Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIV, Number 24, 13 June 1885 — HE MOOLELO KAAO NO Ka-Mahina Malamalama [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO Ka-Mahina Malamalama

Ke Keiki Aiii 0 ka welau anu oke aupuni o Hinedu t ka Hiapaiole o na waoakoa kar:aka ole 0 Punealia, a o ka naita hoi nana i ulupa na lua huna o na powa. ( Kakauir ne ke KL'Oh'OA.) EKUU keiki aloha, me he meala e liio ana paha ka lanakila ma ka aoao oka naiia maiihmi. Pane aku la kana keiki, aoie au i moeuhane mua e kaa aku ana ka lanakila ma kona aoao, no ka mea, aole ana mau hauna pahi ikaika i hoomanuheu aku i ko kaua moho, aka, ke pale wale ia !a no kana mau hauna pahi me ke aheahe malie, a ke halia mai nei ia'u e hahai ana no ke au o ka lanakila ma ka aoao o ka naita puuwai liona o na kakela hui Oiai ke anaina kanaka e makaikai la i na hauna pahi koikoi a ka naita nunui 0 Aikupika, a me na pale akamai a ka hiena o ke kakela Omaomao, ua loheia aku la ke kani ana inai o ka o-le e kahea ana i na moho o ka la e hoomaha. Ma keia paio ana a laua aole hookahi hauna pahi a ka naita puuwai liona i hahau aku maluna o ka nunui, oiai ka iala pahikaua e pinapinai mau iho ana 1 ka haule maluna ona, a nolaila he pale wale no kana a hiki ika hoomaha ana

Huli ae la ua mau moho nei a hoi aku la no na hale lole; haawi mai la ke anaina kanaka i na"leo mahalo ia laua no ka mea, he hora okoa keia paio ana me ka loaa ole ia laua a elua he wahi hookanaaho iki no hookahi minute. 0 keia man.iwa no hoi a laua e hoomaha nei oia no ka hora 12 ponoi o ia la, a noiaila, ua hopmaha iho la na lealea no ka paina ana, a ia wa i haupa iho ai na naita a me na makaikai no ka hoopiha ana aku i na lua a ka houpo lewalewa. Hala ae la he hora okoa ma keia hoomaha ana, pau ae la ka paina ana a kela me keia, a hilinai nui ae la ia Puna kalele ia Kau, ia manawa no i kani mai ai ka leo o na mea kani, a hauwalaau ae la hoi ka leo o na makaainana, a i ke kuu ana iho o keia mau uluaoa, poha mai la ka leo o ka o-le a ka haku puuku, e hoike aku ana i na moho kaulana o ka la e liuliu no ka halawai hou ana he alo a he alo ma ke kahua paio, a e ike ia ka mea oi o laua ma ka ikaika Liuliu ae la ka nunui iaia iho, kahea aku la ia i kona puali naita e nee mai imua ona } a ia wa i pane aku ai oia nie keia mau huaoleio : E a'u mau keiki, e nana ae i ko oukou alii ma ke kahua, a i ike oukou i ka lanakila ma ko'u aoao, e hoomanao iho ka hoi oukou aole loa i poho ka au ana mai maluna 0 na ale ahiu o ka moana; a i make hoi au ma ke kahua, alaila e hele ae oukou a paio aku i ka mea nana au e kulai mamuli 0 ka hanohano o kua inoa naita.

Poha hou mai !a ka leo o ka o-le no ka lua 0 ka manawa, a emoole oi!i like mai ia na naita mai ko laua hale lole mai maluna o na lio, huli aku la ka naiia malihini no ka akau, a o ka puuwai liona hoi no ka hema, a ia laua i hele ai a hala na anana he ehiku haneri mawaena o laua, huli like ae la laua a nana aku !a kuhi i kekahi, ike pu ta aku la ua mau naita e hookuene pono ana ka noho, a ia wa no i unuhi like ae ai Inua i na makakih a olapa arta iwaha Kmoole, holo ae la iaua me ka puahi nni. e maalo ana i ka maka o ke anai* na me he oloīo la na ka pua i pana ia, a he mau sekona heiu wale no, halawai ae ia laua me ka ikaika loa, a kani oeoe ae )a na meda)a kiia. I keia manawa i ikeia aku ai ua mau naita la e haa* wi ana i na hauna pahi a ke akamai me na pale ana a ka e!eu t a ua hoikeia mai la no hoi ko iaua akamai holo lio, ke heie !a na hauna a halahu wale no i ka alo ia, a aohe loaa aku o ke km% Hala ae la he hapalua hoea ma keia paio ana me ka hahana a me ka hoo maha ole, a Huiiu iki t ikeia aku ia ka nunui e pahu iho ana t kana pahi ilaio 0 ka honua. Ma keia hana ana he hoike ana li i ka hoaiiona he manao kona 1 ka naita puuwai Hona, Kaohi mai la ka nunui i kona lio a peia f«u no me ka lio o kona hoa paio, a ia wa i nana mai ai ua nunui b i ke kae'ae'a o na kakeh hui me na maka hulili o ka inaina i paila ia, a pane mai la me keia mau oiela K ka naiia nona ka puuwai iiona, ua ioihi a ua !awa }>aha kou hoohoka ana i ka'u mau hauna pahi punahele ke pa* ie ae oe i keia hauiu pahi hope lua a'u

; a o ka ai hope loa no hoi ia a kuu puuj wai i j>auieie ai aoie he pale ! na e paa ai | a aole hoi he alo'na e hala ai, oiai oia ka hauna pahi hookahi nana i hoohoka aku na kupua o na hilana o Abcsenia a 0 na olali nana i kipapa na lua noho o na moo kua kalakala o na kapa o ka muliwai a ano, e pale nou iho. Ia wa no i hahau mai ai ua nunui la 1 kana pahi me ka ikaika loa maluna o ka naita puuwai liona, oiai oia e anehe aku ana e kamailio. Ike ae la ia ika malu ana iho o ka pahi maluna o kona hokua, a ia wa i umii iho ai kona mau wawae me na kui kepa ma ka aoao o kona lio, a lele aku la imua me ka eleu launa ole; hoao hou mai la ka nunui e hahau me kona ikaika a pau, a mamua o ke ko ana o kona makemake ua haule aku la ia ilalo aohe ona poo.

Ikeia aku la ka naita puuwai liona e kikahkaha hela mao a maanei o ke kahua paio, a e owiliwili ana i kana pahi maluna ae o kona poo, a ia wa no hoi i ikeia aku ai kekahi puali naita nui launa ole e holo mai ana a hoopuni ae la ika puuwai liona, a pane mai la ko la'kou alakai : E like me ka make mainoino au i kau aku ai maluna o ko makou alii, pela auanei e loaa ai na hoopai i oi aku mamua o kau i hana ai maluna o kou kino. Oiai kela puali naita e anehe mai la e lawe i ke ola o ka puuwai liona, lohe ia aku la koua leo i ka poha ana mai, a na ia leo 1 hooku hou aku ia lakou me ka hoopuiwa nui ia, a o na huaolelo i pane ia aku, oia no keia : Ena naita malihini, mai hoao mai e wawahi ae i ke kapukapu a me ka ihiihi o ka la nona neia mau hauoli a kakou e luakaha nei, a mai manao iho no hoi he rula ia no ka oihana a oukou e hiipoi nei ka lele aluka ana mai maluna o ka mea e ku hookahi aku nei, no ka mea, aole oukou i ike L kahi e hoea mai ai kona mau kokua, a luku ia oukou a pau.

Aole i pau pono ae na olelo a ka naita puuwai liona, oili mai ana he 15 naita i lako pono me na mea kaua, a ma ko lakou mau lima e olinolino ana ka lakou mau pahi, a i ka wa i ike mai ai ka puali naita o ka nunui ia lakou, ua holo ae la ke anu maeeie o ka weliweli iloko o lakou, a ia wa i lele like iho ai lakou ilalo a haule nui iho la ma ko lakou mau kuli me ka puana ae i na leo noi e kala ia lakou. Ku hou ae la lakou iluna a kau ae la maluna o na ho, a i ko lakou alawa hou ana mai i na pukonakona o ke kakela, ike inai la lakou i ka naita o ka puuwai liona e kuhi ana kona mau lima ma kahi a ka Moi me ka naita opy3 e noho ana a e nana mai ana i ka lakou mau hana. Hoomaopopo iho la ka puah naita e kono ia aku ana lakou e hele aku imua o ka naita opio, no ia mea huli like ae la ko lakou mau lio a holo aku ia no kahi 1 kuhikuhiia aku. He manawa pokole ku ana lakou ma kahi a na 'lii e noho: haawi aku la lakou me na leo 0 na mahalo kiekie a me na hoomaikai palena ole, a huli aku la no na halelole. Kii ia aku la ke kino make o ka» nunui o Aikupika a weheia ae la kona kapa kila, a ia wa i īkeia iho ai ma kona pale umauma ke kila nui o ke aupuni me kekahi buke kuhikuhi o na lua huna a pau he elima haneri ma na mauna me na lae laau o Aikupika.

He hapalua hora mahope iho o keia mau uluaoa, poha mai la ka ole aka haku puuku, e hoolale aku ana 1 na naita i koe e puka mai no na lealea i koe. Emoole kani hou mai ia ka o-le a ikeia aku ia ka oili ana mai a kekahi puali naiia maluna o na lio.