Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVII, Number 4, 26 January 1878 — Page 3

Page PDF (1.55 MB)

This text was transcribed by:  Diane Poche
This work is dedicated to:  Langues Tirees Translation

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

OLELO HOOLAHA.

I KA

Poe Koho Balota o

HONOLULU.

            Ke aneane mai nei i ka hoea ana o ka manawa no ke koho ana i na Wahaolelo no oukou no ke Kau Ahaolelo e hiki mai ana.

            Ua kono ia mai maua e waiho aku ia maua iho no ke koho ia mai, me ka hilinai nui ana, mamuli o ko oukou kamaaina ia maua, aole e komo ana ka manao iloko o oukou, ua kupono ole mana no ia kulana.

            He mea hiki ole ia maua ke hooia mua aku no ka hooko ana i na mea nui, aka, ina e koho ia mai.  e haawi no maua i ko maua ikaika a pau, ma ka hooholomua ana i na pomaikai o ka aina a me na makaainana, a e malama ia hoi na oihana o ke aupuni me ka lawa pono i ka makaukau malalo o ke kahua hoemi i na lilo.  Aka, oiai e nalu ana no keia mea, aole no e hiki ia maua ke hooia aku no ka hiki ke hookahuli ae i ke ano hookele aupuni mai ko na au i hala e, mamuli o ka hooikaika ana o kekahi mau hoa kakaikahi wale no, ke ole e hopu lokahi na makaainana koho, a noonoo hookanaka iho, ma na mea pili i na ninau e holomua'i ka aina, aole hoi e hoohalike me ko na manawa i hala'e nei ke koho noonoo ole; alaila, e loaa no auanei ke kahua paa e hilinai ai ko oukou mau Lunamakaainana; a ke ole ia, alaila he mea nawaliwali loa ke kalaimanao naanao, a lilo ke kuokoa o ke kanaka kupaa i mea hohe wale.

            E kamailio aku no mauo imua o oukou ma kekahi manawa kupono e hiki mai ana.  a e kuupau aku hoi ma ka wehewehe ana ia "loko" a me "waho" o na ninau nui a pau i pili i ko kakou aina, ka hana nui hoi a kou oukou mau makamaka e kilo nei, e kau aku ana maluna o keia kou Ahaolelo ae ka noonoo ana; a ano, ke kono ia aku nei ko oukou mau hooikaika ana ma ko maua aoao.

EDWARD PRESTON,

(Loio Pelekane.)

CECIL BROWN,

(Kekila Balaunu.)

SAM'L PANIANI,

JAMES KEAU.

Honolulu, Ianuari 1, 1878.

A. McWAYNE,

HALE KUAI LAAU LA PAAU A ME NA

WAIALA o na ano a pau, me na SOPA ALA o na ano he nui wale.  Ma ke kihi o Alanui Papu me Kalepa.

HENE IKI KA AKA I KA OLU.

OLU O KE AHA?

Olu ke Kumukuai o na Lole Hou o

---:o:---

GOO KIM.

MALUNA mai nei o ka mokuahi Hawaii "Likelike," a me ka mokuahi "Kulanakauhale o Na Ioka."

E hoomaka ana ke kuai manuahi ma keia Poaono, a pela mau aku ma na Poaono a pau.  Nolaila, e hele nui mai oukou e o'u mau hoa maikai ma keia la, e wae a ka mea a ka mea a ka mea e lia ai.  kiola iho "i ka ala a mau ala paha o Kaualeau," a e loaa no na holoku poni a uliuli halila, a me na kalakoa hou loa i ike ole ia mamua ma Hawaii nei.  na palu huluhulu a me na iliwai o kela a me keia ano.  na kihei huluhulu nani loa akahi a ike ia. na makalena lau liilii, kakau loloa, ulaula, hinahina, uliuli a me ka poni, na Mamalu liilii, na Lakeke keiki, a me na koloka hoopumehana o na kaikamahine liilii,  a me na mea mai e ne he lehulehu wale.  E hele mai i ike i ka nani o Aipo.

GOO KIM.

Alanui Nuuanu, ma ka aoao

ma Ewa o ka hale Polapola.                2tf

OLELO HOOLAHA.

HE PAPA KUHIKUHI MANAWA HOLO

---O KA---

MOKUAHI HAWAII

LIKELIKE!

KAPENA,  : : : : SHEPHERD.

Poalua,                        Ian 22, 5 p m   Kaapuni ia Hawaii

Poalua,                        Ian 29, 5 p m   Kaalualu

Poalua,                        Feb 5, 5 p m    Hilo

Poalua,                        Feb 12, 5 p m  Kaalualu

Poalua,                        Feb 19, 5 p m  Kawaihae

Poalima,          Feb 22, 5 p m  Nawiliwili

Poalua,                        Feb 26, 5 p m  Hilo

Poalua,                        Mar  5, 5 p m   Kaalualu

Poalua,                        Mar 12, 5 p m  Hilo

Poalua,                        Mar 19, 5 p m  Kaalualu

Poalua,                        Mar 26, 5 p m  Kawaihae

Poalima,          Mar 29, 5 p m  Nawiliwili

AOLE AIE NO NA UKU OHUA?

Ma ka Hale Oihana e loaa'i na Palapala.

Aole keena o hope e lilo, aia wale no a kaa mua mai ka uku moku.  Aole e ili ka hewa no na paiki, ukana a puolo paha, ke ole e kakauia ka loaa ana mai.  E h okaaia ka uku ukana i ka wa e noiia aku ai.

SAMUEL G. WILDER, (Waila) Agena.

Keena ma ka Hale Kuai Papa o Waila Ma, kihi o Alanui Papu a me Moiwahine                   840-2ms

OLELO HOOLAHA AKEA.

OWAU o ka mea mona ka inoa malalo nei, ka wahine mare a Pioi (k) o Punaluu, Koolauloa.  Ua mare ia maua ma Waialua e Emekona, a ua noho pu maua a hiki i ka 1869, haalele kela ia'u me ke kumu ole a hiki i keia la, aole malama i kuu ola a me ko maua wahi moe, nolaila ua hoopii maua e hookaawale i ko maua mare ia ana imua o ka Aha Kiekie no keia kumu.  Nolaila e ike na mea a pau i keia kumuhana e noho ana ma na palena o Koolauloa nei.  Owau me ka mahalo.     HOOPALE (w).

January 10 1878.     Kona kaha X.      841-3t

Hoolaha a ka Lunahooponopono Waiwai

OIAI, ua hookohu mai. e ka Mea Hanohano A. F. Judd, Lunakanawai Kiekie o ko Hawaii Pae Aina.  ka mea nona ka inoa malalo nei, i Lunahooponopono no ka waiwai o Opunui (k) o Kamoi iili i make.  Nolaila, o ka poe a pau i aie i ka mea i make, e hooka mai, a me ka poe ana i aie aku ai, e hoike mai i na koina oia io iloko o na malama eono mai keia la aku, o hooleia.  Ina he waiwai ma ka lima o kekahi mea e paa nei, e hoihoi mai ma kuu lima.  E loaa no au ma Waikiki, a i ole ma ka hale kula o Makiki.     G. K. NOHOUA.

Waikiki, Jan. 7, 1878.             841 4t

OLELO HOOLAHA.

OIAI UA HOOKOHU IA MAI KA MEA nona ka inoa malalo iho i Luna Hooko Kauoha, no ka palapala kauoha hope loa a Joseph Morris i make.  Nolaila ke hoolaha ia aku nei, o ka poe a pau a ka mea make i aie aku ai ina ua hoopaaia ma ka moraki a ma kekahi ano e ae paha, e waiho mai i ko lakou mau koina poloei, me na hoike oiaio, ma ke keena o ka Luna Hooke Kauoha, ma Alanui Moiwahine, Honolulu, iloko o na malama eono mai keia la aku, o hoonele loa ia aku lakou.  A o ka poe hoi a pau i aie i ka mea i make, ke kauohaia aku nei e hooka i koke mai.

Honolulu, Januari 11, 1878.

ALEX J. CARTWRIGHT,

Luna Hooko Kanoha o ka Palapala Kauoha Hope Loa a Jos Morris.  3 3ts

OLELO HOOLAHA.

E KUAI KUDALA ia ana ua LIO 5 ma ka Pa Aupuni. ma Waiawa Ewa, ke hiki aku i ka ia 24 hora 20 o Ianuari, 1878.  1 lio ke keokeo kuapuka, 1 ao V, uh hop ak; 1 lio w puakea hou, kapuai keokeo hop hem, hao ano e uh hop hem; 1 lio k eleele laekea kuapuka, hao M A uh hop ak; 1 lio w ahinahina laekea, 1 kap keokeo mua hem. hao K uh hop ak; 1 lio k lokia hou, 4 kapuai keokeo, hao UT uh hop ak.  E kii koke mai oiai ka wa pono.

J S KAA 'AANA,

Ian 17, 1878.     L P A Ewa & Waianae                     1t

Hoolaha a ka Lunahooponopono.

UA hookohu ponoia mai ka mea nona ka inoa malalo i Lunahooponopono no ka waiwai o G W. D. HALEMANU, no Waipio, Hamakua, Hawaii, i make, a ke hoike ia aku nei ka lohe i ka poe a pau i aie i ka mea i make, e hookaa koke mai; a o ka poe a pau a ka mea make i aie ake ai e waiho mai me na hoike oiaio, iloko o na malama eono mai keia la aku, o hele loa auanei lakou; a o na waiwai hoi a pau o ka mea make e paa nei ma ka poho lima o kekahi poe e ae, e hoihoi kokeia mai i ka mea nona ka inoa malalo.

D. F. SANDFORD,

Lunahooponopono o ka waiwai o G. W. D. Halemanu.  3 3t

OLELO HOOLAHA.

KE hoolaha nei au ma ke akea, o kuu wahine mare o WAIOPUA, ua haalele mai i ko maua hale me ke kumu ole.  Ke papa ia aku nei na mea a pau, aole e hookipa, aole hoi e hanai iaia; a o ka mea kue i keia e hoopii ia oia ma ke kanawai.  JOHN BEESING.

Kahaluu, Koolaupoko, O. Jan. 5, 1878.                      840 3t 842

KOPA KUKAEPELE

---A---

GLENN!

AOLE LUA NO KA HOOMAE-

MAE I KA ILI!

He mea hoopau i na eha,

Na Ili Puupuu;

A he hoomaemae i na mea ino;

A he hoopau Lumatika;

A he kopa auau no hoi.

O keia Kopa ka oi aku o ka mea maika

1 waihoia mai imua o kanaka.

 

Aole wale no ka Hoopau ana i ka Huehue

Ili Poha, Wela la, Luluaina, a me

na mea e ae o ka Ili;

A ma ia holoi ana, o ka hoopalupalu pu

kekahi i ka Ili, a keia

Laau Hoomaemae lua ole e hana ai.

 

O ka hoemi ana iho i na mai o ka Ili, a o

ke pale aku i ka mai mai na lole e na

 Mai Lele, oia kekahi.  O na ohana

 a me na poe makaikai, ina

e hoolako lakou

i keia

KOPA HOOMAEMAE LUA OLE,

ALAILA, NA LANAKILA LAKOU.

He hoopau i ka lehu o ke poo,

A he Kopa no hoi e kaohi mai ai i

ka lauoho mai ka hina ana.

Ua hooia nui mai na Kauka no ka maikai o

keia Kopa!

E loaa no ma kahi o

M. McINERNY.

Kihi o ma Alanui Papu a me Kalepa, 840 3m

KA NUPEPA

Kuokoa me ke Au Okoa

I HUIIA.

No ka Makahiki, $2.  Eono Mahina, $1.

Dala Kuike ka Rula.

IANUARI 26, 1878.

NU HOU KULOKO.

            UA lohe mai makou, a keia pule ae, e hanaia'i ka hoopii a ka poe i pili i ka waiwai o C. Kanaina.

            HOONANEA.---Ma ke ahiahi Poaha iho nei, ua haawi ae ka Bana o ka Adimarala Pensacola, i ka lakou houhene ana me na mea kani, ma ka Hotele Hawaii.  Ua lono pu ia mai, e puhi ohe mau ana lakou i kela a me keia ahiahi Poaha, a hiki i ko lakou wa e haalele iho ai i ko kakou nei mau kapakai.

            LEPERA.---Ua hiki mai ka lono mai Iapana mai, ke holapu la ka mai lepera ma ia Aupuni, a ua weheia kekahi Halemai ma Naruko Machi, malalo o ka lawelawe ana a kekahi Kauka o Goto Shobun ka inoa, a ua loaa hoi iaia ke ano o ka lapaau kupono ana e ola ai ia mai, wahi a ka lono mai.

            HOIKE KULA BIHOPA.---Ua malamaia ka hoike makahiki o keia kula, ma ke ahiahi Poaha o kela pule aku nei, a ua ikeia ka holomua o na haumana ma na mea i aoia ia lakou, a he mau makana kai haawiia i kekahi poe o lakou, e like me ke kulana makaukau i loaa i kela a me keia haumana.

            KULA HAOLE HOU.---Ke lawelawe nei ko Waianae poe e kukulu i kula olelo Beritania no ka lakou poe kamalii; a ua manaoia aole liuliu a ku no ka hale kula, o ke kumu ka mea e imi ia nei i keia wa.  Ua mahuahua no na keiki a ua manao ia e ola ana no ke kula oia ano malaila.

            UA lilo iho nei i keia pule ka hapaha o ka mahiko o Paholei Makawao, Maui, ma ke kuai ana ia W. O. Smith o Wailuku, a me kona kaikaina.  He mea maopopo e oi ana ka waiwai oia mahiko ma keia hope, oiai nolaila kekahi hapa o ka wai i imi ia e Alekanekelo ma, a e kahe nei hoi ma Haiku a me Hamakua i keia wa.

            REV. D. MAKUAKANE.---He leta ka makou mai Hilo mai e hai ana i ka make ana oia Kahanapule i ka la 5 o keia mahina.  he haumana ia na Koana makua, a nana no ia i hookomo i ka ekalesia i ka makahiki 1840.  Na Koana no hoi i kokua i kona hookahuna ia ana, Maraki 13, 1868.  He kanaka pono ia a he hilinai ia e ka poe i ike pono.

            WAIWAI KE KEKAKE.---Ma Kau, Hawaii, kahi a makou i lohe ai i ka pii loa o ke kumukuai o ke Kekake.  he leta kai loaa mai ia makou na kekahi makamaka olaila e hai ana ua kuai kudala ia kekahi holoholona oia ano ma Waiohinu, a ua hiki aku ke koho ana o ka poe makemake ma kahi o ke kanakolu dala.

            PAKELE HOU NO.---No ka ulia poino poniuniu i hiki mai maluna o kekahi makamaka, i ka po o ka Poakahi iho nei, ua hopu hewa i ka ipukukui aila mahu e a ana, a paki liilii ia iho la ma ka papahele o ka hale; a he ekolu ipukukui i poino ma ia ano; hele pu aku la ka aila me ke ahi e aa ana, a e ole ka makaukau o na makamaka e noho mai ana, ina la ua poino ka hale.  Ka hana a ka ona.

            HAIOLELO HOOLE WAIONA.---Maloko o ka luakini o Kaukeano.  ua haawiia he haiolelo e Rev. george Morris o Kapalakiko, e pili ana i ka hoole Waiona, a ua ku no i ka mahaloia.  Ua lawelawe oia i keia hana maikai ma kekahi mau pae aina e ae me ka holomua, a pela oia e hooikaika nei iwaena o kakou, a ke lana nei ko makou manao, e ukaliia kana mau hooikaika ana no keia hana nui kaulana, e na hoomaikai ana he nui.

            AHAAINA.---Ua haawiia maluna o ka mokukaua Admirala Pensacola, i ke ahiahi Poalua iho nei, he paina hookipa, a ua lehulehu ko uka nei, i kona ia mai e hooluana aku maluna o kona oneki, a ua nani a maikai ka paholaia ana mai o na hookipa.  Ua lono mai makou, o ko ka Adimarala manao, o ka haawi ahaina mau ana i elua manawa i kela a me keia mahina, oiai oia ma ko kakou nei awa.

            HE HANA AKAMAI.---Aia ma Farani kekahi hana akamai, no ka hookele kaa lio ana.  Ua hoopaaia he kui mageneti-uwila, malalo ae o kahi noho o ke kahu kaa, a mai laila aku ka moe ana o kekahi uwea i hoopili paa ia ma na ili kaohi, a hiki i ka hao ma ka waha o ka lio, a moe aku kekahi uwea ma ka ili huelo.  I ka wa a ke kahu kaa e hoopu iho ai maluna o kela kui mageneti uwila, e lilo no ka puiwa a me ka owaia o ka lio i mea ole; a o na lio huhu, e hiki no ke hookeleia me ka maalahi loa malalo o keia mana hana akamai.

            O KEKAHI o na hihia o keia kau Kiure, he hihia hoohilahila a hoohaahaa i ka inoa ihiihi o Hawaii.  O hairama ua hoopii poho iho la no $7,000 i kekahi haole o Huakini kona inoa, no ka hoohaumia, wahi ana, i ka maluhia o kana wahine.  I ka hookolokolo ia ana imua o ke Kiure i keia pule, aia hoi, ua ike ia iho la he hana epa ka ka laua, a e imi ana hoi e hoopunipuni i hoopai ia ai ka mea i hoopiiia, a loaa ka pomaikai ia laua.  He mea kahaha loa keia, o ka ae ana o keia mau mea opio e hoao i keia hana lapuwale loa, a ke hilahila loa nei makou.  O ke ala keia o ka lapuwale loa, a i kekahi wa, oiai e imi i wahi e pilikia ai o hai, e kuu mai ana no nae ka hopena maluna o ka mea epa.  No Waikapu i Maui keia mau mea hoao e imi loaa ma ka hoopunipuni o ke ano lapuwale loa.  Minamina ino.

            UA lohe mai makou, ua haawi mai la o J. T. Waterhouse, he Hookahi Tausani dala ($1,000), no ke kokua ana no ka luakini hou o Kaumakapili.

            MA ka Poaha iho nei, i haalele mai ai ka mokukaua Geremania Elisabeth i ko kakou nei awa, a holo aku la ma kona ala moano, e hiki aku ai i ka home.

            HANAU.---Jan. 12, ma keia Kulanakauhale ua hanau mai la he kaikamahine na David Crownigburg me Mrs. Emma Crowningburg, o Makawao, Maui.

            OHUOHU NO HOI.---Ma ka holo ana aku o ka Likelike i ke ahiahi Poalua iho nei, no kana huakai kaapuni ia Hawaii, ua uhuuhu launa ole kona pap hele i na ohua, no ka huli hoi ana i ko lakou mau paia ponoi ma na mokupuni ma ka aoao makani aku nei o kakou, oiai ua hoiloli nui wale a na ka mokuahi e holoi pau aku.

            E NEE ANA.---E hoonee ana o Kauka Tisdale i kona hale hana mai ke alanui Hotele ae a i ke alanui Beritania e pili ana me Kaukeano.  He kauka akamai keia ma ka lapaau ana ma ke ano homeopathy; a e makaukau ana oia e lawelawe no na mai ma kona hale hou iloko o na la mua o Feberuari.

            UA lohe mai makou, malamaia ana he halawai no ka Puali A & B o ka Prince's Own ma ka hale paikau ma Hale Makeke, ma ka hora 7 p. m. o keia Poakolu ae, a ua konoia na lala e akoakoa pau ae.  E kiki kino ae ana ka Moi ma ia halawai.  Aole no hoi i pap ia ka lehulehu e hele ae ana malaila, anoui he mau kumuhana ano nui ka lakou ma ia ahiahi. 

            E ALAWA AE.---Mai hoohala ko makou poe heluhelu a me na makamaka i ka alawa ana ae no ka olelo kuahaua a ka Luna kanawai o ka Aha Kiekie, no kana hoololi, e pili ana no ka manawa e noho ai o ka Aha Hookolokolo Kuapuni o ka Apana Eha ma Nawiliwili, Kauai, a pela no hoi ma na kolamu e ae o na Olelo Hoolaha, oiai aia malaila kekahi mau mea, e pili ana i ko kakou mau pono.

            HOOLE WAIONA.---Ua wehe ia ka halawai a Rev. G. Morris o Kalefoni mai, maloko o ke keena halawai o Kaumakapili, ma ke ahiahi Poaha nei, no ke kukulu i " Ahahui Hoole Waiona," iwaena o na kanaka hawaii o keia kulakakauhale.  Ua wehewehe mai oia i na mea a pau e pili ana i keia ano Hui, me na pane ano nui mai hoi, no na ninau mai ke anaina aku mahope olaila, ua haawi aku la kekahi poe i ko lakou mau inoa, no ke komo ana iloko o ka Ahahui, a ke manaolina nei makou, e holopono keia hana maikai mahope aku.

            MA na la a pau o ka wa hooilo, e uhi mau ia ana ka aina o Rusia e ka hau, aka, he mau haneri tausani nae o na kanaka ui oia aupuni i holomoku aku iloko o na puali kaua o ka Emepera, no ka hae o na manao e ake no e mokomoko me na Tureke, me ka uiha ole ae i ka palau ana aku iloko o ka ino a me ka paeli ana i ko lakou alahele iloko o ka manoanoa o ka hau, mamua ae o ka hiki ana aku i ke kahua kaua no na haneri mile ka loihi.

            MA ka Poalima o kela pule aku nei, oia no ka piha pono ana o ka haneri makahiki, ma i ka ike mua ia ana o Hawaii nei e Kapena Kuke i kapaia o Lono.  no ka mea, ua ku mua mai oia ma Waimea i Kauai, --- ma ka la 18 o Ianuari o ka m. h. 1778.  Aole no he mau hana hoohauoli oia la, koe wale no na kipu aloha ana mai na moku kaua mai e ku nei ma ko kakou awa, ma ke ano hoohanohano mai i ko Hawaii ne Kenetoria.  Ua lele moi hoi na kanaka o ka moku kaua Geremania, a hele aku la ma Kulaokahua e hookahakaha ai.

            E! KALOHE!!---Ma ke ahiahi Sabati iho nei, ma Waikiki-kai, i ka manawa a ka la e lawe aku ana i kona malamalama, halawa, aku la ka ike a ko'u mau maka, me na kanaka e hoomakaukau ana i ka laua wahi upena lawaia, a hoomaka koke aku la no i ka laua hana.  Ia manawa a laua i au aku ai kahea koke aku ia au i ko'u wahi hoa, e hele maua e ike i ke ano oia mau kanaka, e holo aku ana laua la i kula, eia nae haule iho la kekahi ia i ke one, eia ka he anae.

Kokoke keia hana ma kahi o Okuu,

IKEPONO.

 

            MA ka hora 11 o ke kakahiaka Poakahi iho nei, ua holo aku la ka Moi maluna o ka moku kaua Geremania Elisabeth, a ua hooaiia mai na hoohanohano i ku Iaia, ma ke kipu ana ae o ua moku kaua la me ka Adimarala Pensacola, me ka welo ana o na hae ma na kia.  Ua hoohalaia kekahi mau hora maluna o ka moku, a i ka aui ana ae o ka la mai ka lolo ae, ua haalele aku la Oia i ua mau papahele la o ke kai, a huli hoi mai la i ka honua nei, i pakui hou ia mai me na kani uina o na pu.

            I KEIA PULE iho nei, ua noho ka Lunakanawai Kiekie C. C. Harris, ma ka hihia imua o ke Kiure hapa Hawaii a hapa Haole, e pili ana ia W. C. Parke, ka Lunahooponopono waiwai o C. Kanaina, kue ia W. S. Pahukula, no ka aie o ka mea hoopii, he $2,500, mamuli o kekahi palapala.  Elua la o ka hooloheaia ana o keia hihia, oia hoi ma ka Poalua a me ka Poakolu; a mahope o ka lohe ia ana o na olelo ike a me ke ao hohonu ana a ke Kahu o ka Aha, ma o ke Kanawai la, ua hoi aku la ke kiure iloko o ka rumi, a no ka manawa pokole loa, ua puka mai la lakou me ka hooholo lokahi, no W. S. Pahukula ka pono, me na uku panee, he 9 keneta no ke dala.  O J. M. Davidson me S. B. Dole ma ka aoao i ko, a o A. S. Hartwell a me E. Preston ma ka aoao i haule.

            UA konoia mai makou, e hoike aku, o ka Poaono o keia pule ae Feberuari 2, e weheia ana ka halawai o ka "Ahahui Poola," ma ko lakou hale hui mau ma Peleula, a ua makemakeia na lala a pau e akoakoa ae, a o ka lehulehu e ae no hoi kekahi i oluolu ia e naue aku.  He mau kumuhana paha kekahi a lakou ma ia halawai no na mea e pili ana no ke Kau Ahaolelo e hiki mai ana, nolaila, he pono ke naue nui ae malaila.

 

            PAKELE MAI NEO.---Ma ka hora 5 a me ka hapa o ke ahiahi Poaha nei.  ua hoao ae la ke aleio ana ole o ke ahi, me ka makemake e mu-ka i ka hale o Mr. Welewele Kaawa, ma Kikihale, aka, no ka lehulehu o ka poe i akokoa mai iloko o ka manawa a ke ahi e hoonuu ana i na lako o loko o ka hale, nolaila, ua hoopio koke ia, mamua ae o ka hikiana aku o ka Helu 1.  Ua hoikeia mai ia makou, ua a ke ahi mailoko mai o kekahi koena pena ahikoe, i kauia ma ka paia, iloko o ka paiki.  He mea haohao no ia, aka, e makaala no e na makamaka ma keia mea.

            HOPU IA KA AIHUE.---Ma ke ahiahi Poaono i hala ae, ke komo ana aku o kekahi koa ma ka hale kuai mao mai, o ka halekuai oAkoni, ma ke kihi o na Alanui Hotele me Nuuanu a limalima iho la i kahi mau waiwai.  me he la he koa keia i ao pono ia i kela olelo kahiko:  "Ao no i ke koa, ao no i ka holo."  I holo iho nae ka hana o ua koa nei, alualu wiwo ole aku la ka mea waiwai mahope, a mawaho ae o ka halekuai Bola-bola kahi i aumeume ai, lilo pio mai la ka papale koa i ka ona o ka halekuai, a holo olohelohe aku la ka enemi.  Ia wa emi hope ka aoao hoouka me ka lawe pio ana i ka hae o ka enemi. a imi hou aku la i kana pono ma-o ka mana Kanawai la.  A o ka hopena oia, ua hoopaiia ka mea aihue he ekolu mahina.

            UA hiki mai ka lono mai Waialua mai, he kai hoee nui malaila, ma ka po Sabati o ka pule i hala aku nei.  Ua paholaia ke kula o Paalaa-kai, a holo aku la ke kai iuka, no ka akahi hapawalu mile paha mai ka aeone aku, me ka hoopoino ana i kekahi hale a me hookahi waa.  Ua komo pu hoi ke kai iloko o ka mahina ko a J. N. Kaiaikawaha, a ua pahola aku hoi maluna o ka uawapo o ka muliwai o Anahulu, a o kekahi mau huna one hoi o Maeaea, unuia ae la a ku ana iloko o "Lokoea."  Ma kekahi mau wahi hoi, o ke alahele e moe la a hiki i Waimea, e ike ia aku no na ku-mu, na uhu, manini, kala, amaama a me na ano ia e ae he nui wale e waiho mokaki ana ma ke alanuio, a ua hele na kanaka e ohi i ka ia.  He koi hoee nui io aku la ia , ke

            "Ohi hapuku la ka makapehu o ka uka,

            I ua ia hoomalu o Kaukini."

 

E KA NUPEPA KUOKOA, Aloha oe:---

            Ua ike au i ka hewa o ka'u mau olelo i hoolaha ia iloko o kou helu hope o kela makahiki iho nei e pili ana no kou Lunahooponopono ho e noho nei i keia wa; a nolaila ke hoihoi mai nei au i kela mau olelo ma ke akea.  Na'u na

D. L. R. LAWE MEA HOU.

Honolulu, Jan. 21, 1878.

E Hoomoakaka Mai.

E MR. LUNAHOOPONOPONO;

            Aloha:---Ua aneane mai ka manawa e kohoia ai na wahaolelo o na makaainana no ka hele ana aku e kau kanawai ma keia kau Ahaolelo ae; a ua hoomaopopoia hoi he nui wale ka poe e ake nei e komo aku ma ia kulana.  Ua ike au a ua ano kahaha hoi i ka heluhelu ana i ka manao hoakaka o Robert Hoapili Baker, i kakau ia ma ka la 22 o Dekemaba, o kela makahiki i hala.  Aole au e lawe mai i na kumu lehulehu o ko'u kahaha; aka i hookahi wale no oia mau kumu ka'u e kamailio pokole ai.

            Aia ma kana mau kumu he 7 ana i manao ai ua kupono oia no ke kohoia aku, ua heluhelu au a penei ka olelo o ke kumu helu 6:

            "E hoopii ia ka auhau o ka ilio haole i ka elua dala oia ka pono, a e hookuu loa ia ka auhau o ka ilio o na kanaka Hawaii, oia i he mea ai ia, i aha ai ka auhau ana i ka mea ai."

            Ma ko'u ano o kekahi o na makaainana koho, ke makemake nei au e ninau aku i ka makamaka e olelo nei nana keia mau olelo; ina ma kona manao oiaio a manao hookanaka i ku i ka naauao ana i manao ai nona iho; he kumu kupono anei keia a na makaainana e koho aku ai iaia?  a ina he oiaio, o kona ike a mamuli o ke ao ana a kona noonoo hohonu ana, he pomaikai io anei ko ke aupuni ina e hanaia ke kanawai e like me ia kumu hana?  Oiai owau kekahi mea koho, nolaila ua iini nui au e pau ko'u pohihihi ma keia mea, a ke noi nei au ia R. H. B., e hoakaka mai, (ina he mau kumu e ae kekahi ana) i kahi o ka pomaikai; a ina paha o kahi pomaikai wale iho la no ia ana i hai ae la.  He makemake au e koho i ke kanaka e hai akea ana i kona manao, aka, aole nae me na kumu kahaha a hoopohihihi o keia mau ano; a i kumu e maopopo lea ai kona kahua mamuli o kana mau olelo, ke waiho aku nei au i keia wahi manao uuku imua ona.  Me ka mahalo.

KUFONO I KE KOHO BALOTA.

            [Aole o makou makemake e ae ia na kumu hoalaia paio ma na kolamu o ka kakou pepa; aka, oiai ua maopopo ia makou aole keia manao maluna ae he kumu hoala ia mea; a oiai hoi ua hui pu ko makou manao me kona ma ke ano he makaainana, a he imi pono no na makaainana; ua ae makou e paiia, me ka lana o ka manao, e haawiia mai no na hoakaka i makemakeia, aole no ka pomaikai wale no o ka poe koho, aka, no ke kokua pu ana i ka mea nona ia manao kumuhana ma kona kahua holo Lunamakaainana.  L. H.]

Nuhou o ko na Aina e!

Kaua Nui ma Europa.

Hoolili Kaua o Enelani ia rusia---Hoole

o Rusia i ko Enelani komo ana mai e

Uwao---Maopopo ko Geremania

kokua ia Rusia---Ane

Mauliawa o Tureke.

            Ma ka ku ana ana mai o ka mokuahi lawe leta Auseteralia, ma ke kakahiaka Poakahi iho nei, mai Sidane mai, ua loaa mai la ma ko makou papakaukau, kekahi mau mea hou aole i lu'a iho, no na aupuni e kukahalake mai nei, a oia mau ono ka makou e panee aku nei, i haupa iho ai ko makou poe heluhelu, a e lawa no ka makapehu mea hou.

            Ua puka ae kekahi palapala mai na Mana Tureke mai, e nonoi ana no na mea pili i ke kukakuka ana no ke kuikahi.  Ua hoolaia ia kekahi hui kuikawa ana o na mana o europa, i mea e kaohi ia mai ai ke kahe awai ana o na koko he nui, aka, o na kumu no ke kuikahi aole i waiho ia mai.

            Ua ae ke aupuni o Italia no ke komo ana mai e kuka no ke kuikahi, aka hookahi mea i maopopo loa, aole e holopono ana, ia mau kukakuka ana.

            Ua pane aku ka Emepera o Rusia i ka palapala mai a Lofters mai ka elele Beritania e noho la ma Sana Peteroboro i Rusia penei:  ina he makemake ko Tureke e hana ia ke kukahi no ka hoopau ana i ke kaua e nonoi pololei aku no oia imua o ka Alihikaua Nui, o kona mau pualikaua.

            Aia na pualikaua Rukini ke helehuhu la imua, maluna o Bebarova ma Elema aku.

            Ke haluku mau mai nei na pualikaua Rukini, ma ke alo o Ezerouma.  He mau kaua kihakahaka ana hoi mawaena o na aoao elua, mamua o Batouma.

            E ae koke mai ana ka Aha Kuhina o Beritania, no ka pane aku i ke noi a na mana Tureke, no ke kuikahi a ua hoike aku hoi Mr. Layard imua o na mana Tureke, e mau aku no ko Enelani kuhao ana.

            Ua hoole mai la hoi o Geremania a me Auseturia, no ke komo ana mai e kukakuka no ke kuikahi. 

            Ua hooholo ke aupuni o Helene ma ka aoao o ka noho maluhia.

            Aole paha he wahi pomaikai e loaa mai ana, iloko o keia noi a na mana Tureke no ka hoopau ana i ke kaua, oiai ua moakaka loa na mea i aponoia, a me na mea i hooleia e ka Aha Kuka.

            Ua ohi hou ia he 60,000 na koa pakui, no na pualikaua o Rusia, a o na palikaua Rukini hoi e noho ana ma Pelevena, ke paukiki la lakou i ka hele ana imua no Konatinopela, ma na alahele a pau.

            Ua lawe ae la Serevia ia Adelia, a ke hoohahana aku la lakou ma Novi---Bazera.

            E hui ana ka Ahaolelo o Beritania, no ka hoike ana i ka hana ma ka la 17 o Ianuari, a e hui ana no hoi ka Aha Kuhina.

            Ua maopopo ko enelani manao, no ke kuai ana aku i na aumoku kaua o Tureke.

            Ua hoole ikaika aku nei ke aupuni Geremania, aole oia e komo aku iloko o ke kuka ana no ke kuikahi, e like me ka Tureke e uwalo mai nei

            Ua hoolaha ae ka nupepa "Poepoe Honua" o Ladana, e halawai ana ka Ahaolelo o Beritania ma ka la 17 o Jan., no na mea e pili ana i ke kulana o na hana ma ka hikina.

            Ua noho koke ka Ahaolelo o Beritania, no na hoomakaukau ana no ke kaua, a ua kauoha aku nei ke aupuni i kona mau moku kaua, e noho me ka makaukau, no ka manawa e haawiia aku ai na kauoha no ka hele aku.

            O na alahele hoi a pau o ka Balekana, e moe ana mawaena o arabakowaka a me Sofia, ua hului pau ia mai la malalo o ko Kenela Gouka mana, a ke hoomaka'ku la ke kahe a wai ana imua o Sofia, a ua hiki hou mai hoi ka lono mai Bukareseta, no ka makau o na Tureke, ua haalele iho lakou ia Sofia, me ke puhi ana i ke ahi, a auhee nui aku la.

            Ua noho mana ae la na rukini maluna o Berakovateza, a o na serevia hoi maluna o Miramona a me Parokopoleke.

            Ua hoonee ia ae la na kulana kiai o na Rukini mai Deviboana a i Moamahemeda.

            No ka uhi paapuia hoi o na kula o Pasima e ka hau, nolaila ua ano kanahai iki mai ka paukiki ana imua, o na pualikaua pukaa o na Rukini.

            Ua hoike ae ka nupepa "Hae" o Ladana, e manao ana ka Aha Kuhina o Beritania, e hoomahuahau ae i ka paulikaua.  Ke hoike mai nei hoi kekahi mau nupepa, o ko Geremania komo ana mai iloko o keia kaua ma ko rusia aoao, he poino nui maopopo loa ia, maluna o ko Beritania mau pomaikai.

            No ko Kenela Karoviteka huli hoi ana i rusia, nolaila ua kaa aku la ke alakai ana i kona pualikaua malalo o Kenela Gouka.

            Ke hele makaikai nei o Kenela gouka ma Onesova, a ke hoomaka la i na hoonohonoho kaua ana, no ke kipoka pahu aku ia Akadalaha.

            No ka ino o keia manawa nolaila, ua ano kamuku iki, ko na Rukini lele kaua ana aku maluna Kamareti.

            Ua hoike ae hoi ka elele Geremania e noho ana ma Konatinopela penei: He oi aku ka pono e waiho ia aku na kukakuka ana no ke kuikahi, mawaena ponoi no Rusia a me Tureke.

            Ua hoouna ia aku nei hoi na puali Serevia, no ka hoouka kaua maluna o Widina.

            No ka ino a me ka paa o ka aina i ka hau ke kumu i hookaulua iki ai ko na Rukini hoehu kaua ana aku maluna o Ezerouma.

            Ke hoomau mai la no nae hoi na pakaua Tureke, ma na kulana huinaha, i ka hoopale ana mai i ka enemi.