I kela a me keia manawa, ina e hookolokolo ana i kekahi hihia imua o kekahi Aha Kakau, ua hiki no i ua aha la a o kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekei paha, ke noi ia mai, e kekahi o na aoao iloko o ia hihia, e kena aku i kekahi aoao e ae i ka mea e noi ana e nana i na palapala a pau e waiho ana ma kona lima a ia ia paha ka mana, e pili ana i ua hihia la, a hana e ae paha e pili ana, a e kakau kope ia paha, ma na hihia a pau, kahi i ae ia ma ka Aha Kaulike mamua ae o ka hooholo ana o keia kanawai.

            Pauku 34. Mamuli o ke noi ana o kela a me keia aoao iloko o kekahi hihia a hewa e ae imua o kekahi Aha Kakau, ke noi ia malalo o ka hoohiki e kekahi o na aoao, e olelo ana ua manao ia e waiho ana ma ka lima o kela aoao, a malalo o kona mana paha, he palapala i ku i kona pono ke lawe ia mai, alaila ua hiki no i ka aha a o kekahi o na Lunakanawai o ka Aha Kiekie paha e kena aku i ka mea i hoopii ia pela (a ina paha he poe hui) i kekahi o na luna o ia hui, e pane mai i ka palapala i hoohikiia, e hai mai ina he mau palapala kona, a o lakou paha e waiho ana, e pili ana ua hihia la, a o kona ike paha no kahi i waiho ia ʻ i, a ina paha ua kue oia, a o lakou paha, i ka lawe ia ana mai, a me na kumu o ia kue ana, ina hoi e waiho io ana ma kona lima, a mahope o ka hana ana o ia palapala hoohiki, ua hiki no i ka Aha a Lunakanawai paha e hoopuka i ka olelo hooholo hou e like me ka mea i ku i ka pono.

            Pauku 35. O na palapala kuahana, na kuikahi a me na palapala mana e ae o keia aupuni, a o kekahi aupuni e paha, a o na olelo hooholo, na olelo kauoha, a olelo maua e ae i hoopuka ia a i hana ia paha e kekahi aha hookolokolo iloko o keia aupuni a ma kekahi aupuni e paha, a o na palapala i hoohiki ia, a me na palapala e ae o na aha, na palapala kauoha hope a me ka palapala hoohui, i waihoia iloko o ka aha; ua hiki no ke hooiaio ia ia mau mea iloko o kekahi aha, a imua paha o kekahi mea i hookou ia e lawe a e hoolohe i na olelo hoike ma o na poe i hoohalike ia, a i ole ia, ma o na kope i hooiaio ia ma ke ano i hai ia mahope ae nei; penei: Ina o ka palapala e hooiaio ia ana he palapala kuahaua, he kuikahi, a palapala mana e ae paha o ke aupuni, alaila, e ae ia e lawe mai, ina i sila ia ke kope me ka sila nui o keia aupuni, a i ole ia me ka sila nui a mea nona ia palapala, a ina he olelo hooholo a olelo mana e ae paha o kekahi aha iloko o keia aupuni, a o kekahi aupuni e paha, a ina he palapala i hoohiki ia a palapala e ae paha o na aha, a he palapala kauoha hope, a palapala hoohui paha i waiho ia iloko o kekahi aha, alaila e ae ia e lawe mai ina i sila ia me ka sila o ia aha, a ina aole sila o ia aha, e kakau inoa ia e kekahi Lunakanawai o ia aha, a e hoike ae ua Lunakanawai la, aohe sila o kona aha. A ina ua sila ia a kakau inoa ia paha ke kope o ia palapala e like me ka mea i olelo mui ia, alaila, e ae ia e lilo i mea hoike, e like me ka mea e hiki ai i ka palapala oiaio me ka hooiaio ole ia i ke sila, a o ke kakau inoa ana paha a o ka oiaio o na olelo i hoohuiia malaila, a o ka noho Lunakanawai ana o ka mea i kakau inoa ia; aka, e manaoia o na kope a pau o ia ano, e like me ka mana ma ke kanawai, me he mea la ua lawe ia mai ka palapala mua aole o ke kope.

            Pauku 36. I kela a me keia manwa imua o na Aha Hookoloko ua makemake e hooiaio no ka haawi ana e hoolimalima ana paha i kekahi Aina Aupuni a waiwai paa, alaila, aole e koi ia e lawe mai ka Palapala Sila Nui, palapala hoolimalima, a palapala hoolilo e ae paha, aka, o ke kope o ia palapala i kakau inoa ia a i Sila ia e ke Kuhina Kalaiaina, e hooliloia i mea hoike imua o ka Aha, e like kona mana me ka palapala mua.

            37. O kela me keia palapala hoike moku i malamaia malalo o kekahi o na Kanawai e kau nei, a e kau ana paha ma keia hope aku, e pili ana i ke kakau kope ana i na palapala hoike moku, ua hiki no ke hooiaio ia imua o kekahi Aha, a imua paha o kekahi mea i hookohuia ma ke Kanawai, a i aeia paha e na aoao a i elua, ma ka lawe ana mai i ka palapala hoike moku, a i ke, kope paha i hookalike ia, a i ole ia i hooiaio ia, e ka mea iaia ka malama i na palapala la, a o kela a me keia palapala hoike moku, a kope paha o ia palapala ame ka hooiaio ana, i hanaia malalo o kekahi o ia mau Kanawai i oleloia a i kakau inoaia, e like me ke Kanawai, e hiki no ke laweia mai i mea hoike imua o ka Aha, a imua paha o ka mea i hookokuia i olelo mua ia, i mea e hoomaopopo ai no na mea a pau i oleloia iloko o ua palapala hoike moku la, i ka wa i laweia mai ai, a me na mea a pau i kakauia ma ke kua o ia palapala hoike moku, i ka wa i lawe ia mai ai.

            Pauku 38. I kela a me keia manawa, ina ua makemakeia e hoomaopopo ua hookolokolo a ua hoahewaia a hoaponoia paha kekahi mea i hoopii ia no kekahi ofeni malalo o ke Kanawai, alaila aole no e koiia e lawe mai ka moolelo o ia hoahewa a hoapono ana paha, aole hoi o ke Kope o ia mea, aka, e lawe mai i palapala hooiaio wale no, ma ke ano pokole, no ka hoopii ana a me ka hoahewa a hoapono ana paha o na mea la, i kakau inoa ia e ka luna iaia ka malama i na moolelo o ka Aha, kahi i ahewaia a aponoia paha oia, a i ole ia ka hope o ia luna, a ina e hoomaopopoia oia no ke kanaka i oleloia, alaila e lilo kela palapala hooiaio i mea e hoakaka ai, no ka ahewa a apono ana paha ia kanaka, me ka hooiaio ole ia o ka inoa, a no ka noho luna ana paha o ka mea i kakau inoa ma ua palapala la.

            Pauku 39. I kela a me keia manawa, ina malalo o kekahi kanawai e kau nei a e kauia ana ma keia hope aku, ua laweia mai i mea hoike imua o kekahi Aha Hookolokolo i kekahi palapala hooiaio, palapala aupuni, palapala hoike o kekahi hui palapala hooiaio o kekahi mahele iloko o kekahi hui, kope i hooiaioia o kekahi palapala, a kanawai liilii, a buke moolelo o kekahi hana alaila e aeia ua mau mea la, e lilo i mea hoike imua o ia Aha, a imua paha o kekahi mea i hookohuia malalo o ke kanawai, a ma o ka ae ana o na aoao a elua paha, e lawe a e hoolohe i na hoike ina nae ua silaia ua mau palapala la a ua pai hoailona ia paha a kakau inoa ia, a ua sila ia a pai hoailona wale ia no a ua kakau inoa wale ia no, a ua pai hoailona ia a kakau inoa ia paha, e like hoi me ka mea i oleloia ma na kanawai i oleloia i kauia a e kauia ana paha, me ka hooiaio ole ia ka sila a hoailona pai paha, ke pono ke sila ia a hoailona pai ia paha a pela no me ka inoa a me ka noho ana ma ka oihana, ina ua pono e kakau inoa ia, aole hoi e koi houi ia ka hooiaio ana o ia mau kope i olelo ia.

            Pauku 40. I kela me keia manawa, ina he ano aupuni a ano laulaha loa ko kekahi buke, a palapala paha, a nolaila ua hiki no ke lawe ia mai i mea hoike, mamuli nae o ka haawi ana ae i ka mea ia ia ka ʻ malama a ina hoi aole kanawai e kauoha ana e hooiaio ia mea ma o kekahi kope, alaila e hiki no ke lawe ia mai kela a me keia kope o ua mea la, imua o kekahi aha, a imua paha o kekahi mea i kookohu ia ma ke kanawai, a i ole ia ma o ka ae o na aoao a i elua, e lawe a e hoolohe i na olelo hoike. Aka  nae, e hooiaio ia mai, he kope ia i hoohalike ia, a ua kakau inoa ia paha a hooiaio ia e ka luna ia ia ka malama i na buke a palapala la paha.

            Pauku 41. Ina i lawe ia mai kekahi nupepa i olelo ia, aia iloko na olelo hoolaha i pai ia mamuli o ke kauoha, alaila, e manaoia ua hoolahaia no ka ka la i paiia ma ua nupepa la. A ina mamuli o kekahi kanawai e kau nei a e kau ia ana, ma keia hope ae, ua kauoha ia ke ʻ Lii ka Moi me ke kuka pu ona me Kona Aha Kuhina, a Aha Kukamalu paha, a i kekahi Kuhina a Kiaaina paha, e hana i kekaai hana a mamuli o ia kanawai paha, ua kauoha ia e hooiaio ia kekahi mea e kekahi Kuhina a Kiaaina paha a e hoolaha ia ma kekahi nupepa o ka lawe ana mai o ia nupepa me ke kope i pa ia maloko o ia mea i hanaia, a hooiaio ana paha, he mea ia e manao ia ai, ua hana maoli ia ua mea la, a ina ua pai ia maloko o ia nupepa kekahi rula, kanawai liilii, a mea hooponopono paha, i ae ia, hooholoia, hoopauia, aponoia, a hooiaio ia paha, alaila, e manao ia pela io no ke ano o ka hana ana o ia rula, kanawai liilii, a mea e ae paha.

            Pauku 42. O na kope a pau o ka mea i hooholoia a i hanaia iloko o ka Ahaolelo Kau Kanawai a me na olelo Kuahaua a ka Moi, ina ua oleloia ua pai ia ma ke kauoha, e hiki no ke hoolilo ia i mea hoike no ia mea imua o na aha a pau, a imua paha o ka poe i hookohu ia ma ke kanawai, a ma ka ae ana o na aoao a elua, a e hoolohe i na mea hoike, me ka hooiaio ole ia no ke pai io ana mamuli o ke kauoha.

            Pauku 43. O ka hooiaio ana o kekahi palapala kauoha hope, a o ka pauku hou i pakui ia, a o ka palapala hookohu luna hooponopono me ka palapala kauoha hope, a pauku hou paha i pakui ia, he mea ia e hoomaopopo ia no ka oiaio o ia palapala kauoha la, me ka pauku pakui ia, me he mea la, ua lawe ia mai ia mau mea a hooiaio ia e like me ke kanawai.

            Pauku 44. I kela a me keia manawa, ina ua kope ia kekahi palapala me kekahi Mikina a papa Pai paha, kahi i kope pololei ia na mea kakau, e hiki no ke hooliloia ia mau mea i mea hoike ke hoomaopopoia imua o ka Aha a mea paha i hookohuia ma ke kanawai, a mamuli o ka ae ana o na aoao a elua e lawe a e hoolohe i na hoike, he kope maoli ia mai ka palapala mua me ka Mikini a papa Pai paha, a e manaoia o ka hooiaio no ia o ua kope la, me ka lawe ole mai o ka palapala mua.

            Pauku 45. O na palapala hoike a me na olelo hoike a pau i kakauia mamuli o kekahi kanawai e kau nei e hiki no ke heluheluia i mea hoike imua o na Aha Hookolokolo, me he mea la aole no i hooholoia keia kanawai.

            Pauku 46. E lawe ia no ke kope o ka moolelo a me ka hana ana o kekahi Aha Kakau ma ke keena i hoike, ma ka hooiaio ana, e ke kakauolelo o ua ana nei, a me ke sila o ka aha i pai ia maluna, a i ole ia, ma ka hooiaio ana o na Lunakanawai ma ke Keena, nana i hookolokolo ia mea, me ke sila i oleloia maluna.

            47. E lawe ia no ke kope o ka moolelo a kekahi Lunakanawai Hoomalu, a Apana paha, no kekahi mea ana i hooholo ai no kekahi palapala ohi ana i hoopuka ai malaila, ina i hoopuka ia, a no ka hoihoi ia mai o ia palapala ohi, ina i kakau inoa ia e ua Lunakanawai la, he hoike maoli no ia e maopopo ai ka hana ana i olelo ia iloko o ua kope nei, iloko o kekahi aha hookolokolo.

            Pauku 48. O kela a me keia aha hookolokolo a mea paha i hookohu ia, a e hookohuia ana paha, ma keia hope aku e ke kanawai, a mamuli o ka ae ana paha o na aoao a elua e lawe a e hoolohe i na olelo hoike ma keia ua hoomanaia a ua kauohaia e hoohiki pakahi ia na hoike a pau i kahea pono ia imua o lakou, aka hoi, ina hoole e makemake ole paha kekahi mea i kahea ia e ku hoike, aole oia e hoohiki, no kekahi kumu e pili ana i kona aoao pale, alaila, e hiki no i ka aha, a mea e ae paha i ae ia e lawe a e hoolohe i na olelo hoike, a o kekahi Lunakanawai, a mea e ae paha i hookohuia e lawe i na palapala hoike, ina i hoomaopopoia ua kanalua io ua hoike la i ka hoohiki, alaila, e hiki no ke haalele i ka hoohiki ana a e lawe ana ma ka ae hemolele ana o ua mea la a penei ke ano: Owau o …….. me ka oiaio loa, ke olelo paa nei au, ua kue ka olelo hoohiki i ke kanawai o kuu manao io, a ke ae hemolele nei au, a me ke kuoo o ka manao, e hai no au i ka oiaio, a pela aku; a o ka ae ana e like me ia, e lilo ia i mea paa e like me ka mea i hoohiki maoli ia.

            Pauku 49. Ma keia hope aku, aole no e hoole ia kekahi i lawe ia mai e ku hoike, no kona ahewaia, i ke karaima (koe nae ka hoohiki wahahee a hookonokono e hoohiki wahahee paha) a no ka pili paha i kona pono, aka, e ku no oia no kona pono a e hoike a ma o kona palapala hoike paha e like me ke ano mau o ia aha, ma ka hookolokolo ana a me ka niele ana no kela a me keia hihia e hana ia ana imua o kela a me keia aha hookolokolo, a imua paha o kekehi mea i hookohu ia ma ke kanawai a ma ka ae ana paha o na aoao a elua, e lawe a e hoolohe i ua olelo hoike, aka, e ae ia no kela a me keia mea e lawe ia mai, e ku hoika oiai paha he kuleana kona iloko o ka mea e hookolokolo ia ana a i lawe ia mai paha e ku hoike, a oiai paha ua hoahewa mua ia ua hoike la i kekahi karaima a ofeni paha, koe nae ua mea i hai mua ia.

            Pauku 50. Ma ka hookolokolo ana o kela a me keia hihia, a me ka niele e pili ana i kekahi hihia a hookolokolo paha, imua o kekahi Aha Hookolokolo, a imua paha o kekahi mea i hookohuia ma ke kanawai, a ma ka ae ana paha o na aoao a elua, a e lawe a hoolohe i na olelo hoike, e ku no i ke kanawai e lawe i ka olelo hoike o kela a me keia keiki i oo ole, oiai paha aole i ike ua keiki nei, i ke Akua a me ka oiaio, a me ka manaoia iaia, a me ka hoola a me ka hoopai ma kela ao, aka hoi, e laweia ka olelo hoike o ua keiki noi ma o kona ae ana e hai mai i ka oiaio, o ka oiaio a pau loa, a me ka oiaio wale no, a me ke ano kupono e ae i manaoia ua pono e ka Aha, a mahope hoi o ke aoia ʻ na e ka Aha, e hoopaiia no oia ke hoike wahahee. Aole hoi e laweia ka olelo hoike oia ano, aia akaka i ka noonoo o ka Aha, ua hoomaopopo lea ua keiki nei i kana mea i ae ai a me ke ano o ia mea, a me ke kumu o ka lawe ana i kana olelo hoike.

            Pauku 51. Ma ka hookolokolo ana o kela a me keia hihia a me ka niele e pili ana i kekahi hihia a hookolokolo paha, imua o kekahi Aha Hookolokolo paha a imua paha o kekahi mea i hookohuia ma ke kanawai a ma ka ae ana paha o na aoao a elua, e lawe a e hoolohe i na aoao hoike, e hiki no i na aoao a i elua iloko o ia hihia, a me ka poe nona ke kuleana ma kela a me keia aoao, a me na kane mare a wahine mare paha o ia poe (koe nae na mea i haiia mahope ae nei) e ku i hoike ma ia hihia, a hiki no ke koiia lakou e hoike mai, ma ka hele kino ana ae, a ma o ka palapala i hoohiki ia paha, e like me ke ano mau o ia aha ma kela a me keia aoao iloko o ia hihia a hana e ae paha.

            Pauku 52. Ma kela a me heia hihia karaima, ua hiki no i ka mea i hopuia e ku i hoike nona iho, a e niele ia oia e like me na hoike e ae, aka hoi, ina ku ole mai ka mea i hoopiiia a hoole paha aole oia i makemake e ku hoike, alaila, aole e manao ia ua hewa no ia hoole ana, aole hoi e ae ia e hoohulihuli ia i ke jiure a o ka aha paha, no ia hoole ana a ka mea i hoopii ia, aole e ku hoike nana iho.

            Pauku 53. Aole no e manaoia mamuli o kekahi olelo o keia kanawai, ua hiki ke koi ia kekahi kanaka i hoopiiia no kekahi ofeni a karaima paha, e ku a e hoike ma kona aoao iho a ma ka aoao paha e kue ana iaia iho; aole hoi e koi ia kekahi e pane no kekahi ninau i mea e ahewa ai iaia iho, (koe nae na mea i haiia mahope ae nei) aole hoi e koi ia ma kekahi hoopii karaima i kekahi kane e hoike mai ka mea e ahewa ai i kona wahine mare, a o ka wahine paha e ahewa ai i kona kane mare, koe nae na hihia i ae ia na olelo hoike o ia ano i keia manawa. Aka hoi, ma na hoopii karaima a pau, ua ae ia ke kane mare a wahine mare paha, o ka mea i hoopiiia e ku hoike ma ka aoao pale.

            Pauku 54. Aole no e koiia ke kane e hoike ae i ka mea i haiia nona e kana wahine mare, oiai laua e noho mare ana no, aole hoi e koi ia ka wahine e hoike ae i na mea i haiia nona e kona kane mare, oiai laua e noho mare ana.

            Pauku 55. ua papaia na kahunapule o kela a me keia aoao hoomana, aole e hoike wale i na mea i haiia nona ma kona ano he kahunapule, e like me ka mea mau o kona aoao hoomana, me ka ae ole o ka mea nana ia i hai, ma kekahi hihia a hookolokolo paha, o ke ano kivila a karaima paha, a ua papaia na Kauka Lapaau a pau, aole e hoike wale me ka ae ole o ka mea nana ia i hai iloko o kekahi hihia a hookolokolo kivila paha, i kekahi mea ana i ike ai a i lohe ai, oiai e lapaau ana a e hana ana i kekahi mai, he mea hoi i kupono iaia e ike i mea e lapau ai i ua mai la, (koe nae na niele e pili ana i ka pupule a pupule ole paha o ua mea la).

            Pauku 56. Aole no e ae ia kekahi hoike, ma kekahi hookolokolo ana a niele paha e pili ana i kekahi hihia kivila a karaima paha e hoole e pane i kekahi ninau e pili pono ana i na mea la, no ke kumu he mea ia e hoopai, e hoohaahaa a e hoohihia paha iaia, ke ole nae i manao ka Aha a mea paha i hookohuia ma ke kanawai, a ma ka ae ana paha o na aoao elua, e hoolohe a e lawe i na olelo hoike, e lilo auanei kona olelo pane i mea e hoopaiia ʻ i ka hoike no ke kipi, ka felomi a mikamina paha.

 

Ka hoonaniia ana o ke Kia Hoomanao o Kapena Kuke.

 

E KA NUPEPA KUOKOA E; Aloha oe:-

            E oluolu oe, a me kou lunahooponopono, e hookomo iho ma kahi kaawale o kou kolamu i keia mau hua e kau ae la. Ma ke ku ana mai o ka moku kaua "Fantome," ma ke awa o Kaawaloa, ua kukulaia he 12 pukuniahi ma ke ano he huinahalike, i hoopaaia i na kaulahao. Mawaena o lakou i kanuia na pua hoonani o na ano he lehulehu wale ke puka pono nae.

            O keia mau pukuniahi he 12, na kukulu ia ma ka aina i haawi manawaleaia e ka Mea Hanohano A.S. Cleghorn, a me kana kamalei ʻ Lii Likelike, i ke aupuni o Beritania. Ma ka nana aku ua ku maoli no i ka ahiiha a me ka weliweli, na hana a na keiki o ke kai; he mea i kamaaina ia lakou. Oia iho la na mea i hoonaniia ma keia Kia Hoomanao.

W.C. KEKAULAILI.

Kalaeaalii, Kona Hema, Dek. 7, 1876

 

Hanau ma Hauula.

 

            He mea nani ia kakou ke hoomaopopo, o ka hanau nui ana mai o na wahine, oia ke ola o ka lahui. Owai ke hoole i keia? Ke i aku nei au, aole ia kakou pakahi i olioli kakou e pono ai.

            Ma ke ahiahi o ka Poalima Maikai, hanau iho la o Helena Kahualole, he kaikamakhine mai kona puhaka aku, oia ka 14 o na keiki a laua o J London Keaunui. He 11 e ola nei, 3 hoi i hoi aku me ka Mea nana i hana mai.

            O kona inoa papadema oia keia; Miss Venusa Lea Laieloheloheikawai Kekauikehanohano. Ua puka, ua laha na moopuna kamalau, ua hanau a laha ka mawao i ka ohana a ka Lo Alii o Lihue, aole mea nana e pani ia makalaa, ke hoea mai la a kiei mai na pua a Kanehaku a Kiha Lono a ke Kauai, ke pili la no ia Kamakahelei.

            Ua hele aku au e halawai pu me ka mea i hanau, olelo aku au i ka pomaikai no ka hanau nui, olelo mai kela-ua kenakena oia no ka holo wale, pela io paha.

            Aole anei pono i ke aupuni ke uku ma kana i ka poe hanau nui e like me keia mau mea? Aole no i luia iho a loaa aku no a hiki i ka 20 a keu.

G.B. KALAWEAULANI.

 

NA NOI A RUSIA IA RUREKE.

            Mai ka mea kakau mai o ka nupepa Nu Hou o Ladana ma Vienna i loheia mai ai keia:

            Mai na mea mai a pau o ka Rusia noi ia Tureke, ua hoopukaia ae kekahi mau hiohiona e ke Kuhina noho o Rusia ma Konatinopela maloko o ka nupepa Pour Parlers, Me he mea la, o ka Rusia maunoi, o ke kohoia ona mau kiaaina ma na okana aina no kekahi manawa i hoakakaia o ka haawi ia o na hana i kona mau makaaina karistiano ma na wahi a pau e makemakeia ai; ka hooluolu hou ana mai o na makai, a pela aku; o na haoponopono hou ana, aole wale ma ka apana o Bulgaria, aka, ma na apana aina e ae no a pau.