Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVII, Number 35, 31 August 1878 — Ma ke Kauoha. [ARTICLE]
Ma ke Kauoha.
Hi: KAWWAI
K H c.. l : i,:* Haa\v;na VI o ke KaK v:;.n, e !•::.! ana i ka OihaNA H«;. iiAi: Leta o ki: Avfvsī.
/. H-t \ -ioia fk i Moi tt mc k<i Jlhnu*fo <> 1.0 Uauau P,>t .Una i akoahm ■ 'oi.o o l a .iknoīAo kau Kan neai o kt ? : Paī'ku 1. Ma keia ua hoolohia ka Pauk i i» k Kan#wai Kivifa» ma ka pakui ttia tLu i l'. :a mau huao'elo * 4 mamua o ka lawpiawe ina i īia han» o kana oihana.e Uoohiki a kakau inoa i ka hoohlki a ka L\lkk L*ia Nm i ciirioia, a me na Luna Leta e ar u ke Aupuni, imua o kekihi Lunak&nawas v ka A}>ma » e waihoia roe ke Kuhina Ka]sun.a . o ke «no o ka hoohiki i olelo ia, *■ nani ]x lolei La i»ea hoohiki i na hana a piue luii a&a i ka Oihinn a * malnma i !?• m&hihn o na f«ltpala o na aoo * pau 1 naaw tt naua € iua'ama, a e hooili aku i na i ,t Leia n<e ka hskiwawc. " | *;* 2. Ma keia ua hoololiia ka Pau« ♦.u 4-1 o We Kan&wai KWiU, ma ka pakui &s;a &ku . na huaoWio "na Ue Knpena a A~*n« paha o kekahi moku. i makaukau e ; kekahi a<*'a kumoko O koa Aupu- ? *■ hou- aku ! kekahi owa ona Aina e, e };&a«- aku i ka hoolaha i knkauia, o ka l.i & ir:f ks hcJ4 i manno la ai e holo, i ka Luna L 13 (> !* a»a, a e hooli ki no ia hōolaha ana vk» Lana Pute o ia awa. mamua o ks *c»»a ?na o ni polapala hookuu. "
f*ArkT 3. Ma kei» ea hoololiia k# Pauka 402 o ke Kaniwai Kivi!t, ma ka pakui •n« aku t na haaolelo " Aka, mi keio, ua *r ;* ke Kuhina Kalaiam», e uka aku i ua nuo n hoio {»'li aint neī, i na mannwa « ike i» t;f {om» a kauhke. *' j P*v*r 4. Ma keia ua hoololiia ka Pau-1 ia 463 o ke k'anawai Kiviia, ma ke kapae ' m«a »ku i iia e'olo a pau mahope iho o na ; hoaolelo * Paukw 403.,," a e hookomo ana j m* ia wahi na iauaolelo mahope iho nei. j • Penei ka uku i*rta Hawaii, ma na mea a j j>*o i iloko o ni eke leu, ma na j papa. 1 P»pa 1. M* kela ieU. keia ic(a, puolo i \ - a:* na paiapala i kakau ia mi ke ano; hoiookoa a hapa paha. na mea i paiia, i ka-1 kaaia, a 2 kakauiia kekahi mea mawaena e | bojkr aku ana i kekahi rrei hou mamua 0 1 jia mea 1 pana ; na mta a pau i hiki ole ke j k*u ka uko e like me ko na )<ta e hoop»s «oa 1 kekahi mea : kakau ia, a me na jnea a pao 1 waliiia a hoopaaia paha 1 hiki eie ke oanaia nu* ka o*hae oie, e hooiiio ; an« paha i ka wabī i mea oie, eiua keneta »o kela a me kek hapaiua auneke a hapa p*fca, 1 ma aa hoo;liia ta mea a ua ioaa mai |«lia tn«4 km «ioa e maī f eono kcact* no keSa a me ieu h«j*lua -auneke a hapa paha, a e hui me keia eono kenehi i oielo ia, ka uke leta t»oko e ch:i* ma na mea mai na ama r mai. M<i na leta e haawiia ana na la btk kta, kaht 1 hookomo ia iioko oka hak ku, hookahi keoeu no kela a me keia hapaioa aaneke 11 ha(a paha. Pkpa 2. Ma &a napepa a pau. puke iii« lii, pap* hoike, e» mea pei i hoope&epoa* ia, &a pilapala hooUha, na puise h««rah«mc oie ia, sa plapala aina, na mth i paiia, na palapala i hoopukaia i kela
«MMW«a fcei» iaia»«n (tole i hoauhumum) | hoo*ahi koai «nem mea pai e «e t lnuaakuaa «to lt, i manao i* i me* hoo}*ba« • c bM«ri wile ī» piha, hookahi keoe* gm se fceJa a ®e keia eha auoeke a hapa p«ka, ha o kooili ta o»et i tia aioa e, a ua ia mai oa aiea e mai paha, hookahi leaeu ma kela elua auueke keia aoneke a hapa p&ha, e hiki oo i ka poa hoopuka ouprpa fce hooiii aino a hooili mii i oa oupepa m* ka poe hoepoka aopepa ma nt aina e 0t ka ukueieSā ampepā i jp*i ta ma ko Ha«vaii Pae
Ama, i oa hookonioia ma ka hale ieU e U foe pai do ka poe lawe nupep® nje ka oka , o.>. Papi 3. Ma na pake a pau i bumshu» niaij, a i piha a pai ole ia paha. oa papaa ptpa i pai oJe ia, na puke i pai ol« ia, na pap«i p?pa manoanoa, na kii i ksha ia, na » me4 kalepa, oa kii o kekahi mau mea hana akamai, na mea hoikeike, na anoano, na fa!i mea kanu, na aa mea kanu, na hua mea kano, na kti i paisa, a me- na tnea e ae a pau i kome o!e i!oko o ka papa 1 a me 2 i hoike ia maiuna, hookahi keneta no kela a rae keia auneke a hapa paha, iOA 00 Hawalī nei a no ka aina e paha. E wahi ia a hoopaa 1a na niea a pau e ; pi|i ana i ka j)apa 2 a 3 paha i hoike ia ma* ■ !una ma lee ano hiki ke nana ia me ka na* j hae o!e, a hooliio ole i ka wahi i raea ole j . ina hana o!e ia pe!a, e kau ia ka uku leia o ! j ka papa akahi ua hiki no i ka mea e hooloii j ana i kekahi puke, pepa, a mea e ae paha e ! pili ana i na papa 2 a me 3, ke kau mawa-1 ho a maloko paha o ia mea i ka inoa a me j kahi noho o ka mea i.hooili aku ai, me ka j olelo hoakaka, ua hooi.lia ua puolo Ja e ke- J knhi mea i hoike ia ka inoa a me ka inoa a ■ • me kahi noho o ka mea nana i hooili, a o j | kekahi hapa paha oia mau olelo, Aole e j ' hooiliia maloko o na eke leta kekahi puo)o e I waiho ana maloko kekahi mea wai, laau
' make, anioni, mea pahu, holoholona ola, | | mea ai, kopaa a mea e paha ē inoino ai a e lilo ai paha na mea maloko o na eke leta i mea ole, aole no hoi e hooiliia maloko oka | eke leta, kekahi ]eta a palapala paha, i ka- | a kaha ia paha kekahi mea kue i ka me na olelo lapuwale a hoohiiahila e ae paha. Ina i loaa ika Luna Leta Nui ke kumu e manao ai oia maloko o kekahi eke lcta mai na aina e rnai kekahi mea kupono ke Wau ia ka dute o ke aupuni, ua hiki iaia ke malama ia mea a e wehe ia imua o ka mea uona ia mea a me ka Luna Dute Nui, a . "! e !..L a t £ Jh, *9-
i molunn, e hoopaiia aole e oi maluna o eli-1 ma hanen d%la, n i ole ia, e hoopaahaoia j |ma ka hana oolea aole oi mamua o ka nin- j | kahiki hooknhi, ke ku ka hewa iain, imua o ' I kpkahi Lunakanawai Hoomalu a Apana pa- i |ha. Aole eoi aku ke kaumaha o kekahi j | puolo i hooiliia ma ka eke leta, mamua o na , 1 paona eha, koe nae na mea malalo o ka Pa- { !pa hookahi. Aka hoi, ao!e e manao la ke« ; kahi mea iloko o keia Pauku, ua kue i na olelo o keknhi kuikahi leta e paa nei i keia manawa, n ua haawi ia ka mana ma keia i | ke Kuhina Kalaiuiua e komo iloko o na kui--1 kahi let *o ia nno ame ke kuikahi leta nui
0 Bcme e iike me ka mea 1 kupono no ka I pomaikai 0 ka lehulehu, 0 e hoopo- j ! nopono i na uku i hoakaka ia mnluna no na | leta i na aina e i mea e kuiike ai me ia mau [ kuikahi; a e kau ina ru|n e hiki ai xe hoo- - ieo ia kela mau inea. | Pauku 5. Ma keia ua hoololi ia ka Pau'ku 413, 0 ke Kanawai Kivila, ma ka hoo- | komo ana mahope 0 na huaolelo "he mana jko " ma ka lalani eiua i na ho&olelo " a ua ' kauoha ia " a ma ke kapae ana aku i n& j huaolelo "ke kakau i kana palapala ma ka puke a me ka ole paha ma ka ialani ehiku | 0 ia pauku. ; Pauku 6. Ma keia ua hooloii ia ka pau> ■ ku 414. 0 ke Kanawai Kivila, a penei e he* [luheluiaai. ; Pauku 414. Aole no e kii m' ka Luna 1 Leta i\ut a me kona mau kakanoleioe hana j ana iioko 0 ka Hale Leta a me na Luna Le- | ta a pao iioko 0 keia Aupuoi, e ooho ma ke ; Jure iloko 0 kekahi Aha Hookoiokoio. i ; P.uko 7« Ma keia ua haawi ia ka ma* | na a ua kouoha ia ka Luna Leta Nui e hooi makauk&u i mea kuai aku ma na Hale Leta j iloko 0 keia Aupuni he mau papna pepa i i haoa ia mai loko mai 0 ka pepa paa, aole e j !oi aku ka ioihi mamua 0 eiima a me ka ha- \ i palua iniha, a i ekolu iniha a me ka hapaha! Ika lauia, a e kau ia ma ka aoao akau mn-! {iuna, roa kekahi aoao, kekahi kii kopono a ] j me k% hoailona hookahi kenela nia ka olelo 1 H*waii, ia t\o hoi tna ka aoao i ku» ! ; ni ia na oleio e kuhikohi aoa ma ia aoao i wale no e kakau ia at ka inoa o ka mea no- | ia paiapala. £ lawe ia a hooili ia na [ pep« oia ano i kakau ia a i pat ia paha me ! ka imka « peni paha ma na wahi a pau 0 ke Aupuni, me ke kaa hou ole ia 0 kekahi uku.
Paiku S, Ma keia ua hoopau loa ia ka Pauku 406, o ke Kanawai Kiriia, a me na | Kinawai a hapa Knnawai a pau e kue atia : i keia Kanawai, i Apoooia i keia !a t o Auga(e AI. H. IS7S. | KALAKAUa H.
ttE KAiHAWAi
E Hoou>u A! X !U pACtC ? 4 NE 8 0 KA ; Moic»a LXXIX. o ks Hoopai Karaima, s nu am i ka Oibana Aopaijl- ! Taul o KS Actcm. I B H&Aehm * ktt him ct m* ka Hole AAa-
oklo o ko Hnwiii Pat Aina i ako*b>a ūoko oka Ahaolelo kau K'inaieai o ke A wpuni: Pactkct 1. E hco:oUja ama keia ke hooloiiia nei, km Paoku 7 o ka Mokooa 79 o ke Kanawai Hoopai Karaima, i apono ia i i kn la 7 o lu!ai 1570,4f penei e heluhelu ia •ioapaukula. Pauku 7. /meaehikiai| : i ka Papa Hoonaauao ke hooko i ka Paaku j maluna iho e piii ana i ka hela ana i na ka-' naka, he mana ko ua Papa la, ma o kona ! ; mau hope a luna paha, e ninaninau i kela j kanaka keia kaaaka epW ana i keia hana, I a e hai pono ae na kanaka a pau i na mea a j 'na Luna Helu o ka Papa Hoonaauao e ni- j nau ai, i mea e pololei a e pono ai, ka helu f
• ana i na kanaka ; a o ka tnea e hoole ana, | aole e pane pololei i na ninau, a na Luna e j ninau ai, e hoopai ia o;a ma ka hoouku ia I ana i na da!a ao!e e oi aku mamua o ke kaj naiima, ke ku ka hewa ia ia ma ka hookoloi kolo ana imu* o kekahi Lunakmawai Hoo- \ malu a Apana paha. Pauku 2. £ hoololiin, a ma keia ke | hoololiia nei ka Pauku 8 o ka Mokuna 79 o | ke ivanawai Hoopai Karaima, i apono ia i j I ka la 7 o lulai IS7O, a penei e heluhelu ia ] |ai ua pauku U. Pauku 8. Na kela mea I | keia mea i ae ia maloko o ke Kanawai, e hooko i ka mare ana, e hoike oku i kela me j keia hapaha makahiki, ika Luna Kula 0 ka Apana, i na inoa o ka poe a pau j i mare ia e ia. Na keia me keia makuakai ne, ina e ola ana, o kela me keia keiki i hanau ia iloko o keia Aupuni, a ina aole ka makuakane a ina paha he keiki kamehai, alaila, na ka makuahine, iioko o na malama ekolu mahope iho o ka hanau ana, e hai aku 1 kekahi luna kakau hanau me make o ka Apana, i ka inoa a me ke kamn, a me ka la i hanau ia ai ua keiki la. Na ke kahunapule i lawelawe i ka hoonalo ana ; ka mea nana 1 kanu aku i ke kupapau, ka luna o ka Oihana Oia ; na lun» t(a*mea 1 make, e hai ae i ka luna kakau make o ka kii aku ana, i ka inoa, ke koma, ka nui o na makahiki,a me ke one han?iu o Ua mea i make. 0 kela me keia mea e hoolohe, a e hooko ole ana paha i na kuhikuhi a hooponopono ana o keia pauku, ke ku ka hewa mia ma ka hookolokolo ana imua o kekahi Lunakanawai Hoomalu v a Apana paha, e hoopai ia oia ma ka hoouku ia ana i na da!a aole e oi aku mamua o ka iwakalea kumamalimn, no kela me keia hala. Apono ia i keia la 1 o AugateM. H. IS7B. KALAKAUA K.
lIE 'karv\WAl I
E HooloLl Al INA Pauku 995, 999 Ame 1003 o ke Kivila e p\li ANA I NA MANA A ME NA lIANA 0 NA KoJIIS»NA Ala Liilii a me na Pono Wai. E Hooholoia eka Moi a me ka Hale A/m--olelo o ko Hawaii Pae Aina i akoaloa iloko o ka Maohlo Kau Kanawai o ke Aupuni: PkVKV 1. E hoololi )a a nia keia ke hoololi in nei ka pauku 999 o ke Kanawai Kivila, a penei e heluheiu ia ai. Pauku 998, Iko iakou hooponopono ana i na mea hoopaapaa o keia ano, e hooholo na Komiaina e like me ka mea pololei a kaulike i ko lakou maoao, mawaena o na aoao pili ika hihia. Oka oielo hooholo o ka hapanui o rm Komisina e paa no ia maluna o.na aoao i piii, me ka hiki no ke hoopii hou ia ae. Pauku 2. K hooioliia ama keia ke hoo(oli ia nei ka pauku 999 o ke Kunawai Kivila, i hoololi ia ma ke K&nawai i apono ia ma ka la 13 o Mei, IS6S, ma ka hookomo
ana i na huaolelo tk a me hookahi data uo ka p&Upala hoopii hoo, *' mahope o na # hua» oleio « i ka ia hoepiī " i heiohelu ia ai ua pauku 999 la o ke Kanawai Kwila penei: 999. lna e hoohaiahala kekahi no ka 01010 liooholo o na Komisina no ka hooholo ana no na hihia o na aia iiilii a me i na kuleana iloko o ka wai, e hiki no iaia ke | hoopii hou imua o ka Aha Kaapuni o ia mo* I kupuni a imua o ka Aha Kiekie paha a na I ka Aba Kaapuoi a Aba Kiekie paba e lohe | a e hooholb no ia hoopii ma ka baneko a me jka ae ana aka i ke kukuiu ana ina hoike hou, eia nae, ina ua manao kekahi e hoopii, e bai mai oia i kona maoao pela imoa o na Komisina iloko o na la elima mahope iho o ko iakou hooholo aoa, a e uku no i na Ko* | imaina ina koina a pau a hiki i ka la hoo- | pii, a me hookahi dala no ka palapala boo« ! pii hoa a e waiho me na Komisia« i fca paj lapala hoopaa no na daia hookahi hanen me \na hope i kupono i ka manao o ka hapanui io ua mau Komisina eei i mea e uku ia ai | aa koioa mahope ke ko ole ka mea hoopii | imua o ka Aha malona, aiaiia e haawi ia mai ka palapala hoopii. Pai ko 3. £ hooioiiia a raa keia ke hoo* lolim nei ka pauko 1003 oke Kanttvai K'-
*ili| roa ka hookomo *na i na huao!elo h ]e ho*&o i ka lakou elelo hoohoio " mahope ihc|o ni huao.'e o *• i na hoike e hele mai " lalanī ekolu a p*nes e he!uDe!u ii ai . la. 1003. He n ana ko ua «uu Kc- | mi.nna nei e hoohik» e hoopai i ka pee -hoo- ' waliwaha e bcopar.ee aku i ka hana a e 1 na e * e hooko i ka lakou olelo hooholo, a e hoopuka i ka pa%ala ohi no na koina. e like me ka tnana Ihaawi ia ina na Kanawai i na Aha Hookoljkolo ffoomala. #ono m i ke?a Ia I o Auga(e M. H. IS7S. I KALAKAUA K.
i «E K,l\l\Vi|
| E Al l KE KANAWA! I AFO.\O IA MA 0 Mei, M. H. IS6S, no ka hooj ANA 1 KE OLA A ME KA WAIWAI MAI I .NA MEA AN'O PAHCPAHC, j NA PAUDA. E tUohoioia e ka Moi a me ka H>tle Aha'- °§° 0 ko H'MMi Pae Aina i akoakoa ° Ahūolelo Aau oke , , P f Ka h E hoololiia ama keia ke hooKanawai i knpaia, " He Kanawai ai i ke ola a me ka waiwai,; ma * w P°>no ana i na inea ano pahupapauda " i apono ia ma ka la 13 I ® ,na ka pakui ana aku i i keio S uku n,aho P e ' ho » e kopaia Pauku 3A. j 3A. Ao'e no ekui ke Kanawai ! i kefc|hi kanaka a mau kan&ka paha ke la-! we nii iloko o keia Aupuui, a kuai paha ! | iloko f keia Aupuni, ika Ben2ole, Petroliu-1 ! ma » Mahu, a aila eae paha, i komo ka j a Gas .iine pnha a e puka ana ka makapi ean ani malalo oka 100 degere ! we^a f tthreoheit, a o ka mea e lawe mai ; ana, haawi «Jioo|ftk6 aku. paha i ke-1 Xi<rsoii ne ana ka makani e aa ana, mnlalo o ka 100 degere wela Fahronheit ; e ia ua h-i--na i Uif hewd ntiko<uitia, a ina e ku ka hewa , iaia imua o kekahi Lunakanawii Hoomalu a Apana paha, e hoopai ia ma k» uku aole : emi malalo o na daLi he kanalima aele hoi eoi aku ina dala he Eiiinn Haneri, a i ole [ia ma ka hoopaahao ani ma ka hana oolea j aole'e oi aku i ka makihiki hook&hi, a i ole j ia, ma ka uku hoopai dala ;i ne ka hoopaa- j hao pu e like me ka inanao o ka Aha. | PaUKO 2. E lilo keia i Kunawai mai a | mahope aku o ka pau ana o na la he kanakolu, mai kona hooiuha ia ana. Apono ia i keia la 1 o Augate, M. H. 187S. 4 KALAKAUA R.
I iii: ki^iWAi
E Hoomaopopo ana no ka hopu ana a aie j KA lIOOPAI AN'A l NA ALII MOKU A ME NA ! KEI-A E HOOLE ANA 1 KA «ANA A E MAUUKA j ANA MAI N A MOKU HaWAU E HOLO ANA I j | NA AINA E. » £ Hooholo ia eka Moi 0 me ka Hale Aha • j olelo 0 ko Hawiii Pae .li« ( t akoakoa ; iloko oka Ahaolelo Kau Kanawai oke | | ; i I Pauku 1. O kekahi alii moku a spla pa-: 1 1
ha, i kepa pono ia e like me ke Kanawai | maluoa 0 kekahi moku llawaii, e holo ana | i na Aina e, e hoole ana i ka hana maluna, j a e haalele ana paha ia moku e hoopai ia j t)ia ke ku ka hewa ia ia imua 0 kekahi Lu- j ! nakanawai Hoomalo, a Apana paha i na da-! | ia, aole e oi aku mamua 0 na dila he kana» | l lima a me na koina 0 ka aha, a ina e kaa |ote ia uka hoopai me na koina e hoopaa ia
ma ka hana oolea, aole e or aku mamua 0 [eonomahina. Ae kuuoha ia e hoihoi ia ; oia i kona moku. Pauku 2. Ua hiki i kekahi Lunakanawai Hoomalu a Apana paha ke hoopuka i palapala hopa mamuli 0 ka hoopii ana 0 ke kapen» a ageni paha o ia moku no ka hopu ana i ke kanaka i hoopii ia no kekahi 0 keia mau hewa.
Pauku 3. Ua ku no ike Ka/mvji ika I]«uiuku a o kona hope a makai oui a Lunipaihao paha ia fa ka malama uoa o t kekahi k«naks i hoahewa i« malalo o keia [ K«ntwai, i ka maaaiva e oiakaukau ai ka moka i kepa ia ai ia kaoaka e holo aku, ma ke noi ana o ke kapena o ia moka a ene ka uka aaa i na koioa oka hoopu ana oia kaoaka e hoihoi aku ia kaoāka malona o ko* \na moku, ioa no aole i pau kona manawa j hoop*i j Pitako 4. Ma ka hoolohe »na ina hī- ! hia i hoakaka u mamua ua hiki ke lawe ia mai oa palapala kepa i hooiaio ia e kekahi K&oikek Hawaii a Lona Aoponi Hawaii ma ka Aioa e t i hoike no ke kepa ana o ka mea i hoopii ia. | Apom»t i keia !a I o A»gate M, H. ISiB. I KALAKAUA H.
HE k.l\An'Al
; E Hoololi aor at sa P.irKC 56. e ke Kjl< KirZLA I HOOLOU II XA KA u 27, 0 Sefatesuba M. H, 1576, a e koolou as *a Paikl- 59, o x& Kanawai Kivila. £ e lUoi ume 4ra *442oielo oko Havxiii Pm Aina i akeakoa ilokooka AAaoielo Aau Kaumai o Aupuni: Pauku 1. £ hooioH ia ama keia ua hoo« loli ia ao ka Pauka 66 o ke Kanawai KiW!a, i hoololi ia ma ka U 27, o Sepatemab.i M. H. 1876, ma ka pakui aku i pauku hou e kapa ia » Paoku 66, A.;' a penei e he!u-
helu i ai—Pauku d6, A. Na ia Kuhina no e haawi i keia a me keia malihini a ae e noi mai ana ma ka palapaia i hikini i e kuai aku, ma ka apa hoike Bno, i ka loie ame oa waiwai kalepa e ae 4 a e kapa ia he , Laikini Agena, a e haawi ia na laikini o ia | ano i ka poe waie no e noho paa«ole ana
j maanei e kuai ai, aka i hoouna ia mai lakou j maaoei no ka manawa wale 00, e ka poe ka- ; lepa o na aina e, a e kuai ana ma ka apa hoi:ke ano ame ka palapala hoike ano paha. E pili no na rula e kdtf nei no na laikini kuai kukaa i na Laikini Agena e olelo ia nei.' % Pat;ku 2. E hoololi ia ama keia ua hoo- | IoH ia no ka Pauku 59, o ke Kanawai KmI la, ma ka pakui aku i Pauku hou, e kopa ia | Pauku 59, A., a penei e heluhelu i*ai. [ Pavkv 59, A. Ua papa ia ka poe mea . I laikini a pau iloko o keia Aupuni, oole e ae | iakou i keknhi Agena ku i ka wa, a agena e | oe e lawelawe malalo o ko lakou inoa | a laikini paho, o hoopai ja ma ka hoopau | ana i ka palapala laikini. j Aponoia i keia la 1 o Augate M. H. 1579. KALAKAUA u.