Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIX, Number 24, 12 June 1880 — Haawina Kula Sabati. [ARTICLE]

Haawina Kula Sabati.

HELU 13. BABATI Il f XE 27, 1980.

KUMUHANA.

Ke Kola Sabati Ceneturia. Pauku Baibala. Kan. 6 ; 4—9. Soi.4; i-10. 4 £ hoolohe mai t e ka hemeia; O (ehora ko kakoa Akua, hookahi no lehora. 5 E oloha aku oe ia fehora i koo Akua me kou naau a pau, me kou uhane a pau, a me kou ikaika a p>u. 6 O keia mau oleio a'u e kauoha aku nei i ia oe i keia la, e waiho no ia maloko 0 kou 1 naau : 7 A e ao pono aku oe ia mau mea i au mau keiki, a e kamailio aku ia inau mea i ; kou noho nna ma kou hale, n i kou heie ana i ma ke aia, i kou moe ana ilalo, a me kou nla ana iluna. 8 A e nakii oe ia mau mea i hoailona ma kou lima, a e lilo ia 1 mea hoomnnao ai ; mawaeoa 0 kou mau maka. 9 A e kakau oe ia mau mea ma na la-! pauiia 0 kou pukn hnle, n me na pukn pa ou : HOOLOHE mai, e na keiki, i ke ao j ann o ka makua, I E haiiu maj hoi e ike i ka nanuao. 2 No ka mea, he ike pono ka'u e haawiaku | nei ia oukou, i Mai haaiele oukou i ko'u kanawai. 3 No ka mea, he keiki no wau a ko'u makun, i H* malamaia, a he hnnaukahi imun 0 | ko'u makuahine. ! 4 Ao mai ia oia, i inai ia ia'u, E hoopaa kou naau i ka'u olelo; i E maiama hoi ī ka'u mau kauoha i ola oe.! 5 E imi i ka naauao, e imi hoi i ka ike a ! loaa ; Mai hoopoina, mai wniho wale i na oleio j a ko'u waha. ! 6 Mai haaiele oe ia mea, a nana oe e kiai mai; E aloha oe ia ia, a nana oe e kiai mai. 7 O ka naauao ka moa nui, e imi i ka na-1 auao a ioaa : ; Me na mea a pau au e imi ai, j E imi pu 1 ka ike a loaa. ! 8 E hoonani oe ia in, nana oe e hookiekie ae ; E hoohanohano ia oe i kou wa e hoopan i aku ai ia ia. j 9 E haawi mai ia i iei aloha no kou poo ; j He lei hanohano hoi kana e haawi mai ai! i m oe. | 10 E hoolohe mai, e kuu keiki, e hoopaa i j ka'u oieio; j A e nui ae hoi ia oe na makahiki 0 kou | oia ana. j Pauku Gulu. - O kn wehewehe ana i j kau olelo, oia ka i hoomaiamaiama mai;! hoonaauao mai 110 itt i ka poe hupo." Hal. 1 119; 130, ! MeU. " Ka Baibala." Lei Alii. p. 115. i Pult. Puie hootn nk;ii i ke Akua no ko-; na hookouio ana iioko 0 ka naau 0 kekahi! poe i ka manao e kukulu i na Kuia Sabati, 1 a no kona hoomau ana i na Kuia Sabati iloko i 0 ka Ceneturia, okoa. Ka Wehaeehe me ka Nuiau una. He mau hoike Kula Sabati ka i loaa inai i mamua. 1 Ka hoike hapaha. 2 Ka hoike makahiki 3 Ka hoike makahiki Sabati j oia hoi na makahiki ehiku. 4 Ka hoike j iubile me ka pau ana 0 na unakahiki he 50 | mai (une 1820 a lune IS7O. j Eia ka iima 0 na hoike, ka hoike kuia j Sabati Ueneturia. Eia ke uno. Hookahi | haneri makahiki okoa ka i hala mai ka wa | 1 kukuiu ia'i ke kuh Sabiti mua a hiki i | keia m&kahiki. 3 hapalnna o ia haneri | makahiki ka i ioaa mai i ko Hawaii nei. | Elua hapa lima k« 1 ioaa ole. ! Ma ka huh aoa i ka moolelo, ua ioaa ka ! inoa o ka mea nana i kukuiu i ke kula Sabati mua ma keia ao, oia hoi 0 Kobeta Kaika no Enelani. Ma ka mak, 1750 m, ma lune paha, ma Mei paha. Owai ka Moi 0 Beritania la wa ? Ueoki lii. Owai ki Moi 0 Faram? Lui XVI, a e hoea mai ana Napoiiooa Bonepate. Owai ka Peresidena o Amerika Huī? Ueoki VVasenetona. Eha waie 00 makahiki 0 ke kuokoa aoa o Amaiika Huima ta wa. Aole nae i ae BertUQta i ke kuokoa ana a hiki i ka mak, 1783. Geo. Wasine» tona ka Peresidena mua. Owai ka Moi 0 Hawaii nei ma ta wa? Aole i hui la na mokeuponi 0 kem Pae Aioa maialo ae 0 ka Moi hookahi ma ia wa. Da ka mai no ka moka o Kapane Kuke mamoa iki aku i ka wa oaaupo iaa 0 Ha» waii, a nui »a kaoa, a e hoea sti aua ka moa oaoa e hoohui i na mokopuni a pnti 0 Hawaii i hookahi aopuni eaaialo o ka Moi hookahi, Owai ia mea ? lla ia hoohui ana, ua hoomakaukao m i aiaoui oowai ? Na*

f «r»i 1 hookipi i ©wiooan msa ? Heaha ) ka ha ! i h*oi e a liio ia I mea e J ? hiki m 1 o» <ms!oBart ke ao kofee i ka ke | Akoa oleio ? K« ntakahtki hea ia ? ISSO, j t&& ApenU. i!a ta miiiiwa anei i kukuio , | ia'i ke koh Sab*tt moa ma keia Pae Aiaa ? f A bo keiha lra hoohio ani i keia haawio* koh Sab«ti no ke kuia Sabati Ceaefuria? 4NO ka makeaiake e bai po fl:e ka poe he oui w«ie m« BeriUoi«, a me Amenka Hoi me na wahi e ae e hoomaoio i ke kola Sabati mai, <oe ka mea nana i kukula t me ke kumu 0 ke kukelu aea. A heaha kekahi j ma« mea e pili a<ia i keia b(bike C«oetoria I • £ nooooo piha. a hai mai. I ,Ve&. 44 Ke Koia S«bati w Lei Alii p, 146. f Aumu m tnao. Ke komu o ke kukuiu ( | aoa i na kula S«hati. j Pule 1 kukuia nui ia na kuia Sabati. j Ne kamaiu me na ui. Heaha ke aoo o I na keiki ma EneUni ma ka mak. t 1780? | Naaupo no kekahi poe, a auwaoa wale, a l walaau wale ma oa la Sabati. Pele aoei J kekahi poe kamaUi me na ui ma Hawaiī nei : ma kem wa ? Owai ka i aloha i kela poe ! naaopo ma Enelani / Robeta Haika he ka* ) naka hoopoka oupepa. Aioha oia i ka poe j oi iioko 0 na ha iepaahao. Heie e ike r e ao ; i ka heluheio a i ka ke Akūa oielo. Aloha i na kamalii me na ui iooho wale. a naauj po f a liio i ka hewā, a kukolu i kuia -Sabati no iakou, a hoonoho i mau kumu ao na lakou. Ehia ? Ua ; loaa «oei 1 haaĒn mak. ia oukou ? Ehia o | oowbu mliu iloko 0 ! ke nuhrSabati ? Pehea ko oukou manao 1 i ke Kuia S;ibiti Heaha na pono i ioaa a e ! ana iloko o ke kulf» ? He mau kuia Sabati ! anei ko na kupuoa kahiko 0 oukou? Nawai i aioha i na makua me na keiki Hawaii, a iawe mai i ka Baibaia, a kukulu i na kula j Sabati ma keia Pae Aina ? Ma ka mak- : hea ? No ke nha ? Hai iike mai Sol. 4;l-10. Na hahu me na Kumu. He rnea li i'iiko anei'? He mea hou paha na Kula Sdbati? Hookahi waie no haneri ; makahiki ka loihi i hoomaopopo iea ia'i ia inoa, Kula Sabati, oia hoi ka wa mai lune 1780 a lune ISSO. E n»na iki i na wa kahiko, mai ia Adamu a ia Noa, ehia makahiki, 1656, heaha na hana nni na Sabati? He Sabati no. 1 na he Kula Sabati, heaha na haawina? He mau knula no, Enoka, Noa, i na he Kula Sabati. aole paha i heie na kamaiii, na ui, nu makua, he poe hookuli, e like me kekahi hapa 0 ko Hawaii nei poe. Heaha ko lakou hope? Oia anei ka hope oia poe like ma Hawaii nei? Alai ia Noa a leremia, ehia mak. 1,760. Heaha na hana uia na Sabati ma ia mau makahiki? Ina he mau kuia Sabati, heaha na haawina? He mau kauia no. A he mau kuia oha* na paha. (Ja li«e paha kekahi mau halawai Sibati, me na Kula Sabati. I na he mau Kula Sabati, ua paa i ke!cahi manawa, a ua helelei i kekahi manawa, a ua haaleie ia e na innkua me na keiki a lilo ka lehulehu i ka hewa me ka naaupo. Noiaiia anei ka iawe pio ia ana 0 na iudaio 1 Babuiona, a hoopau ia lerusaicma i ke ahi, a lilo ka aina ia hai? A ina hoohaiiue ko Hawaii nei poe me lakou, heaha ka hope? Mele Ala me kealaula, Lei Alii p. 55. Kumumanau Ma keaha ka oi ana 0 keia wa i ka wa kahiko. Pule, i ole e hoi hou aku Hawaii i ka naaupo. Na haumana. Mai ra leremia a hiki mai lesu, ehia makahiki SSS, heaha na hana mn na Sabati ma ia mau makahiki, 1 na he mau Kula Sabati, heaha na haawina, he mau kula no, he mau halawai, a ano like paha kekahi me na Kula Sabati. Ua heluhelu ia n hoopaa ia ke kanawai, na moolelo Baiba!a, na Halelu, na Kauia. Pehea na ludaio me na kunaka e i ka wa i puka mai ni lesu? Naauao no kekani noe, naaupo ka nui. Paulele nui na ludaio ma ko iakou pono mawaho, ma ko iakou heluhelu noonoo ole i ka ke Akua oleio. A 110 ko lakou naaupo, ua aha lakou ia lesu? Aoie anei he Kula Sabati ka lesu me kana mau ! haumana, peia paha. Mai ia lesu a i ka manawa ia Robeta Ra-; ika, ehia makahiki? 17S0. Heaha na hana ; ma na Sabati ma ia mau makahiki? Nui: no na kula 0 kela ano 0 keia auo. Nui na i haiawni, a 0 kekahi mau hana, ua hke no | paha me na hioa Kuia Sabati. j Ua ao ia no na keiki me na makua ma ka ke Akua olelo, a ma na mea e ae. Aole nae he kula i kupooo ke kapa piha (a he Kuia Sabati. NoUila, aole he Kuia Sabati maoli 1 hoomaopopo lea ia iloko 0 na maka* hiki ehia? 4004 me 1780, like me 5784. Nui no na kula e ae, he mau kula kaula. ; kuU ohaoa, kuU baibala t kuia ao ekalesia. j He hapa loa ka ke Akua oieio 1 kekahi ! maanwa, he oie ioa i kekahi maoawa, nui j I loa ke kumu kuai btibala i kekahi manawa j he baibala i kakau iiina la mamua. | Kakaikahi ia, a īke ia ke pai kepau ana,; [ aUila, ua mahuahua na baibala, n« Kauoh* | Hou. Nui nae oa mea keakea, Nui ka papa ana, ka hoomaau ana ke heiohelo »i ka baibal». Afefe. u E paa i ka B&ibala~" Lei Alii, p. 126. lUm*manao. Ke ano kupooo o na kahu ; me na kumu Kula Sabati. Ptdē i loaa m«i na kumu a me na kaho 0 ! ia ano. | Na KqAu « «ie na Ua hoopaa ia anei na Kula Sabati ma ] Eoeiam ? Hai mai i ka laha aoa o oa fCula ] Sabati mai Eneiani a i keia wahi i keia wahi I iloko o keia haneii makahiki hookahi. Nui na wahi i kukolo |a*i na KuU Sabats! laa Enelaim a maUiU aku a WaW. Seko- i

ttii f ine lielaai Noi oa kaiaa » ba<ott waiiiae. Kokom no Qft -EenHP 6 » »' bsbdpa. 8a !a»& aapani ao« ,: He oiAa Ahm E«I« Sabits ks i 9 i; kolcos noi ikm hoo&ahuaho* »£& >; Sab«ii. Mt ka m«lr«hīki ISS3, sjSwilu . k ka "* AJtmkui Kula Ssbsti 9 BiīHvfc" rjOii In.mM I hoio la»ftkiU si : Wy|E*S» e ►; balx o ia Aopooi. &IMI i j Ehia |ft Kof& Saba{i i .! 1880 iloko 0 BeriUoia ? U* !! oi ( 160,000 komo paha, a pals i | hso(B«m» Ao{e oae i aiaopopo f' «ktt, tt aa eol iho paha, Pel&a e |ae ? Mll BeriUQfa aka i iioolalia $*ii oa . 1 Kok Sibati ma Fa«ūi, ena oerems«p* Ite--11 lia, &c* Noi na keakea aoa mMnMpia emi ! oae ke keakea «na i kek wa» Be taa- | saoi oa koia, a he maa hioerī unaas? haot j roana. j I Hialoko oka makahiki SSo& % msssM iki k j aku a mahope ikī ibo paha ka boom«|a ana | 0 ke kokoln ana i na Kula Sahati : ka Hui. (Fa kokulu liiliī ia maa | Aha Kula Sabati kekahii kokuluia,*kokua | nui 1 ka uoonoi aoa 1 na Koia Sabaf» nm 0 j a maanei. | Ma ka makahikilB24. oa k&kalo-, ia ma j Fi!adeiepis ka u Ahahoi Kuia Sabati 0 Noi'ha iala o ii Aha, a nui pu me na hana. Nni na Kola Sabati maiaio iho, oai na nopepa roe na bafee Kula Sabsti o1» Aha. Noi n» Aha Kula \Sabati e ae, me*fe**s#kou enau kula, mau nupepa, mau , buke, a mau hana e holopoao ai m Kula Sabati. Ehia la hanmana Kula Sabati ma Ame- ! rika Hui i keia wa ? Eono paha miliona a oi ! aku aemiihopaha. Holopono ka oihana Kula Sabati maiaila. Ikaika na kumu, na kahu. na haumana. Mahuahua ioa ka naauao ma ka ke Akua olelo. nof na buke e naauao ai aniipu me na nupepa. Ua ha- ! neri a oi na buke himeni okoa. ; Mele. "He Aha Keiki Oh." Lei Alii. p 123. Kumumanao.—Na pono kmo, na pono uhane 0 na Kula Sabati. Pule i hoomahuahuaia iu mau pono. Na haumana, Mahea kekahi mau Kula Sabati i kukulu ia iloko 0 keia Ceneturia ? Ma na aina naaupo mamua, ma Hinetiu,ma Tahiti, ma Kina, ma Tureke, roa Hawaii nei, na Maikonisia, ma Fatuhiva, ma lapana, ma Afenka a ma na wahi e ae. Hawaii. Hai mai i ke ano 0 na Kula Sabati ma Hawaii nei. Ka wa 1 hoomaka ia'i, na kumu, na buke kula, Nupepa kula, himeni kula. Ka manawa hea i kukulu ia'i "Ka Ahahui Kula Sabati Hawaii ? " Ehia kula Sabati me na haumana malalo iho ona ? Ua oi anei, ua emi paha na kula i keia wa i na kula mamua aku ? Ehia a owai na buke Kula Sabati, buke himeni, nupepa Kula Sabati mai ka mua a hiki i keia wa ? (Ja hele aku na Kuia Sabati mai nei aku a kukulu ia mahea. mahea ke Kula Sabati oi loa ma Maikomsia? A ma Hawaii Ehia haumana ma kela a me keiai' Ehia ka i huinu 0 na haumana Kula Sabati ma keia, ao aupuni ? 13 miliona paha a oi aku. Kmr.umanao. Heaha na hana i koe e enahuahua ai na haumana um na kuia Sabati Hawaii ? Mele. " Kii a kai mai." Lei Ai*i p. 131. Pule hope no na Kula Sabati mai keia wa aku me ka hookuu ana. Haawina no lulai 4, Kin. 1; 2-3. 2; 4-8.