Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 30, 28 July 1883 — Page 3

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

HOOLAHA MAU.

 E hookaa ae na Luna i na Dala o ka NUPEPA KUOKOA ma ka lima o W. S. Lokai, ma ke Keena o ka Pepa, ma ke kihi o ke alanui Moiwahine me alanui Nuuanu, a aole e aeia ka hookaa ana ma ka lima o kekahi mea e ae.

 

                                                             NUHOU KULOKO.      

 

 He hoolele ahi kao ka ka moku ma@ Iapana i ke ahiahi Poalima o kela @ aku nei.

 

 Ke upuia aku nei o ke ku mai o na mokuahi lawe leta mai Kapalakiko mai @ keia pule ae.

 

  I ka ka apopo e ku mai ai ka mokuahi Ausetralia mai na panalaau mai o ka Hema.

 

 Haule nui na kuaua ma Kohala i Hawaii a me Kapaa i Kauai iloko o keia mau la.

 

 He keu a ka inoino loa o ke alanui @ Nuuanu i keia wa, wahi a ka lo@ lohe mau ia aku nei. Ahea la ha@ ?

 

 He eha wale no moku kalepa e ku @ ke awa i keia mau la. Pamalo @ na hana uwapo i keia mau la ma@ o na poo la.

 

 I ka Poakolu nei ka hoike ana o ke @ alii o Kahehuna, a i ka Poaha ke @ Koleaka, a i ka Poalima nei ke @ kaikamahine o Pohukaina.

 

 I heluhelu e ko makou makamaka i na Olelo Hoolaha hou e hoea aku nei @ kekahi wahi e ae o ka pepa o keia @.

 

 Aole he lono ano nui o na Kona me K@ i loheia mai maluna o ka mokuahi @ i kona ku ana mai i ka Poa@ nei.

 

 I paani ana ma ka uwapo ma Ula@ kekahi wahi kaikamahine uuku, @ haule aku la oia iloko o ke kai. Ua hoopakeleia oia ma o ka luu ia ana aku e kekahi kanaka.

 

 He mau la ku wale no keia no ka mokuahi Mariposa wahi a na kamakamailio mawaena o na haole o ke kulanakauhale.

 

 Ua pau i ka nalinaliia ka wawae o kekahi wahine o Waikiki e ka iole me kona hoomaopopo ole, pela ka haiia mai ia makou.

 

 Ma ka apana o Maemae, ua make o Mrs. Kahilahilanui ma ka la 21 o keia mahina iloko o ke 60 makahiki o kona ola ana.

 

 Ua lonoia ma ke kulanakauhale nei ma waho aku o Buki i kona kulana kuhina no ka aupuni, a ua hoihoi aku oia i kona hookohu a aole i laweia.

 

 Ke kaheaia aku nei na lala a pau o ka Hui Poola, e akoakoa ae ma Pele@ ma ke ahiahi Poaha la 2 o Augate, no ka noonoo ana i kekahi kumuhana ano nui.         Ma ke kauoha.

 

 Ke maalo ae ma ke kihi o na alanui Moiwahine me Alakea, e loheia no ke koele ana o na Maleka me ka ulu, a ia makou i hoomanao ae ai i ke kaona oia koele, eia ka he koele paani Koloke.

 

 Ua ae ia o Mr. C. W. Ashford e lawelawe i ka oihana Loio ma ko kakou  mau aha hookolokolo. I ka Poalima o kela pule kona kakele mua loa ana i kona ike ma ke kanawai imua o ka Aha Kiure ma ka hihia o J. C. Mer@ kue ia F. T. Lenehan $co., ua ko kona aoao a haule ka aoao hoopii.

 

 Ma ka Poalua o keia pule ae e holo aku ana ka moku kuna Julia no na paeaina o Maikonisia, me ka lawe pu aku he heluna nui o na paahana Gilibati no ko lakou mau home. O ka poe e ake ana e hoouna aku i ko lakou aloha i na makamaka a me na hoa’loha ma Maikonisia, eia ka wa, e kakau i na palapala a e waiho ae ma ke Keena Buke o ka Pepa Hawaii, a e hoounaia aku no.

 

 Ua hoike mai o L. S. Keaniani o Kawaihae uka i ka nui o ko lakou mahalo no na hana a ko lakou luna helu hou. Kaupaona like ka kana hana, paewaewa ole e loaa ai la hoi ka hoohalahala ana ma o na aoao a elua. Aole ka pela i ka wa ia J. Nakookoo, wahi hou ana, he makole ka ia lakou a he uwahi ma o.

 

 Ua lohe makou e hoolalaia ana ma na poai o ke kulanakauhale nei he nupepa hou puke elua pule. Ma ka halepai Advetiser e paiia ai keia nupepa hou. Ua lohe pu mai no hoi makou, o Mr. Thomas P. Spencer ka ona a lunahooponopono o ua nupepa la. E mahaloia o Spencer ma keia hana nui ana e hoala ae nei. Ua ike iho makou ma ka Elele i ka hoolaha e pili ana no ua pepa la.

 

 Kiei a halo, kiei hou a halo, a kiei hou ma ka ipuka aniani makai a halo hou: a, aole. Hoolalau hou aku makai a huli hou a halo. He iini ko loko, he manao nui, he ake e ike i kekahi mea kino kanaka. Aka, aole oia o loko o ka hale a nolaila, ua nele, ua paoa ka huakai. O keia maluna, he mau kahoaka ia i maalo hikiwawe ae mamua o ko makou alo a nalo aku la. Elike me ka hikiwawe o ka maalo ana ae, pela no i nalowale hikiwawe aku ai. Ke waiho nei makou i keia na Elele e kuailo mai ma o kona halakoa la.

 

 Ua loaa mai ia makou he palapala mai a G. W. Geresoma o Kalahiki, Kona Hema, a e hoike mai ana oia no ka pakele ana mai make ka lunakanawai apana C. W. P. Kaeo. Ma ka Poaono ka la 14 o keia mahina, ua hele oia a me kekahi poe e iho i ka lawaia ko lau. Kuu ia ka upena a hoomakaia ka huki ana. Mau ka Kaeo ma aoao, luu oia ilalo e wehe i ka mau. He elua a he ekolu paha ana luu ana, o ka hoomaka no ia o kona ano e a piholo oia iloko o ka hohonu o ka moana. I ka luuia ana aku, loaa aku la oia ua ku ilalo o ka papaku a e hoomaka aku ana e hina ilalo a make. He lono kaumaha keia i hoikeia mai ia makou a makou e pahola aku nei, aka, e hauoli kakou no ka mea, ua palekana oia a ua lanakila.

 

 He keu a ka nunui o na leo o kanana o Kakaako i keia mau la iho nei. Ma ka po Poaono o kela pule aku nei, he nunui o na leo ka i loheia ma kakahi hale mawaena no o ka ohana o ka hale, ma ka Poakahi nei, he nunui hou no o na leo ma kekahi hale iho, a ma ka po o ka Poalua nei, he nunui hou no o na leo ma kekahi hale hou iho no. He keu. Nunui loa na leo o keia poe, puka ka ino, kuamuamu aku a kuamuamu mai, pepehiia kahi, hopuia kahi a laweia i ka halewai, a mai ka halewai ka hookuuia ana mai, kaena hoi ia mea no kona hookuuia ana a mea e hoopii i ka poe nana oia i hopu. Oia nae hoi, he wa ka na mea a pau; he wa no ka ikaikai, a he wa no ke ino, he wa no ka maluhia a he wa no ke kuee, he wa no ke kuikahi, a he wa no ka mokuahana, he wa no ka noho’na lokahi mawaena o ka ohana, mawaena o ke kane a me ka wahine, ka makua me na keiki, na puluna i na puluna, a pela aku, a he wa no hoi no ka nuku aku a nuku mai, pepehiia kahi, kuamuamu aku a kuamuamu mai, a lilo ka noho’na maluhia lokahi i noho’na mokuahana a kuee. He maikai iho la paha ia ano hana la ?

 

NUHOU O NA AINA E.

 

 Ua make he ekolu mea mai o kekahi halemai o ke kulanakauhale o Kapalakiko, mamuli o ka hoohui hewa ia ana o na laau.

 Ua liia mai nei kekahi haole ma ke kulanakauhale a Osewego mokuaina o Nu Ioka, no kona pepehi mainoino ana i kana wahine mare. I ka la 22 o kela mahina aku nei kona liia ana.

 Ua hoomanaoia ka piha ana o na makahiki he iwakalua o ka make ana o Kenela Papohaku Iakekona (Stonewall Jackson) ma o ka puka ana o na puali koa o ke kulanakauhale o Rikemona, a kipu aloha ma ke alo o kona kia hoomanao.

 E liia ana kekahi wahine haole ma ka mokuaina o Tekaseka. I kela a me keia la, e hoouna mau ana oia i kana kaikamahine uuku ma na alanui e makilo ai a pela ka hana ana a hala he manawa a i kekahi la, ua hoi aku ua wahi kaikamahine nei me ka nele, a no ia kumu, ua uluku loa ka makuahine i ka huhu a pepehi aku la iaia a make.

 He kanalima kumamakolu hale inu rama ma ke kulanakauhale o De Mona i ka mokuaina o Iowa i keia wa.

 Ke kukuluia nui ia mai nei na hale kula kahunapule ma Geremania i keia wa. I ka A.D. 1876, he 1870 ka nui o na halekula, a i keia manawa hoi, he 3,007 ka nui.

  He halepule Roma ka halepule nui loa ma ka mokuaina o Konetikuka, aole i paa ke kukulu ia la no, a ke hopohopo ia la o hiolo.

 He 2,400 mile alahao e hoomoeia la ma ka apana aina o Berazila ma Amerika Hema, a he 2,200 mile i koe e hoomoe hou ia la. Mai keia huina, he 800 mile alahao no ke aupuni, a no kekahi mau hui e ae kekahi. 

 Ke hoomoe la ke aupuni o Rusia me Geremania he mau mile alahao ma ko laua mau palena a pau, no ka wa kaua o laua me kekahi aupuni e ae, alaila, ua hikiwawe a holo na hana o ka hoouna ana o na puali koa ma ke kahua kaua.

 Ma na ahaaina nui ma Ladana, ua papaia na pu-ke kiaha ana no ke ola o kekahi mea e ae, koe wale no no ka Moiwahine.

 Iloko o ka mahina o Maraki o keia makahiki, he kanalima kumamahiku poe i hoao e lawe i ko lakou ola ma Geremania, a he kanaha kumamaono o lakou i make.

  He kaa mahu hou a nani ko ke keiki alii o Wale i keia manawa, kona kaa hoi e hele ai ma na huakai kaahele loihi. He kanalima kapuai kona loa. Maloko o ia kaa he keena hookipa, keena kakau, elua keena moe, elua keena komo kapa, a me ke keena auau. Ua kinohinohiia keia mau keena a nani me na gula, a me na aniani kilohi loloa mai ka papahele ae a ku ia iluna. He hiki ke hoomalamalamaia keia mau keena me ke kukui uwila.

 He ehiku lala o ka aha kuhina o Geremania i hui pu ia me Bisimaka, aole he hiki ke lawelawe i ka hana o ka lakou oihana pakahi no ke onawaliwali o ko lakou mau ola kino.

 Ua hoikeia ae he lono, iloko o keia Keneturia, ua hoolilo ke aupuni o Beritania he 22,000,000,000 dala no na lako kaua a me na kahua kaua i hooili kaua ia, a he 4,000,000,000 ka i hooliloia no ka pono maoli o ke aupuni a me na hana hooholomua.

 Ka Haku a Kenela Wulese, a me ka Haku a Adimarala Clanwilliam, kekahi ma ka poni o ka Emepera kane a me wahine o Rusia. Ua hoounaia o Kenela Wuluse ma ke ano he Elele Komisina no na puali kaua o Beritania, a o Adimarala Clanwilliam ma ke ano he Elele Komisina no na Adimarala a me na aumoku kaua Beritania.

 Ke ulu nui la na halawai hoole waiwaiona ma ke kulanakauhale o Ladana i keia wa.

 Aole i emi iho malalo o 600 na kino kupapau i kahakahaia a loleloleia e na haumana o kekahi kula ao kauka ma Berelina Geremania, i kela makahiki aku nei.

 Ua papaia na makaainana Italia e noho la ma ka apana aina o Tunisi, Aferika, aole lakou e pai a hoolaha i kekahi nupepa ma ka lakou olelo, e ke kiaaina o ua wahi la. Ke noho poeleele la keia poe.

 Ua kauhauaia e na mana aupuni o ke kulanakauhale o Viena u Auseturia, aole e ae ia kekahi kanaka i mare wahine a loaa na keiki, e lele ma ka baluna i ka lewa, ke ole e ae ia e kana wahine a me na keiki.

 Aole he hiki i na aupuni o Farani, Geremania, Belegiuma, ke hoolawa i ko lakou mau makaainana iho me na io o na bipi.

 Ke manao nei ke aupuni o Farani e kukulu hou i ka pa kaua e hoopuni ana ia Parisa i hiolo kahiko ai, i keia wa, ua kohoia he mau wiliki ia lakou ka noonoo ana no ke kupono a me ka ole ina e kukulu hou ia ana.

 O na hooponopono aupuni ana ma Italia i keia wa, wahi a kekahi nupepa o Beritania, ke pii mau nei ka maikai ke kuonoono a me ke kupaa o na hooponopono ana. Ua kuikahi ke aupuni me na makaainana a o na lawelawe ana o na hana, ua lokahi, a ua oi ae ka maikai o keia mau hooponopono aupuni ana, wahi hou a ka hoike, mamua o na hooponopono aupuni ana o Rusia me Auseturia.

 Ua hookaawale ke aupuni o Farani he puu dala nui no ke kokua a me ka hooholomua ana i na hana a pau e pili ana no ko lakou keena hoahu buke nui.

 He hookahi wahine Ilikini, elima Amerika, me umikumamakahi Beritania, a ao nei i ke ano o ka haiolelo ana imua o ke anaina nui ma na loina haiolelo o na kanaka Farani.

 Ua kapaia ka inoa o kekahi nupepa hou o Geremania e Bisimaka, ke “Keiki Alii o Lanebuka.”

 He hale hoolulu o na kaa ahi ke kukuluia nei ma ke kulanakauhale o Bemenihama i Enelani, nona ka nui e paa ai na eka aina he umikumamakahi, a nona hoi na lilo he 1,250,000 dala.

 O ka averiga o ka poe e hele mau ana i na hale hana keaka he kanakolukumaono i na po a pau ma ke kulanakauhale o Ladana, he 51,004, a o ka averiga o ka uku komo he 38 keneta.

 Ua hoounaia kekahi luina iluna o kekahi kia o ka moku, no ka hamo ana i ke kia me ka aila. E lola ana ka moku ia wa me ka ikaika nui, a no ia kumu ua haule aku la oia iloko o ke kai me ke kini aila, me ka ike ole ia. A hala he hora a oi, ua ikeia kona nalowale ana, a ma ka meheu hinuinu o ka aila iluna o ka ilikai ka meheu i hookoloia ai a loaa oia ua aneane i kahi o ka pilikia.

 He mai Kamola Poki ka i hoea ae mawaena o na paahao o kekahi halepaahao ma ke kulanakauhale o Piladelepia:

 Aole i maopopo ka inoa o ka uwapo alahaka nui mawaena o ke kulanakauhale o Nu Ioka a me Burukalena.

 Ua hoikeia ae he lono ma ke kulanakauhale o Berelina, o na hoolala ana no ke kipu ana o ke keiki Alii o Roumania i ka wa e weheia ai ka ahaolelo, ua ikeia e na makai, a ua keakea kokeia mamua o ka hookoia ana. Ua hopuia a hoopaahaoia kekahi poe i manao wale ia ua komo pu ma ia hana.

 

HUNAHUNA MEA HOU O NA AINA E.

 

 Ua make iho nei ma Southampton, Enelani, kekahi o na kanaka i lawelawe pu malalo o ka Adimarala Nelesona iloko o ke kaua moana ana o Trafalgar. O kona kulana he koa o na puali pukuniahi. I kona wa i make ai ua loaa iaia ka haneri me ehiku ona makahiki o kona ola ana. Mai ka makahiki 1847 mai a hiki i keia wa, ua malamaia oia malalo o kekahi haawina ku mau a ke aupuni o Enelani i hooholo ai nona.

 -Ke hanaia nei ma Enelani i keia wa he 784 moku hao, nona na tona ke huiia, he hookahi miliona a oi tona.

 -Ua pii ino ka nui o na alanui hao halihali ukana ma Enelani: i ka makahiki 1876 he 94 mile o ia mau alanui, a i keia makahiki ua hiki aku ka huina i ka 444 a oi aku paha.

 -Ehiku haneri tausani eka aina momona o Inia i hooliloia no ke kanu opiuma. Elima tausani paona opiuma i kuai mau ia aku i ko Kina poe.

 -Ma kekahi @ea i hapaiia iloko o ke kulanakauhale o Mesiko i mea kokua no na hana manawalea, ua kuaiia kekahi mau pua no ka haneli dala pakahi, a he mau kiaha wai hau no ka umi dala pakahi o ke kiaha.

  -Ua olelo wale ia he $100,000,000 ma ke gula i hunaia ma Aikupita. Pomaikai paha ka mea nana e imi a loaa. Pela paha poino paha.

 

KA ELELE POAKOLU.

 

 I keia mau la iho nei, ua ike iho makou ma na kalai manao pepa o ka Elele, ua loli ae ke kaona o ia mau kalai ana mai na kaona kalai manao puahiohio malani a kona alii kapena hou o kela mau pule aku nei o kona noho kapena ana, a i kaona kalai manao o kela mau mahina i hala loa aku nei i ke au o kona kapena mua. He loli ano keia o na kalai manao ana a ua wahi Elele nei a makou i ike ai a me kekahi poe. Malia he loli hikiwawe loa keia a me ka holomua o na noonoo kalai manao o kona kapena hou. Pela io paha, a pela io ole paha. Aka, ke ku mai nei no imua o ko makou mau nanaina a me ko makou mau noonoo, na kahoaka o na kalai manao ana a ko kapena hou, a nolaila makou i hoaiai ae nei maluna no ka like o na kalai manao ana o ko keia mau pule iho nei i ko kela mau pule aku nei. Ua heluhelu makou i ua mau manao pepa la o ua wahi Elele nei, a ua ku mai na kahoaka e hoaiai mai ana na ka lima e a na ka noonoo o ka mea e i noho a kuluma kupa i kona alo a i kaiehuia ka mea nana ua mau manao la. Heaha la ke ano o keia mau hana? Auhea la ka oiaio o na hoolaha ana a ka Elele? Hoolaha oia mamua aku nei, ua pau o mea, ua pau kona kuleana, a malalo o mea ka hooponopono ana o ka pepa, a pela aku, a ke puka nei no ia hoolaha a hiki i keia wa. E hoohalike ana anei ka Elele me ka holoholona la, ka luai a pau kii hou aku no e ai? He mau kahoaka hoohalikelike keia e ku mai nei imua o makou a me ko makou poe heluhelu. Ke nana i na hana a me na olelo a kona ona, ua like loa ia me na kalai manao a kona pepa. He okoa kana mau kamailio ana, a he okoa no hoi kana mau hana, puka ka hoolaha ma kana pepa e mea ana ua mea o mea a o mea ka mea, a i keia wa hoi ua nokeia na olelo o ua hoolaha la i ka lu ia a hooliloia i mea ole. He keu, kahi i kahi. Malia ua kuhihewa ko makou mau noonoo ana a ina pela e pili no ko makou kuhihewa me makou iho no.

 

MAI KA ONA A I KA ONA OLE.

 Aia ma kekahi alanui o ke kulanakauhale o Balatimone ma ka mokuaina o Merelana, e noho ana kekahi haole paa mau no i ka hana, a ke ohi na wahi kenikeni i ka Poaono, o kona lilo aku la no ia i ka ona a manao ole ae he wahine a he home- He wahi haole pepehi keia i kana wahine. Ke hoi i ka hale, o ka pepehi aku la no ia i ka wahine. Kahi nae i pono ai kana mau hana hoomainoino, no ka oluolu a me ka hoomanawanui o kana wahine. Iloko o ia mau hana a kana kane, aole o ia i hoopii i kana kane imua o ke kanawai, a aole no hoi ona ae e ku laua imua o kekahi aha hookolokolo. Nui kona noonoo no na kumu ana e hana aku ai iluna o kana kane, i kumu e loli ae ai oia mai ke “kane ona mau” a i ke “kane ona ole.” I kekahi la, hele aku la oia e kuai he apana lole kapolena a he pokaa kuwaina, he kui humu pea,  me elua ke pahu balala. Halii oia i ke kapolena iluna o ka moe. Kali oia no ka hoi mai o kana kane me ka ona. A hoi mai ke kane ua ona loa ia oia, nolaila, aole he hiki iaia ke hana i kana mau hana i maa mau maluna o kana wahine, a no ia kumu, ua kokua ka wahine iaia a hoomoe maluna o ka moe. Haule oia i ka hiamoe oni ole a ka ona – loaa he manawa kupono i ka wahine no ka hooko ana i kona iini. Lawe oia i na aoao a me na pono o ka lole kapolena, humuhumu oia me ke kui a me ke kuwaina ana i kuai ai, a iloko o ka hapalua hora, ua pau kana hana a ua paa hoi kana kane i ka humuhumu ia. Alaila, hoomaka ka apana hana a na ke balala elua. Lalau oia i kekahi ke a noke i ka uhau i kana kane. Uhau oia, a uhau, a uhau, a uhau. Iho ka akau iho pu me ka hema. Uwa ke kane, a hoopuka i na olelo ino, lelele i o a ianei, aka, aole he leo pane a ka wahine. Noke no oia i ke uhau. Pela no kana hana ana a hiki i ka wa i paupauaho ai ke kane. A ua ko kona iini, ua pau ka ona mau ana o kana kane, no ka mea, mamua o kona hookuu ana ae i kana kane mai ka lole kapolena ana i humuhumu ai, ua hoohiki oia aole e inu rama hou. Ua hooko keia kane i kana olelo hoohiki, pau kona ona ana a lilo oia he haole maikai mahope mai oia manawa.

 Aia la e na makamaka a me na hoaloha, ke ike ae la kakou i na hana a keia wahine i kana kane mare “Ona Mau,” e lalau i na ke balala a e noke i ka uhau, uhau, a mau, a puka na olelo hoohiki e haalele loa ana i ka rama, alaila, hoopau ae i ka uhau ana.

 

 Ua hoike aku makou i kela pule aku nei, i keia pule makou e hoopuka aku ai i ka moolelo piha o na hana hihia laipila o Kauka Pika kue ia Taramu. A ke hoike hou aku nei makou ua hoopanee hou makou no ka hoopuka ana aku i ua moolelo la a loaa he manawa kupono alaila hoopuka piha aku.

 

KA MOKU KAUA HOU O ENELANI

 

 Ke kapili nei o Enelani he mokuahi kaua hou loa i ike ole ia i kela mau makahiki aku nei, ma keia mea o ka nu paikini ma kona mau lako a me kona aahu kapa hao. Ua kapiliia keia moku kaua hou ma ka pa kapili moku o Katahama. Ke kapiliia nei keia moku me ka manao pu ia oia kekahi o na mokuahi kaua holo loa palau i na ale huhu o ka moana, a me kona lako kaua no ka hoopoino ana aku i kahi, a me ka lako kaua no ka pale ana iaia iho, ua oleloia ua ku like no me ka ikaika o na lako kaua o na moku kaua e ae. He 300 kapuai ka loa o keia moku me na tona he 7,390. He hao kila kona aahu kapa o waho nona ka manoanoa umi iniha a puni, a he huiia ka manoanoa holookoa o kona aahu kapa hao, ua aneane e piha ka elua kapuai o waho a me loko, a he manoanoa ia i hiki ole ke hoopukaia e ka poka, a hooweluweluia hoi e ka poka pahu.

 Ke paa oia a pau na hemahema, alaila, e hiki aku ana na lilo no kona kapiliia ana i ka 3,750,500, no kona mau enegini mahu a me ka iwikaele wale no, he 2,500,000 dala na lilo. O keia moku me kekahi mau mokuahi hao kaua e iho, e paa ana lakou a pau iloko o keia makahiki.

 Ua oleloia no hoi, aole he manawa e ae i ikeia ka nui o na hana kapili moku ma keia pa kapili moku mamua, i like me keia wa, iloko no o keia manawa kikina kowa o ka makahiki, a he manawa no hoi keia i ikeia ai ko Enelani hoomakaukau nui ana i na moku kaua a me na lako kaua. Ua manao waleia, no keia ano hoouluulu hoohaunaele kipi o Irelani ke kumu o keia hoomakaukau ana i na lako kaua, a ua manao waleia no hoi ma kekahi ano, he hoomakaukau hoomakaleho keia ona no ka Farani me Kina mau hana.

 

KA IKE O KE KAUKA.

 

 Ua lapaauia mai nei a ua ola ka makapaa o kekahi wahine Negero e kekahi kauka ma ka inoa o Fox, ma ke kulanakauhale o Piladelepia. Ua hanau makapaaia mai keia wahine. Ua aoo keia wahine, he kanaono ona mau makahiki. He nui na manawa o kona hoonohoia ana maloko o na halemai a ua noke na kauka i ka lapaau a he ole ke ola a loaa o ka ike. Aka, maloko o kekahi halemai kahi ona i hoonohoia ai, kahi a keia kauka nona ka inoa i hoikeia ae la maluna e noho lawelawe lapaau ana – nana i hana a lapaau a loaa ka ike i keia wahine. Mahope iho o ka pau ana o na hana lapaau, ua paluluia kona mau maka a ua hoonohoia oia iloko o kekahi rumi poeleele no ewalu la. Ua hookuuia oia iwaho mahope iho o ka hala ana o ia mau la, a i kona hoomaka ana e nana i na mea a pau, he keu a ke ano e. Me he la ma kana nana ana i ke kanaka, aia oia ma kona poo kahi i hele ai, a o ke kumu laau hoi, ua like ka nui me ka Elepani, a pela wale aku ke ano o na mea a pau ma kana nana ana. I ka po ana o ua la la ana i ike mua ai i ka malamalama, ua makau oia o lilo hou mai iaia aku ka ike a kona maka i loaa kamahao ai iaia mahope iho o kona nopouli pu ana no kanaono makahiki.

 

KA EKALESIA PAKE MA KOHALA.

 

 Ua kokoke paa ka Luakini hou a me ka hale kahu o ka Ekalesia Pake ma Kohala. He hana maikai loa keia, a he ohana mahuahua no hoi o na Pake Karistiano ma Kohala. O ka huina o na lilo no ke kukulu ana i ka luakini a me ka hale o ke Kahu, he $3,478.91. Ua kokua na pake ma Kohala, he $780., a ua kokua na makamaka haole a me na pake ma Honolulu, a me ka Ekalesia o Kohala apau, he $1,583. O ka huina nui i loaa, he $ 2,583. Koe, he $1,115 e pau pono ai ka aie. Hookahi no Ekalesia Hawaii i komo iloko o keia kokua ana, oia ka Ekalesia o Kohala he $100 ka lakou i kokua ai: a oiai o keia kekahi o na hana kuloko i noonoo nuiia ma ka halawai o ka Ahahui Euanelio nui o ko Hawaii Pae Aina, ma Honolulu, i ka malama o Iune i hala ae nei, a ua hooholoia e imi kakou i $5,000 no na hana kuloko, ua manaoia e oluolu ana na Ekalesia Hawaii e kokua i kekahi hapa o ua haawina nei no keia Ekalesia Pake ma Kohala. Nolaila, ua hooholo ka Papa Hawaii e kahea aku ke Kakauleta i na Ekalesia Hawaii a pau, e hapai lakou i hookahi Sabati kokua no keia koena aie o ua Ekalesia nei. E like me ka manao aloha iloko o kela a me keia, pela no e kokua ai a e hoouna mai i ko oukou mau kokua ia Rev. A. O. Polepe ke Kakauleta, a i ole, ia W. W. Hall ka Puuku, ma Honolulu nei. Nolaila, e na Kahu a me na Ekalesia Hawaii, eia ko kakou manawa e loaa ai ko kakou kuleana iloko o keia hana maikai. Aole hoi na na makamaka haole wale no ka pomaikai o ka haawi ana no keia hana kamahao, aka, ua weheia ke alanui, ua hamama ka puka no kakou na Hawaii e lawelawe pu ana ma keia hana no na lahui e iwaena o kakou. E like me ka pomaikai i loaa mai ia kakou mai ke Akua mai, pela hoi e haawi ai kakou ia hai.

A. O. Polepe.

Kakauleta o ka Papa Hawaii.

 

AHAHUI KOKUA I NA HOLOHOLONA.

 

 Ua hoalaia a ua hoolalaia a kuonoono iloko o keia kulanakauhale he ahahui ano hou: o ke ano o keia Aha a o kana hana nui, oia ke kiai ana a me ka hooko pono ana i na hana e maluhia ai na kino o na holoholona mai na hana hoeha wale a ka poe noonoo ole. Ua koho ia ke Komisina Enelani i Peresidena, a o ke kahu o ka Ekalesia o Kaukeano ka Hope Peresidena, a ua koho ia na luna e ae nana e lawelawe na hana a ka Ahahui, a me ka loio pu kekahi oia o W. A. Kinney. No na makahiki he loihi wale, ua ike maopopo ia ka hoomainoino ia o na holoholona iwaena o kakou. Ua kamailio ke Kuokoa no keia mea i na wa i hala, aka, akahi no a hapaiia he Ahahui nana e lawelawe i na hana e maluhia ai ke ola o na mea ola noonoo ole, a hiki ole no hoi ke pale i na hoeha ana mai o lakou iho. He hana hewa loa ka hoounauna ana i na lio kua puka, elike me kekahi mau lio e ike pinepine ia nei; o ka hookaumaha wale ana i ka holoholona me ka ukana koikoi i oi aku mamua o ka mea kupono i kona kino ke halihali, he hewa loa ia mea.

 O ka hoeha wale ana o na bipi a me na hipa maluna o na moku, e like me ka uhai ana i na huelo, oki ana i ka pahi, hou ana i na mea oi, hoopololi ana i ka ai a me ka wai, ua hewa loa ia mau hana.

  A he kanawai no ko ka aina e waiho nei, e papa ana ia mau hana, a e kau ana no hoi i ka hoopai maluna o ka poe uhai kanawai.

 Iloko paha o ka makahiki 1866, ke ole makou e kuhihewa no ka manawa, ua hoopiii o Kauka Kulika i kekahi kanaka ma Makiki, imua o ka Aha Hookolokolo o keia kulanakauhale, no ke kukulu loihi ana o kela kanaka i kona lio ma kahi hookahi me ka ai ole, a ua hoopaiia kela kanaka he elima dala. No ia kanaka no ka lio, aole no Kauka Kulika, aka, aole e hiki i ka ona o ka holoholona ke hana ino i kona waiwai iho, ua malu ka holoholona ma ke kanawai. He mau makahiki loihi i hala ae, ua pepehi ino kekahi haole i kona lio ma kekahi o na alanui o Honolulu nei, ua hoopiiia kela haole imua o ka Aha Hoomalu a ua hoopaiia he umikumamalua dala, wahi a ka mea nana i hai mai.

 O ka hana a keia Ahahui hou, oia ka nana a me ka lawelawe ana i na mea e hooko pono ia ai ke kanawai e hoomalu ana i na holoholona. Ke mahalo nei ke KUOKOA i keia hana, a ke manaolana nei oia aole ana iwaena o kona poe heluhelu kekahi mea i hiki ke hoahewaia malalo o keia kanawai. Me he mea la o ko makou poe heluhelu, he poe oulolu, a he poe aloha aole wale i kanaka, aka, i na holoholona kekahi, na mea nona ke ola i waiho ia iloko o ko ke kanaka poho lima.

 

HE KIU I HOOUNAIA E NANA I KA HEWA O KA AINA.

 

 Ma ka nana ana i na manao pepa o ka Elele Poakolu o ka pule i hala, he kahaha nui ka ike ana o kahi poe ia mau manao, i ka hoomaopopo pono ana a me ke kanana pono ana ia kalai manao ana, ua hiki ke ike pono ia, he kalai manao pepa ana na kekahi kiu, a he Elele hoomakakiu i ka hewa o ka aina. Aka, ua ike ia ke kolohe i aahu i ke koloka o ka hookamani me ka maalea nui e like me ka Iliohae i aahu i ke kapa hulu hipa, a hookahi ka hele pu ana iloko o ia puulu: pela i ike pono ia aku ai ma ia kalai manao ana ke kolohe, kona kino, kona ano, kana olelo, kona kulana, kona hiona lolelua, a ua hiki ke lena pono ia eia ke kiu la me ka pulo’ulo’u o ka naau wahahee me na papalina mino aka o ka wahahee, a he mau nanaina oluolu o ka waipahe mawaho ona me na manao huna maloko o kona puuwai, a o lakou ma ae paha. Aka, eia ka olelo a ka poe kahiko, aohe kolohe e nalo, a o ka uku hoopai no ia poe, o ko lakou iwi no; a pela auanei keia maalea nui e hoomalea nei iloko o keia mau la me ka noa huna i manao ia e nalo ana, aka, he mea pono nae ke makaala, o hooumeke a ipukai auanei kela, a papau kakou he aa ko ka hale, wahi a ka olelo.

 He mea mahalo ia na kalai manao ana ma ke akea, e like me na Hoahanau Kawainui ma, ua kalai laua ma ke ano kuokoa, no ka pono a me ka pomaikai o ka lahui, aole hoi ma ke ano kiu a hoomakakiu i ko hai hemahema, a oia kalai manao e hiki ai ke hilinaiia e ka lahui mai o a o o ka aina. Pehea nae ka mea kalai manao o ka Elele Poakolu o kela pule aku la? He kalai kuokoa ana anei ia o kona mau manao? Nona iho anei kona kalai ana? Aole, aole loa no. Ua kalai oia ma ke ano huna @ iho, a holo ma kahi e hoike kino iaia iho a hoohana malalo o hai ma ke ano kiu, me he la e imi ana i kekahi mea pohihi i manao wale ia pela e maalea ai a hiki i ka wa e ko ai ka makemake o ke “Poohina.” Ina no o ke ano kanaka nei, alaila, e lilo ana na hana hookamani i mea pailani ia, nolaila, o ke kanaka o keia ano he pono ke kaiehu ia aku, i lilo kana mau hana kiu i mea ole, aole hoi e hiki ke haawi i kulu waiu bata no kana papaa berena, no ka mea, ua imi oia i kona pono iho ma ke ano apuhi a me na hana kolohe maopopo loa i hiki ole ke palulu mai me ka ike ole ia aku.

 He kiu keia ma ke ano @ ana i ko hai manao i mea k@ a manao no laila ka pono a me ke @ ko ka hale ona, a na manao mua @ ha i @ kekahi aoao a lakou e moeuhane @ nei, a penei ko kakou wahi alanui @ ai ke ike i na manao o kela @ eia ka mea kupanaha loa, ua @ kiu he opu malumalu nona @ ka ike ole @ ka mea nana e @ kai aku ana @ he @ aku nei e nana i ke ano o ka @ he la o kona mau manao a pau k@ nei no la ma ke ano kuokoa, @ he neo a he nele loa ia mau manao @.

 Ua ane like keia kiu me ka m@ like ka huna o kona poo iloko @ a o kona kino waiho no iwaho @ io ole, a ma ia ano aole @ iki ana, @ he pee@ ,aka, ua ahu wale na manao @ hoaiai ae @ ka Elele o @ hala, a ua maopopo he mau @ nao apo -----@, @ e hookaawale aku i ka hook@ ia wahi ae oi kawowo ole ka@ ka hoomaalea ana.

 

 Ke kapili hou nei ke @ ni he ewalu mau moku ka @ elua o laua e lawe ana i na @ kanawalu@ He @ lilo no ke kapili ana o keia @.

 He eha makai a me ko lakou @ a pau i huiia, ka poe nana @ kekahi palapala hoopii i ka @ Beritania, he palapala hoopii @ makaainana e noi ana @ hale hana a pau loa ma na la @ pau. He 4,832 anana ka @ 350 paona ke kaumaha @ hoopii la.

 

NA HOOLAHA KUMAU.

 

OLELO HOOLAHA

 

 Ua makemake o KAUKA ROKEKE e hoike aku imua o kona mau mea mai a me na makamaka pu, ua hoololi ae nei oia i kona wahi noho a me kona hale lapaau, a aia ma ke kihi o na ALANUI BERITANIA a me RIKEKE.

1111 3ms.

 

W. A. KINI.

LOIO      LOIO      LOIO

  KEENA HANA: Helu 15 Alanui Kaahmanu, Honolulu.

 

KA LAINA HOOHOLO

 

KAA UKANA A OHUA O

KAUAI.

 

E haalele ana i ke Awa o NAWILIWI no KOLOA me KAPAA ma na POALUA a pau, mahope iho o ke ku ana aku o ka MOKUAHI, a e hiki hou ana ma kahi i hoikeia maluna no ka halawai ana me ka MOKUAHI ma na POALIMA a pau.

 

UKU AUHAU NO KELA A ME KEIA HUAKAI.

 

$2 . 50

 

A ma na apana mamao iki aku, e like me ka Aelike

 

No Na Ukana, He 10 Paona aole Uku.

 

 

E hoolakoia no na Lio ina i Makemakeia.

 

W. H. RICE,

                         ONA.

1118   @ms

 

LOLE MAKEPONO

Ke kuike e loaa no ia ma kahi o

Kakela me Kuke.

E laa na

AHINAHINA, KALAKOA, KEOKEO, LEPONALO, PENA, AILA, AILA HONUA, ANIANI.

NA MEA PIULA,

Kopa, Aila, Hoomaloo, Kia Kakia, Pa

keke, Tabu Kaula, Noho Lio, Hulu

Palahi, na Palumi, a he agena

no na mokupuni o Ha

waii neino na Laina

kini nao

Lainakini Maoli, Ki-lika, Palule Kalakoa,

Alapia, Kelepa, Na Lole Kupono i

ka Wawae, Palule, Huluhulu,

Na Lole Huluhulu, Na

Ka hoohelo ana, Li

Lole no pini, Li-

hilihi, etc.

A ME NA

 

Mikini Humuhumu

Makepono Loa.

A he mau

MEA AI KAHI:

KA PALAOA, KOPAA

RAIKI, PIA, HOOHU

PAAKAI, HUAALA,

PIA KULINA, KOPE.

- A HE -

Laau Lapaau Kaulana Loa

A DR. JAYNE,

LAAU HOOMAEMAE KOKO

LAAU HOOPAU NAIO,

PENIKILA, HUAALE,

LAAU KUNU.

 

Me na Laau Hamo, a Pela ’ku.

@