Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIV, Number 30, 25 July 1885 — KA MOOLELO KAAO O Kahanuopaineki, Ke keiki alii o ke aupuni o Italia Ka Olali o na Waoakua o Arabia, Ka Naita nana i kuekaa na lua huna o na Powa. [ARTICLE]

KA MOOLELO KAAO O Kahanuopaineki, Ke keiki alii o ke aupuni o Italia Ka Olali o na Waoakua o Arabia, Ka Naita nana i kuekaa na lua huna o na Powa.

I ka hala ana o na la elua o keia hoomaha ana, a i ka uhi ana mai o ka po ua liuliu hou ae la ka lakou huakai a pii aku la. O ke kumu nui hoi o keia hoomaha ana o lakou, oia no ka hoomaha ana i ka maluhiluhi o ko lakou mau lio, oiai o ka 'poe a lakou e aa aku nei e paio, he poe wale no i lehia ma na mea kaua a pau, a ua hke a like pu ko lakou makaukau; a <>4 a makuakane hoi o ke alii opio, ma ka eleu wale iho no kona, a he oi wale aku no ka olali opio. I ke kokoke ana aku, ua pane mai la ka makuakane o ke alii opio, e j aahu lakou i na koloka loloa, a e lele j hoi lakou ilalo a e hele wawae, no ka j mea, oia ka hoailona ma ia wahi. Lele ino la lakou ilalo a hoomaka iho Ia e aahu i ko lakou mau koloka loloa, a hoomaka aku la e pii wawae. Ia lakou nei e pii ana, lohe aku la lakou i ka halulu mai o na kapuai lio; a iloko nae o keia manawa, ua lolohi loa na puali naita he hapalua mile ke kaawale ma ia lakou aku. Aole i liuliu, ku ana imua o lakou nei he 15 mau naita i lako pono me na mea kaua, a pane mai la ko j lakou alajcai: Ma ka inoa o ko makou alii a Moi hoi e noho mana ana maluna o keia mau ululaau, ke kauoha aku nei makou ia oukou e ku a e hai mai i ko oukou mau inoa, a ina aole oukou e pane mai, alaila, e nookau aku no ko makou mau lima i ka hoopai maineino maluna o oukou. Auwe na huaolelo o ka inaina i pa-e mai me ka weliweli ma ko lakou nei mau pepeiao. e hiki ole ai ke hoomanao ae no ka loaa lie palekana, aka, no lakou nei eha, aohe i loaa hemakau a rae ka hopo iloko o kd lakou mau puuwai, aka, o ke koa a me ka wiwo ole ma ko lakou mau umau ma i na wa a pau. I ka lohe ana o ka makuakane o Kahanuopaineki i keia mau olelo, ua poha aku la kona leo me he pukuniahi la, Auhea oukou e na naita maikai, o ko oukou alii, e hoi aku oukou a hai aku iaia, Eia ma ke ala e hiki aku ai imua 0 laua t he pualikaua nui e hele aku ana e kau i ka hoopai maluna o laua, a ina ua makaukau laua e kue mai, me laua no la, a ina e mihi mai laua, alaila e ola no laua; a ina aole, e make no laua e pono ai, i hoihoi ia mai ke poho o keia mau kapuai o ka luhi ana mai nei, oia ia i lohe oukou. I ka lohe ana o ua poe naita kiu nei i keia mau olelo, ua hoohuli koke ae la lakou mau ho, a no ko lakou home ka pahu hopu, I ka hiki ana aku o lakou imua o ko Ia kon haku, a pane aku la : E ko makou haku, eia'e raa ke ala e hiki mai ai 1 o kakon nei he puaii kaua nui e hele mai ana e hui me kakou, a e kau mai ka i ka hoopai maluna o kakou; <*hta tausani ko lakou nui ? aole makou i

ike, aka, o na poe hele wawae ka roākou i £e; a ehia poe hele wawae, a heaha ko lakou mau kahiko ? He eha ko iakou nui, ao ko lakou mau aahu, he mau koloka loloa e like me ko olua, a ua like loa ka hanaia ana me ko.,g|t% mau kolokx - - ...... ... . .. .:••■• '• ■ ■ Ī KA lohe ana o ua mau aiii neH* ua pane aku la laua : Ae, aole kena he mea e, aka, o'u mau kaikaina 'ku la no me na keiki a makou, e hele mai ana e hookau i ka hoopai maluna o'u a me ka makuakune nei o makou; nolaila, eia ke kauoha ia oukou, e holo aku oukou'a loko oko kakou mau lua huna, e kuahaua aku i na naita he 6v,0- / e puka koke mai lakou i waho , , , . me ko lakou mau pono kaua a pau, ~. , . ?n e huhae la maua a kahi e loaa ai. i he ana o ua poe naita kiu n& . kauoha, hoohuli like ae la V ,* * lakou mau lio a holo aku 0 kou mau lua huna. Ika haj 00 0 , , āia ana aku '' nnii-a.ney.no k?-* . , , . o ua v iu:; 1 kauohaia me ka hooko pono ana ia kauoha, lalau aku la laua i ko laua māu kapa kila a komo iho la. a uhi iho la ko laua mau koloka loloa, a o ka laua mau mea kaua, ua kakuā ae la ma ko laua mau puhaka, a kauoha aku la i ko laua mau ukali e kai mai mahope me ko laua j mau lio. Huli aku la ka makuakane a kamailio aku la i kana keiki : E kuu keiki aloha, ke hai aku nei au ia oe, ua kokoke mai i keia manawa ka pahu hopu oko kaua mau ola, no ka mea, ke hele aku nei kaua e paio me kou mau pokii, na kanaka 1 weliia e ke ao holookoa; mai kuhihewa ka manao e kuu keiki e lanakila ana kaua maluna o kou mau pokii, no ka mea, o ko laua eleu ma ka oniu ana i ka laua mau mea kaua, ua like ia me 26 imo ana aka maana a ka maka, a oka oi o kou pokii, he 8 ia imua o kou; nolaila, e kuu keiki, e aho ko kaua haawi pio aku malalo o kou mau pokii mamua o ka ulaula

ana oke koko oko kaua mau kino i ke alanui; a eia no hoi kekahi, o ke keiki a oukou, ua kaulana ma na aupuni a pau, aohe ona lua e loaa ai ma ke ao nei; nolaila, e maliu mai oe i ka'u noi, a e loaa no auanei ia kaua ke ola loihi ana ma keia ao. Ua oleloia no hoi, o ka eleu o kou mau muli, ao'e ka ia 1 heluia imua o ka laua keiki; a ina pela, alaila, aole auanei e lanakila ana ko kaua mau naita maluna o lakou. Me ka puuwai i piha i kn inaina, ua luai mai a oia ina huaolelo wela awahia : E kuu makuakane aloha, aole au e haawi pio aku a hiki i ko'u lilo ana 1 haku maluna o lakou, a e puhi ola ia lakou e a'u, oia la i lohe oe; aole loa au e emi « hope a hiki ika wa eku ai imua oke kahua paio i keia po. a i kakahiaka paha. A wahi a kona makuakane : Ina e mau oe ma kou manao, alaila, ehia ka hoi ka mea aloha, o na iwi i ka waiho iho i ke ala me na alina a ka maewaewa e kau ana maluna o ko kaua i mau kino. i

I ka pau ana o ka iaua mau kamailio ana, hoomaka aku la laua e iho ma ke alanui e hiki aku ai imua o ko laua mau enemi. Iho aku la laua nei a he wahi haiki o ke alanui, malaila laua kahi i kali aū O keia wahi, ua kapaia o ka Luakupapau o ka malihini; a aia no hoi ma keia wahi, ua kukuluia he mau pohaku, kahi e noho ai o na kanaka; a i -ka e hele aku ai a kokoke malaila, o kona hanu hope ioa ia a kakaa aku kona kino i ka pali, a o kona lua kupapau aku la no ia, a malaiia laua kahi i noho ai. Aoie i iiuliu ko laua noho ana iho, ua ike aku la iaua i keia poe e pii wawae aku ana. Ma keia wahi e na hoa hooipo o ko kakou nanea, e huli ae ko kakou kamailio ana no ka mea nona keia moolelo. Oiai lakou nei i i |pil aku ai a kokoke ma kahi a ko lakou | ! mau enemi e noho ana; ua huli ae la ; ka makuakane o ka olali opio a pane mai la la Kahanuopainekī : £ kuu keiki, aia ma kela wahi haiki e waiho raai nei mamua o kakou, ua kapa iho ko makou makuakane» he luakupapau no oa malihini e hele ana ma keia aianui; nolaila, e kuu keiki, e malama loa kakou, aole he mea e pakele ma kela wahi; ina elua mea e noho ana ma kela wahi, a hookuu mai laua i ka make maluna o ka mea e hele aku ana ma ia wahi, e loaa pono ana oia a make ?oa; nohiia, e ka maua keiki, e kali a e nana pono aku ma, ke kua o na pohaku ioloa e ku mai la. la lakou net e nanea ana i ka otu o, ke kthau, i ke kokolo mai hoi a na makoni anu ma!oko mai o na lau laau» aia

; hoi, lohe aku la .lakou nei i kekahi ha' I lulu ma kahi mamao, e holo pololei i mai ana imua o lakou nei, huli ae la |ka makuakane o ka olali opio a pane imaila: E kuu na pMali o'u a me ka I makuakahe o maua, ke holo mai nei imua o kakou me ka puahi nui. Oiai ke Aliiwahine okapo e pii malie ae ana a e kau aheahe ana i ka lewa )aii^ ua hoike mai la oia i kona . ' aol£v ; . . , i-io >hoi he mea kme kanu&a e ihklp; . , lehele 1 Da maU l mai kona malamalama akū . </oie i huliu, ua hoea mai la ka maka mua o ka huakai ma ua wahi haiki nei, a ike ia aku la ke ku ana ae o keia mau kanaka elua ma ke kua ae o ua mau pohaku la a hui pu ae la me ka huakai. Aole i liuliu, ike aku la lakou nei i ke emi ana aku o ua mau lio nei, a noho iho la na kanaka ilalo. Ia wa no i puka aku ai kekahi leo nui weliweli mai ka makuakane aku o Kahanuopaineki, ika i ana : E na kanaka puuwai eleele, i hoopihaia ko olua puuwai me ka lapuwale a me ka manao aloha ole i ka'u keiki a me a'u pu. Heaha ke kumu o ko olua pee ana ma ia wahi ? E manao ana anei olua oko makou mau lua kupapau ia ? Ke hai aku nei au ia mai ko io no paha ko olua manaoinahe poe malihini makou ma keia wahi, aole, aole loa e ko. Ina he manao ko olua no ke kaua, e hele mai a halawai he alo ahe alo, aia wa olua e ike ai i na lima wikani o na keiki o Arabia, e kaulaiia ai ko olua mau iwi i ka la, a o ko olua mau io he ai ia na na manu o ka lewa. I ka lohe ana o kona makuakane i na olelo a kana keiki, ua pane mai la oia me ka leo nui : Ekuufc^dJb| ino, a na i kau pahikaua me kou luaui nei,

aka, me kau keiki e hoohana ai keia mau lima, ka mea aole i ike kou mau maka i ka ehaeha. Ika lohe ana o Kahanuopaineki i na olelo a kona kupunakane, ua pane aku la oia :ue ka hopo ole : Eke kanaka i hapauea, mai aa e hakaka mai me ka mea e kamailio aku nei imna ou, no ka mea, he ahi ia ahe wela; ano kou palupalu, aole au e hookau aku i ka maka oi o ka'u pahikaua maluna ou, aka me kuu lima no e hopu pio aku ai ia oe a e lawe no au ia oe i kuu aupuni; a ina ua makau kau, e hele mai imua o'u a e hoao kaua. E kahi keiki ai-waiu, e ike koke no oe i ka make mainoino e kau aku ana maluna ou, a o kona wa no ia i hele mai ai imua oke koa opio. Ia wa no i hooholoia ai na olelo hoohiki : Ina e pio o Kahanuopaineki, alaila e lilo ke aupuni o Arabia a me na waiwai a pau 1 ka olomana kona hoa paio; a ina hoi e pio ka elemakule, alaila lilo na waiwai a pau o ko lakou mau lua huna no ka olali opio i

Aole i holo pono keia olelo hoohiki, ua leie koke mai la ua olomana nei imua o ke koa opio, a me ka pane leo ole, uhau mai !a oia i kana pahikaua, oiai ua opio nei e ku nanea ana a e hoolohe ana hoi i na olelo a kona makuakane. He oaka hulali ana ka ua opio nei i ike, a hoomanao ae !a no kona pakele. He imo ana na ka maka, aia hoi ua opio nei e ku ana ma kahi he ewalu iwilei ke kaawale mai ka elemakule mai, a īke ia aku la ka hina ana aku o elima kumu laau nui i loaa pono aku i keia hauna pahi a ua olomana nei'me ka ikaika mai ka pakele ana o ka olali opio. Ia wa no i hemo koke ae ai ke koloka o ua opio nei a hulali mai la kona kapa kila, a unuhi ae la i kana pahikaua oi lua, a la wa no i poha mai ai ka%o o ka o le a ka haku Makuisa, a o ka wa no ia o ua mau moho nei i hookuene pono iho ai no ko ia.ua mau | kulana- Ikeia aku ia olomana e hoo kokoke mai ana i ke koa opio, a pela pu no hoi laua a elna. No ka ulupuni ! loa o ka olomana i ka huhu no ka hoo ; hokaia ana o kana hauna mua, uhau i hou mai la ia i ke koa opio me ka ikaika, aka, he mea hoomaneoneo wale no ia hauna pahi No ka ike hou ana o ka olomana ua hoohoka hou ia keia hauna pahi, ua hooi hou ae la oia i kopa makaukau, a he mea no hoi na kona mau naita 1 kaena no na manawa i hala, aohe kupueu e lanakila maluna o ko lakou Moi hapauea. Ikeia aku la ka oaka o na huna ahi mai ka laua mau pahikaua mai, a e kani papaaina ana hoi ka leo 1 ka !ewa; ia wa i kuu pau loa mai ai ia i kona ike a pau, me ka mana<? e hooko ia ana kona mau kuko lapuwale, aka ua Ūlo ka-

na mau hauna pahi i niea o!e imua o kaolaliopio. Ua toihi loa keia hakaka ana mamuli oke ake oua opio nei e loaa hou mai kekahi ike wiai na hau na pahi a kona kupunakane, oiai ota e noii nowelo ana i na ike a pau o kona kupunakane, me ka lawe palanehe ana ina pale me ka hoomaopopo {>ono. I iho la ua iw~ —niniu aku ai mam , W Kau pahikaua a puoi, j, ukiL Luku ,] ' ki la hoi ia <* ke h0 ' Ki me ka nuunoi. 1 kaaole. E ka' : J kou ike ia'u, o.a auan. ktua pioaku ai ia oe. No k , , i . . , . no laua ma ke ka manawa o keia , . , , , .>0 ma kela aoi aku la ka hoho mai oka , . . , . , \t nei 1 ka h mama, a ui noi mai la oia c laua, a ua ae aku la ke koa o ua ike aku la ia ua paupauaho I ; " a olomana. Hina aku la no ka olc ,a * ka honua ua nono ka puka ihu . ... ... ama mai aku la ka opio a pane iho la : ka elemakule u.' , ~ ~ , ua ku 1 k mai ka manawa a u e hopu pr , i-i j na kino la oe a lawe aku 1 kuu , . . , . .ma kela ame k< wahi mea a onioni ae . f , auopameki, a pela n Huli hoi loa lttua kane. j a wa \ \ hiki imua o A e nemi e haawi i>au ana i k ka la e pi Vi . ma na mea kaua, aka he me hoomakauJ lua 0 jj a o pj o Qiai hc aka, a ho īkaua e kani oeoe ana, na koi Iloko o koekoele ana, na ihe hoi i ua nui na a p Ury j | aua nc j f ao h e nte o makuak 0 i a kcu mau īapuwale na keiki, a aojjj U na p o i no weliweli maho ai ma ke ao o pj o o j a j jg 0 | a lua oka inaii\^j n0 e a^u mo kaki ana, nj opio nei i kov 0 e j ana ana ma 0 a ma anei

wa akala i n a k e a o p lo a j, 0 j 0 a k u na. Puiwa ae L a k all 0 j ua jj Una aju 1 iu P eaia ana cka eoemi me ka mainoine puoho ae la, i nana |tuakane hoi, ua hoom wahi mea ai »na, ua pama ia me ka hoo nuu ana i kela ame t. eia mea aj c anaoka pohu koke oka . lewalewa, «iai akahi n b oia a kona wa i hiamoe ai. i maon> ( no ana oka elemakule, ua liu J; ia i kona mau pono kaua a pau,!.* 6 , a mai la aku ma ke kaihua kaua; a i ka ike ana aku o Kahanuopaineki ua makaukau kona hoa paio hapauea, ua hele aku la ia a ku imua o ua hoa eleniakule nei. Poha mai la ka leooka o le a ka haku Makuisa, a o ka wa iho ia no ia i hoomaka ai oka hakaka. Ikeia aku Ia ka pahikaua a ka elemakule e niniu ana a puni kona kino, a e hookele ana hoi i kana mau hauna me ke ake nui e hookau iho i kona inama maluna o ka eiah opio ma ka maka o kana pahikaua, aka he mea paani wale no ia na ke alii opio me ka eleu launa ole. ■ Ike iho la ka olali opio ua pau ioa mai ka ike a kona kupunakane hana ino īaia, ua poha aku la ka )eo o ka olali opio : Eke kanaka i piha ika awahua a me ka makona, ka puuwai hoi i hoopiha ia rae ka awaawa, a me na manao eleele, ano, ua kokoke mai kou manawa a'u e hopu pio aku ia oe, nolaila, e haalei i kau pahikaua i ka honua a e mihi mai imua o'u no kau mau hewa i hana ai ia'u mamua, i keia wa he pio oe na'u. Ika lohe ana o ua olomana nei i keia mau oielo a ka olah opio, ua hooi loa ae la ia i kona ikaika a me koua makaukau, a ia wa no hoi o Kahanuopaineki i lele mai ai i hope no ka 15 anana ke kaawale mai ka e!emakule mai, a he imo ana no hoi na ka maka, ua )eie aku la ia imua o kona enemi • ohiu aku Ia oia i ka pahi a kona hoa paio a lele koheoheo ana i ka lewa, a mamua o ka haule ana iho o ua pahi la t ka honua. ua paa toa aku la ka pua*i o ua naita hapauea nei i ka hopu lima ia e ke alii apio, a lewalewa ana ke aielo iwaho, noUila i kupono loa ai keia nrau wahi hua mele iaia : "Lewalewa ke alelo o ta Kekake a, I ka ha-a-ko, ha-a ko, ha a-ke ! "

He mea e ka nani a me ka hehene o ka makou aka i ka ha a-ko o kahi kekake o Kahanuopaineki; ua ane like loa me kahi ha a-ka a £—e e kani mau nei Puiwa ae nei hoi ko makou G—e, a kani loa ae la ka uhuuhu a ka hi H—y, me ka aka henehene ana, a puana ae la : Sa-ha-ha ! Oe matihini ana no kela ha-a~so» «Ie eie ite mamua paha ? Ta-hu-hu, a bu ae la ko maleou aka no kahi £—e. No ka loaa ole ana ia makou he ko wa kupono e pau pono ai ka manao pane ia kakolika i kela pule aku nei, nolaila ua puka hapa aku. A ke puka aku nei a pau ma keia helu. E oana nui ae.