Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 10, 10 March 1883 — AHA KIEKIE O KO HAWII PAE AINA MA KA BANEKO KE ALII KA MOI KALAKAUA AME KA MOIWAHINE KAPIOLANI KUE IA G. W. KEAWEAMAHI ME KEKAHI POE. [ARTICLE]

AHA KIEKIE O KO HAWII PAE AINA MA KA BANEKO KE ALII KA MOI KALAKAUA AME KA MOIWAHINE KAPIOLANI KUE IA G. W. KEAWEAMAHI ME KEKAHI POE.

Ma ke Kaulike Imua o fudd C J.: McCully me Austin J. J. ■ Oleio hooholo a ka Aha i hoopuka i ia e Austin J. ; Ua hiki mai keia hana imua o ka Aha; piha ma ka ae ana o na aoao eloa. ma j ka palapala hoohalahah <demurrer) i ka : palapala hoopiL j Ke olelo nei ka palapala hoopii ma j ke ano nui o na mea i hoopiiia, koe o • 13, K. F )le, o lakou na hooilina ma \ ke kanawai o William I_ Moehonua o \ Honolulu i a ma ka makahiki \ 1848 a e kokoke ana ilaila paha ua ma |re o Moehonua i olelo ia me Kaunuo- | hua, a ua make kauoha ole oia me ka ! loaa ole iaia o kekahi feiki ma ka 1849; i a ua hoopuka ia na palapala Luna hooI ]x>nopono waiwai no kona waiwai ia W. L. Moehonua i oleloia ma ka la 13 o Maraki 1852. Ua make o Moehonua i oleloia iloko o Sepatemaba 1878 me ka waiho ole imua o ka aha i kekahi mau hoike ma kona ano lunahoo{K>nopono, aole no hoi oia i hookuuia ma ia ano Luna hooponopono. A o Kaunuohua i oleloia oiai oia e ola ana, ua loaa iaia, a nona na apana aina i hoakakaia ma ka palapala hoopii ma ka mahele aina inawaena oka Moi Kamehameha 111 a me na alii ma ka makahiki 1848. A ua waiho aku o Kaunuohua i kana palapala noi imua o na Luna Hoona aina e noi aku ana e haawiia mai i palapala hooko no'ua mau aina la, a mahope iho o kona make ana ua hoopukaia mai no ka palapala hookoe likeme kana palapala noi oia ka Helu 6450, a ua waiho ia mai ke kope a oia kekahi hapa 0 ka palapala hoopii; a ua hoopuka ia mai he ekolu PalapalaSila Nui nokekahi mau wahi o ka aina i olelo ia a ua hoakaka ia ma ka palapala hoopii a ua helu ia 2509, 6846 a me 7168, ua waiho ia inai na kope a oia kekahi hapa o ka palapa)a hoopii:aonahuaolelo"no W. L. Moehonua" ua hookomo kolohe ia me ka pono ole mahope iho o ka inoa o Kaunuohua ma kekahi mau wahi o ka palapala hooko i olelo ia e pili ana ina aina i hoakaka ia ma ka palapala hoopii, aka aole ma kekahi mau wahi e ae o ka palapala hooko i olelo ia. A ke olelo nei na mea hoopii o ka Moiwahine Kapiolani ua lilo iaia ke kuleana a pau loa o Kahanaauwai Kanoa "iloko o na aina i hoakaka ia ma ka palapala hoopii; a ika manawa i iilo ai o Kahanaauwai wale no ka hooilina nia ke kanawai e ola ana o Kaunuohua i olelo ia. A o na mea i hoopiiia, koe o D. K. Fyfe, ke olelo nei me ka oiaio ole, he kuleana ko lakou malalo o ua palapala hooko nei i olelo ia i ua mau aina la i olelo ia a ke paa nei -lakou ma ke ano he mau hooilina no W. L. Moehonua 1 olelo ia. Aka ke olelo nei na mea hoopii aole oW. L. Moehonua he mea kuleana i hele imua o na Luna Hoona aole no hoi oia i waiho aku i kekahi mau hoike imua o lakou e hoomaopopo ai he kuleana kona; a o na huaolelo ("no W L Moehonua") ma ia wahi i ike ia maloko oua palapala hooko la ua hookomo kolohe ia me ka pono ole, a aole i loaa ke kuleana ma ia mea. A nolaila ke noi nei na mea hoopii e hooko ia mai ka pono e like me na mea a laua i hoike ai. Ua hoohalahala mai na meai hoopiiia a hoike mai aole e loaa ka pono i na meā hoopii ma ka laua palapala hoopii; aole e hiki ia laua e komo i na aina no ko laua hoohemahema a hoohakalia i ke koi ana i ko laua mau pono; a ua hala na makahiki he iwakalua a oi ae. O ka pakpala hooko e pili ana i ka aina i hoakaka ia ma ka palapala hoopii ua kakau ia makala 17 oSept. 1851. Make o Kaunuohua ma ka makahiki 1849. Mamuli oke kanawai o 1846 aoao Pauku 3 ua paa ma ka lima o Moehonua kona mau aina a pau makona ano kane mare. I kona manawa i hoonoho ia ai i lunahooponopono waiwai no ka waiwai o kana wahine ma ka ki 130 Maraki 1852, ua puka muamai ka palapala hooko no kona pono no na aina i hoakaka ia i kakau ia ma ka la 170 Sept 1851. Ua like keia me he olelo hooholo la no kona pono.

K nana ia Bishoj>—vs— Namakalaa me Kahinukawa 2nd Hawaiian. R. p. 238—9—40 Kekiekie —\*s —Dennis ill Hawin R. p. 43. Kukiiahu —vs —Gill lt Hawin R. p. 45- i E nana ia Kane —vs —Perry 3rd Hawin R. p 663. Kalaeokekai—vs —Kahanu kau o Okatoba 1882. Hoike mai ke kokua o na mea hoopii aole i hwholoia ka pono no Moehonua no ka mea aole oia he mea noi imua o ;na I ,una Hoona, aole no hoi he mau j hoike i kukulu ia nona. Ua olelo ia I ma*ka [>a\ajxila hoopii ua waiho aku o | Kaunuohua i palapala noi i kona ma- | nawa e ola ai\a e noi aku ana e hooko ia kona kuleana iloko o ua mau aina la a e loaa iaia ka palapala Amahope o kona make ana ua hoopuka ia mai ka palapala hooko 6450 e like me kana i>alapala noi: Aole i hoakaka ina j>aha ua lawe hou ia he mau hoike hou mahope o kona make ana, eia nae aole i hoano eia ka waiwai. Aole makou e koho wale mahope o ka hala ana 0 keia manawa loihi ua hoopuka na Luna Ho na i ka pahpala hooko a lakou i hoopuka ai me ka mana ole. He mea maopopo he palapala hooko no Moehonua. O ka lakou olelo ana i na olelp hoike 1 e

maopopo ai ia mea aole ia He mea e haule ai ua palapala hooko la, aka i na e hoala ia kela ninau ua hiki no ke hoike ia. Ua makeo Moehonua, ina maanei oia hiki paha iaia e wehēwehe raai no ia oiiex Ke olelo nei na mea hoopii ma ko Moehonua hoonoho iaana i lunahooponopono waiwai no ka wai«ai o kana Vahine ua lilo oia i kahu no kona mau aina no na hooiiina o kana wahine aole hoi oia i waiho i kela noho kahu ana a | nolaila o kona noho ana a hiki i kona | make ana aole ia he noho kue ana i kt> j na hooilina ka poe nona mai ke kulea- j na o na mea e hoopii nei Ina peia na aina a kana wahine, ua akaka i ko makou manao iho, aole i manao o Moehonua ma kona Ulo ana i lunahooponopono waiwai, e ae aku no na hooihna o kana wahine ka aina i loaa mai iaia ponoi

ka |iala|ala h*:«oko numua asii O ka noho ana i manao ia he noho kue, o ka noho ana no ia mammi o kekahi kukana e kue aku ana ike ao ho!ookoa. E nana ia Kaaihue—v>—Crabbe and hust*xnd 3rd Ha*in R p 768 74- Olelo hw.'holo a Judd J. Ke manao nei makou oVa palapala j hooko me ko Moehonua noho ana malalo o ia pala|>ala ua iawa kona noho kue anaj ria hooilina o Kaunuohux • Ua hoike ka |>aiapala h<x»r>ii ua noho ?r»au o Moehonua mai ka *ruike ar.a o j kaoi wahine a hiki i kona make ana. j |he kanaS;olu aoi m.;kahiki ! maL Oka noho ana 1 h">a?nakaia nia Ike ano kue e manaoia -:a mau no ke • | kue e like me ka loihi o īa noho ana.; Brogardus—vs—Trinity Church. 4 ? Sand Ch. R 633.733- I Greenleafsi Ev. Sec. 41. j Ke koi nei na mea hoopii mahope o I ko Moehonua lilo ana i lunahoopono-; pono aole oia i noho ma ke ano kue. j Ma keia ninau e nana ia Perry on | Trust, Yol 2 Sec 864. Ina hoole ke-; kahi kahu i kona noho ana ma iaano; mamuli o kekahi mau hana a oielo« maopopo, a olelo nona ponoi ka wai- j wai a o ia hoole ana a oielo ana pela j ua lohe a ike na mea nona ka waiwai, | alaila hoomaka no ke kanawai e helu j no kona noho ana. " E nana ia Wash-: burn on Real JProperty s Vo\ 2; p 493. Ke manao nei makou ua oi aku ka ikaika o keia hana e noonooia nei mamua o keia. E like me ka makou i olelo mua ae nei aole i ae iki o Moehonua he noho malama wale iho no kona i na aina i hoakakaia ma ka palapala hoopiL O ka palapala hooko he hoole mau ia i ike ia no kona noho malama wale ana no. Manao makou oka palapala hooko he hoolaha ia i ka mea non#taai ke kuleana o na wea hoopii, ua noho oia malaila ma ke ano nona ponoi.. Ke koi hou nei na mea hoopii aole i kue ko Moehonua noho ana no ka mea ua hanaia ka palapala hooko ma ke ano kolohe a pono ole. Manao makou aole pela. Ke ma"nao nei makou ua akaka loa ke kanawai i na ua lilo ke kuleana i koiia i mea ole, a i ole ia ua hooinakaia ma ke ano kue i ke kanawai, aole ia he mea e lilo ai ka noho kue ana i mea ole i hoomakaia malalo o ia mea. E nana ia Harpending—vs—-The Reformed Prot Church, 16 Peters R., 455. Brogardus —vs —Trinity Church 4 Sand Ch. R 533.73 8 > hoikeia maluna. Ke olelo hou mai nei na mea hoopii, aole hiki e lawe mai ike kanawai no ka noho loihi i mea pale ma ka palapala hoohalahala (demurer.) Ke manao nei makou ua kuhihewa ka mea hoopii ma kona ike kanawai. Olelo o Story ma kona Equity Pleadings, he hiki no ke laweia mai ke kanawai no ka noho loihi ana ma ka palapala hoohalahala (demurer) ma ke kaulike a me ke kanawai ina ua hoikeia ma ka palapala hoopii (bill.) Pauku 503 Note 4. Pauku 484 me7si. Olelo hou oia : "O ka manao oke kanawai e noho malie na kuleana aina. Mahope o ka haia ana o kekahi manawaloihi me ka noho keakea ole ia o ka aina, aole pono i na aha kaulike e hoanoe i kela noho ana. " Id 831. E nana no hoi ia Story Eq. Jur. Pauku 1520. ' Ke manao nei makou ua hoikeia mai ma ka palapala hoopii (bill) na mea a pau e maopopo ai ka noho loihi anao Moehonua me kona mau hooilina no na makahiki he kanakolu. Hoike mai ke kokua o na mea hoopii me ka hilinai nui i kd hihia o Bishop—vs —Namakalaa me kekahi mea e ae. Buke 2 olelo hooholo a ka Aha Kiekie 0 ko Hawaii Pae Aina aoao 238, i mea e hiki ai ika palapala hoopii (bill) e hooponopono i ka Palapala hooko. Ma | ia hihia ua hoopukaia ka palapala hooko ma ka la ro o Feberuari 1851, a o ka Palapala Sila Nui ua hoopukaia ma ka la 14 o Mei 1851, a.ua hooholoia kela hihia ma ka la 26*0 Maraki 1860, he eiwa wale no makahiki mahope mai o ka hoopukaia ana o ka palapala hooko. Olelo ka aha, aole lakou e ae i na olelo hoike no ka noho kue mamua aku o ka hoopukaia ana o ka palapala hooko, aole no hoi oleloia ua loaa ka noho oia ano m|ihope mai. E nana ia Kanaina—vs—Long. Buke 3 olelo

hooholo oka Aha Kiekie 332. Ma ia mau olelo me he la, ina ua like ke kumu pale ma ia hihia me keia, ina ua pono ka mea i hoopiiia. Ke olelo mai nei ke kokua o na mea hoopii, ina ua oleloia ua hanaia me ke kolohe, e like me keia hihia, aole e hoomakaia ka helu ana o na makahiki no ka noho loihi aia a ikeia ua hana kolohe alaila hoomaka, a aole i hoakakaia ma ka palapala hoopii (bill) ka manawa i ikeia ai ka hana kolohe, a ina pela, nialia paha aole i piha ka manawa. Ma 'iekahi mau aina he nui, ua hoakeaia ke kanawai oka noho loihi ana ma na hihia i hanaia ma ke ano kolohe. Ma Enelani, ua hoomakaia ka helu ana o ke kanawai ma ka hihia i hunaia ke ko-

lohe mai ka manawa e ikeia ai ina ua hooikaika kuponoia e ike. Storv Equity Jurispudence Pauku 1521. Ma ko kakou kanawai aole i hoakeaia ka manawa. Ua oleloia he iwakalua makahiki. Aole i olēloia ua loaa i na hooilina o Kaunuohua kekahi pilikia e hiki ole ai e hana mamua, a nolaila aole e hiki e koho waleia. Ke oleloia nei he mau wahine lakou, & ma ke ano pili me ka makemake ole ekueme ke kane me Moehonua he I kanaka ano aiii a mamuli o ke ano o ka . noho ana o kanaka Hawaii, he giau mea ia e noonooia ai oia ka mea i hakalia ai ka lawe ana mai i ka hoopii O keia mau kumu i hoikeia, me he la ua ike i ke kolohe ina he kolohe.io, a he mau mea hiki e hooiaioia ina aole i piha ka nunawa ma ke kanawai, ak% aole hiki i keia manawa. Ke manao nei makou e Uke me ka makou i olelo mua ai, e manao ia mamuli 0 na mea i hoakakaia ma ka palapak hoopii, (bill) ua ike no nahooilina p Moehonua i ke ano o ka palapah ihooko mai ka manawa i hoopukaia ai. O kona noho mau ana maluna o ka aina mahope mai o ka make ana o ka na wahine, he hoike a!na ia i ke ano 0 kona kuleana, aole no hm i kue i kona noho ana oiai oia e ola ana, a aole no

h.oi hc pofK> e kue ia ī keīa manana. | E runa ia Pefry <m Trosts Pauka 22$ : huke- i. Ua kahiko ke kaiuwai no ki noho k>shi Ua nara makou t: ra kamwiu me na komu alakai ake k'.Aua o na mea hc»o[>!Ī i waiho mai, a niilalo o na kanawai o keia auponi aoie makoa i awiuo e hiki e ko ka ■ h<xvpii ana naea hoo|>iL I Ua apoooia ka poiapek* hoohalahala ■ (:demurer> ua ae ia nae na mea hoopīi • - e hoopemopeno hoa i ka jabpala hoopii iloko o oa imii mai ka la i [ e hoo| ukak ai keia olelo hooholo. a; ina aole i hooponoponoia, alaila e hoohok>ia ka |#ono 110 na roea i hoopiiia: : mt na koina. , \ Hon E. Preston me Mr. Haiehno! (na mea hoopii, j. M. Davidson no na j | mea i hoopiiia. j s Honolulu, Jan. 12 j f ]