Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXI, Number 51, 23 December 1882 — Page 1
| This text was transcribed by: | Kurt Wong |
| This work is dedicated to: | He wahi dedication keia no ku‘u kupunakane o Henry Kaipo Kanahele. |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
BUKE XXI, HELU 51.
NA HOOLAHA.
MAIKAI KA HOI
KA PAPA,
A ME
KA LAAU O KOU HALE.
NOHEA LA?
@@@@ NO KAHI O
WAILA MA.
@@@ no hoi ia la ohi ka lo o ka laau o
Makawao. I ka ua mea hoi o ka nani.
NA PAPA! NA PAPA!
A ME
Na Pono Kukulu Hale
@@@ Ano no a Pau.
@@@ KE KIHI O NA ALANUI
Papa me Moiwahine,
HONOLULU.
@@@ ai e like me ka makemake no ke
KUMUKUAI MAKEPONO LOA.
PAPA! PAPA! PAPA!
NA PAPA HULUHULU,
NA PAPA MANOANOA,
NA PAPA I KAHIIA,
NA PAPA KEPA,
PAPA HOLE KEOKEO,
PAPA HOLE ULAULA.
NA LAAU, NA LAAU,
NA KUA,
NA KAOLA,
NA AAHO,
NA MOLINA,
NA PEAPEA.
PINE HULUHULU,
PINI I KAHIIA.
NA PAPA A ME NA LAAU ULAULA.
PILI ULAULA,
PILI KEOKEO,
PANI PUKA,
PUKA ANIANI,
PANI PUKA ANIANI,
PUKA OLEPELEPE.
PENA
O NA ANO A PAU,
H@l@ Pena mai ka liilii a ke nui,
Aila Pena,
Aila Hoomaloo,
Waniti, Pate,
Na Lako o kela a me keia
Ano.
NA AMI PUKA HALE,
NA AMI PUKA PA,
ANIANI
PEPA HALE A ME NA LIHILIHI,
E loaa no malaila.
PAAKAI HELU I,
O
KAKAAKO ME PUULOA.
No ke Dala Kuike, e loaa no na mea a pau i
hai ia ae la, no ke Kumukuai Emi Loa. O
na kauoha mai Hawaii a Niihau, e loaa aku
no ia lakou, e hooko koke ia no ia me ka la
wa pono. E kipa nui ilaila i ike i ka oiaio.
905-tf
NA HOOLAHA .
W.O. SMITH
LOIO! LOIO!
Helu 36 Alanui Kalepa, Honolulu.
W.R. KAKELA,
He Loio a he Kokua ma ke Kanawai.
He Luna Hooiaio Palapala.
CECIL BROWN.
Loio a he Kokua ma ke Kanawai.
A he Agena no ka Hooiaio ana i na Palapala
no ka Mokupuni o Oahu.
Helu 8 Kaahumanu, Honolulu, H.P.A.
ASA KAULIA,
LOIO A KOKUA MA KE KANAWAI
Ua makaukau au e lawelawe i na hihia a pau
ma keia Oihana imua o na Aha a pau o ka mo
kupuni o Oahu. E loaa no au ma Koolau
poko, Heeia, a ma Honolulu i kekahiu
wa E hooko ia na kauoha mai na wahi
a pau o ka mokupuni me ka eleu
a me Kahikiwawe.
Jno. Lota Kaulukou,
LOIO A HE KOKUA.
Ua makaukau oia e lawelawe i na hihia a pau
o kela a me keia ano iloko o na Aha Hoo
kolokolo a pau o keia Aupuni. Ua hiki
no hoi ke hana i na palapala a pau e pili
i ka Oihana Loio me ka eleu. E loaa
no au ma Heeia Koolaupoko, a ma
Honolulu no hoi i Kekahi manawa.
C.C. COLEMAN,
Amara a he mea hana Mekina
Kapili Kapuai hao lio.
A ME KA
Hana ana Kaa Lio, etc.,
Hale Hana ma Alanui Alii,
E kokoke la i ke Alanui Papa.
KALE KULIKA,
Luna hooiaio
PALAPALA KUAI, MOLAKI,
A ME NA PALAPALA OIA ANO.
Luna Hooiaio Palapala Aelike mawaena o na
Haku a me na Kauwa. Luna Haawi
Palapala Mare.
Ma ke kihi o ke Alanui Moiwahine me Kaahumanu,
kulanakaauhale o Honolulu, ko Hawaii Pae Aina.
159 tf
Richard F. Bickerton,
[PEKETONA.]
Loio a he Kokua ma ke Kanawai.
Keena hana Helu 23 Alanui Kalepa,
Elua puka ma o aku o ka hale kauka o Kauka Minuteole.
E hele ana oia imua o na Ahahookolokolo
a pau ‘o keia Aupuni ma na ano hihia a pau,
ina paha ma Oahu nei, a ma na Mokupuni e ae.
Ua makaukau mau oia i ka hana ana i na
Palapala pili kanawai o kela a me keia ano.
Ua hiki no hoi iaia ke hoaie dala aku ma ka
morakiana i na aina ma ka ukupaneehaahaa loa.
E hanaia na hana me ka hikiwawe a me ka
uku haahaa.
C. B. MAKEE. A. A. COURTNEY.
MAKEE & COURTENEY
HANA POI ! HANA POI !!
MA WAIHEE, MAUI.
O na Paiai aweawe, ono, a kuhinia, e loaa
no ma ko maua hale hana Paiai ma kahi i ho
ikeia maluna. O ka poe a pau ma na moku
puni e ake ana i mau Paiai, e hiki no ia maua
ke hoolako aku a lawa pono ka makemake.
E laweia no na Paiai ma Maalaea. He 2 1/3
keneta o ka paona.
He 60 aina kalo a oi e mahiia nei i keia wa.
Eia ka wa kupono a e hoouna awiwi mai i
na kauoha.
Na kauoha ma na leta e hooko awiwi ia.
1089 3ms
JAMES M. MONSARRAT,
[MAUNAKEA]
Loio o he Kokua ma ke Kanawai.
Imua o na aha Hookolokolo a pau o keia
Aupuni. E lawelawe ana no hoi ma na hana
pili i ka hooponopono waiwai, me ka imi
ana i na palapala Sila Aina, ka hana
ana i na Palapala Kuai, Hoolimalima
a me ka hoaie dala ana.
A HE LUNA HOOIAIO PALAPALA
Keena hana alanui Kalepa
Jan. 3, 188a 944-28
Joseph E. Wiseman,
LUNANOOPONOPONO O NA WAIWAI PAA
A ME
Luna Imi Hana,
Helu 27 Alanui Kalepa, Honolulu
Luna Hoolimalima no na Rumi, na Hale, a me
Luna Kuai me Hoolimalima o na Waiwai
Paa ma na wahi a pau o ka Paemoku.
Luna imi Hana no ka poe a pau i nele
i ka hana ole ma na wahi a pau i make
makeia ma kekahi mokupuni o
ka Paeaina.
N.B. Na Palapala Hoolimalima e ha
naia me ka eleu: e ohiia na Bila Aie a me na
hana e ae a pau e pili ana i na hana Oihana na
Kalepa me ke eleu a me ka pololei. O na
Unuhiolelo a me na Maheleolelo ana, e hoo
koia me ka maikai. O na kauoha a me na
kamailio ana maloko o na le@a no kekahi o na
hana maluna ae, e hookoia me ka eleu loa.
1026-23
KA MOOLELO
O
Onila Maka !
Ka Makai Kiu Kaulana
O
ENELANI !
A O KA MEA
POHIHI O KA 1868.
MOKUNA XXXV.
KE KII A ME KA MEA I POINO HE MA
NAOLANA NO KE OLA HOU HAUOLI
KA MAKI KIU HALAWAI ME NA PI
LIKIA HOU KA MAKAI KIU MA KA
HOME HE MAU MEA KUPAIANAHA E
PILI ANA I KA KAKOU HIWAHIWA
HE NUHOU HOOLELE HAULI KA WA
HINE MAKE E ANAPA ANA ME NA MO
MI HAAWI PIO KA MULIWA I KE KI
NO MAKE HE MAU MEA KUPAIANAHA
OIAIO.
Ia wa hoike ia aku la ke kii imua o na
maka o ka mea pupule.
Iaia hoi i ike aku ai hooho ae la oia
me ka leo nui a lele aku la e hopu me
ka hoao ana e hemo aku oia mai na li
ma nana oia e paa ana.
Aka, uwai loa aku la ka Makai Kiu
mai iaia aku, ia wa pii loa ae la kona
inaina, a hopu aku la oia i ka ai o ka
Makai Kiu a hoomaka iho la e umi iaia ʻ
aka, lele e aku la nae ke kauka a me
kahi kanaka lawaia a hoopakele ae la
iaia.
Ia wa hoololi ae la ka Makai Kiu i
ke kii, a hoike aku la i kekahi kii okoa.
Me ka inaina nui haehae ae la oia i
ua kii la, a hehihehi iho la maluna o na
apana.
No kekahi manawa loihi ko ka wahine
a me kana kane ka hoomalimali ana ia
ia a hiki i kona noho malie ana.
Ma hope iho o kona noho malie ana,
ninau aku la ke kauka:
He kii anei kela no kekahi mea ana i
ike ai mamua ?
Ae.
He hoahanau pilikino nona ?
He kii keia no kekahi wahine opio a
keia keonimana i manao ai e mare ma
ka la ona i loohia ai me keia eha.
Pehea i loaa ai iaia keia eha ?
He ninau kena e hiki ole ai i kekahi
mea ke pane aku, aka, ma ke koho aku
ua hoeha ia oia e ka enemi.
Kulou iho la ke kauka ilalo a ea ae
la a ninau hou aku la:
Ua kupono la kena mea au i hoao
ae nei.
He wahi manaolana iki ko‘u e ola
hou ana no ko hoaloha, aia wale no nae
a lawe ia oia i Nu Ioka, i hiki ai ke la
paau pono ia oia.
Ua hiki loa ke lawe ia oia ke kula
nakauhale, wahi a ka Makai Kiu me ka
hauoli.
Mahope iho o ko laua kamailio ana
no kekahi manawa, peahi mai la kahi
kanaka lawaia ia Onila Maka e hele aku
e hui pu me ia mawaho o ka hale.
Nolaila, o ka hopena o keia, ua lawe
ia aku la o Hale Keleneka i Nu Ioka
ma ka moku hookahi a ke kauka a me
ka Makai Kiu i holo mai ai.
Mahope iho o na hooponopono ana,
ua kono ia aku la o Kela ka wahine a
kahi kanaka lawaia e hele pu ma ke ano
wahine kiai a hiki i ka wa e oluolu ku
pono ai oia.
Iloko o keia wa, ua manao nui loa
iho la ke kauka no ka mea i loohia i ka
pilikia, me ka lana no hoi o kona ma
nao aole e hakalia ana kona ola iaia.
Ia lakou i hiki aku ai ma Nu Ioka,
lawe loa ia aku la ka mea mai a hiki i
ka haukipila, a waiho ia aku la malalo
o na malama akahele ana a na kiai.
He oiaio, iloko o na hana nui a pau,
ua lilo ke dala i mea waiwai nana e ko
kua i na pilikia he nui wale, aka he mea
kupanaha nae, oiai aia malalo iho o ka
1300 dala wale iho no ka uku o ka Ma
kai Kiu o ka makahiki; eia nae, i ka na
na aku aole i emi iho kona waihona ma
muli o ka nui o kana mau hoolilo no ko
hai mau pomaikai, a me kona mau lilo
ponoi iho no hoi kekahi.
Ma ka la mahope mai o ka laweia
ana o Hale Keleneka i ka haukipila, e
noho ana ka Makai Kiu ma loko o kona
rumi me kona pola kope imua o kona
alo, a laweia mai la imua ona ka nupe
pa kakahiaka i piha me na mea hou.
O kahi a ka Makai Kiu e noho ana
aia no ia maloko o kekahi hotele nui, a
he kiekie hoi ka uku o ka noho ana ma
loko o kona mau rumi, eia nae aole oia
i hopo no ia mea, oiai o ka oluolu a me
ka lawa pono o ka makemake oia wale
no kana i makemake ai.
O keia iho la kekahi o na mea nana i
hookahaha i ka naau o kela a me keia,
oiai o kona mau lilo a pau ana e hooli
lo aku ai, aia wale no ia mailoko aku o
kona uku makahiki ponoi, oiai ua hoo
le aku oia i ka lawe ana mai i ka uku
manawalea wale a Pakekona iaia.
Ma ke kakahiaka ana e noho ana ma
loko o kona rumi e noonoo ana oia no
kana hana.
A iaia hoi i hoomaopopo iho ai, ike
iho la oia ua loaa iaia ke kanaka i nalo
wale kupanaha ai, aka, ua nalowale aku
la nae ka wahine.
Ma kona hoao, ana a pau e loaa o
Mariona Adeline, aole loa i hooko ia
kona iini.
Aohe e hiki iaia ke hoomaopopo iho,
ihea la e loaa ai iaia he lono e pili ana
nona.
Nolaila o ka makamua loa ia o kona
hoohohoka ia ana iloko o kona ola ana.
No ia mea, Kaumaha iho la oia, a i
kela a me keia la ua manaoio loa oia ua
pepehi maoli ia no ua kaikamahine la.
Oiai i ka wa i loaa aku ai o Hale Ke
leneka, ua hooiaio ia mai, ua hoao ia
oia e pepehi a make, nolaila, aole loa
lakou e kanalua iki i ka lawe pu ana ia
ke ola o ke kaikamahine, oia iho la ko
na manao paa. ua make oia.
Iaia e noho ana pela me ka noonoo
ana no ia mea, namunamu ae la oia.
E kali iki hou au, a ina au e ike hou
aku ana i kekahi mea, alaila, e iho aku
no au maluna o kekahi poe me ka lima
ikaika. A ina ua make io kela kaika
mahine, alaila e kau ia no ka hoopai
kiekie a ke kanawai maluna o kona poe
nana oia i pepehi.
Iaia e namunamu ana i keia mau hua
olelo, alawa ae la oia i ka nupepa e wa
iho ana ma kona aoao; a iloko oia seko
na lele ino ae la oia iluna, a haikea ko
ae la kona mau helehelena.
No ka mea, ua ike aku la kona mau
maka i kekahi mau lalani hoolele
hauli penei:
"HE MEA HUNA WELIWELI."
"HAAWI PIO KA MULIWAI I KE KINO
MAKE."
Loaa ke kino make o kekahi wahine
opio i kakahiaka me na
aahu nani, e anapa
ana hoi me na
momi !
HEAHA KEIA ?
HE ALOHA ANEI I HAALELE IA ?
Ma hope iho o ka ike ana o ka Makai
Kiu i keia mau lalani, hikaka hele ae la
oia maloko o kona rumi no kekahi ma
nawa, no ka mea, he nuhou kaumaha
kana i ike aku la.
Nolaila, noho iho la oia ilalo a helu
helu iho la i na mea a pau e pili ana no
keia make.
Ma kona ike mua ana i keia mau la
lani, hoomaopopo iho la oia o ke kaika
mahine no ia ana e huli nei.
Aole makou e hoike aku ana i na
mea a pau i hoike iea e na nupepa no ke
kino i make, aka; e hoike aku
ana makou i na mea ano nui wale no.
I ka wa a kekahi kanaka kiai uwapo
i hele aku ai i ka uwapo, ike aku la oia
i kekahi mea e lana ana iloko o ka
muliwai.
O ka wa ana i ike aku ai, oia no ka
wa kakahiaka loa, i kona ike mua ana
aku, aole oia i hoomaopopo aku i kona
ano.
Aka, i ka wa i ao loa ae ai, ike aku la
oia he kino make, a i ka nana pono ia
ana iho, ike ia iho la he kino make
no kekahi kaikamahine.
Ia wa kii ia aku la he mau kokua a
hoopaa ia iho la ke kino me kekahi ka
ula loihi i ka pou.
Malaila kahi i lana ai no kekahi wa,
a hiki i ka wa i hiki mai ai ka aha Ko
ronero, a e haka pono ana hoi ka maka
o na makaikai a pau maluna o ke kino
make manaonao,
I ka wa i hiki mai ai o ka aha Koro
nero, hapai ia ae la kino a luka o ka
uwapo, a ike ia iho la he aahu nani ko
na, nolaila, ua lilo i mea kamailio nui
ia ka make ana o keia wahine,
Aka, ma keia manawa, ua manao ia
iho la he wahine hanohano oia no ke
kahi ohana kiekie.
No ka mea, o na aahu kumukuai kie
kie, me na momi e alohi ana ma kona
mau pepeiao a me kona mau manama
nalima.
Aka, ua palahe a ua helelei hoi na
helehelena me ka hiki ole loa ke hoo
maopopo iho, koe wale iho no na mo
mi a me na aahu.
O keia iho la na mea a Onila Maka i
heluhelu ai, nolaila, malalo oia mea, ua
kono ia mai oia e haalele iho i kona ai
na kakahiaka me ka ai ole ia.
No ke kumu, mamuli o kona ike ana
i ka lole a me na momi, nolaila, ua ho
ike ia mai imna o ke ke kanaka hooma
nawanui kekahi mea ano nui.
MOKUNA XXXVI.
KA MAKAU KIU MA KA HALE E WAIHO
IA AI NA KINO MAKE AOLE ILAILA
KA MOOLELO A KEKAHI HOALOHA
ILOKO O KE KEENA O KA MEA HANA
PAHU KUPAPAU NA KAUOHA KUPA
NAHA MAI KA MEA HEWA MAI HAA
WI HOU KA MAKAI KIU I KE DALA
ME KE KINO MAKE HE HOOPAANA
AU ANO E KE ANA IA ANA O KE KI
NO MAKE NA KE AU O KA MANAWA
E HOIKE MAI I KA HOPENA.
Ia manawa, hele pololei aku la ka
Makai Kiu a ka hale e waiho ia ai o na
kino make.
Ia ia nae i hiki aku ai ilaila, ua kaha
ha loa oia i kona lohe ana mai aole i la
weia aku ke kino ilaila.
Aia i hea kahi i lawe ia aku nei ? wa
hi ana i ninau aku ai.
Ua lawe ia aku nei e na makamaka
mai ka uwapo aku, mahope o ko lakou
ike ana na lakou ua kino make la, a eia
ae nei paha i kahi o ka mea hana pahu
kupapau. He wahine hanohano ka ua
mea make la, nolaila, e lilo ana i mea
kamailio nui ia.
Ua lohe anei oe i ka inoa o ua mea
make la ?
Aohe au i lohe; aka, ua lohe mai nei
nae au mai kekahi mai, o ka wahine ka
i nalowale iho nei no kekahi manawa.
Ia wa, huli ae la ka Makai Kiu ma
kahi e.
No ka mea, ua piha loa ia kona puu
wai me ke kaumaha.
Nolaila, aohe ona kanalua i koe iloko
ona o ua kaikamahine la no ia ana i ho
ao iho nei e imi no kekahi mau pule i
aui hope aku la.
Oiai, ua maopopo hoi iaia kona ui a
me ka waipahe, ka paa o kona manao
mahope o kana ipo i aloha ai kona puu
wai opio, kona wiwo ole a me ka milolii
o kana mau mapuna olelo e puapuai
ana ma kona waha.
Aka ano, ua hoea mai la ka lono kau
maha hoehaeha naau e hoike mai ana
ua pili aku la kona mau lihilihi iloko o
ka make, a ua pau hoi ka holu nape
ana a kona puuwai opio no ka wa pau
ole.
Nolaila, ma kona manao iho, ua lilo
oia i ikoi na ko hai manao anunu a me
ka pakaha wale, a eia hoi lakou ke hau
oli nei no ka holopono o ka lakou mau
hana.
Oiai keia mau noonoo e hakuikui
ana ma kona puuwai, ua hulili ae la ko
na mau onohi maka, me ka lelele ikaika
ana o kona hauli.
Mamuli o keia nele ana ona, ua ko
no ia mai oia e hele aku a ke keena o
ko lakou haku e ninau aku i ka mea ha
na pahu kupapau hea la i laweia aku ai
ke kino make.
Aka, hookahi nae mea kamahao ma
kana noonoo ana, oia hoi keia o ka hi
kiwawe o ka ike ana o ka poe na lakou
ke kino make me ke kanalua ole iho,
mamuli o ka helelei ana o na helehe
lena.
Nolaila, me he mea la ua kali no keia
poe o ka haawi pio mai o ka muliwai i
ke kino make.
Owai ka poe i maopopo i keia mea,
aoha mea e ae, koe wale iho no ka poe
nana ka hana.
Ma keia wahi, ua ukali hou ia ka
Makai Kiu e na uila o ka pomaikai.
Aole oia i kaawale loa aku mai ke
ke keena aku o na Makai Kiu, halawai
mai la me ia kekahi o kona mau
hoaloha.
No ka mea, i kai oia i ka uwapo, a
ua ike i ke kino.
A eia kana mau olelo ia Onila Maka
mahope iho o kona haawi ana aku i ko
ua aloha:
Auhea oe, he wahi hana kupanaha
maoli keia i loaa mai nei !
O ka mea hea kau e olelo mai nei ?
O ke kino make hoi i loaa mai nei i
keia kakahiaka me na momi no iluna o
kona kino.
A o ka mea kamahao loa, o ka loaa
ole ana aku i kekahi o ka poe aihue no
ho muliwai, no ka mea, ina e loaa aku
ana ia lakou, aole e koe ana kekahi wa
hi momi iluna o kona kino i ka wa i ha
pai ia ae ai iluna o ka uwapo.
Ua haikea na helehelena o Onila Ma
ka i keia wa , a hulili ae la hoi kona ma
ka iaia i ninau aku ai:
Ua ike nae paha oe i ke kino ?
Ae.
Pehea na ano o ua wahine la ?
Aohe e hiki ke hoomaopopo aku i
kona ano, no ka mea, ua loihi loa kona
waiho ana iloko o ka muliwai.
He wahine opio nae paha, a i ole he
wahine ua oo ?
Aohe e hiki ia ʻ u ke hai aku, aka, ma
ka manao o na koronero, he wahine
opio.
Ua lohe mai nei au ua ike ia ka oia
e kona mau pilikoko ?
Ae.
Owai kona inoa ?
He wahine waiwai oia, a o Adeline
kona inoa.
Kulana aku la ka Makai Kiu i kona
lohe ana aku i keia pane, ua maopopo
no iaia e lohe ana oia i kona inoa, a iaia
hoi i lohe ai, manao iho la oia, ua pau
ka pana ana a kona puuwai. He oiaio,
o ka makamua loa keia o kona hopoho
po ana i loko o kona mau la, e haulehia
ai la oia ilalo o ka honua, mamuli o
ka nawaliwali o na paahana o kona ki
no holookoa.
Ilaila no nae paha oe i ka wa i kii
mai ai na pilikoko i ke kino ?
Ae.
Pehea lakou i hiki koke ai ilaila ?
Oia ka ʻ u e haohao nei, no ka mea,
ua lawelawe ia na hana me ka hikiwawe
loa, a ua lawalawe no hoi lakou e like
me kekahi poe i makaukau mua no ka
malama ana aku i ke kino make .
Aole i hai aku ka Makai Kiu "oia
maoli no ko lakou manao," no ka mea,
ua maopopo mua no ia lakou ko lakou
manao maoli.
A mai kona hoaloha nae hoi oia i lohe
mai ai i kahi i lawe ia aku ai o ke kino,
nolaila, hele pololei aku la oia ilaila.
Iaia i hiki aku ai, noi aku la oia i ka
mea hana pahu e hele e ike i ke kino,
aka, hai mai la nae ka mea hana pahu,
ua haawi ia aku ke kauoha iaia aohe
make ae aku i kekahi mea e komo e ike
i ke kino make.
Mai ia wai mai i loaa ai ia oe ia mau
kauoha ?
Mai ka ohana mai o ke kaikamahine
i make.
He makai au.
Aole i pane aku ka mea hana pahu
i keia ninau.
Aohe anei ou lohe ? wahi a ka Ma
kai Kiu.
Ae.
I hele mai nei au ia nei ma o ko ʻ u
ano he kauwa na ke aupuni.
Aole e hiki ia ʻ u ke hoole i na kauoha
i hai ia mai ia ʻ u.
Ike iho la ka Makai Kiu aole keia
mau kauoha he kauoha e pale aku ana
i na makaikai mai ka ike ana i ke kino,
aka, he kauoha e pale loa ana i na mea
a pau no kekahi kumu, a o ua kumu la
ua maopopo iaia.
Aole au e hoolohe aku ana i kau mau
kauoha, no ka mea, i hoouna ia mai nei
au ianei no keia hana, a aole i pili na
kauoha a ka ohana o ua kaikamahine la
maluna o ʻ u.
Aka, e hana no nae au e like me ke
kauoha, wahi a ka mea hana pahu.
Pela ?
Ae.
Ke manao nei paha oe ke hooko nei
oe i kau hana ea ?
Ae.
Alaila, e hooko hoi au i ka ʻ u hana,
wahi a ka Makai Kiu.
Aole no au e keakea aku ana ia oe,
no ka mea, he hana keia no kekahi poe
okoa, oiai, ua noonoo na koronero a ua
hooholo i ka lakou olelo, nolaila, ua hoi
hoi ia ae ke kino i na ohana, a aohe
kuleana i koe o ke aupuni iloko o keia
hana.
Pela kou manao ?
Ae.
Alaila, e hopu aku ana au ia oe i ke
ia wa.
Ia wa haikea koke ae la na helehele
na o ka mea hana pahu a panae mai la
me ka piha i ka inaina:
E hopu mai ana oe ia ʻ u ?
Ae.
No ke aha ?
No ko keakea i ka hana a ka makai,
a malia no kekahi hana i oi aku mamua
o keia.
Pehea e maopopo ai ia ʻ u he makai oe?
Ia wa, hoike aku la ka Makai Kiu i
kona pihi.
Na ka aha koronero nae paha oe i
hoouna mai nei ?
Aole na ka Ilamuku i haawi mai ko ʻ u
mana e hele mai ianei.
Maanei mai, no ka mea, he akahele
loa kanaka i keia wa, nolaila, aohe hoi
o ʻ u makemake e pilikia au.
Ia wa, alakai ia aku la ka Makai Kiu
i ka rumi mahope, a ike aku la oia i
kekahi ahua nui iluna o ke pakaukau, i
uhiia me kekahi lole manomano
Hapai ae la oia i ka lole iluna a ike
aku la oia i ke kino weliweli e waiho
mai ana, ia manawa huli ae la oia ma
kahi e no ka manawa pokole.
Oiai, ua ike aku la oia, aole i wehe
ia ae na aahu, aka o na momi nae, ua
pau i ka lawe ia aku.
Aohe maopopo o na helehelena, o
ka lauoha hoi keia, ua pau i ka helelei,
a waiho nemonemo wale mai la no ke
poo.
Pehea la i maopopo ai i ka ohana ke
ia kino helehelena ole? wahi a ka Makai
Kiu i ninau aku ai.
Ma ka lole a me na momi ! wahi a ka
mea hana pahu.
Pela io no ! wahi a ka Makai Kiu, a
hele aku la oia e nana pono i ke kino.
Heaha kou kuleana o ka nana ana i
ke kino mahope iho o ka ike ana o ka
ohana o ka mea make, na lakou no ke
ia kaikamahine ? wahi a ka mea hana
pahu i ninau aku ai.
He manao no ko ʻ u, a o ko ʻ u kuleana
ia, aole o kou, nolaila, ina oe e waiho
hoookahi mai ana ia ʻ u iloko nei me ke
kino no kekahi wa pokole, e hauoli loa
auanei au i kou ahonui.
Aole loa au e ae.
E ae mai oe.
Aole loa.
Alaila, he manao kou e keakea i ka
imi ana aku a maopopo pono ina oia
keia ea? wahi a ka Makai i pane aku ai.
He manao ko ʻ u o ke keakea ana aku
ia oe no kou lawe wale i ko ʻ u kuleana,
a aole loa au e haalele ana ia oe hooka
hi iloko nei !
Ia wa nanao iho la ka Makai Kiu ilo
ko o kona pakeke a unuhi ae la i keka
hi nota kanalima dala, a haawi aku la i
ka mea hana pahu me ka i aku:
A pehea hoi oe i keia ?
Ia wa, paa aku la na maka o ua mea
hana pahu la, a ninau aku la:
Pehea ka loihi o kou manawa e noho
ai iloko nei ?
He umi minute.
Aohe e pono e lohe kekahi mea ia
nei iho nei oe.
Alaila waiwai oe a me a ʻ u ina e nalo
ana keia hele ana mai nei o ʻ u ianei.
Alaila, haalele iho la ka mea hana pa
hu ia iloko o ka rumi.
I ka wa i koe hookahi iho ai ka Ma
kai Kiu,unuhi ae la oia i kekahi lipine
mai kona pakeke ae a hoomaka iho la e
ana i ka loa o ke kino make.
Mahope iho o ka pau ana o kana ha
na, mino aka iho la oia, a puana ae la i
kekahi mau mapuna olelo:
Ua lawa iho la au. E Ionakana wa
hine, ano e hoomaka ana kaua e lawela
we pu i kekahi o na hana pohihihi loa
me ka maalea nui i ike ole ia mamua, a
owai la o kaua ka oi o ke akamai a me
ka maalea. U, akahi no hoi a loaa ka
hoa hooopapa he wahine, no ka mea, na
ke ake waiwai kou akamai a me kou
maalea e kono nei ia oe, a o ko ʻ u nei
i ko ʻ u nooonoo e noii nowelo i ka poe
hana hewa, nolaila, aohe i like na alanui
a ko kaua makemake e waiho nei, oiai,
o kou no ke ake waiwai , a o ko ʻ u hoi
no ke aloha , ka mea mokuhia ole i na
waikahe he nui.
Ia wa, haalele iho la ka Makai Kiu i
kahi a ke kino e waiho ana, a halawai
aku la oia me ka mea hana pahu ma ka
rumi mawaho a ninau mai la iaia:
Heaha aku la kau mea i ike ?
[Aole i pau.]
PAKELE MAI PAU I KE AHI.
Ma ka wanaao Sabati nei hora elima
a oi, pakele mahunehune ka hale o Ku
keanue makai mai pau i ke ahi, ma Ki
kihale. O ke kumu i pau ai; no ka he
mahema o ke Paniolo aole malama po
no i ke kukui. O keia Paniolo ua hoo
limalima i ua rumi la. Ina i puka ke
ahi mawaho o ka hale, ina ua ko ka ole
lo ma ka Baibala, e i ana, "o ke ahi, ao
le ana olelo mai ua ana."
O ka mea nona ka hale, e hiamoe
ana oia, no ka mea ua huli mai kana
uwaki, a na ka mea e kakau nei i ike ke
ahi a me kekahi wahine.
Aole no i poino oloko o ka hale, no
ka ikaika o na lima kokua. O na wahi
Paniolo keia, oia holehelehekii wale iho
no. O ka poino a ʻ u i koho ai, ua hiki
aku i ke $30. a oi.
Ke nonoi ia aku nei ko oukou loko
maikai e malama loa ina kukui. Owau
no me ka oiaio.
J, W. BIPIKANE.
Kikihale Dek. 4 1882.