Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVIII, Number 3, 18 January 1879 — Page 1

Page PDF (1.54 MB)

This text was transcribed by:  Ruth Niino-duponte
This work is dedicated to:  For our Great-great Grandmother, Annie Kalaau

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

BUKE XVIII. HELU 3.@   POAONA, IANUARI 18. 1879.   (NA HELU A PAU 894.

 

KA NUPEPA

KUOKOA ME KE AU OKOA

I HUILA.

 

NA OLELO HOOLAHA.-O na Olelo Hoolahha he la kakau li@a, ka Hookahi Dala i ka puka mua ana i elua pua ana, he $1.50; no hookahi mahina, he $2.00.

NA KANIKAU A ME NA MELE:-He 4 Ke@ ka @ku @ ka @la@i hookahi, ua like me $1.00 na 25 lalani

   HOOLAHA MAU:-E hoomanao na makamaka a e hookomo mai i na olelo hoolaha mamua ae o ke awakea Poaha, i ole @ kaukai ia aku a kekahi pela ae.

   E hoomanao e na lehulehu, aole @ hoopukaia kekahi Olelo Hoolaha, Kanikau a me ke Mele, ke @le e hookaa ua ia mai ka uku.

 

KA NANEA EEHIA O KA HIWAHIWA OPIO AMILE!

KA IWIKUAMOO HOPE LOA O KE AUPUNI O ABEONA: KE KUA O NA KAU.

MOKUNA 1----HELU 28.

 

O WAKA ae la na kukoi o ua hale kakela nei, a lawe aku la i ka malamalama ma na poai o ka ulu luau eehia e hoopuni a@, a anapa aku la ilalo o na awaawa; e hoopowehiwhei ana i na maka o ka kakou kamaliele. Lohe ia aku la ke kani o ka leo o ka o@le mai na kiekiena o @ hale noho kuahiwi nei, @e he ia e pahol@ mai ana kona mau leo mele anoano ia ia nei e kipa aku a e hooluana. Pane ae ia o Amile me ka leo maina. “E hoomaikai ia na Lani” a hoomalie aku la ia i ka holo kiau ana a kona lio @i, me ka hoi pono @na iho o kona @ho mai ka kulana pihoihoi.

   “Aole anei i maluhiluhi koa kino mahope iho @ keia huakai loihi? @ wahi a Amile i ke alakai.”

   “Ua hauoli nui au n@ ka aneane ana aku e hiki i kahi i manaoia, aka, he nui na kumu @ ia mea;” wahi a @a kauwa nei me ke ano haalulu o kona leo.

   “He mea hiki wale no ke hoomaopopo aku he kanaka @e i m@a i ka holo lio;” wahi hou a Amile.

   Huli ae la @a elemakule nei a pane mai la me ke ano pihoihoi.”He aiaio anei o oe ka Haku Amile?”

   “Owau o Amile, o wai la o Haku Amile;” wahi a ia nei.

   “Ka Haku Amile o Wiledeka, oia kou inoa, a ooe ka mamo hope loa e ola nei o kou ohana. A ano, @a ke Akua maikai e hooponopono na mea a pau no ka pomaikai;” wahi a ka elemakule.

   Kahaha iho la keia iloko iho ona no keia mau olelo a ka elemakule, aka huna iho l@ no nae me ka hoike ole aku.

   Holo aku la ko laua mau lio i uka@ ia mai e ko ia nei kauwa ponoi ma kae o kekahi pali kiekie. iho aku @a ilalo o ke kahawai, kaalo aku la malalo o na lala laau a ku ana iloko o ka pa nui o ua kakela nei, mawaena o na pua nani aala o ka waokele, ua ihola ae la ka malamalama o na kukui lamalama po a moakaka like me he ao la, he mau hoohanohano ana no ko ia nei hiki ana aku. Hookipa maikai aku la ke kamaaina, oia hoi o K@nimana, ka haku o ia kahua, me ka pumehana ano aloha.

   Ua ano hoohuoi o Amile no ke ano o keia hale a me kona poe kamaaina, a ua makaukau oia no ka halawai ana me na mea e ulia mai ano; aka, ua ike ole keia ma na mea a pau i kekahi kumu kupono e hoohuoi ai. Ua maikai na mea apau ua hookipa ia keia me ka hanohano, a he papa aina i kaumaha me na ano a pau mai ko ka lao kai a hoea i ke ke kuahiwi kai pahola ia mai i mua o ia nei. I ka pau ana o na hauoli a hoi e hooluolu, he lumi nani me ka pela hulu manu ko ia nei wahi moe.

   I ke ia nei hoi ana e m@e, lawe mai la ua Kunimanu nei iaia nei a hiki i ka puka o ko ia nei keena, pane mai la, “mamua o kou hoi ana ma kahi moe, e laka mai oe i ka puka. e hooholo ae a hoop@a i na polohuku, oiai, he mea ike ole ia na alia o ka po.”

   Aole keia i manao nui aku no kaua mau olelo, oiai ua manao iho la keia he hoomakaukauwale no, i ike ia’i ko ia nei manao koa a ma ka ole. Nu ko ia nei manao n@i ole ia mau olelo, nolaila, ua haule aku la maluna o kahi moe @ uhi iho la na eheu o kupua o ka po he hiamoe. ma @a waiho homa@a no o ka ipuka @ k@na rumi. Iloko o ka pauhia hiamoe nanea ko i@ nei waiho an@. a @a ke kukuna la i haule mai a p@ ma kona mau papalina waliwali i hoala ae iaia, o kahaha iho la i ka hoomaopopo ana iho ua kiekie @a la iluna o ke huahiwi, @ ua hoomaka ke kaau e @hee mai@a iho o na lau nahele.

   “Ua maalahi an@i kou hiolani @ea i ka pon@i e ka Haku Amile”? wahi a Kunimana.

   “He oiaio @a oi aku. Ua haalele kahiko na manu i ko lakou mau punana, @ ua hele aku ka mel@ e @mo i @a wai momona o na pua; aka, ke hilahila nei @u. i ka pane oe, akahi no e Amile a kaakaa kona mau maka;” wahi a iaia nei.

   Mahope iho o ke komo ana o Amile i kona mau @ahu kupono, a e ka hoomaemae @na i kona helehelena, haule aku la laua a ka @u@ hookipa, ilaila kahi i ho@lu@a ai, me ke kamailio ana no na mea p@li ike ano o na holoholona h@hiu e @ ulul@au @ei, a me ke ano o ke olu@lu an@ ia lakou.

   E ka makamaka heluhelu, aole kakou e poina i ke aliiwahine hana ino iaia nei. Aia no oia ke noho @a me ka hauoli iloko o kona ano a me kana mau hana haumia. E hoolakalaka mau a@a oia i na opio kane @ wahine o ka aina imua o kona alo, i mea e hooko ia ai kona mau makemake. Ua lilo ae la ka inoa ihiihi a eehia o ka halealii i mea kuhakuha ia, a o ka manao maikai o na makaainana, ua haalele mai la iaia. O kona inoa he mea hilahila ia e na kanaka ke kamailio ae, a aole loa lakou i hoike ‘ku i ku hoohaahaa kupono ana imua ona. Ke noho nei ka @na me @a makaainana iloko o ka pilihu@, aole no kona piha mau i ka @ai@a a me na hana ino wale no, aka, n@ kana mau @ana pelapela a me ka noho iloko o ka haumia o ka huikau moekolohe kekahi. Ua pakui na kanaka no ia mea, ua hiki ole ke huna @a, no ka mea, ua komo pu kekahi mau alii o ko ai@a me ia, a n@ l@ula@a a kamaaina ia ano hana mawaena o lako@. E an@a ia ana kela a me keia l@a o ke aupuni, a aole e hoolilo ia @a na mea kupono, aka, a@ ma na lealea @h@ha ao@ e hoolei wale ia ai. Ulu ae la na auhau kaumaha @ kok@i maluna o na makaainana, a uwe lakou no ia kaumaha, a uwe pu hoi no ka hilahila. Iloko @ keia mau mea a pau, ua malama loa no nae na makaainana i ke aloha no ko lakou Moi i hala, a ua hoomanawanui e ho@ko ia kana olelo kauoha, e noho kona kaik@hine @ Moi oiai @ kona manawa e ola ana. Aole loa lakou nei i hana ino aku, aole i hanai i na hana e kue aku i kana lealea ana, aka, kak@li aku ia no ka hoea mai o ka hopena o kana mau hana.

   Iloko o keia au h@uoli @ ua moiwahine nei me ka manao @a m@k@ keia, aia hoi i kekahi po, loaa iho la i@ia kekahi moeuhane kupanaha. Ike aku la ia @ ke kino o kona kunane i make, e ku an@ maloko @ ka mahi@a@. E kuhikuhi a@a kona lima i kekahi ku@laau nani, nona na lau mohala maikai e @uhe luhaehu ana i ka welelau mak@ni, me he la he kahiko gula no kekahi mea kamahao. Nana pono aku la ia a mahalo aku la, aka, ike hou aku la nae ia i ka pua ana @e o @a kumu laau nei, he ahi lalapa kona mau pua, @ hoomaka koke mai la no e hua. Ike aku la no hoi keia i ke ano o ka hua, he maloo a mimin@ a ano inoino ke nana aku, Kahaha iho la ia no keia kumu lanu nani kamahao a pela ka kona pua a me kona hu@. Lalau aku la i@ i ka hua a @ahu iho la, a ia manawa i hoomaopopo iho @i he @ule@ a awaawa loa kona ai ana. la manawa @ mae koke ai a maloo ua kumu laau nei, a nalowale koke iho la me he la ua ale @a aku la e ka honua. I keia manawa a pau, ua hoomaopopo aku keia he helehelena inaina ke kau ana maluna o na hiona o @a kaikunane nei @na; a i ka nalo ana o ua kumu lanu nei, u@ omaka ae la he lala rose, ma kahi o ua laau nei i nalo iho ai, pua mai la he oliva nani, hole ae la ke @la ma o a m@anei, a hua mai la i ka hua fiku mohala i pala memele nani, nona ka ono momona loa i kona hoao ana iho. He mino aka kai holu ae maluna o ka hiona o ua kaikunane nei ona a nalo aku @a.

   Ia manawa i hikilete ai @a moiwahine nei me ka mak@u no keia moeuhane, a ha@ koke ae la i ke kuahaua, o ka m@a e loaa ana ka haina o ua moeuhane nei ana, e lilo koke no oia i @l@ nui no kona aupuni a e punahele hoi imua o kona alo. Lohe ae la kekahi luahine hoomanamana i keia kuahaua, a hoike ae la i kona manao imua @ na alii nei penei. Aole loa e hoike ia ke ano o ka moe a ke alii aia wale no a hoea mai kekahi la kamahao mahope, a na ke ano ulia o ka manawa e hoike maoii mai ia mau ano a pau me ke ano i@ maoli o ua moe nei. No keia mea ua ano kaumaha iki ka a@au o ke aliiwahine, aka, aole no nae oia i hoopau i kona noho ana e like me mamua. A ano, e waiho kakou iaia iloko o kona lua mimilo o ka haumia, e kali a na ia la kamahao e hoike i ka hopena, a e huli hou @e kakou e nana ia Amile oiai o@a ma@ae@a @ na lau nahele lipolipo o ka waokele.

   Ke noho nei o Amile me Kunimana maloko o ke keena hookipa o ka hale Kakela, he lumi nui a kiekie. He ano @ie nae kai k@oko@o ae a p@ni ko Amile ki@o. O ka @a nei mea i kahaha loa @i, oia no ka haule ana aku o k@ ia nei m@ @noh@ maka i kekahi mau kii nui elua e kau ana ma kekahi aoao o @a keena nei. He kii o kekahi mau alii koa, a i ka i@nei hoomaopopo aku, ua like loa ka helehelena o kekahi kii me kona ponoi iho, a @ kekahi ua like loa me ko ke Konela Kunimana. O ke koa i like me ia, he opiopio a ho helehelena nae kona, a e ku @na iwaena o ke ahi lalapa enaena; a o ke ku hoi i like me kona k@olua, he ano loa, a he helehelena hihiu kana. Ua manao keia e ninau aku no keia mau kii, aka, ua pane koke mai la no nae ua Konela Kunimanu nei.     Aole i pau.

 

KA LIO KEOKEO O KA WAOAKUAI

KE KANAKA OPIO PUUWAI WIWO OLE, KE PUKONAKONA O KONA MAU LA, A O KA OI HOPO OLE O KONA MAU ENEMI.

MOKUNA XII-----HELU 16.

 

I KA wa a Kelekonu i ike aku ai i ke K@ko piha loa iho ia i ka makau, aole nae nona iho aka no Al@ma.

   E malama oe e Alema aia mahope aku au he K@k@ wahi a Kelekona.

   Hohu iho la @a hik@ nei a lel@ mai la iloko o ka mul@wai.

   Ua loaa paha he umikumamalima k@puai ke k@wale mai ia Alama mai, e a@ mai ana iloko o ka wai me ka hamama a kona wah@, a me kona huelo e @au ana i ka ili o ka wai.

   Huli ae la o Alema a ike aku la i ua Kiko nei, a @o ke kokoke loa auwe ae la oia no kona makau loa.

   A no ke k@ko@e loa ana o @a Kika nei lele moi l@ me kona man@e e loaa mai ana o Alama iaia, aka, @ iho la o Alama Holo iloko o ka muliwai.

   I ka l@ ana nae o Alama ilalo @a kokoke loa ua Kika nei i@ Kelekona, aka, ua @a@ aku la o Kelekona iluna o kona lio, a ua wehe ae la i kan@ o i hoopaa ia mahope o kona noho.

   Manao iho la no nae o Kelekona e aho e waiho i kana o, a i na e kokoke loa ena ke Kik@ ma ka aoao o ka lio, alaila, hou aku ia i ke o, a nolaila wehe i@ i kana kaula hoohei.

   Ia manawa hoomak@ hou ae la ua Kika nei e lele hou aku ia Alama @wiliwili ae la o Kelekona i konu kaula hoohei a i kana kiola ana i k@ puka paa pono aku la ka a-i o ua Kika nei.

   A no ka nui loa o ka huhu o ua Kika nei huli ae la ia a n@o@ i ke kaula hoohei, aole no pae i moku no ka uaua loa o ka ili, a nolaila huli ae la i@ e au aku la ma k@hi a Kelekona e kau nei maluna o ka lio.

   Hoopaa iho la o Kelekona i ka piko o ke kaula hoohei ma kona p@haka a wehe ae la i kana o.

   Kali iho la o Kelekona a ua loaa paha elua kapu@i ke kaawale o ua Kik@ nei mai iaia aku, hou aku la ia i kana o ma ka puuwai o ua Kik@ nei.

   Aka, no ka huli hiki wawe ana o ua Kika nei ma kekahi aoao o ka lio, bala iho la ko Kelekona hou ana, a ma@ua o kona huki hau ana mai i kana o, lele mai la u@ Kika nei iluna o ka lio, a ba@o e hop@ i ka a-i Kelekona.

   Ua manao o Kelekona e make hikiwawe ana ua Kika nei iaia, aka ma kela manawa, ua p@a kona umauma @ ka makino o ke Kika a me kona aiho oi loa na kokoke loa i kona maka.

   Hope ae la o Kelekona i ka puuwai o ua Kika nei me kona lima hema, a me kona lima akau, hou ae la i ka iwi aoao o ua Kika nei me kana o.

   A no ka eha loa ana o ua Kika nei ma keia hou ana i kona iwi aoao haalele iho la i kona puliki ana i ka umauma o Kelekona a haule iho la iluna o ka a-i o ka lio, iluna ke alo.

   Hoomaka iho la o Kelekona e hou aku i ka@a o mai ia manawa, aka, oni ae @a ua Kika nei a hemo mai la ka lima hema o Kelekona, a nanahu mai la ua Kika nei i ka laau e paa ana i ke o, a huki mai ia i ua laau nei a hemo mai la m@i ka lima @ai a Kelekona.

   Huli hou mai ia ua Kika nei, @ ike aku ia o Kelekona ua naha m@ la ea Kika nei i kona aoao.

   Aka, eia no @e o A@ma ke @u mai nei e kokoa ia Kelekona

   O ke Kika ke noh@ a-i ke nahu i ka iw@ aoao o Kelekona.

   Aka, no k@ paa ana @ kona aoa@ i ke @po ili, nolaila, hapa eha o Kelekona, aka, ua haalele iho la @a Kika nei i kona wahi e nahu nei a lele ae la ma ka opu o Kelekona.

   Ma ia lele ana o ua Kika nei ma ka opu kauwale ae la ka pahi loihi a Kelekona.no ka mea ua paa loa ka pahi ma ka aoao o ke Kika e nab@ ana.

   @ki mai la o Kelekon@ i kana p@hi, a @ lele aoa o ua Kika nei ma ka opu hou ae la ia i ka pahi maloko o ke kaniai o ua Kika nei.

   Nahu hou mai la ua Kika nei ia Kelekona a pau aku la kona @ho ma ka l@keke a haule pu laua iloko o ka muliwai.

   Hopu aku la o Kelekona i ka hula o ka lio ona me ka lima hema a me ka lima akau kona noke ana i ka hou i ua Kika nei a make loa.

   O ka aoao o Kelekona ua eha loa maluna ae o kona puhaka.

   Pae aku la laua nei i ka aina maloo a lawe ae la o Al@ma i na lio a hoopa@ ma kahi k@pon@ a alakai ia aku la ia Kelekona ma kahi o ka waipuna.

   Hana iho la o Alam@ i hale lau l@u@ o paa, a noho iho la o Kelekona, a hele aku la o Alama e hu@ a laa@ @o ka aoao @oao eha a Kelekona.

   Aole no i loihi loa kona hele ana loaa iho la ua la@u nei a hoi mai la a paluku aku la me ka pohaku a kau aku @a ma kahi eha o Kelekona.

   Noho iho la laua nei a @o ka ikaika lo@ o ua laau nei, mania iho la o Kelekona a hina aku la a moe.

   Noho iho la o Alama a nana aku la ia Kelekona e moe ana, a mahope puka aku la ia mawaho o kahi hale a hina a@ u la no ia ilalo a hiamoe.

   He mau la loihi no ko laua noho ana malaila a hiki i ko Kelekona hiki ana ke hele ma o a maanei, aka, aole @ae i ola loa.

   Aka, ua hoomanao @o nae o Kelekona ua kokoke loa ka manawa e haalele hou mai ai o Alama iaia a hele aku e noho ma kahi o na Kahunapule.

   O ko laua mau mea ai i lawe pu mai ni @ pau, aka, ua lawaio laua maloko o ka muliwai a loaa ka ia, a loa@ ka la@ me@ ai.

   Elua paha p@le mahope o ka hakak@ ana me ke Kika, a no ka ikaika o ka laau ua ol@ loa o Kelekona, ua hoi a i kona ano mua.

  Ma ka la apopo, wahi a Alama e haalele aku @u ia oe, e hele ana au ma ka hale o na Kahunapule e noho @i.

   Hoi aku la o Kelekona il@ko o kona hale a ia hina ana ilalo o k@a @ m@e aku la no ia, a i kona @la hou ana ma@ @a awa kea ua kau ka ia iluna la@.

   Iho iho la o Kelekona ma ka aoao o ka muliwai a noho iho la malaila, me ko@a m@nao mahope p@ha hele @i o Alama.

   Kali iho la ia a h@la paha hookahi hora aole nae i hele @ki mai o Alama, nolaila, hele aku la ia ma kahi i hoopaa i@i o @a lio, a i nana aku ka hana o Kelekona hookahi wale no lio e ku mai ana. o kona li@ @o.

   O k@ lio keokeo aole malaila.

 

MOKUNA XIII.

   Ku ae la o Kelekona ma ia wahi a nana pono i kona lio, a @ wa akaaka iho la no ia iaia iho.

   O kona kumu o ka akaaka ana no kona manao ua hele o Alama, a ha@lele iaia, i ae la nae ia ua moku ke kaula o ka lio o Alama a eia no ia maluna nei o ka @ilana nei.

   Pii ae la ia a maluna o kekahi puu a nana ae la ma o a maanei aole nae ia i ike iki i ka lio Keokeo.

   Ma ke kau wahi ua ul@ ia e ka nahelehele a loloa no hoi, a ua man@o ae la o Kelekona aia iloko o kela wahi ua lio nei kahi i noho ai.

   Haalele iho la oia i ka puu ana e ku nei, a hele ae la ia e huli a puni ua ailana nei, aole nae i loaa ka lio Keokeo.

   Huli hou keia i ka hale o Alama, a i k@ ia nei nana ana aku aohe mea oloko ua @eo.

   Alama, Alama i kahea aku ai o Kelekona me kona manao eia ke pee nei i ka nahele hele.

   A no ka lohe ole i ko Alama leo, hoomaka hou oia e huli a puni ua ailana nei.

   Mahope loaa aku la iaia kekahi kap@ai lio hou ma ke one ma kahi o ka muliwai, a nolaila, ua maopopo iho la ia Kelekona, ua haalele o Alama iai@.

   Ia manawa kii aku la o Kelekona i kona lio a hoomakaukau e hele e huli ia Alama.

   O k@na e, ke kipuka laholio a me kekahi mau mea ai i loaa iaia maluna o ka ailana, ua hoopaa ia ma ke kua o kona lio, a me kekahi pauka laau ua hapaia ia i ke kepau, ua lawe pu ia i mea kukui nona, ke loaa iaia ka pilikia.

   Hoopaa ia ae la ia mau mea a pau, hoomaka ae la ia e hele iloko o ka muliwai, a au aku la a pae ma kekahi aoao.

   A no kona manao ua hele o Alama ma ka aoao hem@, nolaila, huli ae la oia ma ia wahi.

   Hele aku la o Kelekona ma ia la a po a me kekahi la no a po aole nae i ike iki ia Alama.

   Ma ke kakahiaka o ke kolu o ka la loaa iho la iaia nei kekahi hale o na ilikini, a o ko lakou hele koke ana aku no ia, no ka mea, e a ana no ke ahi aole i pio.

   Manao ae la ia ua paa o Alama i na ilikini @ ka hop@ ia, hoomau aku la kona hele ana a po ia la, aole nae ia i ike ia Alama, aole no hoi @ ike i kekahi ilikini.

  Aka, i ka napoo an@ o ka la a poel@ele, aole nae i hiki ae ka mahina. hiki e ae la keia ma kekahi ala laau, a kuhihewa iho la oia ua lohe i ke kamailio a kekahi mau mea.

     (Aole i pa@.)

OLELO HOOLAHA.

 

E IKE @i na kanaka a pau. @wau o ka mea nena k@ me mal@ @ ke @ a@a @ei @ i ka lehaleha, ma ka P@ o keia he@a, i @aa@ a@a @i au i ae k@ o @lu @ kahi e lok@ m@a ia a@ o ka @a K@kalah@ @e. @ ka kui@ hoi ana aku i k@ eae @a@ Kin@ @ ke ka@oha ia aku ae i na @a a pau i a@ ma @o’a @keai e@ Ka@pihi. K@, o k@kaa @ a@ ia @ ko’u hope, @ia k@ m@a @aua @ a ua @ a apu, a oia no ha@ ka mea @ e hoopo@pon@ i na @ a apua o ko’u @a@wai i @ @ak@. nolaila, @ai @ i ka @aa a@a o pilikia @i @ aa e ia@wale ana, nolaila, ke haawi aku nei au i ku’u al@ a! lua i na mi@aka a pau mai Hawaii a Tiki @ N@. A@ rok@.  

     AH LON@

   Honolulu, @ 8, 1878     @.

 

O WAI o ka m@ @ ka i@a malalo iho k@ hoo@ap@ i @ a@a nei au a koa ai@a hoo@malama i @a mai ia @ mua ka Papa Ha@eaa@ mai @ia ke ah@p@a@ a Makawao, ma ka mokupuni o Maui, aole e hookaa wale i na lio, pipi, ho@i, kekake, @ipa, @ a me ka puaa, ma @ ola ahapu@a o Makawao, ua ka@ loa, aole a hookaa wale i na holoholona i o@ i@ maluna. @ o ka mea hookuu wale i ka@a mau holoholona @ he kuleana ole a hopa ia @o a e lawa ia i ka p@ aupuni no ke k@ha@a. A pela ou na a@a kaoa@a a pau, aole e ki@ wale i @a m@a a p@ maluna o ka Ah@p@a la i @le@oia maluna, a e @ @oe@ hua@ ole i kela mau olelo, a hana ia e like me ke kanawai o ka @a. E hoolohe i keia olelo hoolaha o pilikia aua@ei.     T. AKANA LIILII.

   Makawao Maui, @, 1879.     @

 

KO BIHOPA MA BANAKO MALAMA DALA!

E MALAMA NO MAUA I KE DALA O na kanaka @ @ o ka @, penei:

   Ina @ mai he @oaka @kahi i @ dala @ a @mi mai paha, alaiala, e @ku maua i @no hapahaneri @kupanee makahiki, mai ka ia @ aa lawa ana @ki a hiki i ka la o k@oa o@i ana, ke waih@ia ke dala hoomoe i ekolu malama @ ke@ paha. Aole @k@pa@ e helu ia @o ka baki@ o ke dala hookahi, aole no hoi @o ka hapa malama.

   Ina ohi koke oia i kana dala, aole i @ala @a malama ek@l@ a@le ok@panee.

   @a i manao ke kanaka e @hi i ka@a dala, e @ ke hoike e mai ola ma ka Banako i kona manao @hi, i kanakolu la mam@a a kona ohi ana, a o kana @e@e kekahi ae laweia mai.

   Ma ke kik@ wale no a ka mea dala e haawi ai i kana, a o ke @uke kekahi ke la @eia mai.

   Ma ka la mua o @pa@me@a i k@a makahiki a i ke@a, e ho@laula ai i ke dala, a e @ia ka @k@panee me ke k@m@paa o @a @ala i hoomo@ia @o na malama e ko’o a k@, a mahuahua, ke kumupaa e loaa i ka akupanee.

   Ina oi aku ke dala @e ma@ua o $500. alaila, hoohel@ p@ ka @a.

   E a@heia i@ @al@ Hal@ i na la h@a a pau.

   B@     BISHOP & Co.

 

WAI HUIO KA HAU.

MA KA “BONANZA” MA ALANUI HOTELE!

NO JN@. W. CHOWELL. (Kolowela.)

 

E LOA A no i na k@i@ana @ @e na le@e o keia kaona, kahi e hooma@lili ai i ka wela ik@ki o ka houpo, ke kipa aku a@a ka hale i @ wai hau h@ihoi o Kolowela ma kahi i @oikeia maluna, @ o ahu @ ka halekuai a Gea@i a me Robertson ma Monikahuae. Honol@l@. E na@e @e malaila i ike pono.

     (@)

 

Ale Ka Wai ke Ike Aku I keoha la hoi?

I ua Waiwai Nani ano Hou loa hoi paha o ka Halekuai o GOO KIM.

Naua aku @o hoi oe. :Hoonuanua i Apua a Kalamaula.”

 

OIA na h@ na Haiuaka @ika Nu@i Eleele a Ulaula, P@l@, Wai Gu’a a Wai @ala. N@ Hai@aka @  A.I.. Na Mamalu kane, wahine a me na M@alu li@li@ kiei welawela o na kaikamahine. Na u@ @ui@ui nani @ui a liili@. Na Kihei B @ika lau ma kaek@e. Na Ku@ka @apoalii nani a me na Lolo@ hoopuum@hana no ua ba@e. Na Halu@ipa lau a me na lole huluhulu kuloko o na wahine. Na Muumuu keokeo o na wahine li@keih@ oia ke alo, a me na Palekoki. Na Papale wahine Malina i hoo@ina@a@ kekahi aoao, @ele ke@a a kapakahi Man@la o Keoko@ ka m@ka. Na Papale Wal@kila alai, a ke hau mai i ke poo, m@a oakea lua kela ke pa iho ka la, a he uai wale na a@o papale e ae i ike ole la mamua.. Na Hula @hea Mana no na papale wahine. a kau ai ka @wa. Na Kalakoa ho@ loa, na Makal@a a @ae ea lole Iliwai, ua P@uwai @ @la a me na @ula Pepelao @ na wahine. Na Ka@aa ano h@ o na kane, wahine a me @a kamal@, na Kuka Kuoaha@, @a lol@ wawae a me na Palole o na ano he nui wale, a me na Pala Pakaukau.

   Na Hal@paka @i@ka Hou loa o kela a me kela ano waihool@a like ole, nui a liilii, na Kalakoa Hu@ahipa a@o hou loa. na Naka@ena o kela a me keia ano, na Moe@a Pake, Ti in@ a me na mea hou e ae he nui wale na anu mai Eina mai.

   O keia mau waiwai, eia no ke @hu mai nei o na ano hou l@a wale @o, a me kekahi mau wai@ai e@e he nui loa I @ki al@ @e helu papa aku. Ina aku no hoi a kapal@l@ hou mai, me kela a me keia ko ana mai o ka mok@ahi o na aina e. Nolaila e hom@ ba@e no e @a hoa o ka l@ a ka la, o w@e i ke oukou mau iini aole no hoi makou e @i@ ih@, ke hele mai ouko@ e ko@k@ i na waiwai ma no ke kuai @, @ana wale no paha. M@ aku no keia mau mea a@a @a ku@ ha@haa. Ma @a @oakahi a me na Poaono, oia @a ia e kuai h@paki loa la aku ai @a mau waiwai nei.

    858 @f     GOO KIM.

 

HALEKUAI PA.

KE OWAKA NEI ME KA PANIO Na Waihooluu o na Pa.

O KUU. HALEKUAI HOU ma ke Alanui Nuuanu.

Ua hoonee ia ae nei ka Halekuai Pa e pili pu ana me ka Halekuai o Goo Kim, ma ke alanui Nuuanu, aia ma ka puka elua o ka Halekuai ma ke kihi o ke alanui Chaplain, makai ino o ka pa o ka Moiwahine Ema.

 

Ke hoike ia a@a nei i ka lehulehu, eia maloko oia Halekuai e loaa ai i@ oukou na waiwai malalo iho:

 

Na Pa Nui a Liilii

Na Pa Huewai Lepo

Na Pika Wai, nui a Liilii

 

Na Kiaha, o na ano waihooluu a pau

Na Bola, o kela me keia ano

Na Ipukukui Hele Po.

 

Na Ipukukui Kau Hale

Na Ipukukui Aila Mahu

Na Ipuhao o na ano a pau.

 

Na Ipu Ti

Na Ipu Waiho Waihau

Na Pa Waiholoi M@ka, nui a liilii @ na ano a pau loa, me na waiwai e ae he @ui hiki ole ke hue pau aku.

 

Ke kahea ia aku nei no ka lehulehu e hele mai no oukou e ike aka, a e wae @o oukou iho, a e kuai aku no au ia oukou me ke kumukuai makepono loa mamua o ko na Halekuai Pa e aku o ko kakoo kolanakaohale alii nei.     Sam-wo-chung.

   Honolulu, Iulai 24, 1878.     S69 6m

 

MAIKAI KA HOI KA PAPA!

A ME KA LAAU O KOU HALE!

NO HEA LA!

KAI NO HOI NO KAHI O

 

WAILA MA!

 

Nana aku no hoi ia la

Ohi ka Io o ka Laau o Makawao

I ka ua mea hoi o ka nani o

 

Na PAPA! Na PAPA!!

A ME NA PONO KUKULU HALE O NA ANO NO A PAU.

 

Aia ma ke kihi o na ALANUI PAPU me MOIWAHINE!

HONOLULU

MALAILA E LOAA AI E LIKE me ka MAKEMAKE NO KE KUMUKUAI MAKEPONO LOA!

 

PAPA,PAPA, PAPA,

 

Na Papa Hulululu,

Na Papa Manoanoa,

Na Papa i kah@ia,

Na Papa Kepa,

Papa Hole Keokeo,

Papa Hole Ulaula.

 

NA LAAU, NA LAAU

 

Na Kua,

Na Kaula,

Na Aaho,

Na Moli

Na Peapea.

Pine Huluhulu,

Pine i kahiia.

 

NA Papa a me na Laau Ulaula!

 

Pili ulaula,

Pili Keokeo,

Pani Puka,

Pani Puka Aniani,

Ipuka Aniani,

Puka Ol@pelepe.

 

PENA O NA ANO A PAU

 

Hulu Pena mai ka Liilii a ke Nui,

Aila Pena,

Aila Hoomaloo,

Waniti, Pate.

 

NA LAKO O KELA A ME KEIA ANO @

 

Na Ami Puka Hale.

Na Ami Puka Pa.

ANIANI!

 

Pepa Hale a me na Lihilihi

E LOAA NO MALAILA.

PAAKAI HELU I O KAKAAKO me PUULOA.

 

   No ke DALA KOIKE, a loaa no na mea a pau i haiia ae la, no ke Kumuk@ai Emi loa. O na kauoha a pau mai Hawaii a Niihau, a loaa’ku ana ia lakou, e hooko koke ia no ia me ka law@ pono.

E Kipa Nui Ilaila, i ike i ke @iaio @