Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIII, Number 29, 19 July 1884 — KA MOOLELO O Kihapiilani, KA MEA NANA KIPAPA KANAHELE O OOPULOA, A ME KE ALA PUPU I MOLOKAI. [ARTICLE]

KA MOOLELO O Kihapiilani, KA MEA NANA KIPAPA KANAHELE O OOPULOA, A ME KE ALA PUPU I MOLOKAI.

[Kakal'ia no ke Kuokoa.} IKA hiku o na la, ua lohe ia ka oleio a ke 'lii Umi iwaena o na 'iii a {>au me na niaakaainana. He la nui no ke 'lii Kihapiilani e hoike ai iaia iho me nakahiko ka[>a aiii iinua o ke akua o Umi, a me kona mau aha kapu alii, a kana mau kahuna e huai pau mai ai iko lakou mau ike. Ika piha ana o na ia o ke anahulu a Umi i olelo ai, oia ka la o Kane, no ka mea, no Kane iho ka po; a he po hana nui hoi ia no na kahuna, oiai lakou e hooko ana i ka leo o ke 'lii Umi a me kona makeniake. Ma ia po no hoi, ua olelo aku o Umi ia Kihapiilani e moe kapu ia po, aole e moe pu me kana wahine, aole no hoi mc kekahi mea e ae, ua hooko o Kihapiilani i keia olelo a Umi me ka hoolohe pono ioa.

Ma ka la o Kaloapau, ua liuliu ia na mea a pau loa'e pili ana i ka oihana kahuna, a ua ike ia na makaukau me na hemahema ole. Ma ke ahiahi oia !a, ua hookaawaie ae la ke ? lii Umi i kekahi haie no Kihapiilani e moe ai me ka maluhia, aole hoi i makemake ia kekahi o na 'lii a me na kanaka aialo e hele aku ma ia haie, koe wale no kekahi mau kanaka'elua i hoonoho pu ia e Uiiii nie Kihapiilani ma ke ano lawe!awe, a e like me ka Kihapnlani mea e ai; a. o k% hoi, ua rihho o!5 me lea hoololie i na olelo a pau a Umi a ]>ela no hoi me kona kaikoeke, a ma keia wa i kaawale aku ni o Umi me kona poe kahuna i ka hale o nuia. a malaila oia 1 noho ai ia po a hiki i wale i ke ao ana.

Ma keia wa t hai aku ai o Umi i kana olelo i kana poe kahuna a pau loa. K na kahuna kuhikuhipuuone, na kilo, a me ka poe kakaolelo. ua lawelawe pu iho nei kakou a pau ma ka oihana pule a me na ike o oukou a pau no na mea e pili ana i kuu kaiko>eke alii o Maui mai, no keia la e hiki ae ai i ke awakea, nolaila, ua maikai ka oihana kahuna, a ua like na papa hana a oukou a pau loa. Ama ko'u manao ana iho, he mea oiaio, ua ae mai ke akua, ama keia la kakou e ike ai, e hoike aku ana au i kuu akua ia Kaili —A akua like hoi o kakou a pu loa, a e kau ana o Ahaula a e noho oukou me ka lawelawe j me ka makaukau ma ka oukou oihana, a na ke akuaauanei e hoike i kāhie ku ai o Kihapiilani i ka moku o MauL Mahope iho o ka pau ana o keia mau olelo ake J iii Umi, ua hoonoa ae la na kahuna i ka oihana, e iike me ka mea mau, a hoi aku la ke 'lii a me na !*>e kahuna ana.

Ia Umi i hiki aku ai ma ka hale ana i hookaawale ai no kona kaikoeke no Kihapiilani, ua hai aku la oia iaia, aole e hoi ma ka hale tne na wahine a laua, e noho no malaila laua a hiki t ka manawa e kan ai o ka aha a me na niea a pau. Ma keia wa i kauoha ai o Um» i na mea a pau ioa e hoakoakoa niai ma ka hale a Kihapiiiani e noho nei, oia hoi ka ahuula, ka ihe, a me ka mahiole ka nihopaiaoa. a me na mea pili i pa lii nui Aimoku. Aia hoi ua kukuluia he mau laau lalani ēkia hamau ma kela a me keia aoao o ke kahua i hanaia a maikai me he kahua holuala ka nmikai mai ka puka komo aku o ka haie a Ki* hapiilani e noho nei a hiki i ka puka komo o ka haie aiii e noho nei o ke lii wahme Piikeapiihni me kooa kaikoeke .1 me na lii a pau. Ao na kahuna a me na poe a j-au o u ano, ua hoonoho iike ia iakou a pau ma ke alo ponoi niai o ki|>aepae o ka puka o ka hale alii, elike me ke ku lalani ana o .na laau ohia raa keia ame keb aoaa Ai» hoi «na ka haj\ilua o keia wahi e hiki aku ai i ka puka o ka haie a ke 'iii o Maui e noho nei, aia ma keia wahi i kau iai ka alia n\ua me kona mau laau i hoo~ paa ia i ka piko o ua kaula nei i hoopaa ia ai ka aha, a pela aku ana ka lua o ka aha t a pek no a hiki ika lima ona aba« oia no hoi o akahmla y oia no hoi ka ,iha oi ioa'ku, oia no ka aha aiii—a kaubna loa iloko o la wa, a he aha keia t hookomou iloko o ke meie inoa koihooua o na 'lii nui mai ka po mal

«Ma keia wahi oko kal§lb mooleio, e ae mai ia u ka mea heh23s|lß e wehewehe i>/no aku au i ke an/' 4 O ka aha o ua Umi ::ei, a me kekah! |>oe alii e ae. ■ i mea e akaka ai ke an%fia mea i ka nanauna hou.) j Ua hanaia ka aha e lii Ime na Ikahuna ma ke ano huoi& ii ke akua, j i makemake ia ena ifyjjko mai o 1 ka pulu-niu i hili ia me he kauia iino ia | kekahi, a me he aha hoavraa ia keknhū | i ulana ia kekahi me he upena !a, me | he koko umeke-laau la kekahi. a he mau ! ano okoa ae kekahi i hana kuuelu ia. Ma keia mau ano lehuiehn wale 0 na aha a pau i hanaia e na 'iii a me na kahuna, aia ko iakou hilinai piha ma o ke akua ia a lakou i hoomana'L Nolaila, ua lawe ae na 'lii j keia mea he aha, he hoailona nana e hoike mai i ke ano 0 na 'lii nui, a oiaio mai ka lalani poloiei mai ka po mai, a ua malama pu ia no hoi na kapu o ka oihana kahuna. A elike me ia mau ano, ua hiki no i na kahuna o ia au ke ike i na mea e hana

ia mai ana-a me na niea ma kahi mamao loa me ka < : aio, me ka hooko pololei ia o na olelo a ke kahuna e hoike ai imua o ke 'lii nui. A he mea kahaha paha ka ike o ia poe ia \va ma ka noonoo o ka hanauna hou o keia au naauao, i kapa hoi he malamalama; aka, ma' ka noonoo ana i na hoohalike arra i ko lakou ike me ko keia wa, ake kulana o|ka iakou mau olelo, aole he like, pen|i paha e maopopo ai: Ikawa e nohoF/alit ana o Kaeo no Kauai, i ke n' laht£huli ae la kana kahuna a nana ac la ija ouli o ka aina a me ka lani, a ike o& i na mea e hiki mai ana ma ia mua ihp, hai ae la i kana 'lii ia Kaeo. " e KaeoSulani-e," wahi a ke kahuna, pane iho : lii e-o, hai ae la ke kahuna; keia £lii e hookauwa uei na kc akua, ka pohaku ai%.Ml«-.a Ke ia 'lii e hoala nei, e make ana ka hoa paio, a eia ka ilina o keia aiii o Kauai nei.

Eia ke ano o ka olelo ike a keia kahuna imua o ke 'lii Kaeo, o Kamehameha I. ke 'lii e hoaia ana i ka Heiau ia Puukohola, a paa keia Heiau. "Aia hoi, ua make o Keoua a ua lanakila o Kamehameha maluna o keia Pae Aina. A haawi wale ia mai o Kauai, a pda no hoi me kela kahuna e noho ana ma Waikakalaua ma Ewa Oahu, oia hoi o Kekiopilo, ka mea nana ka olelo i ike mua ma ka hihio i ke ano o ka raoku a me ke ano o ka haole, a me ke ano o ka holoholona e laha mai ana ma Ha waii nei. Ao ia mau olelo ana iloko o ia wa, ua ko na mea a pau ina ia hope iho a hiki i keia wa; a pela 110 o Kapihe i wanana ai, a me kona lawelawe ana ia Kauikeaouli i ka wa i hanau ai o Keopuolani iaia nia Ooma Keauhou | Kona HawaiL Pela no ko Umi mau lawelawe ana me kana mau kahuna, a he iua ole ko lakou ike ma ia oihana kapu, aole pela ko keia au hou e lawelawe ia nei e kahi poe kahuna. Ua hui pu me ka hoopumpuni a me ka wahahee ka nui o na kahuna e noho mai nei, a oia ka manao hoakaka oka mea kakau moolelo. A ma keia wahi e hoomaka hou kakou e kamailio no ka ke lii Umi mau hana no Kihapiilani: A mai kahi i kau ai ka ahaula, a hiki i ka puka o ka hale a Kihapiilani e noho kapu nei, aole he mau kahuna ma ia jrahr,~Zole kahi mau mea eae malaila. Ika makaukau ana o na mea a pau no ka la, ua kii aku la ua Umi nei i kana w«hine a rae ka wa : hine a Kihapiiiani a hele mai la a hiki maloko o ka hale a ke lii o Maui e noho noL A ia kkou maloko o keia hale, ua lawe ae o Umi i ka ahuula a me ka mahiole, ka ihe laumeki, ka niho palaoa, me kaloiomanu, a hoohanohano aku b i kona kaikoeke Kihapiiiani, ua kahikoia ke lii me na oihanalii a pau s a i kupono hoi ke oJelo ae oe e ka mea heluhelu:

" Lawe a'u la iinohau a ha-ha-na, A aai ka manu iluna. ,A«kc 'lii wahine hoi a Kihapiilani. a me Piikea—ua kahiko piha ia laua i naahuula, a ua humeiaua i ka ma!e>£ta me na oihana kaua a pau i feu i ka ihiihī kapu alii nuoli, a o ke lii Umi hoi ua aahu iho la oia he wahi ahuuia uuku mai kona a i aku a hiki i na poohi«t ma ke ano kahuna, aia hoi ma kona lima akau he punīu ua him&m i ka aha a paa, a ma kahi e paa ai o ka Hma, he mau hulu manu eleele uliuli poniponi, oia paha ka huhi o keb mahu o Haiulu, a o Kiwaha paha, a o ka hu!u o ka manu Alae-Nui a Hina. A ua olelo nui ia keia mau* maiiu ma * ke ano kupua, aanoakua, & me he mea la, ua I hoomana nui ia keia ano manu i ka wa i kahiko, a pela no paha a hiki i keia wa.

Aia hoi maloko o keh puniu o Kaih ke akua a Umi c rualama nei, a o u kana e hoike nei i keta La a mc na aha kapu ona, aia hoī ma ka liou heina o ua Umi nei, he peahi huniume ka pu-a niau, ia ia i makaukau ai no keia mau mea a pau ioa, ua hai aku !a o Umi i kana oleio la Kihapiilani, auhea oe t ke lii, eia ke akua iloko o keia puniu. aia hoi na aha elima ke kau mai h a me na kahuna, a eia hoi ka kaua mau wahine ua hume i ka maio-kea, a eia hoi na 'iii a me na makaainana he nui

ke nana mai nei i keia mau hoaiiona riou i keia la. Nolaila, eku maiie no auanei oe ir.a ka puka o keia hale, a o wau hoi ke hele a ma o mai me na kahuna, alaiia e nana |X>no oe ina kahuna e huli iike ana ko lakou mau umauma ilalo, oia no hoi ka manawa e hii like ai na aha elima a kau iluna, a oia kuu wa e hookuu mai ai i keia puniu me ke akua o kaua, alaila, e nana |x>no oe i ka niniu heie mai 0 keia puniu a hiki imua ou—a huli hou i ho]7e nei, oia no kou wa e hele mai ai mahope, a i hiki auanei ke akua o kaua i ka aha mua a i hauie ilalo, alaila, ae mai no oe maluna, a i pau na aha elima i ka haule ilalo ia oe i keia la, ahila, ua ike ke akua o kaua ia oe i keia awakea, a o ke ku no ia ou i ka moku o Maui, a ku no hoi kau makaia i ko kaikuaana. ( Aok ipau.)