Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIV, Number 3, 17 January 1885 — HE MOOLELO KAAO NO Ka-Mahina Malamalama [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO Ka-Mahina Malamalama

|C t Ke ki Alii o ka welau «īiu o ke aupuni 0 Hu"cd», ka Hiapaiole o na waoakua k.maka o!e 0 PuricaJia, a o ka naij hc; nana i ulupa na lua huna o oa powa. / } t 'ih iuiei no ke KUOKOA*) OK.A j*aliia iho la keia o kona hoonele ia ana i ka mea kaua ma irnn, a no keia nele ana o kona -V< ikane ia mau mea, nolaila, noho 0 :.i a!ii nei maluna o kekahi noho 1.!a nui a kulou iho la kona poo ilalo, t • ; ; wale iho la no iloko no ka laki u: i : aie ana ona me ke koi kaua, a ua oia, ina e hala ia pale ana, alai1 - :nna minute hope loa paha ia, a ia 1k-a 1 holo ae ai ka lia me ka manene o i% w! ii ma kona kino a puni, oiai hoi br.a mau olona a me kona mau io uala p 71; nna, a e pana kapalili ana hoi kom 1. uwai no ka makau nui, a holo ae 1 ke koko ma kona mau papalina me ie j'i:anuanu a e hoike ana hoi kona r:uu maka i na hiona o ka wiwo. }K mau sekona wale no keia hiohiem i ikeia maluna o ke alii, a oiai oia he kanaka manao wiwo ole i kona au e pai'i pu ana me na naira kaulana o ke i iLihiko, pela no i mao koke ae ai leua inau nanaina hakumakuma maluiu ona, a maalili ae la ka lele o kona oih loku ana i kona houpo; a ia manawa no, puapuai mai la na manao o ka mahalo no kana keiki iloko ona, a an 1 malie iho la me he wai la. Ea ae la kona peo iluna a pane aku la me ka leo k.inalua o ka hopohopo : K kuu ktiki iloha» ao!e{9to*ti e 9& [a paha ko leaua ao ana no keia la, aia ka la apopo, alaila,me na laau ihe kaua e ao ai ia oe. Aoie i upu iho, ku ana he naita imua 3 laua nei, a e papahi ana hoi ua kae'.ie'a 'a i na hulu like ole maluna o Lo'ia mahiole, he nehe ana, hula i au.\ kana pahikaua oi lua iwaho, a uhnnaikai mai la i ka MoL He elele iu i hoouna ia mai nei e ka haku puuku no ko olua paina awake?, wahi a ua tnit.\ la; aia hoi na mea ai ua makaukau, a i hakalia wale no ia olua a hiki aku. Ia wa i huli ae ai ka Moi a pane | iku la i kana keiki e hoi no ka paina i iwakea, a huli hoi aku la lakou nei. Ia I !Aou nei i hiki aku ai i ke kakela, a ku ana ma ka rumi aina, \ia hele no hoi ke jukaukau a luluu pono * na mea ai 0 ke!a a me keia ano, a haule iho ia lakou nei ma na noho no ka hoonuu ana 1 na ono a pau, a ia laua nei e hoohialaai ana i ke kuhinia o na mea ai, a e ukauele ana hoi i ka momona palupaiu 0 na io dia, pela na sela i puana ae *i i neia mau wahi hooheno oiai Iakou e kaili pau ana 1 na iini 0 n» kamahele ka leo hoene o ko Iakou mau kileo: He meli ka hoa e like ai, Waiu kahe o kanahele; Na ke kuhikuhinia i kaohi, OIu ai ko puu moni aL Pau ko laua paina ana, ua hoohaiaia t laua na koena hora 0 ka auina la ma ka makaikai ana, a hiki i ka uhi ana nwi 0 ka malu po, a i ka aneane ana *ku i na hora o ke kuluaumoe, loheia aku la ke kani kapalili ana mai o ka 0 le a ka haku puuku, a me leo hone I* no ka manu Sky Lark e uwe honehone ana i ka lewa, a nolaila, komo iho li ka manao hoohuoi iloko ona, a no uilani loa o ia mau manao iloko ona ua hele aku ta oia e ninau i kona makuakane : He o-Ie aha keia e kani nei 0 na po a pau ? Hawanawana aku la koru makuakane ma kona j>epeiao me ka hai pu aku, he o4e kela e kahea ana

1 n * haneii tausant o na tausani naita e woe ana ma ko lakou mau lua huna aku nei o ka honua, ahe eha ka mamao mai ko kakou kakela cei ; aole au i kuhikuhi aku ia oe i ko iakou wehi i noho al Aia malalo oko kakou kakela nei he umi puka e iho ai a halawai me lakou; eia ka'u kauia oe, mai hele oe ma keia mau wai hoikeia aku la f he kapu loa ia mau w *hi, aole ia'u, aole hoi i ko'u alihika* ooi, a he o!e !oa no, oiai aole lakou * ike ia oe. Pau ae la kana kamailio ua hoi aku la ka kakou koa ma kona * haule aku la e hiolani, a o kona hoi aole oia x moe iki, aka, hoila mau ia kona noonoō no ka lua o)e o kāiui keikl

I ka wehewehe ana mai o kaiao, o ka wa no ia i kani hou mai ai o ka ole a ka haku puuku, e hoala ana i na haneri tausani naita a ka kakou koa i ike ole aku ai Ika puka ana raai oka la a kiola pau mai la i ka maiamalama o kona mau kukuna ma'una o ke*ao holooke», ua ala ae ia na roea a pau a ua makaukau pu no hoi no ka palna kakahiaka, a mahope iho o ka paina ana ua pane mai la ka Moi i kana keiki : E ke keiki, i keia la au e ao ai ia oe me ka laau ihe, a ua ae aku la no hoi kana keiki a hoomaka aku ia laua nei e iho.

Ia laua i hiki aku ai, hopu iho 1a ka Moi i ka laau ihe a pane aku la i kana keiki : Aia ma ka rumi helu 78 na ihe kahi i waiho ai, a o ia mau ihe, na ka poe naita kuahinahina he 52 e noho mana maluna o na kakela he umi o keia mau lalani mauna i na au i hala aku la, aka, ua pau ko lakou mana, ua haule ko lakou maluhia, a ua palukulukuia hoi ko Iakou ikaika e kou makuakane nei, nolaila e kii oe i ihe nau, a lawe mai maaneL laia i komo aku ai ma ua rumi la, ike aku !a oia i kekahi ihe nui e kau ana ma kahi i hoailonaia Helu Ekahi, 'alau aku la i? a hoi aku la ma kahi a kona makuakane e ku mai ana. O ka ihe a ka kakou eueu e hali mai nei, oia no ka ihe a ka naita o ka Hulu-lelolelo a o ka ihe hoi a kona makuakane e paa iana, he īhe ia o na waihooluu like ole ! elima Ia laua e ku ana me ka makau- | kau, ia wa i haawi mai ai ka Moi i kekahī hoailona, a hoomaka ae Ia laua e oniu 1 na ihe, a emoole uina ae la na ! laau a laua nei, a iloko o na hora elua 0 keia mokomoko ana, ua hiki pono ole i ka makuakane ke hapai ae i kana ihe a waiho aku i hookahi pahuna ihe i koe, a o ka pale wale 1H0 la no ka mea j |)ono iaia, oiai kana keiki e hoike pau «liniu ana kime ihe nui mao a maanei o kr>na kino, a e olapa hiau ana na huna ahi maluna o ka laau ihe o kona niakuakane oiai oia e pale ana me ka hiki pono ole no kona pono. Iaia e hoomau ana 1 ka pale me ke< ano hopohopo, ua hoopuiwa koke ia ka Moi i ka ike ana iho <:a haki pu kana ihe i elua pauku, a o ke kolu hoi ia o kona hoohokaia ana i na mea kaua, no ka mea, ua loae pono aku la kana laau ihe i kekahi hauna ihe ikaika a kana keiki. No keia hoonele hou ia ana ona 1 na mea kaua, ua huli ae la om pane aku la i ka kakou koa : E kuu keiki e, aole o'u mea nana i hoonele i na mea kaua mai ka la i Kau iho ai ka inoa naiu maluna o'u a hiki i keia la a'u e ao nei ia oe, a ke kokoke mai nei na la 0 ke ohohina e kau iho maluna o kou makua nei, akahi no au a īke i ka mea nana wau e hoohoka i na mea kaua.

Ma keia wahi e na hoa hoinainau o keia ilihia, e huli ae kakou a nana aku i ka wakuakane hookama a ka kakou koa a me kana. niau mea kaua i pau ae la i ka haihai i ka naita opio. O ka pahikaua i haki pu ai i ka la mua, oia no ka pahikaua a ka naita pilikua o ka mauna Mahina, ka mea 1 kapa i kona poo he liona, a o kona mau wawae he umii na ke tiga, aka, ua noho pio oia malalo o ka ikaika o ko ianei makuakane. O ke koi kaua oi iua hoi, na ka naita hoi o ke Kapakila Eleele, ka po wa kaulana o na lalam mauna o AtelaO ka laau ihe hoi, na ka naita po* wa kaulana o Asia holookoa, a oia hoi ka naita o ka Hulu-kila; pela iho la na hoakaka ana no na mea kaua a ua Moi nei, a malaio hoi o kona ikaika i noho mana ai oia maluna o lakou, Ua ioaa ia oe ka ikaika Ju& ole, wahi a ua Moi nei i kana keiki, a koe wale no keiii o kou komo ole i ke kapa kila, nolaila, ina he mea oluolu ia oe ka ae ana mai e aahu i kc kapa kila unahi daimana deragona o ko'u kupunakane ku> akahi, ka mea i nohoalii maluna o ke ao holookoa, na mauna eehia, na puu anoano, a me na lua huna o ka honua nei, noUila, e ae mai i ka'u noi e kuu keiki Panemai ta kai>a kelki, e ka makua, aole i !awa ko*u ike # aoie hoi i pau loa na mea kaua i ke ao ia e a*u, a nolaiia, e kaU ko'u komo ana i ke kapa kiia, a na ke au #0 ka manawa e hoaahu mai ia'u, aka, e hoomau mai i ke ao ana. Noho aku !a no iaua nei me ka hoonaau ia no o ke ao ana ma na mea aku i koe, a peia no ko iaua nei noho ana a haia na mahina he umi, ua nui ka ike t ioaa i ke koa opio a iua oie no hoi kona ikaika i ot aku maa)uro oa tan tani enemi e ku nm ana mamoa ona. I ia piha poao ana iaia o ka makahiki »ei ma kek ao aoa, ua papahi pooo

iho Ia ka kakou eueu 1 ka ike a kona makua hookama i ao aku ai, a he palena ole hoi kona ikaika ma ka la«rela«re ana i na mea kaua, a ma kekahi la ui pane aku la kona makuakane iaia : E kuu keiki, ma ka hora ewalu o keia kakahiaka e hookuku ia ai kou akamai me na naita kiai puka he umi ma ke ku pakahi ana, a ma o lakou !a e hoike ia ?i kou akamai a roe kou ikaika pu. F hoomanao e na makamaka heluhelu, aole ka naita opio 1 hoikeike iaia iho i ke akea, aole no hoi i hoike i ka haule ana o kela poe naita he kanalima malalo e kona īkaika oiai lakou e akeakea aku ana ma ko ianei alahele, aka, e kamau iki iho ka ono a hoea aku.

} Ika hiki ana mai oka manawa i hoike mua ia ae la, o ka wa no la a ka ! Moi i kauoha aku ai i kona haku puu|ku e kahea aku i na naita kiai puka he ymi a akoakoa aku imua ona me na pono kaua o kela a me keia ano, a e kahea hou aku oe i umi naita hou ilalo o ka honua nei i poe nana e kiai na puka he utni. I ka pau pono ana 0 na kauoha a ka Moi, ia wa no i kani maohe. ohe aku ai ka pu dairaana a ka haku puuku, a emoole k u ana ua poe naita la i lako pono me na pono kaua o na ano a pau, a ua hele no hoi a lehau na mea nani maluna 0 lakou, a he mau alii maopopo ke nana aku. A hala ae la' he mau minute o ko lakou ku ana, ia wa no i owe like ae ai ha pahi a olinolino ana na maka i ka la, a la wa i pane nku ai ka haku puuku : Eia na naita i makemakeia i makaukau me na | mea kaux E lawe akn ia lakou ma ke j kahua paio helu ekahi, wahi a ko lakou alii, a me hu ana na ka makani ku ana iakou nei ma kahi i kauohaia, aia keia i kahua paio iloko o ka uiulaau.

Maopopo iho la 1 ke alu ua maKau'* kau na mea a pau. ae h qia ika na kapa kila a me na mahiole kila, na hulu a me na pono kaua a pau, no ka tnea eia ka manawa e hoike ia ai kou akamai ma ka oniu ana i na mea kaua a'u i ao aku ai ia oe, a o kou la keia e ailolo ai, a e paio aku ana oe me kuu mau naita kiai puka no ka make a me lee ola, a i lanakila oe maluna o ua poe kae'ae'a la, alaila keiki oe na'u, a o ka I pahu hopu no keia paio ana, e hookuku ana oe rac ka poe a'u i kaoa aku ai he mau bulu, a i loaa ka mahunehune 1 kou kino a make paha oe, alailla aole hj mea nana oe e uwe, a nawai la oj e kanu, e pau ana paha oe i ka ai ia e na holoholona. (AoU ipau )