Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIX, Number 1, 3 January 1880 — Page 2

Page PDF (1.67 MB)

This text was transcribed by:  Toni Lynne Kaefferlein
This work is dedicated to:  Wika Puuohau

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Ma  ke  Kauoha.

 

 O MR JOSEPH O CARTER, oiai ua waiho mai i kona haalele ana i ke keena o ka Luna Malama  Buke Waiwai o ke aupuni, e mana ana i ka la 1 o Ianuari, ua hookohu aku au ia Godfrey Brown nana e hoopiha i kahi i hoohakahakaia.

                                  SIMON  K. KAAI, Kuhina Waiwai.

 Keena Waiwai, Jan. 3, 1880                     j3

 

 Ua hookohu ia iho nei o G W C Jones e ka Papa Hoonaauao i Luna Kula no ka apana o Kau, Hawaii, ma kahi o Hon. W Thos Martin.                    W. JAS. SMITH, Kakauoleolo.

  Keena Hoonaauao, Dek 11,1879            de13 941 3t

 

 O na hoomaha o ke kau Karisimata o na Kula Aupuni a pau maloko o keia aupuni, e hoomaka aku no ia mai ka Poalima la 19 ae nei, a i ka Poakahi, Ianuari la 5,1889 ; mai la manawa aku e hoomaka ai ka mua o ke kau kula o ka makahiki e hiki mai ana.            W.JAS. SMITH,  Kakauolelo,

 Keena Hoonaauao, Dek. 5. 1879                  de13 941

 

 O ke koho ana i na Lunamakaainana no ke Kau Abaolelo e hiki mai ana, e malamaia ana ma na apana koho a pau o ke Aupuai ma ka Poakolu, ka la 4 o Feberuari e hiki mai ana. O na wahi malalo iho nei kai hooholo ia no ka malama ana i ke koho balota :

HAWAII.

Apana  o Hilo - Hale hookolokolo ma Hilo - Hale hookolokolo ma Laupahoehoe.

Apana o Hamakua - Hale hookolokolo ma Waipio - Hale kula ma Honokaa.

Apana o Kohala - Hale hookolokolo ma Waimea - Hale kula ma Kohala Akau.

Apana o Kona Akau - Hale kula ma Kailua.

Apana o Kona Hema - Hale kula ma Hookena.

Apana o Kau - Hale hookolokolo ma Waiohinu, a me ka hale kula ma Punaluu.

Apana o Puna - Hale kula ma Pohoiki.

MAUI.

Apana o Lahaina - Hale hookolokolo ma Lahaina.

Apana o Kaanapali - Hale kula ma Honolua.

Apana o Wailuku - Hale hookolokolo ma Wailuku - Hale hookolokolo ma Ulupalakua.

Apana o Makawao - Hale hookolokolo ma Makawao.

Apana o Hana - Hale hookolokolo ma Hana - Hale kula ma Wailua.

Apana o Molokai me Lanai - Hale hookolokolo ma Pukoo,

Molokai - Hale waiho ukana, Kalaupapa, Molokai - Hale kula ma Kaohai, Lanai.

OAHU.

apana o Kona - Alliolani Hale, Honolulu, ma ka puka komo mamua.

Apana o Ewa me Waianae - Hale kula ma Waiawa.  Hale kula ma Waianae.

Apana o Waialua - Hale kula ma Waialua.

Apana o Koolauloa - Hale kula ma Laie wai.

Apana o Koolaupoko - Hale hookolokolo, Kaneohe.

KAUAI.

Apana o Waimea - Hale kula ma Waimea - Hale kula ma Niihau.

Apana o Puna - Hale kula ma Lihue - Hale kula ma Koloa.

Apana o Hanalei - Hale hookolokolo ma Hanalei - Hale kula ma Anahola.

                                     SAM'L G. Wilder, Kuhina Kalaiaina.

 Keena Kalaiaina, Dec. 10, 1879.                        de 13

 

MAKANA  A  KA

"Nupepa Kuokoa, "

NO  1880.

Ke Kii Hanohano

-o-

 

KENELA  KALANI

 

 He kii keia i aneane like kona nui me ke kii o ka Moiwahine o Enelani, aka ua oi aku nae kona maikai, a ua kiekie ae kona kumukuai.  O ke kulana o ua Alihikaua Kaulana nei iloko o keia Kii, he ihiihi a he ku i ka mahalo ia ma ka nana ana,  e kau ana maluna o kona lio kaua.  He kahiko waiwai loa keia no na Home Hawaii, a he kokoolua maikai no ke Kii makaua i haawi ia iloko o 1879.  E loaa ana keia makaua waiwai me ka Alemanaka pu i ka poe a pau e lawe ana i ka NUPEPA KUOKOA  no 1880 me ka hookaa mua mai i na DALA ELUA o ka uku pepa ma  KEIA KEENA mamua ae o ka la 31 o Maraki, 1880.

 

KA  NUPEPA

Kuokoa me ke Au Okoa

1  HUHA.

No ka Makahiki, $2. Eono Mahina, $1.

Dala Kuike ka Rula.

 

POAONO.  IANUARI 3, 1880.

WELINA  OE  E 1879 - KULUMA  O  1880.

 

 Ua haawi mua ia aku ko makou aloha Hape Nuia, aka, aoho paha e hewa ke panai aku i ko makou mau makamaka o ka makahiki hou i ke aloha alua, oiai, o kela aloha aku la, i ka 1879 no, a o keia hoi, ka 1880, a oiai-

 "He makahiki hou ka olelo ana,

  E kanu i kahi koi lipi ki-mo ;

  A hanau hou ae ka manaolana;

  I hookahi kakou iloko o ka manaoio."

 He la nani kai hoea mua mai no ka malihini M. H. 1880, a ua nani pu no me na mea a pau i hana ia ; a e like me ka nani o ka la, ka maikai o ka manawa, a me ka liula oluwaipahe o ka haawina ; pela no makou e haawi ae nei i na manaolana ana no ka maluhia, ka pomaikai a me ka maalahi iloko o ka pono no ko makou mau makamaka a pau o keia makahiki hou, me ka poina ole i ka hoomanao ae me na hoomaikai haahaa ana i na hana aloha lokomaikai a ka Mana Lani maluna o ke aupuni Hawaii a me kona lahui kanaka, iloko o ka makahiki kaalo hope aku la.  Aloha na makamaka - Aloha na mea a pau.

 

KA  HALE  ALII HOU

O  KE   AUPUNI  HAWAII.

 

 I ke kau ahaolelo o ka  M. H. 1878, ua hooholo iho la ka ahaolelo e hookaawale ia i puu dala nona ka huina he kanalima tausani, no ke kukulu ana i Hale Alii Hou no ke aupuni Hawaii.  Mamuli o ia haawina, ua hoomaka ia na hana i na mahina o ka hapa hope o ka makahiki i naue hope aku la ; a i ka manawa i hoomaopopo ia'i ua makaukau na mea a pau no ka hookahua 

@@@

ua haawi ia'e la ka hoolaha ana, e hoomoe @a ka pohaku kihi o ua Hale Alii nei, i ka la 31 o Dekemaba, o ia makahiki no i niau aku la.

 He la nui ia, no ka mea, o ka la ia i piha'i na makahiki he 45 o ke Alii ka Moiwahine Kapiolani. He la na kela a me keia puuwai aloha aina e hoomanao hauoli mau ai ka la hanau o kona Alii ; a ke aui e mai nei no na hoike mua ana io makou nei, me he la e i mai ana, e hooi ia'ku ana ka hoomanao ia o ia la, no ka mea, mawaho ae o na hoolelehauli ana no ka la hanau, ua pakui pu ia mai na hana eehia o ke kamoe ana i ka Hale Alii Hou.  Poha mai la ka la me ka nani a hohola'e la i kona hiona o ke kapitala nei. Haiamu ae la ka lehulehu e hoakoakoa ae ana ma na kihi alanui i manao nui la no na makaikai ana i na hana o ka la ; a e lohe ia ana na leo nunulu nonolo ano ualo meli ma na poai o ke kulanakauhale nei.

 I ka hora 11 A. M. ua hoonohonoho ia ka huakai ma ke ala Moi malalo o na alakai ana a ka Ilamuku o ke aupuni, penei :

 Ka Iiamuku Nui Hon. W. C. Parke; Ka Poe Puhi Ohe ; Hui Poola ; Hui Opiopio ; Hui Knights of Jerusalema ; Hui Order of Forresters ; Hui Order of Red Men ; Hui Knights of Pythias ; Oihana Kinaiahi o Honolulu ; Hui Independent Order of Odd Fellows ; Hui o ka Poe Free Masons.

 Iloko o keia manawa, ua hoike mua aku la na Puali koa o ka aina nei a me ko na manuwa, a ua ku mai la ma ke alo e huli ana iuka o ke kahua lanai, maluna pono iho o ka ilina o ka Hale Alii Iolani i nalo aku, kahi hoi i hoomakaukau ia no na hana o ka la. Ua hoike mai na heluna koa i ko lakou nui penei - na kea kumau o ke alo Alii, he 29 - na koa o ka Puali Princes Own he 73 - na koa me na sela o na manuwa he 115.  Ua kau maluna o na koa ka hiehie e hoohanohano ai i ka la ma ka eleu a me ka mikiala ma ka lakou oihana ; a aole paha makou e ahewa ia ka hoike ae no hoi maanei i ka mahalo ia o na keiki Hawaii o ka Puali Princes Own.

 

 I ka hora  11, ua makaukau na mea a pau, a i ka hora 11:10, i hai ia mai ai ka lono e ka leo o na pila o ke mele Lahui o Hawaii, a iloko o ka meha i ike ia'ku ai ke Alii ka ka Moi; ka Moiwahine ; ke alii ke kiaaina o Hawaii ; ka mea hanohano Kapooloku ; ka mea hanohano A. S. Cleghorn ; i ukali ia'e e ka mea hanohano S. G. Wilder, ke Kuhina Kalaiaina, a noho iho la maluna o na noho i hoomakaukau ia.  I ka hora 11:20, hiki mai la ke Alii ka wahine hele la o Kaiona, Mrs. B. Pauahi Bihopa me ka Hon. C. R. Bishop ; a ia manawa no i hoea mai ai ke kino aoo, me kona mau oho hakeokeo o ka hanohano, na helehelena aloha ke kiaaina Kanoa o na la i au wale aku. Hora 11:40 - I hiki mai ai ke Aliiwahine ka mea kiekie ka Hooilina Moi Liliu Loloku, i ukali ia mai e kona mau lede alo Alii.  Hora 11:50, o ke Aliiwahine ka mea kiekie Ruta Keelikolani i ukali ia e ke Kuhina S. G. Wilder ka i hiki mai.

 

 Ua noho na Moi me ka ohana alii ma ka aoao ma Ewa, a mahope o lakou na Kuhina, ma ka aoao ma Waikiki na hoa o ka Hale Alii a me ka ahakukamalu, me na Luna o na aupuni e.  Ma ka lanai o ka hale nona ka inoa kaukaualii o Hoihoikea, e nonono ana na makaikai a hoea loa i ka home.

 I ka hiki ana mai o ka huakai a na ui malu a me na oihana e ae, ua hoomaka ia na hana penei :  Pule na ka Bihopa o Honolulu ;  Haiolelo na ke kokua alua o ka Lunakanawai Kiekie,  L. McCully ; Leo mele na ka Poe Puhi Ohe ke o aupuni ; Haiolelo na ke Kuhina o ko na aina e, J. M. Kapena ; Himeni na na haumana o ke kula o Kahehuna a me ka poe Puhi Ohe o ke aupuni ;  Pule ka Rev. A. Makintosh; Hoihoi aku aku ka Puuku nui o ka Hui nui o ka Free Masons i ka Pahu o na waiwai e hookomo ia ai iloko o ka  Pohaku kihi me ka heluhelu ana mai i na waiwai i ka hookomo ia ana iloko, oia keia :

 "Na kii o na Kamehameha I., II., III., a me IV., me ka lakou mau Aliiwahine ;  Kamehameha V. a me Lunalilo ; na Alii na Moi e noho nei a me ka ohana Alii ; Ka mea kiekie Ruta Keelikolani a me ke Alii Kinau ;  ka Hon. A. Paki a me Konia ; ka Hon. Mrs B. Pauahi Bihopa me kana alii kane ; he umikumamakolu mau ahi e ae ; na Kuhina e noho nei ; ka Rev. R. Limaikaika ; ka Lunakanawai Kiekie Harris ; ke Kiaaina J. E. Bush me ka wahine.  A he mau kii o na hale aupuni. Na buke a me na nupepa, oia hoi ka Annuala Thrum no 1880 ; buke alakai a Whitnay ; na hoike a ke Kuhina Waiwai, ka Lunakanawai Kiekie, ka Pana Hoonaauao, ka Papa Ola, ka Hale Dute, no 1878 ; he mau kope o na nupepa, P. C. Advestiser, Hawaiina Gazette.  Friend, Kuokoa a me Ko Hawaii Pae Aina ; na Pooleta Hawaii o na ano a pau ; na kumu kanawai a me na rula o na ahahui, Hui Red Men,  Knight of Pythias,  Excelsior Lodge No. 1, a me Harmony Lodge No, 3  J. O. O. F.;  Hui Freemasons ; Hui Le Proges de L'Oeanic ;  ka Sila Alii Hawaii ; na Sila o na oihana waiwai, ko na aina e me ko ka oihana Kalaiaina a me ko ka Ilamuku ; he mau apana dala keleawe o Hawaii nei, me kahi mau apana keokeo.  Papa helu o ke Aupuni Hawaii no 1866, 1872, me 1878 ; he mau buke no ka Papa Hoonaauao, a me ka haiolelo a ka His Ex. J. M. Kapena.

 Ia manawa, ua hookuu malie ia iho la ka Pohaku kihi, a malalo o na hooponopono ana a ka Luna o ka Hui Malu, ua waiho pono ia maluna o kona kulana, iloko o ka eehia o ka manawa.

 A i ka pau ana o ka lakou mau hana, ua mele ia mai he himeni e na haumana o ke

                           @@@

aupuni ; Haiolelo pokole mai ka Luna D. K. Fyfe imua o na lala o ka Hui malu ; mele na ka poe Puhi Ohe ; Haiolelo mai ka mea kakauolelo o Ka Hui malu no ka la, o Hon. A. Fornander ; Himeni mai na haumana o ke kula o Kahehuna a me ka poe Puhi Ohe; Pule hookuu na ka Rev. A. Mackintosh.  O ka pau ana ia o na hana, a o ka manawa no hoi ia i hele aku ai o na Luna aupuni a me na makamaka hanohano e haawi aku i ke alii ka Moi a me ka Moiwahine i na hoomaikai ana no ka hoea ana mai o ka la hanau o ka Moiwahine me ka manaolana e hoolehulehu, a no ka holopono ana o na hana o ka la.

 O ka nui o ka poe i hiki ae maloko o na paia o ka pa alii ia la, ua hiki aku paha i ka 3,000 a oi.

 Maanei, he mea pono paha ia makou ke hai ae i na ano o ka Hale Alii hou i loaa mai ia makou, a penei no ia:  He elua hale maluna ae o ka hale honua, a he keena okoa'e maluna me ka lanai a puni.  A maluna loa'e o ia, he wahi keena uuku (tower), he 80 kapuai ke kiekie mai ka papahele o ka hale o lalo loa.  He mau keena liilii (towers) ma kela a me keia kihi o luna loa o ka hale.  E kukulu ia ana me ka uwinihapa maikai loa a me ka hao paa loa.  A he hookahi haneri me kahana kapuai ka loa, me hookahi haneri me iwakalua ka laula.

 O kahi o ka Pohaku kihi i hoomoe ia'i, aia no ia ma ke kihi akau Hikina, e pili ana a e kupololei ana hoi i ke alo o Hoihoikea.

 O ka haiolelo a ka mea hanohano ke Kuhina o ko na Aina e, ua mahalo nui ia.  Ua hoopuka mai la oia i na huaolelo moakaka me kona leo waikahe ma kana olelo makuahine, a ua kaili aku la ia i na pepeiao a pau o na makaainana i kahi a kona leo i pa-e mai ai, a hoopipili paa aku la i na maawe o ke aloha hiki ole ke kapae ae, a i iho ke kanaka Hawaii iloko ona "ae, o kuu aina, a o kuu alii aku."  Aohe leo i nele i ka puana ana-aole o ka mahalo wale, aka o ke aloha. i kana uwehe ana mai i na mamala olelo onaona o ka olelo Hawaii, me na mana ai kuhikuhi lipolipo o ke aloha, ma na mea e pili ana i na hoalohaloha ana no na alii o ka aina i hala aku a hoea mai i ko keia au.

 

KA  MAKANA

- A  KA -

Nupepa Kuokoa no 1880 !

 

Ka Makaainana Moi Kalani.

 

 Ua pahola mua loa aku ke KILOHANA he leo ahailono ma na ipuka hale o kona mau makamaka, mai na kaiaulu o ke awa lana mahe o Kou, a hala loa aku i na oneanea o na kuaaina, e hai aku ana, "eia au a hoea aku, e haawi aku ana he makana na ke aloha, he hooni paa ana hoi ia'u i hoa haihai olelo nou e ka ipo-e; aloha-a."

 Nolaila, e like me ka makou i hai mua aku ai. pela no i hoea mai ai, maluna mai o na ale kawaha o ka moana Pakipika, i hiipoi ia hoi e ka mokuahi hope loa i ku mai nei. a loaa mai la malalo o ko makou malumalu, ke kii nani ihiihi o kekahi o na Kenerala kaulana o ke ao nei, a o ke kanaka makaainana hookahi hoi malalo iho o ka la i hoohanohano ia ma ke kau ia ana aku o na huaolelo " Ka Makaainana Moi" maluna oua e ko ke ao nei

 Eia ma ko makou keena nei, maloko o ka wehe olu o " maemae ke kai i ka pua o ka hala,"  ke kau hoonani nei na hiohiona o ua kanaka kaulana nei, a o na makamaka a pau e kipa mai ana, e halawai pu no auanei lakou he alo a he alo.

 Ano, ke haawi iki nei makou i kekahi mau wahi mea e pili ana nona, a me ka @ olelo o ke kii; a he mea pono i kela a me keia e lawe ana i keia helu o ke KUOKOA, e malama pono loa, oiai, i ka wa e loaa aku ai ke kii, alaila, he hiki ke heluhelu iho i kona moolelo me ka hoomaopopo pono i na ano, nolaila, he helu waiwai nui loa keia o ke KILOHANA.

 

KO  KALANI  ONE-OIWI.

 

 Aia he wahi kaona uuku e waiho ana ma na kapakai o ka muliwai Ohio, he iwakaluakumamalima mile maluna aku o Cincinnati, a ua kapa ia, o "ka nuku olu," Clermont County e noho ana o Jesse R. Grant a me kana wahine o Hannah Simpson, he mau mea aole no loko o ka poai waiwai. aka, no ka poe malalo iho, he kiekie nae ma ke akahai.  Ma na kaiauiu nae o ua wahi'kaona nei i hoopuni ia e na mea ulu hauliuli a ka maka e hauoli ai, i ka la 27 o Aperila, o ka M. H. 1822, ua hanau mai la na keia mau mea he keiki kane, oia o ULYSSES SIMPSON GRANT, ka mea nona ke kii makana a ke KUOKOA.-oia iho la na hiona mua o keia kanaka kaulana o ke ao nei.

 

NA  HIONA  O  KE  KII.

 

 I ka hoea ana ae o na kukuna la a hoike mai la i kona nani maluna o Chattanooga, i ka la 25 o Novemaba, 1862, ua waiho moakaka ia mai la na mea a pau me he papa konane ala.  E aai ana i ka uli o ka nahele na koa o ka aoao kipi he 45,000 ka nui, a e hoomoana  ana hoi ko ke aupuni iloko o na hooluolu ana; aka, aole no i ae ia ka la e kaalo loa'e iluna, a lohe ia aku la ka leo kahea o ka o-le, e ahai ana i ka lono i na koa, e au, e wiki.  He manawa pokole, a ua halawai aku la na aoao elua, a o ka ulele iho la no ia.

 Ua pouli panopano na ouli o ka lewaluna, ua pii ae la ka uhi haeleele uwahi o ka pauda a me ka ula wena o ke ahi lalapa, a o ka aneane koe e halawai ae me ke poi o ka ili honua.  Uhi paa ae la ka uli hakumakuma o keia mau mea elua, a naholo ae        @@@                          la maluna.  Naiowale aku la na ao nani o ka lani, a he koloka uwahi ka aahu o ke kahua kaua.

 Maluna o ke ahe o ka lewa, he puanuanu kaumaha ano kawau ke pa ana, oiai, ua hoohokua ia iho la kona ea e ka paapaaina nakulu nakolo o ka leo o na pu, e mahaehae ana i na kulu haloi waimaka o ke kiu o ia kula panoa; a e houhou ana, aole hoi o ka ke anu Waikoloa, aka, o ka elele a ka pau da he poko, e lele makawalu ana me he pakaua la o ka hooilo; a e waiho mokaki ana, aole o na lehua o Mokaulele, aka, o na kino i lele ke aho, pio ka a, ua hala aku la ka uhane i ka huakai hewahewa, waiho na iwi o ke koa i ke kahua o ke koa.

 Me keia mau hiona hoonioni puuwai, a iloko hoi o ka wela hahana o ka hoouka kaua ana mewaena o na koa o ko na aoao a i elua, ua mau na pahe waiolu o ka malie pihoihoi ole maluna o na papalina o ke koa kaulana, nona keia mau  wahi olelo ana, "e haawi ana i kana mau kuhikuhi ana me ka maopopo a me ka moakaka."

 Ke nee mai la kela a ke nee aku nei keia, a e halawai ana ka make i kela a me keia, me na pahikaua a me na elau pu, a he kuakoko o ka waiawaawa o ka make ka puana ana.  I keia manawa, lohe ia aku la he puoho leo nui ana mai kekahi kihi a i kahi, o na koa o ke aupuni, me na hauoli piha o ka lealea.  Ua naueue ka enemi, ua ane kunewa, a auhee aku la me ka pioo a haunaele nui.  Ua naha a mawehe aku la ka laina onipaa o na kipi, a ke lu aku la ko ke aupuni i na anoano ahailono ole o ka lakou mau pu mahope nei.  Ua pau, ua hee, ua pio lakou, a ua lanakila ke aupuni malalo o ke alakai ana a ke koa Kalani.  He 55 wale no minute o ka maki ana, aka, iloko o ia mau minute pokole, ua haule aku la he mau tausani i ka ilihonua e moe ana i ka moe o na kau, i ka maki ana hoi ma na alahele koliuliu wale o ka hula o ka make.

 Iloko o keia manawa a pau, ua ike mau ia o Kenela Kalani maluna o kona lio nani, iloko o kahi o ke kukonukonu o ke kaua, e pa-hu ana na poka ma o a maanei, a e hoolei ana i na pohaku me na papaa lepo i ka lewa; aka, aole loa i manuheu iho kona kino kilakila, me he la, ua hoole na lani i ke ko ana o ia mea maluna ona ia la.

 I ka huli ana'e o ua koa nei e nana a hoomaopopo iho la ua lilo nona ke kahua mokomoko, hoohuli ae la ia i kona lio hanu uwahi pauda, a holo aku la iluna o kekahi wahi kiekiena.  Haule mai la na maka o na koa kupaa a hoomanawanui maluna o na helehelena aloha o ko lakou alakai; auwe! he mea e ko lakou piha i ke aloha hauoli nona, a kahe mai la na leo huro me he muliwai waikahe nui la mailoko mai o na tausani puuwai, a wawalo hele aku la ma o a maanei, e uhi ana maluna o na kino hanu ole o ko lakou mau hoakanaka, a e mawehe ae ana i ka uina pukuniahi hope loa me ka ne-i wawalo ana ma ka welelau makani.

 Ku iho la ua Kalani nei ma kahi kiekiena; me na maka o kona lio e aui ana i hope, me he la ua hoomaopopo iloko iho ona i ka hopena nani i loaa i kona kahu, a hoike mai la i kona kulana hiehie a me ka nani lua ole; alawa'e ia ua Alihikaua nei imua o kona mau koa, a me na hiona o ke koa, na maka o ke aloha, a me ka puuwai makee aina makuahine, i lalau ae ai kona lima akau i kona papale a wehe ae la no ka hoike ana aku maluna o ia kahua hookahe koko, i kona aloha i kuni paa ia iloko o kona umauma no kona mau koa; a na ke ahe lau makani i paani ae me kona mau oho lauoho a i honi aku i kona mau papalina, me he la e i aku ana, "mailoko mai o ka hahana o ka wela, a ano, ke poni ia'ku nei me ke anu kehau kuahiwi."  O ka hoomanao o ia la, nole loa e poina i kona mau koa oiai. wahi no a lakou, "ma kahi o ka hana e loaa no oia malaila, a ma kahi o ke alakai aia no oia malaila; me makou oia, iwaena o makou, a na makou oia."

 He mau mea kakaikahi keia e hoike aku ana i ke ano o ka moolelo o ke kii, i mea e maopopo ai i na makamaka.  Ua manao no nae makou, e hoopuka liilii aku ma keia hope, i kekahi mau mea ano nui e pili ana o keia kanaka kaulana o ka honua nei.

 

 KA LA HANAU O EMMA LANI.- O ka Poalima (i nehinei) la 2 o Januari, M.H. 1880, oia no ka piha ana o na makahiki he 44 o ke ola ana o ke Aliiwahine Emma Kaleleonalani.  E like me ka mea mau, pela no i hoea mai ai ka la i hookuakoko ai kona makuahine alii.  Ua piha'e ka lehulehu ma na paia o kona pa noho, e haiamu ana.  Ua hauoli nui makou i ka hai ana'ku i ka lehulehu , he oia mau no ka "wehi anoi o ka pua lehua" maluna o kona mau papalina mohaha onaona, a ke maloeloe nei no ka oiwi o ua "Pua Laha ole nei"  a ka lahui.   A oiai hoi ka lehulehu e hoomanao hauoli ana no ka hoea ana mai oia la maikai, ke haupu pu ae nei makou me ke komo pu ana'ku ma ka hauoli ana, me ka puana'e i ke kalokalo ana, e ola loihi oia a me kona ohana iloko o ka maalahi a me ka pomaikai.  Ua oluolu i ke alii ka Moi ka maalo ana ae malaila no ka haawi ana aku i na hoomaikai ana i ka Moiwahine a kekahi o na Moi kaulana o Hawaii nei.

 

 NUHOU NUI.- Aia ma ke keena o Wini me Robikana he mea nuhou.  He hiki i ka mea holo balota ke kakau i kona manao a paa a hoo aku iloko o kekahi wahi pahu tini, a ma ia hope koke iho, he hiki ke pai ia he hookahi haneri kope o ua manao nei iloko o umi minute. Ua kapa ia keia o ka "Mea Pai Pole Garapa;" a he oiaio, he hoike ana kona ano i na hana a ka naauao.  E kipa ae, a e ike maka, malia e makemake ana na loio, kahunapule, lunamakeainana. a poe e ae e loaa ona Pole Ga@rapa na lakou.

 

KUAI  MANUANI  !

 

 E ike mai e na Makamaka i keia.  O ka poe a pau e komo mai ma ka Halekuai

 

CALIFORNIA

ONE  PRICE  BAZAR !

 

 A kuai i na Waiwai a hiki aku ka Lilo i ka $2.50 a oi aku, e Haawi ia no ia lakou na Manuahi maikai.

Mellis a me Fishel.

944tf    Kihi o Alanui Papa me Hotele.

 

OLELO  HOOLAHA.

 

 O ka poe a pau i aie ma ka halekuai White House e ku nei ma ke alanui Nuuanu, malalo o ka malama ana a S L Lewis i make iho nei, e oluolu lakou e hookaa koke mai ma ke keena hana o M Phillips & Co., ma ke alanui Kaahumanu, Helu 11, a o na aie i uku ole ia mai iloko o na la kanakolu, e waiho ia aku no ma ka lima o ko makou loio nana e ohi mai ia mau mea.                           M PHILLIPS & Co.

j@3  944 tf

 

WAAPA !   WAAPA !

 

 Ua loaa mai nei la makou he waapa ma ke awa makai o Kalihi me na hoe no, o ka mea nona keia waapa e kii mai me ka hai pu mai i kona mau ano la'u, a e lawe pu mai no i ka uku, he kanakolu dala me ka uku hoolaha pu mai.  E loaa no au nia Kaumakapili,  Honolulu,  a i ole e kii ia mai a hala na la he iwakalua, alaila, e lilo no keia waapa ia'u.

                                                                    S W MAHELONA.

 Honolulu, Dek. 29, 1879                                         934 3t*

 

JAMES  M.  MONSARRAT.

[MAUNAKEA.]

He Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

 IMUA O NA AHA HOOKOLOKOLO A PAU o keia Aupuni.  E lawelawe ana no hoi ma na hana pili i ka hooponopono waiwai, me ka imi ana i na palapala Sila Aina, ka hana ana i na Palapala Kuai, Hoolimalima a me ka hoaie dala ana.

 Keena hana maluna ae o ka halekuai buke o Wini me Robikana,  Alanui Kalepa, Honolulu.

 Jan. 3,1880,                            944lv

 

KUAI  A  KA  ILAMUKU.

 AHA Hookolokolo Kiekie ma ke kaulike.  J. Mott Smith, ka mea hoopii, kue ia Edward Strehz, S. B. Dole a me W. L. Wilcox, na Lunahooponopono waiwai ma ke poho o E.Strehz i olelo ia a me Charles Wall, na mea kue.  Ma ka mana o kekahi kauoha o ka Aha hookolokolo Keikei kau kanawai a kaulike o ka Pae Aina Hawaii, ma kekahi hana e waiho ana imua o ua Aha nei, ma ia mea hoi o J. Mott Smith ka mea hoopii, a o Edward Strehz, S. B. Dole a me W. L. Wilcox na Lunahooponopono waiwai ma ke poho o E Stsehz a me Charles Wall, na mea kue.  Ua kauohaia. o na kuleana, mana a pono a pau o Edward Strehz i oleloia majoko o ka aina i moraki ia i hoike ia maloko o ka pulapala hoopii a ka mea hoopii, a i hoikeia me keia malalo iho:  O kela mau apana a pau e waiho ia ma Kalihi, mokupuni o Oahu, a i loaa aku i ua Edward Strehz mai ia Henry J. Nott, ma ka palapala kuai i kakauia ma ka la 3 July A D 1865. a ua hoopaaia ma ke keena kakau kope o ke aupuni, ma ka Buke hoopaa helu 19, ma na aoao 451 a @e 452, o kela apana aina kekahi a pau e waiho ia ma Kalihi i oleloia, i loaa aku i ua Edward Strehz ia mai ia William Adams, ma kekahi palapala kuai i kakauia ma ka la 29 o Iune, A D 1867, a oia palapala kuai ua hoopaa ia ma ke keena kakau kope i olelo mua ia ma ka buke hoopaa helu 24, ma na aoao 114 a me 115.

 A mamuli o ia kauoha, e kuai kudala akea aku ana ma Kalihi, maluna o ua waiwai la, ma ka l'oaono, ka la 17 o Ianuari. A D 1880, i ka hora 12 awakea, i na kuleana, mana a pono a pau o Edward Strehz i oleloia, iloko o na waiwai i hoike ia malalo iho, i hooko ai i na koi a J Mott Smith, ka mea moraki maluna o ua mau waiwai nei, malalo o kekahi moraki i kakauia i ka la 31 o Augate, A D 1872, a ua hoomaopopoia ia koi e John E. Barnard. kekahi o na Luna o ka Aha i oleloia nona ka huina i hiki aku i ka $2,168.20.  O ua mau waiwai la penei na palena a me na hoakaka ana:

 E hoomaka ana mai kekahi pou laau ulaula o ka pa ma ke kihi komohana ma ka aoao o ke alanui aupuni, o ua pou nei, he 57 kp A H o ka pohaku mile alua a mai ia pou aku ke kukulu ana a ka mea ana aupuni, e kau ana o Loko Paakai A 42°11' K oiaio, e holo ana A 54°55' H oiaio, 66 kp e holo ana ma ka aina o Meek : Hema 31°25' H oiaio, 45.6 kp ma ka aina o Meek: A 47°48' H oiaio, 143 9 kp ma ka aina o Meek ; A 43°18' K oiaio, 50.1 kp ma ka aina o Meek ; H. 53°12' K oiaio, 32 3 kp ma ka aina o Meek ; A 41°10' K oiaio, 22.3 kp ma ka aina o Meek ; A 43°57' K oiaio. 168 kp ma ka aina o Meek ; H 44°46' H oiaio, 92.8 kp ma R P 675 ap 1 ; A 50°23' H oiaio, 72 2 kp ma R P 675 ap 1, (ua palapala kuai ia keia apana na Kahele ia Strehz) A 7°25' K oiaio, 28.8 kp ma R P 675 apana 1 ; a 84°28' H oiaio, 60.7 kp ma ko ke konohiki, (Peapa). A 2°35' H oiaio, 81.8 kp ma ko ke konohiki (Peapa) A 75°48' H oiaio, 162 4 kp ma ko Niau,a hiki i ke kihi o ka pa pohaku; A 8°53' H oiaio, 18 kp ma ka pa pohaku a ko Kaohimauna ; A 34°18' H oiaio, 274,6 kp ma ka pa pohaku ma ko Kaohimauna ; A 54°52' H oiaio, 115,5 kp ma ka pa pohaku ma ko Kaohimauna a hiki i ke kihi o ka pa pohaku, maiaila aku holo H 35°35' H oiaio, 454.1 kp ma ka pa pohaku ma ke ala hele a hiki i ke kihi o ka pa pohaku : H 57°2' K oiaio, 492. kp ma ka pa pohaku ma ko Kaohimanu a me Halai ; malaila aku A 15°12' K oiaio, 206 kp ma Kuloa, R P 673 ap 2 a hiki i ke kihi o ka pa pohaku ; ma lalia aku H 65°26' K oiaio, 66 kp ma ka pa pohaku ; ma ka  R P maluna ae H 12°18' H oiaio 77.9 kp ma ka R P maluna ae H 68°4' K oiaio 151.8 kp ma ka R.P maluna ae; H 14°6' H oiaio, 95 kp ma ka R P maluna ae : A 65°25' H oiaio, 103 3 kp ma ka R P maluna ae; H 27°45' H oiaio, 51.5 kp ma ka R P maluna ae a h ki i ke kihi o ka pa pohaku : H 55°20' K oiaio, 15 kp ma ko Halai a i ke kihi o ka pa pohaku H 28°38' H oiaio, 9@.5 kp ma ko Halai a i ke kihi o ka pa pohaku ; H 51°10' K oiaio 105 8 kp ma ka pa potaku a i ke kihi ; A 28°47' K oiaio, 79.5 kp mako Wilkinson a hiki i ka pa pohaku ; ma laila aku H 63°48' K oiaio 85 kp ma ko Wilkinson ; A 37°50' K oiaio 163 kp ma ka R P 673 ap 1 H 50°12' K oiaio 116 2 kp ma ka R P 673 ap 1 H 35°27' H oiaio 23 1 kp ma ka R P 673 ap 1 H 57°2' K oiaio, 59.9 kp kp ma ka R P 673 ap 1 H 33°10' H oiaio, 262.5 kp ma ka R P 673 ap 1 a me ko Wilkinson a i ke kihi o ka pa pohaku ; H 56°13' K oiaio 95.7 kp pa laac a i kihi hema o keia apana aina ma ke alanui aupuni, alaila A 30°8' K oiaio 465 3 kp ma ke alnui aupuni a hiki i kahi i hoomaka ai.

 O ka huina pau nona ka nui he 8.25 eka ; ua komo keia apana maluna ae ma ka palapala  Alodio 2922 ia H J. Nolte. Apana 11 o R P 604 ia A Adams a me ap 1 o R P 1247 ia Kahunahuna, kaawale mai na kuleana ae.  O ka ap 1 o R P 1247 kekahi, he mooaina iloko o Ilikau i Haunapo e hoomaka ma ke kihi @ kau a e hoio ana 35° K 1.29 kaulahau ma ko ke konohiki alaila 51°179 kaulahau ma ko Waimahui ; alaila A 51 1/2°67 pauka ; alaila A 19° K 1.20 Kai ma ko konohiki, A 56° K 88 Kai i hoomaka ai 25-100 Acre.

 Maluna o ka waiwai i olelo ia elua mau hale noho maikai me na hale liilii o ka noho ana, a he kuleana wai no ekolu la o ka pule, he uku hui poho maluna o ua mau hale nei i uku pau ia a hiki i ka la 25 o Jan. M. H. 1880.  He kuiana maikai keia wahi, aia ma ke alanui aupuni, ekolu mile mai ke kaona aku.  He hiki ke kanu ia ke Kalo, ua hana i a @a lei, a ua kanu ia kekahi.  E ike ia no keia mau wahi ma ka ninau ana aku i ka mea nona ka inoa malalo iho, a e ike ia ke kii ma kona keena.

 Aia a hooko mua ia na kauoha, na koina a me na lilo e pili ana i keia mea.

 Na palapala ia a pau me ke mea kuai na lilo.

                                        W. C. PARKE, Ilamuku

 Honolulu Dec.11,1879.

 

 Aha ho okolokolo kiekie o ko Hawaii Pae Aina, ma ka hoo ponopono waiwai.  Ma ka waiwai o W L MOKHONOA make.  Kauoha e hoike i ke kumu ma noi a ka lunahooponopono waiwai i mana e kuai i ka waiwaipaa.  Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka palapala noi a Charles T Gulick, lunahooponopono waiwai o ka waiwai o W L Moehonua i make, e noi ana e haawi ia ka mana e kuai i kekahi waiwai paa o ua mea make nei i olelo ia, a e hoike ana i kekahi mau kumu kupono ma ke kanawai e kuai ia ai ua waiwai paa la. Ma keia ke kauoha ia nei e hele mai ka poe i pili i ua mea make nei i olelo ia a me na mea a pau i kuleana iloko o ka waiwai i olelo ia. imua o keia aha ma ka Poakahi, la 12 o Ianuari, M H 1880, ma ka hora 11 am, ma ke keena hookolokolo o keia aha, ma Honolulu, ma ia manawa a ma ia wahi e hoike ai i ke kumu e haawi ole ia ai ka mana e kuai i ka waiwai i olele ia. A ua kauoha hou ia, e hoolohe i ke kope o keia kauoha, aole e emi malalo o na pule ekolu mamua o ka la i olelo ia e hoolaha ia ai keia noi, ma ka nupepa Kuokoa, he nupepa i pai ia ma Honolulu i olelo ia.

 Kakau ia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina, Dekemaba 17, 1879.

                                                     CHAS C HARRIS,

 Ikea,                                       Lunakanawai o ka Aha Kiekie.

 Antone Rosa, Hope Kakauolelo.            943 8t

 

E. O. HALL  &  SON.

(E. O. HOLO MA.)

NA  MEA  KUAI  I  NA  MEA  MAHIAI,

 Na Lole, Na Pena, Na Aila, a me

Na ano Lako e ae a pau he lehulehu wale.

 846  Kihi o Alanui Papu me Moi.                       1y

 

UA  HIKI  MAI  NEI

NA  WAIWAI  HOU  LOA !

-MA-

KAHIKINA  NUI !

Helu 62 Alanui Papu.

I  WAE  IA  E  S. MAGNIN.

E  KUAI  IA  ANA  ME  KE

KUMUKUAI WAIPAHE LOA

 

 Na Huluhulu Moe ma ka $12 no ka paa. e kuai ia aku ana ma ka $9.

 Na Lole Keokeo i kupono i ka 18 keneta o ka la, e kuai ia aku ana ma ka 15 keneta.

 Na Lole Leponalo i kupono no ka 15 keneta, e kuai ia aku ana ma ke 12 1-2 kenata.

 Na Kihei Moe Keokeo, ke kuai ia nei ma ke 35 keneta o ka I a.

 Na Lole Wahine i kupono ma ke 50 keneta, e kuai ia aku no ma ke 30 keneta.

 Na Lole Wahine i kupono ma ke 50 keneta, e kuai ia aku no ma ke 30 keneta.

 Na Lole Iliwai maikai mai ka 75 keneta a hiki i ke dala hapaha no ka I-a.

 Na Kawele maikai loa i kupono no $9 o ke kakini, e kuai ia aku ma ka $4.

 100 Uhi Moe Nani i kupono no $10 pakahi, e kuai ia'ku ana no $4 pakahi.

 100 Uhi Bela Nani ma ka $5 pakahi, e kuai ia aku ana ma ka $2.50 pakahi.

 100 Uhi Moe Nani ma ka $4 pakahi, e kuai ia aku ma ka $2 pakahi.

 Na Veleveta Eleele Nani a me na Kilika o na waihooluu like ole he nui, a he emi loa ke kuai ana.

 Na Kakini maikai o na kane a me na wahine.

 Na Paa Lole o na kane me na kamalii, e kuai ia aku me ke emi. mai ka $12 a hiki i ka $20 ko na kane, a mai ka 8 a hiki i ka $12 ko na keiki; a no na keiki liilii mai ka elua a hiki i ka $6.

 Na Papale o na ano a pau, no oa makua me na keiki.

 Na Kamaa o na ano a pau no na wahine me na kamalii, he emi loa ke kumukuai.

 Na Kalakoa Farani ma ka 12 1/2 keneta ka I-a. Na Kalakoa Amerika ma ka 10 keneta o ka I-a.

He Mae Ole keia mau Kalekoa.

He pono i na Makamaka ke naue mai e ike maka.

 E hoea aku ana kekahi o keia mau waiwai ma Wailuku, a e kuai ia aku no malaila me na kumukuai waipahe.

    Kahikina Nui, Alanui Papu.                    931  3m            S. MAGNIN.

 

Hoolaha  a  ka  Luna  Hooponopono  Waiwai.

 

 No ka mea ua koho ia maua na mea nona na inoa malalo i mau lunahooponopono i ka waiwai o Makoliku k. no Kipahulu, Maui, i make, e ka lunakanawai Kaapuni o ka apana elua ko H P A i ka la 3 o Novemaba, 1879 ; nolaila, ke kahea ia aku nei na poe a pau i aie i ka mea i make o hoekaa koke mai ia maua, a o ka poe a ka mea make i aie aku ai e hoouna mai i ko lakou mau bila i hoohikiia, iloko o na malama eono mai keia la aku.  Na maua no

                                     KA PEHE; w. 

                                     A. UNNA.

 Na lunahooponopono o ka waiwai o Makoliku k. i make.

 Wananalua, Hana, Nov. 3, 1879.              no15 937 2m

 

MAKENA  WAIWAI  HOU .

- AIA IHEA ? -

AIA  NO  HOI  MA  KAHI  O

GOO  KIM !

MA  ALANUI  NUUANU.

Hewa no hoi ka Maka ke Nana aku a Emi no hoi ke Kumukuai !

 ONA Kalakoa hapa Lilina halua lau,  Kalakoa polu o na waihooluu like ole.  Na Makalena keokeo, ulaula, uliuli huluhipa a aeae maikai o kela a me keia ano; na Hainaka Kilika maikai loa o na waihooluu like ole, nunui a liilii; na Palule o na kane me na Kamalii o na ano hou loa; na Mamalu o na lede kae weluwelu a me na kamalii; na Kuka.  na Wawae Manoanoa, na Palule Lilina, na Palulu Huluhulu manoanoa no ke kumukuai waiolu lo@, na Lole Kanaili, na Kawaa Kane, Wahine a me Kamaiii, no ke kumukuai emi loa.  Na Kihei Kilika Pake, Kihei Moe, Uhi Moe. na Wati Gula me na Kaula Gula, na Wati Dala me na Kaula Dala, a me na Kaula Wati o na ano a pau; na mea hoonani o na lede, na Gula Pepeiao, na Komo Lima Apo Lima, Pine Omau, Pine Papale a me na ano Lili@a.  Na Holoku Kilika ioaoli a me na hapa ki@ika o oa wahine o na waihooluu like ole.  E kuai ia aku no lakou me ke kumukuai haahaa a oluolu loa.

 He nui aku no na waiwai i koe aole i huai pau ia aku, aka, na oukou e wae ke kipa mai ma ko'u halekuai ma alanui Nuuanu  He mea mau ma na Poakahi a me na Poaono, he kuai hoopaki ko ia mau la me ka manuahi, nolaila, auhea oukou, e naue mai a ike i ka makepono.          934 3m

 

 MA keia ke hoolaha ia aku nei, mamuli o kekahi mana kuai i ike ia iloko o kekahi palapala moraki i kakau ia Sepatemaba la 26, 1877, i hana ia e Debora Haaku lou a me Kaahaina ia C S Bartow, Luna hoomalu o ka Papa Kahu Waiwai o ka Hawaiian Lodge No.21 of Free and Accepted Masons' i kakau kope ia ma ka buke 23, ma na aoao I me 2, a i hooliloia ia C S Bartow i olelo ia H A Widemann me I L Richardson ma kekahi palapala i kakau ia Mei 27, 1878, a no ka uhai ia o na olelo aelike iloko o ka palapala moraki i olelo ia, nolaila, o na aina, na hale a me na mea a pau e pili ana i ikeia a i kuhikuhi ia iloko o ka palapala moraki i oleloia, mahope o ka manawa i olelo ia ma ke kanawai e kuai ia ana ma ke kuai akea, no ka uhai ia o na olelo aelike i hoakaka mua ia.  O ka waiwai i hoakaka ia iloko o ia palapala i hoikeia, aia no ma Leleo, Honolulu, Oahu, a ma Waianae, Oahu.

                                                              H A WIDEMANN,

                                                              I L RICHARDSON,

 Cecil Brown, Loio o ka mea nona ka moraki.

                                                         943  4t

 

OLELO  HOOLAHA.

 

 MA ka waiwai o Nika w. no Waimea, Kauai i make.  O na mea a pau he kuleana ko lakou e koi ai i ka waiwai i hoike ia maluna, ke kauoha ia aku nei lakou e waiho mai-ia mau mea imua o ka lunahooponopono waiwai, ma Waimea, Kauai, no ka hooponopono ana ia mau mea iloko o na mahina eha mai keia la aku, a i ole e hoonele mau loa ia aku lakou, a o ka poe a pau i aie mai i keia waiwai, e hookaa koke mai lakou ia'u.                                     J. KAUAI,

     Lunahooponoponopono   Waiwai o Nika w

 Waimea, Kauai,  Dec. 5, 1879              941 2m 949

 

OLELO  HOOLAHA.

 MAI ka la 1 aku o Ianuari, 1880, he

ELUA  DALA

ka uku o na ohua eneki maluna o ka mokuahi JAMES MAKEE  mawaena o na awa o Oahu a me na awa o Kauai.

  941  tf                                            T. R.  FOSTER  &  CO.  (Poka Ma.)

 

Hoolaha  Hooko  Moraki.

 

 Ke hoolaha ia aku nei ma keia, oiai mamuli o kekahi mana kuai i hoikeia maloko o kekahi palapala moraki i kakau ia ma ka ia 20 o Aperila, 1877 e Keano R Eldridge a me David P Eldridge ia H A Widemann i kakau kopeia ma ka buke hoopaa helu 50, ma na aoao 103, 104 a me 105, a ma kekahi palapala moraki okoa aku no i hana ia e ua Keano R. Eldridge a me David P Eldridge nei ia H A Widemann i olelo ia, i kakau ia ma ka la 25 o Novemaba, 1876, a i kakau kope ia ma ka buke hoopaa helu 48, ma na aoao 106, 107 a me 108, a mamuli o ka uhai ia ana o na kumu aelike maloko o ua mau palapala moraki nei, o na aina, na kuleana a me na pono a pau i olelo ia maloko o ua mau palapala moraki nei, e kuai ia, mahope o ka hala ana o ka manawa i ae ia e ke kanawai, ma ke kudala akea, no ka uhai ia ana o na kumu aelike e like me ka mea i hai mua ia ae la.  O ka waiwai i hoike ia maloko o ua moraki la, ke waiho la ma Kula, mokupuni o Maui, a i hoomaopopo ia o ke Ahupuaa o Kaonoulu, nona na eka he 20,000 a oi aku a emi mai paha.

                                                                    H A WIDEMANN.

   CECIL BROWN, Loio no ka mea moraki.

 Dec. 13, 1879.                                                           942 45

 

OLELO  HOOLAHA.

 

 KE kauoha ia aku nei na mea a pau i loaa na kuleana iloko o ka PA ILINA MA KAWAIAHAO e hele koke mai a e hoomaemae i ko likou mau pa, malalo o na kuhikuhi ana a D Maunia, ka luna nana e kiai nei ia wahi.  O ka poe hoolohe ole i keia, mahope o ke kaii ana no ka wa kupano, e manao ia aohe o lakou kuleana ; a e lawelawe ka poe nona kahi e like me ka lakou i ike ai he pono.

941 tf