Ka Nupepa Kuokoa, Volume XX, Number 31, 30 July 1881 — MOOLELO O NA LA O KA Haku Visakauna Nelekona, KE DUKE O BERONETI. KE KAUA ANA O NA AUMOKU KAUA BERITANIA,-A ME KO ENELANI MAU PAPU LAAU, &c. [ARTICLE]

MOOLELO O NA LA O KA Haku Visakauna Nelekona, KE DUKE O BERONETI. KE KAUA ANA O NA AUMOKU KAUA BERITANIA,-A ME KO ENELANI MAU PAPU LAAU, &c.

KErt 1.0K.U1l KA UAXAO,—AKA. UF. HOOKAH! | lUO XO O ' SKI.KKO.XA.' " j — Eurl St. Viuc,i,t. j

Kf. Kahua Kaua Kaulana ma ka Lab ! Taraparaga. !

fc jjpLOKO o na mnhina ewalu o keia kiai j pna ana o na aumoku 13eritanin na j knhokni o Farani, aole no he mnvi hiohiona j e lioike mai ana, no ka puka mai o nn au- j ti• t L(i Faruni >wal o o ke KHiwaenahonu». j Hr wahi mana«a uuku loa ka munaw* c ! iianleip ai o keia mau aumoku i keiu kuia-1 na, ina un kokoke e pau ko iakou inaii lako j :ii n me ka wai, olaila, o ke nwa o ka mo- ; kupuni o Sadinia, oia hookahi wale no ko i lakou aw« e holo aku a» a huli hoi mai no j i ko Inkou kulona mau iwi»ho o Toulana. O k» ?no o ka monnu a mp kn makani iknikn e j p ana. aole no ia he kuinu e hoololi ae oi o j U Haku Nelekonn i keia kulnna. lie inea j maikni ke hai ia aku i kona poe heluhelu, ] i'uko o keia kulana, i kiai paa ai ka Hoku Nelekona i na aumoku Farani iloko o ke nwn o Toulana, i!oko o hookahi makahiki me j »ioa nmlama, aole nae oia i hoololi i kona manao kiai no lnkou. j O na «ina i maa mau i ua Ne'ekonn nei i j n.i \va i hala, oia hoi ke kuinnakauhale o | Napela, ka mokupuni o Satlima a me Malu- i i.>, na kahakai o Aikupita a mo Tureke; kau j P'knhi inni In lakou imua oua i ke ao a me I ka po. hewahi ia nana i hele a kamnaina k» l ho'oholo mnu »na ma ko iakou mnu kaha* ! kii, a he nui hoi kona mau hoa'olha e noho | ar,;t iioko o ia mau kulanakauhnle, a mo he | n pa la, e kahea mai aoa lakou iaia e hoo- ! pakele ae i ko lakou mau kahakai ma» na \ #e, nolaiia, kakau iho la oia i ke»a le-1 tft maialo iho nei oa kona hoa'loha ka Haku j Minto tna Enelani, a penei ! •na aku : j "Mokukaua Lanakila, he 65 1 | "mile iwaho o Towlana, > | M lan. 11, 1804. ' I kuu Haku aloha—- | <l Ke kahea mai nei na ao kaalelewa o Tu- j in'o, pela no hoi o Napei<i, na mokupu* j m o Sadinia a me Malnta, pela pu nohoi na | *le kuakea o ka moana e kahea mai c.ei ia u ; * kiai aku ia Aikup>(a, aka, o ko'u kuiana » keia manawa, ke ku nei au me neeu ole ' »ku ma kahi e, i kumu e hookt. »a ai ka ma* oaolina hauoli o ko'u mau hoa'loha a me ka { makemake hoi o ko'u aina, a iwaena o ; kou, o oe kekahi e ko'u hoaloha e olelo mai 1 41 e like me oa wa i hala,~ 4 Utt hana o Nelrkona a oi iku mamua o kana mau hano i; o* kahua kaua mauiua aku nei.* O Ueia • kuUna a'u e ku nei, he kulana ko* keia n e ! moku wale oo ehiku malalo o'u, oia», he mau moku Farani iloko o Toulhna a he \ moku Paoioio \loko o Kadit« f a ua halo | m *i he 10 a oi moku i ke awa o Cafthage* i 111 • 0 ko'u manao mau oo keia mau mea e kan»ia oei e na enemi, he roea pooo no ke Aupuni o Enelani e hele hoo kakou iloko o ke kaoa akea ine keia ma« O ka minawa keia e hooko ia ti o keia mau h«* 6, « i loaa ai ko kakou t«au pono, no ka ina aole kakou e hooko koke ana, a«le o oa mokukaua e mki ai Ke kiai i keia ••«M. Ua hoouna oku au ia Adimarala

K«:'kerana. me na moko ehiko, e kiai iwahe o na kahakm o Sepania, ina ua hoouna nta iu aku ra aopum i na kauoha i Ameriki Hema no na lako kaoa. Oa hilinai mai k< kakou Aupuni maiona wale iho no o'o, a tu msnao ao, o ka'u mau mea i hana ai, ua li ke ia me ko lakou makemake. Aka, e kot hoa'loha maikai, mahope ihookeia mau ha na a ke Aupum i hoouna raai ai ia'a a m< na hoa o keia mao aumoko, ke ka ]nakaf He keiki aoku oia no ka malamaia ; mn o ka la. a he kanaka makua hoi no ka I mnlamalama o ke ahi.' O ko'o ola kioo. ua loaa au i ka mai fiva runiatika, wahi a Haki : ma e olelo mai ai. Aia a ano ino loa mai ka moana, elaila, pii mahuahua mai ka ika- : fka o ka fiva. ī "Owau iho no o kou hoa'loha, "Hakū Nelekona." O keia kulana a ka Haku Nelekona e hoomou nei i ke kiai i na moku Farani, ao- | le no oia i hoololi ne i hona manao kiai īa lakou iloko o keia manawa loihi he makahij ki okoa n oi, iwaho wale no o ka moaea e | kalewa ai. O na aliinioku a me na koa, un j loaa no paha ia lakou ka makemake hoi i ka | aina a i ole la hof, ku aku i kekahi awa, a hoo« kuuia na koa luka no ka hoomaha ana, eia i wnle no lakou i ka moana hauliuli kahi i la- • na ai, me ka ike ole ia aku o ka aina, a o na ! kuakea wsle no o ka moana kn lakou e ; ike nei, a o ka hihio o na rigini ka lakou e | lohe nei i ke kani ] ke puhi ia e ka makani j ik.iika, aka, o ko lakou mau manaolana ana ! «o m mau mea, nana ae la lakou i ko lakou I alakai, o ike aku ia no kona akenui ioa e J hui me na enemi, pau wale ae la no ko ia. ! kou mau lia ana no ia mau mea. | He eono pule mahope mni o ia manawa, | ioaa iho la na aumoku i kekahi ino nui, i ©i pnlua aku mamua o na ino i loaa ia lakou j mnmua aku. I ka manawa i uhi mai ai o | ka po, ua kauliilii lakou i o a ianei, a e hoo- : kani mau ia ana hoi he hookahi pukuniahi iloko o keia a me keia hapulua hora, mai lunn mai o ka mokukaua Lanakila. O keia ino i loan i na aumeiiu, he piiikia nui Toa ia no iakou, ina 6 ke kulana keia e hoomau ai, no ka mea, *iloko o keia mau la eloa o ka ino nna, aole i emi mni nn wnapa i pau i ka lilo i ke kai malalo o ka 25, ua nahaha ns palekai, ua hakihaki na ku'i o luna ioa, a he nui o na peo, ua pau i kn weluwelu. lloko o keia ino nui, kakau iho la ua Nelekona nei i keia leta na kona hoa'lohu Alr. Davisekona ma Enelani, n penei kana polnpalaona aku ; l \Mokuknua Lanakila, ma ka ; "Moana, Feb. 25, 1504. ] "O ko'u mau aumoku pupule," wahi a ua Nekkona nei i kora hoa'loha, • ke holo nei l«kou i o n ianei, me ka paio ana imua o ka ino nui o ka moana, O ko kakou mau aumoku kaua maikai i malamaia iloko o keia m»»« mak»hiki, e pau koke ana lakou i ke ino a me ka nahnha. Ua maepopo lea ia'o ke kumu e inoino koke ni o nn moku. Ina nu e komo ana iioko o ke awa o Malata, alaila, e pakele ana na moku mai keia ino nui mai, aka, e oleloia mai hoi ouanei au, nole au i hooko i ke kauohn a ke Aapun l ia'u. e kiai I nn numoku kaua Farani niai ke Kaiwaenahonua aku nei. lna au ma keia w»hi o ke kiai l na aumoku Farani iloko o Tool«na, alnila, he mea pono no*u e kalewa au iwaho o ka moana, a ina iwaho io au o ka monna e kalewa ai, aiaiia, e loaa ana au me ko'u mau aumoku i ka mo o ka moana; » ii»n e inki ole i keia mau moku ke ku aku i.ituu o keia ino nui, alaila, he mea mnkehewa na kauoha a ke aupuoi i haawi mai ai i keia mau aumoku e hana; hemea pono e ka« hea koke ia mai keia mau moku ano ole, a i mnu moku bou a me na alakai hou, na iakou e hoao e ku keia kulana. Aole a'u mau oielo e ae, uka. aoie ®'u nianaoio o ko'u Haku Alihikaua St. Vincent, e hiki iaia ke hoomau ma keia kulana e laa na moku nawaliwali e like me keia, aka. ko'u manawa innlalo o na kauoha, ua koiioke n«e e pau. Ua ro»nto paa au, iloko o keia mau makahiki pokoie aku e hele nei, e ti akapo iea ia ana o'u mau maka, a no ia Kumu. ao* le e loaa ia'u na manao hauoli i kekahi wa, ina au e noonoo ae no ia mea, aka, ne ke Aku» wale no nae la, a ma Ona la hoi au e hilin&i ai ina ua oluolu Oia ehooko mai i kana hana no ia mea. "Owao iho oo o kou hoa'loha, "Hakū Nblbkona. m O keia leu hou malalo nei, kakau iho I» ua Neiekona nei oa ka Hiku Mioto f a e hai aku ana oia i keia mau olelo peoei: *-Ua hooun* aku au ia Sir Richtrd Strdch«n maluoa o ka moku kialua, e helo e kiai aku i na aumoka Farani Hoko o ke awa o Kadit«, ina e holo io mai aoa lakou ;ioko o keia mau pule eooo. Aole o'u kanaiua oo ka ulia kaua nawieoa o'u a ne kem mau ewa elua o Kadi£a • mt Tou[ani, u»a I eooo wale no o'u mau moku a i ewalu : pakahi o laleou; a ma no hoi i ewaiu like ko j makou heluoa, aole oo hoi au « oleio nui ae \ oo ia aoea. Aole oo makoo i ano paipoi loa

| ma ka ikaika e like me na enemi, nka, he j mea olelo waie ne no keia, o ka mokukaua Lanakila e iawe ana i ka hanohaoo o ko'u hae Adimanila, ke ku nei no o?a ma ke ki«lana kil.ikiia a me ke oolea o kona mau pa-, lekai, a ke haawi nei hoi au i ko'u hoomaikni la Kapena Haki & me na aliimoku e ae, ? a ua manao wale hoi au, ina au e kokoke iki ■- ana ma ka soao ona enemi, Auwe! ike keia foe Farani i ka manoanoa o na pukuni- ] ahi maiuna o ka Lmnkiia i hooinakauk«TU ; mua ia no lakou." i Ma keia wahi o l»o kakou moolelo, e hnu- ! lele kakou i na aumoku Ber lania maio o ka Haku Nelekona e kalewa'ana he 60 miie a oi iwaho o Toulana, a e kamailiohoi ka- } kou no Adimara!a Monsieur La Toucne | Treville. k<i Alihikauao na aumoku Farani | iloko o ke awa o Toulana. j 0 keia Adimaraia Farani La Tcuche | Trev)lle, oia no ka Alihikaua nann t alakai oa kao palahaUha n N&poliona ma na kahakai o Bolona. Ua hoohoka mua ia keia Adimarala e Nelekona ma ia mau kahakai, a ua manao paha oia, i keia wa oia e hiki ai ke hoohoka mai ia Nelekona, aka, oia m.iu h.ina hoopunipuai nni a me ka haakei hookiekie n keia Alihikaua Farani, nn ia mea hookahi i hapala aku i kena inoa hanohano me ki hilahila nui, no kona olelo ana— iS Ua alualu aku oia ia Nelekona a me kona mau aumoku i.vaho o Toulana, a, ua pau nui la« kou i ka holo me ka makaunui no kona puka ana aku e hui me Nelekona." ona aumoku liilii ekolu a Nelekona i hoouna ai e kiai lakou i na aumoku Farani iloko o ke awa o Toulana, i kekahi kakahiaka, oiai lakou e kalewa ana ma ka nuku o ke awa, hookomo mai ana kekahi mau moku kalepa ekolu i piha i na lako kaua mai na awa mai o Sepania no na aumoku Fara» ni ma Toulana,loaa e> itio la nae lakou i na moku liilii Beritania e kalewa ana, a no ko i lakou lawe nna i na Jako kaua no keia awa, oiai ke aupuni o Enelani e hel<> ana i ke kaua me ke aupuni Forani, nolaila, ua hao iho la keia mau moku Beritania ekolu i na w»iwm o luna o keia mau moku kalepa, a hoo« kuuia aku la Inkou e komo iloko o ke awa o Toulana me na wahi waiwai uuku loa. 1 ka manawa i hiki aku ai kei» mau moku iloko o Totilana, hai aku la lakou ī na mea a pau i hana ia ai e kela mau moku Beritania ekolu e kp l -,va nei iwoho oke awa, nolnila, ma ko i\ion. La Touche Treville ano he Al'hikaua no na oumoku Farani, haawi koke ne la ©ia i ke kauoha i kona mau numoku, a haalele aku la lokou i ke ( kaikuono o Toulana ma ka nuina la o ua la nei, me na moku ikaika ewalu. 0 keia mau moku liilii Beritanin ekolu e kalewa nei, ao- ! le i kupono ia lakou ke ku anaaku a kaua 1 me lieia mau aumoku Farani, no kn mea, he 1 mnu mokukaua maoli lakou, a o keia mau moku liilii hoi, ua hoouna mai ka Haku Ne- I lekona e kiai ina aumoku Faran- iloko oke 1 awa o Toulana, a ina lakou e puka mni a holo ma ko lukou alahele, alaila, e holo po- | lolei aku Inkou a hai ia Nelekona me kona , mau aumoku ehiku, e holo aku oui mn ke , alahele a naenemi i holo aku ai. ( Aole i pau.