Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIII, Number 7, 16 February 1884 — Page 3

Page PDF (1.50 MB)

This text was transcribed by:  Patricia Ravarra
This work is dedicated to:  The Many-Pagers Volunteers, those who are devoting hours daily to this project

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Moolelo, Towera o Ladana.

KOENA MAI KA AOAO EHA MAI.

            I ka pau ana o ko ka Duke Northumberland hoikeike ana i kona manao, @@ hoi mai la oia mai kahi ana e ko ana, a na ka Makuisa Northampton i @@ni aku i kona wahi ma ke k@ ana ak@ imua o kona aha hookolokolo me ka p@le ma aole oia i hewa, aka, na @@@a mai la no ka hoopai maluna @@a.  Ua hahai pa aku la ka Ela Wawiki @@@ ka alunui hookahi me kona mau m@@, ma kona hoahewa puia ana, @ no ia mea i pane aku ai oia:

            “Ke haawi aku nei au i ko’u haoma@ k@@ ia oukou e o’u mau haku, me ke @@ ole aku i ko ka moiwahine kokua; o na hana maikai i hanaia e ka poe i @ @hewaia no ka make, ua hio ia i mea @@po wale, nolaila, e hoolooluia auanei kona kiekie, ua hookaa au i k@@@ mau aie a pau.”  Me keia mau olelo, @@nou aku la oia i ka aha hookolokolo a @@@ aku la.

            I keia wa e hookolokolo ia mei ke Duke Northumberland a me kona mau hoa make pu, he aha kanaka nui kai ha@amu ae mawaho iho o ke keena hookolokolo, e kali ana e lohe i na hopena o na paahao.  Aole i loheia na mea e @@li ana i ke Duke a hiki wale i ke ahiahi ana, i keia manawa i weheia mai ai na ipuka nui o ke keena hookolokolo, a oili mai la na mahele koa e hookaawale i ke alanui no na paahao.  I keia manawa, ua halii koke iho la ka meha mah@hia i ke anaina, a kaulona like aku la na maka o na mea a pau i ka ipuka o ke keena hookolokolo, aia hoi, oili ma la ka luna paahao me ka auamo ana i kana koi lipi me ka maka o ke koi e huli ana i na paahao.  Me keia hoailona, i ike ai ka aha kanaka ua hoahewaia na paahao, a hoike ae la i ko lakou mau manao hoapono ma ka hohola ana ae o na leo ikuwa.

            Iwaena o keia mau leo ikuwa, na loheia aku ka leo o kekahi wahine e hooana, “E nana, e nana e ka aha kanaka i ke aka o ka make:  aia la ke paa ia la ke koi lipi me ka maka i hoohuliia aku imua o na pio.  Ua ahewaia oia (Duke) e make.  E make oia e pono ai, ka mea nana i kumakaia ke Duke maikai o Somaseta !  E huro ! e huro e ka aha kanaka.”

            I keia manawa i paiakuli ae ai na paia o ka lewa me na leo uwauwa o ka aha kanaka, e hoikeike ana i ko lakou manao hoowahawaha no ke Duke Northumberland.  Iwaena o keia mau leo uluaoa me ka piha hauoli, haliia aku la ke Duke a me kona mau hoa no ka waapa a aoloia aku la lakou no ke @owera.

MOKUNA V.

            He mau la loihi wale i hala ae mai ka hoahewa ia ana o ke Duke Northumberland, aole he kauoha i haawi ia ma@ no kona kumakaia ia; no keia mau kahoaka, ua piha oia i ka manaolana e luaiele ana iaia no kona pakele.  A me keia manaolana no kona pakele a me ka minamina i kona ola iho, ua hooholo iho la oia me ka hoomaopopo lea ana, o ka haawi ana iaia iho malalo o ka hoohaahaa a me ke akahai, pela wale no e pakele ai oia.  I loko o keia wa, e kipa mau ana ka Bihopa Gadina e launa me ia no ka hoohuli ana mai iaia e komo ma ka hoomana Roma.  Aka, aole o Northumberland i luli ae mai kana mea i koho ai, ua kupaa no oia ma kona aoao hoomana iwaena o na hoohulihuli ana a ka Bihopa e huli aku ma kona aoao, iaia i ike ai i ka paakiki loa o ko ke Duke manao, @a pane aku la oia iaia, “e nui ka manawa a kou kiekie e hohola aku ai i kou mau lena ike ma kela a me keia mea, aka, aole lakou e lilo @ mea e waiwai ai nou, koe wale no ima oe e haawi ana ia oe iho malalo o ka pulama ana a ka ekalesia Roma, alaila, aole auanei he mea ma ko’u aoao e hana a@, o ka hoani wale ae no i ko ka moiwahine manao i hoopaa ai no kou make.”

            Ma ia po iho, wehe ae a ke kiai o kona keena paahao i ka ipuka a hookomo mai la i kekahi luahine imua o Northumberland.  I keia wa a ka luahine i komo mai a@, e heluhelu buke ana ke Duke ma ke pakaukau, ea ae la kona poo iluna, a ike mai la i ka luahine, aole ia he luahine e aku, aka, o Guinora Beraose ke kilokilo.

            “Heaha kau i hele mai nei ianei?” wahi a ke Duke.  “I hele mai anei oe e hoomahehe i kou maina maluna o’u me ka hoomaikeike pu mai i ko’u popilikia.  Ua hooko ia kou manao, nolaila, e hookaawale aku ia oe iho.”

            “I hele mai nei au me kekahi hapa o kuu manao no ia mea a me kekahi hapa, no kekahi mea okoa,” wahi a Guinora i pane aku ai.  “He mea kanalua nae a me ka haohao nou ke lohe, oia hoi, i hele mai nei au e hoola ia oe.”

            “E hoola ia’u ! ” i hooho ae ai o Northumberland me ke k@ ana ae iluna.

            “Ma ke ano hea !  Ua ike au, he epa ! he epa keia hana !  He hoopahenehene maoli.  E hookaawale aku e ka wahine lapuwale.”

            Pane aku la ka luahine, “aole ia he pahenehene, aka, e hoolohe mai ia’u e ke Duke Northumberland.  He mea na’u i paumako nui ai ka panai ana’ku i ka ino no ka ino, aka, ua oi aku nae ko’u aloha no kuu hoomana.  Na kou mau manao lili, i alako aku i kuu keiki hookama, ke Duke o Somaseta i ka pa-@, ep@ @@@ @@@@@ @ pela k@@ ake @@@@@@@@@ ( several words ) ia ana na @@@@

            A@a, hookahi wale no kanaah@ nana @@@ ai ae i keia ka@maha, oia ka mana @@@@ ekelesia Roma, i@a oe e @@@@ ia na @ aoao, he @@@ ma@@i auanei e @@ha, aku mahope o kau l@na, a @@ keia @@na maik@@ nui @@ @ hana ai, e moha no au i k@@@ mau manao h@na lili pilikia @ i mea ole   I hele @@@ nai au@@@@@ ia hoike ak@ @@@ h@@pakele ia kou @@ ina e @@@@ aku oe i ka aoao Pero@@@@ me ka polama akea ana i ka ekalesia Roma

            Pehea @ maopopo ai ia oe keia mea wahi a @ Duke i ninau aku ai.

            Pane aku la ka luahine.  @ mai nana no ia m@@.  Ua k@@nohia ka hilinai ia @@@ iwaena o kou mau enemi maka welowelo @a, aka nae he mau hoa’loha pumehana lakou iloko o ka ekalesia Roma.

            “O S@@@@ Renada a me Gadina?”

            @@@ @@ @ a@ ke Duke.

(Aole i pau.)

 

Ka Nupepa Kuokoa.

@@@@@@@@ ka Halepaio @@@@@@@@@@@  Keena @@@@@@@@@ Alanui Moiwahine @@@@@@@@@.

E @@@@@ @@@ mai na O@elo Hooiaha ma ke @@@ Hooponopono ma@@@ ae o ka hora 12 o ke awakea o na Poaha a pae.  Aole e @@opakaia na @@@ Hoohaha ke law@a mai @@@ o ka @ @@@ hoikeia ma@@na.  E hookopaha iku ana @ @@@ i keia @@la malena.

O na @@@ @@@ a pau a na Luna Nupepa ma Honolulu nei, e hookaa ma ke Keena ma ka @@@ o KAHALEWAI, a ma ona @@ @ @@@@@ palapala hookaa.  E hoolohe na Luna Nupepa a p@@ i keia a me ka p@@ n@ a @@@ e @@ k@@ dala ana ma ke Keena.

 

NUHOU KULOKO.

            Okaikai makani kona hou kela mau la.

            O ka Poalua nei ka la kulana aupuni – Poni Moi.

            He ike alii i ka moku kaua Rukini’i i ka Poakolu nei.

            E hoakeaia aku ana ke alanui Kalepa ma keia mua iho.

            Ua hoi mai nei ke kumu puhi ohe H Berger –aole nae me kona ohana.

            Ua hoea hou ae ka mai pilipaa o ke Kiaaina Keoni Kamaki i keia mau la––he rumatika.

            He ike ahi ka ka Hooilina alii i ka Poaha o kela pule aku nei elike me ka mea maa mau iaia.

            Iloko ae nei o ka pule mua o Maraki e ku mai ai he manuwa Beritania i o kakou nei.  O Constance kona inoa.

            Ua hakaka kekahi mau wahine ma alanui Moiwahine i ke ahiahi Poalua nei.  E kona rama paha?

            O ka hiki hope o ka mioi, maha, a me ka oioi, he hoohokaia a he hilahila.  He hiona keia i ikeia ma ka auina la o ka Poaina nei.

            Me ka manao oleia ae o ka ua kili huna a me ka anu koekoe o ka auina Poaono nei, ua puhi ae no na keiki puhi ohe ma ke kuea o Ema.

            Ua lonoia, ma ka Poalima o keia pule ae e holo ana ka Moi i Kau, Hawaii, a ma kona hoi ana mai, e holo hou aku ana no oia no Hilo ma ka mokuahi Kinau .

            He manao hoopololei i ka moolelo kaao “laau mele leo lea” o ka nupepa Elele ka i hoomaopopoia mai ia makou no ka hoolaha ana.  A keia pula ae p@ku aku.

            He kia hoomanao o ke kapena o ka manuwa Beritania Hope i make ai i Honolulu ma ka la 11 o Iune o ka makahiki 1882, ka i hiki mai nei ma ke Kalepa Geremani Kale .

            Owai la ka mea i kulaiia mai ke alanui pii o ka hale paikau i ka auina la Poakahi nei, no kona pii mahaoi kuleana ole malaila ?  Na hai e kuailo mai i ka haina o keia ninau maluna.

            “Na kela a me keia e haawe i kona auamo iho,” pela ka olelo a kahiko, a pela no hoi na kela a me keia ohana e haawe i kana iho.  E hoomaka e ana anei kekahi o ko makou poe heluhelu i keia mau kamailio ana maluna ?  Ke manao nei makou, pela ana no.

            O “Beniamina ka Nui,” he negero kiai no kekahi hale wiliko ma Honokaa, Hamakua, Hawaii, ua ki mai nei oia i ka pu a make he Pukaki i ka la 8 o keia mahina.  A mahope o kona hana ana ia karaima, ua hoao iho la oia o inu i kekahi laau make.  Aole i maopopo ke kumu o keia ki pu ana.

            O ka hopena o ke kana a wahine o hoohio ana i ka ihiihi o ka berita mare i mea ole, he hoopaahaoia ma ka hana oolea no kekahi manawa loihi i oleloia.  O keia hopena i hoikeia maluna, ua kau iho maluna o kekahi wahine i haa lele i kana kane i a hoolapuwaie pu i ko @@ua berita mare, ma ka hoopaahaoia ana no eono mahina ma ka hana oolea.  O ka kahiko hea ana no ia poe, “Lolo.”

            Ua make mainoino he kanaka Iapana ma Waimea Kauai.  Ua loaa aku kana wahine mare @ia me kekahi kanaka okoa iho, a no ia kumu ua ala ae he hoopaapaa ana a me ka hakaka a me ka make ana o keia kanaka Iapana.  He hana hilahila keia a kela kanaka Hawaii i hana ai, o ko makou ake, e kauia ka hoopai piha o ke kanawai maluna o kela kanaka.

            Mai poino a pilikia ka a@@ku kona @@@@ @@@@ i ku mai @@ @@ kakou nei i ka Poaono o kela pula, ma keia huakai ana.  Ua hoike kona kapena, he maikai a holopono kana huakai ma na @a m@a a oiai lakou mawai@@ @@ @ Tai@@@, pakele lakou mai loaa i kekahi Waipaiha@ ma ka po, a i pakele wale o lakou ma o kekahi mahi oaniani ma makani, a ! ka hala ana ae o @a Waipo@i lani ia, @a ikeia he @o wale no anana ke kaawale mai ia lakou aku.  A ma@aho aku no o kakou, ua loaa hou oia me kekahi makani ikaika oia no paha ka oaniani makani kona a kakou i ike iho nei i keia mau la.

 

Na Lunamakaainana o ke kau Ahaolelo o 1884.

Ko Oahu.

            No ka apana o Honolu, Oahu, Kaulukoa, Keau, Beka, a me Lilikalani.  Ko na apana k@a, F Brown no Ewa me Waianae.  Amara, no Waialua, Kikiia Balaono, no Koolauloa.  Asa Kaulia, no Koolaupoko.

Ko Maui.

            Lahaina, Kalua me Aholo, Kanealli me W. O. Smith ko Na Waieha.  J. Richardson, no Kaanapali.  Kamakele, no Makawao.  Gardner, no Hana.

Ko Molokai me Lanai.

            Kupihea me Nakaleka.

Ko Hawaii.

            Kope Brown no Kohala.  Kaunamano no Hamakua.  J. Nawahi me Hikikoki no Hilo.  Kauila ko Puna.  Kauhaneko Kau.  Pilipo ko Kona.  Akau.  Nahinu ko Kona Hema.

Ko Kauai.

Dole no Lihue me Koloa.  Palohau ko Hanalei.  W. E. Rowell ko Waimea me Niihau.

            Mamuli o na hoonohonoho ana a ka nupepa Gazette , ua hoike oia mailoko mai o keia mau apana koho maluna ae, ua kohoia ia mau Lunamakaainana he umi o lakou ma ka aoao aupuni a hoopili kuhina ; umikumamahiku ma ka aoao kuokoa o na makaainana, a he hookahi i kanaluaia o kona kulana.  Owai la ia ?

 

Poino na ukana.

            Ua nui ka manawa o ko makou hooili ana i ka makou mau ukana o na ano a pau i kela a me keia manawa, ma ka mokuahi Lilinoe o na mea ulu a me kekahi mau waiwai e ae ; a i ka hiki ana aku i Honolulu, ua pau aku la he tausani a he mau haneri paha i ka lawe@a ; a ina he mau ahui maia he umi a oi aku a emi mai piha, ua pau kekahi hapa a koe kekahi ; o ke kano wale no ke loaa aku i ka mea nona ia.

            Pela no hoi ma he mau pu-a ko, a he mau waiwai e ae elike me ia ke ano, ua poino no ; ina he mau pahu ukana ole mai Honolulu mai, ua pau i ka wawahiia a kiola i ke kai a e ole pela @a kiola ma kekahi wahi e aku.

            Aole nae na na alii moku i hana i keia hana ino, aka, na na kanaka malalo iho.  Eia ko lakou hemahema, o ko lakou nana pono ole i ka poe nana i kolohe na waiwai o keia ano, oiai o lakou ka mana ma ia wahi.  Nolaila, he pono i ka poe nona keia moku ke nana mai i keia leo, oiai he pono kaulike keia mawaena o na aoao elua.

            A ina aole pela, alaila, e waiho aku ana makou i kekahi hoopii o keia ano i ka makou mau Lunamakaainana, oiai ka manawa o ke kau ahaolelo e hiki mai ana, a i malamaia ka pono o ka lehulehu mai o a o o ka Paeaina.

William Kawaioni,

Hookena, Kona Hema, Hawaii.

 

Na Ninau me na Haina.

1                     Heaha ka hoohiki ?  Ka ae ana e hana i kekahi mea.

2                     Ina he nui ka mea i aeia e hanaia pehea ka hana ana ?  E kakauia ma ka pepa me ka inoa malalo iho.

3                     Ina kakau oukou i ko kakou mau inoa no ka Aha i kapaia ka Aha Hoohiki Hoolana manao, heaha ke ano?  E ae ana kakou e haalele i ka waiona, i ka baka, me na hoaolelo ino, aole loa e hoopa aku.

4                     Pehea ke hoohiki oe nou iho, e haalele i keia mau mea ?  Ua like pu no me ka hoohiki no ka aha.  Ina hoohiki oe ma ou iho, ina ae oe ia oe iho e hana i kekahi mea, aole nae oe o hana, ua haihai oe i kau olelo, a lilo oe i mea wahahee.

5                     Pehea ke kanaka i hoohiki a malama ia hoohiki ?  He kanaka hoopono a maikai ia, a hiki ke hilinaiia.

6                     Pehea ke kanaka i hoole aole make hoohiki ?  He kanaka kanalua @i@, e lilo ana paha i ka hoowalewaleia mai.

7                     Heaha ka pane maikai i ka mea e hoowalewale ana ia oe e inu i ka waiona, e puhi baka pu, &c.?  O ka olelo ua hoohiki au.

8                     Heaha ka mea kokua ia oe i ka pale ana i na haha ino ?  O ka hoohiki e mamua, aole e hana i na mea ino.

9                     Heaha ka mea naaupo loa ?  Ka hoao ole e pale i na hana ino.  E pee ana oe no ka aha ?  Mai hai aku oe, please sir.  Auhea kou makuahine ?  Ua make oia.  Auhea kou makuakane ?  Hamau, mai olelo.  Auwe !  E ke keiki, ua eha loa oe.

Nawai oe i hahau ino loa ?  Na kuu makuakane.  No ke aha kona pepehi ino ana ia oe ?  Ua ona oia, a pepehi ino mai ia’u no kuu ae ole e aihue.

            Aihue anei oe mamua ?  Ae he aihue au ma na alanui.

            No ke aha kou aihue ole ana i keia wa ?  No kuu hele ana i ke kula misionari.  A aoia au no ke Akua, a no ka lani, a no Iesu.  A lohe au i ke kanawai “Mai aihue oe.”  A ua paa kuu manao, aole au e aihua [ as printed ] hou, ina pepehi kuu makuakane no ia mea.  Aaa, mai hai aku oe ia mea iaia.

            E ke keiki, aole pono ia oe ke noho maanei o make auanei.  E kali iki oe, a e laweia aku i kahi maikai.  Thank you sir.  Aka, e oluole oe e lohe i kuu mele ana i wahi himeni i paanaau ia’u.  Ae e himeni mai oe.  Ua hieni mai no oia.  Ua kiiia aku i wahine aloha.  A hala elua hora, puka mai oia.  Pii ae oia ma ke alapii, a wehe i ka puka o ke keena ino o ua keiki nei.  Aia hoi ua make oia, make i ka hahau inoia e ka makuakane ona.  J. B. Gough.

Uhuhiia e Hawaii.

 

Mini Liilii.

            He kaikamahine Mini, he haumana no ke Kula Sabati.  E huli ana oia i ka haawaina no ia Sabati, e pili ana i ka ona me ka waiona.

            Nana oia, a huli, a huli, a loaa keia pakuk, “Aole e komo ka mea ona iloko o ke aupuni o ka lani.”  Heluhelu, a heluhelu hou oia ia pauku.  Olelo oia iloko iho ona, makena wale ka poe inu rama a ona, no ka nui o na Saluna, na halekuai rama.  Waiho oia i kona buke, a nana noonoo iloko o ke ahi.  Iini nui au e hana i kekahi mea e pono ai ia poe ona.  Aka, he kaikamahine liilii wale no au.  E ninau nae paha au i kuu mana.  Waiho oia i kana buke ma ka papa, a holokiki i kahi o kona mama, a olelo :  E mama, ua huli au i ka Haawina Kula Sabati no na waiona, me ka ona, a loaa ka pauku e olelo ana, “Aole e komo ka mea ona iloko o ke aupuni o ka lani.”  Pehea?  Aole anei oe i manao, ina hele kekahi, a heluhelu i keia pauku i ka poe ona, e haalele lakoku i ka ona, aole hoi e inu hou i ka waiona ?

            Pane mama.  He mea paha ia e pono ai ka poe ona.  Aka, o ka nui o lakou, he poe hehena no ka ona.  Ko lakou makemake nui ia.  Aole o lakou manao ma na mea e ae, ma ka waiona wale no.

            Aka, pane Mini, ua ku mau no na Saluna, e komo mau ana na kanaka e inu rama, a o na keikikane kekahi, e ao ana e inu rama.  E mama, ina he biga mana au, e hoao no au e hana i kekahi mea e poino ai.

            Pane mama.  No ke aha ke hoomaka ole e hana ano ?  Nui na keiki e paio aku ana i keia enemi, i ka ona.  Hiki anei ia’u ke hoao ?  pane Mini.  Ina pela, apopo, e kamailio pu ana au me na kaikamahine a pau e loaa ana ia’u.

            Hana no Mini elike me keia manao ona.  Halawai pu oia me na kaikamahine ma ia taona.  He manao like ko ka nui me kona.  Hui lakou a lilo i aha kokua i ke kinai ana i ka ona, me ke kuai ana i ka waiona.  Hele lakou imua o na makua, a imua o na ona o na Saluna e paipai ana me ka waimaka e haalele i ka inu ana me ke kuai ana i ka waiona.

            Owai ke hiki e ku imua o na leo paipai ikaika me ka waimaka o na keiki?  Nui ka poe i hoolohe, a haalele i ka hele ana i na Saluna.  Paakiki nae na ona o na Saluna.  Ku mau no ko lakou mau halekuai rama.  Aka, aole liuliu loa a paniia ana kekahi mau Saluna.  A o na Saluna i koe, no ka hapa loa o ka poe hele ilaila e kuai rama, uuku ka loaa, aole ola ko lakou kino ma ia loaa.  Nolaila, ua paniia na Saluna a pau ma ia taona.  E na kaikamahine Hawaii e hoohalike me Mini a me kona poe hoa.  Malia o lanakila no.

Hawaii.

 

Na Hoomakeaka.

            He ekolu tela humuhumu lole ka i hookahua iho ia lakou ma kekahi alanui ma ke kulanakahale o Bega ma Sepania.  O ka mua o lakou, kakau iho la oia i keia mau huaolelo penei a kau ae la mawaho o kona hale tela:  “Ke tela Humuhumu Lole oi aku o ka nani ma keia taona.”  O ka lua kakau iho la oia i keia mau huaolelo penei a kau ae la no hoi mawaho o kona hale :  “Ka hale Tela Humuhumu oi aku o ka maikai ma ka honua.”  O ke kolu o lakou, noonoo iho la oia no kekahi manawa alaila kau ae la oia i kona hoailona me keia mau huaolelo penei:  “Ka hale tela humuhumu lole oi ae o ka maikai o keia alanui.”  Laki loa kei tela, a pakalaki hoi kona mau hoa.  Pehea la keia !  Ua oleloia na ka oioi mua ka loaa a me ka pomaikai, he olelo kahiko@ia, a ma keia hoi na ka hope ka loaa a me ka pomaikai.

            Ahea hoi oe hana i kuu paa kamaa b@@ hou a’u hoi i kauoha aku ai ia oe e hana ? wahi a Kamika i kekahi kumeka kamaa.  Aia oe a uku mua mai i ko paa kamaa mua a’u i hana ai, wahi a ka pane.  Kahuhu ! loihi loa maoli.  O ka wa hea auanei la ia !

            No keaha ke kumu o kou paa ana i kau ekeeke dala ma ko lima ?  wahi a kekahi kane i kana wahine, no ka mea ma e hookomo au iloko o ka eke o ko’u holoku, e haule ana ia iwaho no ka mea he mama aole he wahi kene@a oloko.  Pii ae ia ka ula huhu ma na papalina o ke kane no keia pane a ka wahine, oiai ua loheia ia mau olelo ana a ka wahine e kekahi poe e iho.

            I kekahi la hele aku la kekahi wahi keiki eha makahiki ma kekahi hale amara e nana ai i ke kakiaia ana o na kapuai hao o ka lio o kona makuakane.  A i kona ike ana i ke olooloia o ke kapuai o ka lio me ke apuapu, puana ae la oia :  E, aole he ae o kuu makuakane e houuku iho oe i ka nui o kona lio ma o kau hana ana pela; ua osi ua oki.

            E Uilama, wahi a kekahi kumukula ma kekahi la hoike nui, no keaha ke kumu i puka mai ai ka la mai ka hikina mai ? aole au i ike, aka o ka’u wale no i ike no ka hikina e hoala nei na kanaka a pau a aole na ka la.  Ua maule koke ke kumu no keia pane a kana haumana––he maule hoomeamea nae mamuli o kona hilahila

            No keaha e puka mau nei o Pilipo ma na la koho lunamakaainana o na kau aha olelo i hala ae nei a me keia kau ? wahi a ka ninau a kekahi kanaka ma ka Poalima o kela pule aku nei oiai ka mokuahi Lilinoe e hoopili mai ana i ka uwapo, no ka mea, wahi a ka pane a kekahi kanaka iho, ua Puka mua no oia.  Hu ae, la ka aka no keia pane.

            Owai la o keia mau oihana, oihana loio, oihana kauka, a me ka oihana haiolelo, no ka mea, ma ka la koho balota iho nei, ku ae no kela a me keia a noke i ka haiolelo imua o ka aha kanaka nui i akoakoa ma ia la ma ke alo iho o ka hale aupuni.  Nana aku, hele e ke kamailio ana a hele i kalalau ke kuhi ana o na lima.  E na hoahanau!

            E mama ! kula kou waha e kena wahi kaikamahine, ua lawa kau mau kamailio ano ole ana, e pani i kou mau maka e kaulawaha i kou alelo, a e hoi e hiamoe.  Pehea e hiki ai ia’u ke hana i na mea ekolu i ka wa hookahi ?  wahi a ka pane a ke kaikamahine.  Nau no hoi au i olelo mai, mai hoao ao e hana i na mea he lehulehu i ka wa hookahi ? apiki no oe !

 

Heaha ka makemake nui?

            O ke alo kino paha a loihi.

            Pehea la e hookoia ai ia makemake?

            Ma ka hana pakiko ana , ai pakiko, inu pakiko, waiho loa i na waiona.

            Olelo mai kekahi kanaka, he mau kanaka ewalu ma ka aoao akau o Enelani, o ke kaikaina, hookahi haneri ona mau makahiki, a o ke kaikuaana, hookahi haneri me kanaha kona mau makahiki.

            He poe ai pakiko lakou, a ua waiho loa i na waiona, i ka rama me ka waina, oiaio no, ua ola loihi kekahi poe i inu pakiko i ka waiona, ua ai pakiko mau hoi.  No ka ai pakiko ana paha ko lakou ola loihi ana.

            Aka, ua oiaio hoi, o na waiona, me ka baka, a me ka opiuma, he mau mea hoopokole keia i ke ola kino ana.  He mea make no iloko o ia mau mea.  A pehea ? e ola loihi anei ka poe ai mau a inu mau i ka ea make ?  Mai hoao o loaa auanei ka poino.

            Mai hoopa, mai hoao, mai lawelawe, oia ka rula gula e pili ana ia mau mea.

Hawaii.

 

NA HANAU.

            Na Rev. W. B. Oleson me kana wahine ma Hilo, Hawaii, i ka la 9 o keia mahina, hanau he keikikane.

            Ma keia kulanakauhale ma ka la 4 o keia mahina, na J. D. Holt Jr. a me kana wahine he keikikane.

            Jan. 6, 1884, ma Waiau Ewa, hanau he kaikamahine na Kalepe me Kuhinu (w.)

 

NA MAKE.

            Ma ka la Sabati o kela pule, ma Kalihi-Kai, make o Mahu, kekahi o na kanaka kamaaina o ia wahi, a Luna Nupepa no makou.

            Ma Wailuku, Maui, i ka la 3 o keia mahina, make o Samuela H. Halsey.

            Ma Kipahulu, Maui, i ka la 2 o keia mahina, make o Miss Elena Wiliama.

 

HE NUI ANEI KOU MAKEMAKE I NA

MIKINI HUMUHUMU LOLE !

Ina pela, e kipa mai no ma ka Halekuai

Kakela & Kuke!

A malaila oukou e ike ai a makaikai i no ano

Mekini a WHEELER a me WILSON

@@@ $40 a @uki i ke $50 ke kumukuai

na mea hookahi.

NA MAKINI A SINGER !

ma ka $50 pakahi me ke ano

MIKINI A WILCOX ME GIBBS

@@@ ka $30 a hiki i ke $50 ke kumukuai.

I mea e pau ai ko oukou kanaka e na @@kamaka no ke

kupono o keia mau Mekini, @ nan! mai no

@@ ke ku@h@ @ha, a e ike no oukou @@

@@ @@

 

NA HOOLAHA KUMAU.

HALEKUAI HOU

CHAS. J. FISHEL.

KA WEHE NUI ANA O KA

HALEKUAI HOU O

Chas. J. Fishel.

kihi alanui nuuana ke kalepa

Na Waiwai hou o ka hoea ana mai nei no

ia ma ka mokuahi Mariposa no keia

Halekuai hou.

Na lako aahu o na Kane a me na Keiki nani

ike oleia ma ke kulanakauhale nei mamua,

a e kuaiia aku ana me ke emi a me

ka waipahe i ike oleia ma na halekuai e ae.

Na Kalakoa hou !  Na Kalakoa hou !

Na paa lole o na kane mai ka $6.50 o ka paa

a hiki i ka $3000 o ka paa.

E HELE MAI HOOKAH [ as printed ], E HELE

MAI NO A PAU

CHAS. J. FISHEL.

Kihi o alanui Nuuanu me Kalepa.

 

HALEPAI O THOS. G. THRUM

––O KA NUPEPA––

SATURDAY! PRESS me KUOKOA

ALANUI KAAHUMANU, HONOLULU

Malaila e paiia ai na ano a pau o na

            buke,

                        hoike o na Kula,

                                    hoike a na Komite,

                                                Na Haawina Kula Sabati,

            Papa Kuhikuiii o na ano a pau,

                        Hoolaha Nunui a Liilii,

                                    Balota, Lipine, Papale,

                                                Tiketa, Wahi Leta,

                                                            Bila pai hakahka [ as printed ]

                                                                        Hoolaha Kuoala,

&c.                  &c.                  &c.

Iloko o ka wa pokole a me ka auhau haahaa.

A ma ka halekuai o THOS. G. THRUM

            ma Alanui Papu , e loaa ai na

            Kalana kakau o na ano o pau,

            Wahi Leta       “    “    “

            Inika                “    “    “

            Penikala           “    “    “

                        Mea Hoopipili, buke hoomanao,

                        Peni gula a me kumu gula,

                        Kii, a me na laau,

                        Buke kii o ka ohana,

                        Buke kii a na keiki,

                        Na mea paani a na keiki,

                        Kaa a na keiki,

                        Kaa huila lua o na opio.

A he Agena no ke ana lole pepa o na

Keiki a me na wahine

No ka hoailona ana i na lole me na inoa ponoi e hookoia na kauoha a pau no na papa inoa ke waihola me keia halekuia me ka uku pu o ka papa inoa i makemakeia.  Uku no ka inoa hookahi me ka inika a me ka hulu, $1,50 ina ma ka papa inoa keleawe, a ina ma ka papa inoa dala, $2.

            O na kauoha @au mai na mokupuni e hookoia ina e hooupa pu ia mai me ka dala a me ka moakaka pono o na hoakaka ana.

THOS. G. THRUM.

 

NA HOOLAHA KUMAU.

 

J. T. WATERHOUSE (Walakaha@@).)

 

HALEKUA KUKAA NUI ME LIILII.

Ua piha pono me na waiwai makamae

hewa ai na maka i ka nui o ka lehua

Heaha no la hoi ia !

–– malaila ––

Na Apa Kilika o na ano a pau,

            Pahoehoe o na ano a pau,

                        Alapa o na ano a pau,

                                    Huluhipa o na ano a pau,

                                                Na Huluhulu @@oiu,

                                                            Na Keokeo Pa@@a,

                                                                        L@@@ pau.

Wel@na,

Le@@@,

Lainak@,

Ahina pelekane,

Na Kihei o na ano a pau,

Na Koloka o na wahine,

Na Kihei Huluhulu,

Na Kalakoa o na ano a @au,

            Na Kihe uh@ moe,

                        Na Koloka a na wahine,

                                    Na ulu K@@ka,

                                                Na ahi Alap@a,

                                                            Na Hama@a @@nui e h@lu!

 

––Eia hou.––

HE HELUNA NUI ONA PAA @OLE O NA KANE A ME NA KAMALII.

Na Apa paina maikai loa,

            P@lu manoanoa a lahi ahi,

            Huluhulu manoano @ a lahilahi,

            Na Apu huluhulu a pahee,

            Na paa lo@e huluhulu, kan@, me kamahi,

            Na @@lakoke @oloa a p@@@phoh,

            Na Palale kauia o na ano a pau,

            Na Palule keokeo,

            Na Palule kalakoa,

            Na Pale@@.

Na Papale wahine i kinohinohiia me na pua me na hulu nani, a he heluna nui @ na kane a me na kamai@ o na ano a pau

HE HELUNA NUI O NA KAMAA.

            Na Kamaa @@@@,

            Na Kamaa pihi,

            Na Kamaa huka,

            Na Kamaa lahoho,

            Na Kamaa weleweka.

He heluna nui o na Noho Lio Maikai

Na Noho Italia,

            Noho pulu mamua

            a mahope o kela a

            me keia ano.

Na Aila o kela a me keia ano.

            Na Aila honua helu i he aiai me he wai.

                        Aila pena, aila hoomaloo, aila Oliva,

                                    Aila inu, Aila lauoho,

                                                Waiala maikai.

Na Pena waihooluu line ole.

                        Keokeo,

                                    Eleele,

                                                Polu

                                                            Melemele,

                        &c.,                 &c.,                 &c.,                 &c.,

In@ iho In@ iho.

            Na ipuhao, na i@u @,

                        Na koi nui a hilu,

                                    Na pahi nui a h@l@,

                                                Na pahi olo, pakah@

                                                            Na pahi olo pa@@@

            Na tabu nui a hil@,

                        Pakele @@@ a hil@,

                                    Na lako kamana,

                                                Na lako a@ala,

                                                            Na kamaa @@o,

                                                                        Na mo@hao.

                                                                                    Na pela uw@@

Na lako hao, ma ka aina a me ka wai

            Na lako pa,

            Pa nui a liilii,

            Na bola,

            Na kiaha aniani,

            Na aniani kilohi,

            Na ipukukui o na ano a pau.

He Heluna o na mea ai.

                        Palena poepoe,

                        Palena poepoe palupalu,

                        Palena huinaha,

                        Paiaoa o na ano a pau.

            Na kamano maikai loa ma ka pahu,

            Na kamano @ini,

            Paakai mu,

            Paakai hu,

            Mauu Kaleponi,

            Palani ai a ka lio.

 

He heluna nui @o keia:  mau waiwai aiwaiwa, ko’u mau halekuai aole i pau i ka huaiia aku no oukou no e hele mai a kilohi no oukou.

Ua waeia keia mau waiwai me ka maiau, ma Pelekane, Farani, a me Amerika, no ka pono a me ka pomaikai o na kanaka Hawaii,

na kauoha mai na mokupuni e hookoia me ka eleu loa.

J. T. WATERHOUSE.

( Walakamauki .)