Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIV, Number 36, 5 September 1885 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Ka Nupepa Kuokoa

 

No ka Makahiki. . . . . . . . . . . $2.00

No Eono Mahina, . . . . . . . . . . 1.00.

----KUIKE KA RULA----

 

Poaono        Sepatemaba 5, 1885.

 

Ke Kau Koho o Mua.

  Aole liuliu loa na la i koe e hoomaka ana ke kau koho balota no ka ahaolelo o 1886.  Hoko o keia mau la aku o ka hapaha hope o keia makahiki, e hoomaka ana ka poe holo balota i ka lakou mau hana haiolelo hoohulihuli i ka manao o ka poe koho.  O ka poe hele ole i na luakini mamua, e hoomaka ana lakou e hele.  O ka poe kokua ole i na hana manawalea mamua, e hoomaka ana lakou e kokua. No ka mea, ma ia mau hana i manao ai kahi poe holo balota e puni ana ka hapa nui o ka poe koho, a lawe a koho hoi i ka balota i onouia aku. He nui wale na hoowalewale e waiho ia mai ana imua o na maka o ka poe koho balota i keia kau ae i mea e lilo wale ai na pono o na makaainana iloko o ka lima o ka poe aloha ole, a nele iho ka poe mea kuleana maopopo iloko o keia hana he koho lunamakaainana. Nawai la ka lunamakaainana? Na ke dala anei? Na ka oihana aupuni anei? Na ke kanaka hookahi anei, a maou kanaka paha o ka aina e? Na ia mau mea anei ka lunamakaainana? Aole loa pela. No ke kanaka haahaa a ilihune ka lunamakaainana. He poe kauwa na lakou, e hapai i ka pono o ka lehulehu, e kokua i ka aoao o na makaainana ma ka Hale Kau Kanawai o ke aupuni. A pehea, e pono anei kalehulehu i na kauwa hana pono ole?  Aole, ua maopopo, o ke kauwa hana pono ole, aole oia e hooko i ka makemake o kona haku. Ua kuaiia no hoi kekahi poe lunamakaainana: aole no hoi he wahi pono e loaa mai ana i ka poe makaainana o ke aupuni ia lakou.  Mamua ae o ka la koho balota, he akamai lakou i ka hapai i ka pono o na makaainana; he pai a he hoomalimali i ka poe nana e koho aku i kumu e loaa ai na balota o lakou.  Aia nae a komo iloko o kahi o ka hana, o ka huli aku la no ia ma o, a haawi mai la ke kua i na makaainana. Huli aku la e imi wahi dala, a wahi oihana paha, a wahi aikane paha o ko na aina e.  Haaleleia i Puna ka aina ha nau, a me ka pono o kona lahui makaainana.  Aohe ou pomaikai , e ka hoa makaainana, iloko o ka poe e hana ana pela; e koi mai ana ia oe no kou balota, a loaa  aku pau ka nana ana ia oe a me kou pono.

  Aole no paha e nele ana ka ike o na hoa heluhelu o keia pepa i na ouli o ke kau koho e hookokoke mai nei, a e hoomaopopo ana no lakou i ka nui o na pahele e waihoia mai ana imua o ka lehulehu, i mea e alakai hewa ai i ka noonoo. O ka hapa nui o ka poe heluhelu mau i keia pepa, he poe noonoo, a ua kaupaona lakou i na hana o na kau i hala, a ua ike, aole lakou e puni. Aia iwaena o kekahi hapa o ko kakou mau lehulehu kahi e haule ai ka hanohano o ka pono koho balota, ke noho hemahema a palaka ka poe noonoo.  E hoao ia ana na balota e kuai me ke dala, me ka wai ona a me na mea ai e ae. E kaili ia auanei na palaplaa auhau o kekahi poe, a e kuaiia ana kekahi me ka hapaha a hiki aku i ke dala hookahi, a maluna aku, o ka palapala hookahi.  O keia mau hana a pau, he pono ole. He hoohaahaa ana ia i ka pono o ke kanaka, a he hoolapuwale maoli no i na pomaikai pilikino o na makaainana. E like me ka lapuwale o na makua i lawe i ke kino o ka laua kaikamahine a kalepa aku i ka poe lapuwale no ke dala, pela no ka lapuwale o ka makaainana i lawe i kona mau pomaikai o ke kulana makaainana i waihoia iloko o kona lima e ke kumukanawai a kalepa aku no ke dala a no ka mea ai a mea e ae paha. Ua ano like ia me ke kuai ana o ke kanaka iaia iho a lilo no ke dala. O ka hapa nui o ka poe heluhelu i ke KUOKOA, ua ike a ua malamalama, aohe hopohopo ana no lakou. Aia ma o kahi poe e ae kahi o ka pilikia. Pehea e pono ai? Eia, na ka poe i ike e hoomalamala ma aku i na hoa'loha e ae, ma ke kuka pu ana me na manao oluolu.

 

Ka Ona i Oleloia Iwaena o @a

Haumana Kula

Sabati.

  Ua nui na kamailio ana mawaena o kekahi hapa o ko makou poe makamaka no kekahi itamu i hoopukaia e keia pepa i ka pule i hala ae nei, e pili ana i ka ona o kekahi mau haumana o kekahi Kula Sabati o Oahu nei, mamua o ko lakou holo ana i ka hoike nui o Kohala. No ka nui o na wawa ana a makou i lohe ai, a me ke kahaha o ka poe maikai, ua imi makou i ka oiaio o keia mea, me ka manaolana e loaa ana he kuhihewa ma ko makou aoao, a ua hoopuka hewa ia paha kela itamu. Eia nae, ua nui ka poe i hooia mai i ko lakou ike maka i na haumana i ona ma kekahi o na alanui o ke kulanakauhale nei. Ua minamina loa makou no keia mea; no ka mea, o ua Kula nei i olelo ia, he Kula ia i aloha nui ia e makou no na makahiki loihi i hala ae, a he @ui no hoi ka mahalo no ka lakou mau hana o na kau i hala ae. I keia wa ke kau nei makou i ka hoahewa ana, aole maiuna o ke Kula holookoa, aka. maluna wale no o na haumana i ona. Ua kaawale ae la ka hapa nui o ke Kula. maemae lakou a ua maikai. Maluna o ka poe ona wale no ka hoahewa ana.

  Ke manao nei no hoi makou, aole paha i hewa loa ua poe haumana nei i ona e like me ka poe nana i haawi aku ka wai ona ia lakou e inu. O ka poe e hoowalewale ana i na opio o keia lahui e inu i na wai ona, o lakou ka i oi aku o ka pono ole. He keu aku o ka hilahila o ka ona ana o na haumana Kula Sabati, oiai lakou e hele ana e hoikeike i ka lakou mau hana ma kekahi hui Kula Sabati, aka,, he pakeu oi loa aku ka hilahila o ka poe nana e kau aku ke kiaha a hoohainu aku a ona: aole paha lakou he poe haumana ku mau iloko o ke Kula, he poe poai hele paha mawaho o ka pa hipa. A na ke kaulana o na hana hoike Kula nui o Kohala i kauo ia lakou iloko o ka huina nui o ka poe e hele ana, a ua kapa he waia paha he poe haumana.

  He mea pono i ko makou poe heluhelu ke pale loa aku i ka ona mai ko akou mau ipuka hale aku. Aole na ka ona i hoohanohano i ka lahui; aole na ka ona i hoowaiwai. Na ka ona i hoolapuwale i ke kanaka, a hoilihune no hoi. O ka hapa nui o ka poe heluhelu i keia pepa, he poe ona ole lakou; o lakou na makaainana hanohano o ka aina, a e kokua nui auanei no lakou ma na manao o ke KUOKOA e paipai nei i ka poe opiopio e malama pono ia lakou iho i maemae, a i paumaele ole i keia haumia nui e kahe nei mai Hawaii a hiki aku i Kauai, oia hoi ka ONA.  O ka makuahine no ia o ka hapa nui o na karaima, nana e pepehi nei i na kanaka ikaika, a nana e hoilihune i ka poe i komo i kona hale, a ke kii okoa nei na haumana Kula Sabati.

 

Na Mea Hou o Kamoiliili

  Ke noho nei kamaaina o keia apana me ka maluhia i keia wa.  Aohe ike nui ia ka ona, koe na aha piliwaiwai, aohe pau o ia hana ino. Aia ma kekahi hale ma Kapaakea kahi o ka piliwaiwai nui e hanaia nei i keia wa. Ua holo ko Kamoiliili kumu kula, o Apolo, i Hawaii no na pule hoomaha. Ua mahuahua na luawai aniani o keia apana; o ka wai a ke Alii i eli ai e pili ana i ke alaloa, ua hoolin alimaia i kekahi hui mahiai o na Pake. Pomaikai o Kamoiliili i ka nui o ka wai. Ke ulu nui nei ka laiki, a ke hooke aku nei ka laiki i ke kalo, aole nae i nalowale loa ka ai kamaaina. O Keoula kekahi o na kamaaina ikaika i ka mahiai ma ia apana. Ua kaulana ka wai o keia apa na i ka poe auau. Aia ilaila kamalii o Makiki a me Punahou e hele nei i ka auau.,

  O ka ipu kekahi o na mea e kanu nui ia ma keia apana i keia wa, ka ipu haole a me ka ipu ala.  He maikai no na ipu o Kamoiliili, aka aole e loaa aku ko Waianae a me ko Ewa. Ua hoolimalima nui no hoi kamaaina o keia wahi i ko lakou mau kuleana me na pake, I na makahiki i hala, ua kanu nui ia ka pineki ma keia apana, aka, i keia wa o ka laiki ka mea nui. Ma keia apana ka luawai kaulana o Kanewai, he wahi hoomaha ia no ke Aliiwahine Kamamalu i kona wa e ola ana. He apana nui keia o na kamalii. Pomaikai na makua a me na keiki o Kamoiliili.

 

Kakauia no ke Kuokoa.

  UA hoolaha aku makou no ka rula hou i kuahaua ia e ka Persidena o ka Papa Hoopae Lima Hana, e haawi ana i ka mana i kekahi mau Komisina e hooponopono a e hookolokolo i na hihia mawaena o na Iapana a me na Pukiki me ka haku, he elua pule i hala ae nei. I keia mau la i kaa hope ae nei, ua lohe hou mai makou i ke ano o na hana e hoohanaia nei na Iapana, a me he la, mamuli o ia kumu i koi ia mai ai ke aupuni e haawi aku i ka mana i hoakakaia ma ka hoolaha a ke Kuhina Kalaiaina. I kekahi wa mamua aku nei, ua ulu mai he hoopaapaa mawaena o ekolu Iapana a me na ona o kekahi mahiko o Maui Hikina. He mai ke kumu o ka hoole ana o na paahana e hele i ka hana, aka, mamuli o ka ike o kekahi kauka, ua hooleia ka oiaio o ko na Iapana kumu hele ole i ka hana.

  Ua paakiki no nae na paahana, a no ia mea ua hoopii ia imua o kekahi lunakanawai apana, a ua hoopaiia he elima dala pakahi, me ke kauohaia hoi i ka hana.  Ua hoole no na paahana aole e hana, a ua laweia lakou ma Wailuku, me ka hookikinaia a me no hoehaia. I ka hiki ana i Wailuku ua nana ia na Iapana e ke kauka ma ia wahi, a ua olelo oia he mai io no ko lakou, a ua hoihoi ia ma ka hale mai, a ma kekahi la ae, ua make aku la kekahi o lakou. Ua lawe loa ia mai na mea e ola ana a eia laua ma ka Halemai Moiwahine e lapaau ia nei. Mamui o keia mau hana a me kekahi mau hana ano like e ae, ua lohe aku nei ke Aupuni o Iapana, a ua hoolaha ae i ka olelo kuahaua e papa ana aole e lawe hou ia na Iapana ma Hawaii nei. Malalo o na kumu, ke ike nei kakou he kumu kopono ka i loaa aku i ke aupuni o Iapana e hooki i ka holo ana mai o kona lahui ianei. He minamina makou i ka ulu ana mea o na hemahema ma ka aoao o ko kakou Aupuni, @e pili ana i ka malama ana o na paahana i hiki mai io kakou nei. I ko makou lohe mua ana he okoa loa na hana i manaoia a i hoike ia aku i na 'Lii a me na Luna aupuni o Iapana e pili ana i ka poe e laweia mai nei,  He okoa loa ko ka Moi manao i hoea aku imua o ka Emepera o Iapana, ma o ka Eilele i hoounaia aku ai, ka Hon. J. M. Kapena. Mamuli o ia mau wehewehe maikai ana i ae ia mai ai na Iapana e hele no Hawaii nei. Aia nae a loaa mai la ka ae oluolu ia mai, ua kaa ka lawelawe a me ka hooponopono ana me keia Aha Kuhina. I ka wa i lilo ai ka hana na Kipikona, ua hoomaka mai ke ano kapulu a hana maalea no na mailhini, a eia ke ulu mai nei na hoopoino ia kakou, a he mea maopopo ole, ihea la e pau ai?

  Ma o ka keia Aha Kuhina lawelawe ana i keia hana, hookahi wale no, mea a makou i ike, oia ka holopono o na uku ana a keia Aha Kuhina me kona mau agena e lawelawe nei i ka hana hoopae Iapana. Ke hoohalike ia ka uku mau he kanalimakumamalima dala o ka Iapana a hiki ianei, me ko ka Pake he umikumamalua o ka mea hookahi a hiki i Kina, he oi aku ka puka ino o kekahi poe ma ka hoopae ana mai i na Iapana. Ma keia ano, he maopopo ia makou, ua minamina loa keia Aha Kuhina i ka haule o keia mau dala komo wale i na pakeke o ka poe e lawelawe ana i keia hana, ma o ka papa ia o ka lawe ia mai o na Iapana. Me he la, no keia kumu hoowaiwai i kekahi poe, ua makaukau, a ua aa loa keia aha kuhina, e kumakaia i kekahi o na pono kumupaa o ka aina, i mea e oluolu mai ai ke Aupuni Iapana, a hookuu hou mai i ko lakou lahui e pae ma Hawaii nei. He oia maoli no ke kumu, ina kakou e hoomaopopo iho, i ke poholo pu o ka umikumamalua dala o ka pake hookahi i ke kanalima kumamalima o ka Iapana e laweia mai nei. He mau dala uka, a luhi ole keia o na hoa'loha a me ka oiwi ponoi e ai malie ai, a e hanai aku ai i na lunamakaainana o keia mua aku, i nalo keia mau ino, a me na mo e aku i ikeia a me na mea i ike ole ia e kakou.

 

  Ua hoike ia mai ia makou kekahi leta, mai kekahi o na makamaka ma Iapana, o kekahi haole i noho iho nei ma Honolulu nei, e ninau mai ana i ka oiaio o na wanana i lohe ia ma Iapana no na paahana mailaila mai. Ua hoike mai keia hoa'loha i kona minamina, i ka ike ana i ke pani ia o ka ipuka i hoohamama ia no ko laila lahui e holo mai e hoopuipui i ko kakou lahui, a hoolau kanaka ia Hawaii. Ua lohe lakou a ua mahalo i ko ka Moi manao i hoea aku ia Iapana, ma kana mau olelo i kona wa i Iapana, a ma o na palapala i hiki aku a ko laila Alii, a he mea kuia, a he mea hoohaulehia i ka manaolana o ko Hawaii mau hoa'loha ma Iapana, ka hoopahuaia o na kalai maikai ana a ka Moi a loaa mai keia lokomaikai nui o Iapana, ma o ka hana ano e a ka Aha Kuhina Hawaii.  Pomaikau kakou i ka loaa ana ma o ka Moi, poino mau nae kakou mamuli o kona Aha Kuhina.

 

Ua Loaa.

  O ke kaikamahine o Manoa, a makou i hoolaha ai i kela Poaono ua nalowale, ua loaa iho nei, a ua loaa pu no hoi me ka mea nana ia i hoomahuka, a ua hoopaiia mohope iho o ka hookolokolo ana imua o ka aha hoomalu o keia kulanakauhale. Ua lohe mai makou e hoopii koi poho ana ka makuakane o ua kaikamahine nei i ka mea nana ia i hoomahuka. Aia no i kona manao ia; no ka mea ua poino ka inoa o kona ohana; ua poino ke keiki, a ua kaumaha loa ka manao o na makua. Malia paha ina e hoopiiia a hoopaiia na hihia o keia ano ma ke kau ana i ka hoopai koikoi no na poho o ka aoao i hoopoinoia, he mea paha ia e weliweli ai kahi oe kolohe. Pela paha, aole paha.

 

Poino ma ke kai Rerina.

  Ua hiki ae ma Kapalakiko ma ka la 6 i hala o keia mahina mai ka moana Aretica aku na lono kaumaha e pi'i ana no na ola uhane he 22 a me na moku i poino ma ke kai o Berina; he mau moku okohola keia, a penei kahi moolelo i hoikeia ae e na koena pio i pakele mai: Oiai ka moku Napoleona, Kapena Smith e holo ana ma ka ili huaala o ke kai Berina ma ka la 2 o Mei, hora 7 ahiahi, a o ka lat. 58 a. lon. 177 deg. 40 min. k., ua hookui mai la kekahi pauku hau nui i ka moku, a no ke kahi mau minute pokole mahope iho, ua ikeia iho la ke komo ana mai o ke kai me ka ikaika mai lalo ae o ka moku. Ua hoomaopopo koke ia aole e lanakila ana na mea a pau maluna o ka wai ke hoao aku e pale, nolaila ua hookuuia kekahi mau waapa o ka moku a kau aku la na sela maluna, ke Kapena a me na aliimoku a pau no ka imi ana i kahi e pakele ai. Ma ka la 9 mai a ma ka hora i paha o ka po, ua loaa aku la ke Kapena me 4 sela maluna o kekahi waapa me ka poino, a he elua mau waapa i nalowale loa.

  Oiai hoi ka moku okohoia Gazelle e holo ana maloko o ka hau ma kahi he 20 mile ma ka hema aku o ka lae St. Larence I@. ma ka la 30 lune, ua komo ae la ke kai ma ka peka malalo me ka ike ole i@ o kona hoomaka ana mai e komo. Ua hoolele koke ia na waapa hoolakoia me na pono kino, ka ai m@ ka wai, a ua holo aku he elua o keia mau waapa a pae ma ka mokupuni o Sana Lorena. Ua hoikeia ae no hoi ua pau ioa na kanaka o keia moku i ka pakele ma o na moku la.  O ke poho o keia mau moku a me na waiwai i poino, aia paha ma kahi o $50,000

 

Iaka a me Hana.

  O na inoa maluna ae oia na moolelo kaao e puka aku nei ma ko makou aoao ekahi. O ka moolelo nona ka inoa mua, ua hoopukaia a pau pono, a he mea maopopo no paha i ka poe heluhelu ua pau pono ia wahi nanea ma o na wahi mamala olelo e kau la ma kona hapa hope "Pipi-holo-kaao." O ka lua hoi o na moolelo, he ano loihi aku kona heluhelu ana, nolaila ke puka aku nei he wahi hapa wale no ma ka aoao ekahi, a e nana ae i kona koena i hoonoho ia ma ka aoao elua. Mamuli o keia mau wahi moolelo hoonanea, aole i manaoia ua hoohaiki aku ia i na moolelo kamaaina o ka pepa, aka, ua panaiia aku laua no ka lawa ole o na kope ia makou o Tonerika me Kahanuopaineki. Mai kunukunu iho hoi e na hoa, aka, e aho ia mikomiko iki keia pule.

 

NA HUNAHUNA O NA AINA E.

  O kahi wale no e ikeia ai o ka pouli paa loaana o ka la, ma ka pouli e hiki mai ana ma ka la 8 o keia mahina, aia no ia ma Nu Kilani. O ka loihi o ka manawa e ike ia o ia pouli paa ana, he elua wale no minute me ka hapa. A e hele ana kekahi puali kilo ilaila.

  Ua ikeia ma Rusia, ke ano kahuli ana o ke tini a i ke aniani, i ka wa anu loa. A ua ikeia no hoi i kekahi wa ke ano e ana o na paipu leo o ka ogana oloko o kekahi halepule, ma ia kumu hookahi no o ke anu.

  Ua manao wale ia e kekahi poe akeakamai o Europa, e hooiaio ana no ka olelo ia, he ike na manu a me na mea kolo i ka wa e hiki mai ai o kekahi mai ahulau ikaika loa, a hookawale mua aku la lakou ma kahi wahi okoa, aka, aole i hooholo loa ia keia manao e ka hapa nui o na poe loea o ke ao nei.

  Ua kau e ka lia i ko ke kulanakauhale o Parisa poe kiekie no na huepau a ka nupepa Pall Mall Gazette e noke mai nei i ka nowelo ana i na hana hooka@na o ke kulanakauhale o @adana. Ua manaoia oia kulanakauhale no kekahi a pu-a mai kona mau ino, a aole no paha he kulanakauhale i hemolele loa,--eia ae, eia aku, a eia iho no paha.

  Aole no i pau na okaikai kipi ma ke aupuni o Kina. He mea paha keia o kekahi mau mana nui e komo aku ai a imi i kahi e loaa ai ka noho maluhia ana o ka aina, a aole hoi e pepehi wale ia ko lakou mau makaainaana e noho ana malaila, aole hoi e hao wale ia ko lakou mau waiwai; no kahi wa loihi no paha e hooponopono ia ai, mamua o ka loaa ana o ka maluhia.

  Ua ikeia ke emi hikiwawe loa nei ka lahui Maori o Nu Kilani, a ina e mau ana ke ano o ko lakou make ana peia, alaila, ma ka makahiki 2000 A. D., aohe kanaka Maori e koe. I ko Kapena Kuke ma manawa, ua ikeia he 100,000 ka heluna o na kanaka Maori ma Nu Kilani, aka i keia wa, aole i hiki aku ko lakou huina pau i ke 45,000--ano like ana paha me ka lahui Hawaii.

  Ua olelo kekahi kauka, o Dr. Sexton kona inoa, ke pii mau nei me ka mahuahua loa o na heluna o ka poe loohia i ka aaia kuli ma Amerika Huipuia. E hoomaka ana iwaena o na keiki ma na ouli o ke ano kukuli, a ano naapo, a mahope no hoi ua lilo i kuli maopopo. O ka popo o na niho ke kumu nui mai o keia mai, a nolaila, e pono e malama i na niho o na opio me ka hoomaemae ana i ole e popo, a kuli ka pepeiae, e holoi i ka wai me ke kopa, a aole hoi i na laau wai hoopau manawa wale no.

  O ka makana a ka Hui Akeakamai o Farani i hoolaha ai e haawi, oia hoi he 40,000 hapaha Farani, i ka mea nana e hoike mai i kekahi mea e maopopo ai ua make io ke kanaka; a i mea e kanu hewa ole ia ai me ka manao wale ia no ua make, ua lilo aku ia i kekahi kauka, nana i hoike mai, ina ma ka paa ana i ka lima o kekahi kanaka i manaoia ua make imua o kekahi malamalama ikaika loa, a ina he wahi ola iki iloko o ke kanaka e koe ana alaila e ikeia no he wahi haula ma kahi i paaia o ka lima, e hoike ana ia, aia no ke koko e nee malia ana iloko o ke kino--a ina aohe wahi haula iki e ikeia alaila, ua make io no ia kino. Ua olelo ae no hoi o Dr. Maka Busi, ina e hounuunuia kekahi o na io huki me ka uwila, alaila e pii ae no he wahi mehana iki o ke kino ke kau ia kekahi wahi ana wela ma ke kino, a ma aole e ikeia he pii ana o ka wai ma ka mea ana wela, alaila aohe ola i koe iloko o ke kino.

 

O ka makou wahi hoaiai o ka pule i hale e pili ana i ka nupepa puka kakahiaka hou Honolulu Daily Press, he oiaio eia ke puka mau aku nei.

 

Hana Alamari Vepona,

KA PUUWAI O HO@ANI.

 

A @ ka mea @oa @ ka po@wai o Rev@ ka

@nu @ ke @upono o De@maia. ma o ka @ke

ama i ko@ m@ a@ whi@ii Di@a

 

O ka manao mua i noonoo ia, oia ke kii ana aku e kana i ke aupuni, aka ua manao hou ia aole e hooko ia ana e like me ia, oiai he mau pualikoa ikaika ko ka Moi Alamari e kiai ana iaia, a e hiki ole ai hoi ia lakou ke hoopio. Nolaila, ua hoololi hou ia ka noonoo ana e kii malu aku i ke kaikamahine a lawe aku i wahi e hoouna ia ai kekahi mau pualikoa e huli a koe iki na wahi koa, alaila o ka hele no ia pio.

  Ua holo keia hoololi hope a ka pauwai eleele, a oiai keia kaikamahine e hoohala ana i kekahi mau hora kakihiaka ma ke kapa muliwai, a e nanea ana hoi i ka nehe malie a na mapuna wai o ua muliwai la, ua hoopuiwaia oia me ka hikilele nui i kekahi mau lima kanaka oolea ma kona kua e puliki ana. Hoao ae la oia e nana i na helehelena o ka mea nona keia mau lima, aka, ua paa koke ae la kona mau maka i ka uhiia me kekahi ili; hoao ae la oia e kahea, a no ka lele ino ana o kona hauli me ka maka'u nui, nolaila ua hiki ole i kona leo ke puka. Hapaiia ae la oia a lawe ia aku la a hookauia maluna o kekahi waa, a alo ia aku la oia no kekahi kapa o ka muliwai. Lohe ae la ia i ka haukawewe o na hoe he lehulehu a me na leo ahiu o na powa. Hoomaopopo iho la ia i ko lakou nae ana ma kela aoao me kona ike ole ae, a laweia aku la oia maloko o na ululaau. O ka lawe ia ana o keia kaikamahine e na powa, ua hikiwawe loa me ka palanehe; aole he hookahi mea i ike iaia i kona wa i lawe ia aku ai, aole hoi kona kahuhanai ka mea kokoke loa, aka, o na maka wale no o na powa lima koko o na ululaau

  Oiai na powa e hali la i ka ui nohea, Hana ka Puuwai o Holani, me ka paa mau no o na maka i ka uhiia, a ia lakou i hoea aku ai ma kekahi puu kiekie, ua lawe loa ia aku la keia e na powa a hiki ma ka piko o ua puu la, wehe ae la lakou i kona uhi maka, a pane aku la ke alakai o na powa imua o ua ui la me ka leo kalakala : Mai pane i hookahi huaolelo mawaho aku o keia, aka, o keia wale iho no; "E nana aku i kela hale nui nona na puoa kiekie e oni e la i ka lewa, oia no ka home o ke kuakoko hope loa o kouluaui makuahine i haakohi mai ai ia oe me ka ehaeha, a o'ka home hoi a kou mau makua e noho la; e nana aku hoi ma kou akau a e ike no oe i kela hale me na paia pohaku awaawaa, oia no kou home i noho ai iloko o ka haahelo nui, a i hoao ai e kaili ae i ka puuwai o ka lahui nou, a oiai eia oe ma ka lihi o ka puu o ka make mau loa e ku nei, kahi a kou uhane i ike mua ole ai, ano, ke noi ia nei oe e na uhane ino o ka po e haawi ae i kou leo kalokalo o ka hoalohaloha ina he aloha io kou, a e hoohanini hoi i kou waimaka maluna o ka lepo laahia o keia puu au e ku nei, no kou hopena ma keia ao, a e halawai pu auanei kou uhane me na uhane o kou mau makua, e ukali aku ana ma kou ala hookahi. He leo anei ke pane ia ana?"

          (Aole a pau.)

 

  O ka hookuku kinipopo, mawaena o na hui Mare me Oceanica, ma ka Poaono hala, na ka inoa hope ke eo.  16 i ka 15.

 

NA HOOLAHA HOU.

 

A HA HOOKOLOKOLO Kaapuni Apana Eha o ko Hawaii Pina. Ma ka hooponopono waiwai. Ma ka waiwai o KAALIHI KAUA (k) i make kauoha ole. Imua o ka Lunakanawai Kaapuni, ma ke keena.

  Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka Palapala Noi a MRS. LIOI BUSH o ---- e hoike mai ana o KAALIHI KAUA (k) no Waipouli, Kauai, ua make kauoha ole ma Waipouli ma ka la 21 o Novemaba, M. H. 1885, a e noi ana e haawiia ka Palapala Hookohu Luna Hooponopono Waiwai ia Jas. W. Bush.

  Ua kauohaia o ka POALUA oia ka la 29 o SEBATEMABA, M. H. 1885, i ka hora 10 kakahiaka, oia ka manawa i kohoia no ka hoo lohe ana i ua noi la, imua o ua Lunakanawai la, ma ko Keena Hookolokolo o keia Aha, ma Koloa, a ma la manawa a ma wahi no e hele mai ai na mea a pau i pili@ hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou, e ae ole ia ai ua noi la. A o keia olelo kauoha e hoolahaia ma ka olelo Hawaii i ekolu pule ma ke KUOKOA nupepa ma Honolulu.

  Kakauia ma Koloa, ko Hawaii Pae Aina. Augate 29, M. H. 1885.

          IACOB HARDY,

      Lunakanawai Kaapuni Apana Eha.

               2040 3t.

 

HOOLAHA LUNA HOOPONOPONO WAIWAI:--Ua hookohuia ka mea nona ka inoa malalo iho i lunahooponopono no ka waiwai o ROBERT C AUSTIN, o Honolulu i make; a no ia mea ke konoia aku nei na mea a pau he mau koina ko lakou i ka waiwai i oleloia e hoike koke mai i ka mea nona ka inoa malalo iho iloko o na mahina eono mai keia la e puka ake nei ka hoolaha, a i ole pela e hoole mau loa ia laou. A o ka poe he mau aie o lakou i ua waiwai la i oleloi@, e hookaa koke mai ia'u.

          A. P. PETERSON.

  Lunahooponopono waiwai me ka hooilina i pakuiia.

    Honolulu,, Sept. 5, 1885.      2040-35.

 

OLELO HOOLAHA:--E ike ananei na hoa o na Papa Hoopii Auhau no ka Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina, oia hoi o Maui, Molokai & Lanai, a me na kanaka a p@u e ku i ke Auhau, a ua hoopii mai na Luna Helu, eia nei malalo iho na la a me na wahi e noho ae o ua mau Papa Hoopli Auhau, penei:

Molokai,  Hale  Hookolokolo, Pukuo, Oct. 1   2

Wailuku,     "               "      Wailuku,     "    7   8

Makawao,   "               "    Makawao,     "   10 12

Hana,          "               "       Hana,          "   15 16

Lahaina,      "               "       Lahaina,     "   26 27

  A he noho ana o ua mau Papa la mai ka hora 9 A. M. a hiki i ka hora 1 P. M. kela la keia la.

          ABR. FORNANDER.

Luaakanawai Kaapuni o Maui, a Peresidena o na Apana Hoopii Auhau, Apana Elua H. P. A.

    Lahaina, Sept. 1@, 1885.      2040-3t.

 

NA  HOOLAHA HOU.

 

HOOLAHA HOOKAPU AINA.  Mai keia ia a mahope aku nei, ua papa a hookapu loa ia na kane, na wahine. a me na kamalii o kela ano keia ano. aole e hele wale maluna o kuu aina hoolimalima a i kapaia ka inoa o WEL@ LOKO, e waiho ana makai o Kahauiki, Kona, Oahu. Ina o ka mea a mau mea paha e hoolohe ole i keia, a ike au e hele ana maluna o ka aina kahi i pap@ia ma keia hooloha. e hopu no au a hoouku $5.00, mo ka mea hookahi a i ole, e hoopii no a@ elike me ka manao o ke kanawai.

  He lohe ke ola @e @ka make.

          KAMAI.

  Moanalua, Iune 3, 188@.      2027-5t.

 

MA KE KEENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUMI Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina. Ma K@ Waiwai o FRANK SYLVA a me MARY SYLVA a ma Waikapn. Maui.

  Ua heluheluia a wa maihoia ka palapala noi a S. P. HALAMA e noi ana e hoo@ohoia e kekahi Komite nana e mahele ka waiwai pa@ o FRANK SYLVA a me kona kaikuahine MARY SYLVA, a e hook@ ko Frank Sylva ma@e le, no ka mea, @k @ia ia hai.

  Nolaila, @e aku nei ua kanaka a pau, ke pili o ka POAHA, oia ka la 17 o SEPTEMBER 1885, ma ka hora 10 A. M., ma ka hale hookolokolo ma Wailuku, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi la a me na mea kue ke hoikeia.

          ABR. FORNANDER.

Lunakanawai Kaapuni Apana Elua  H. P. A.

  Lahaina, Aug. 11, 1885.          2038-3t.

 

MA ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina, ma ka waiwai o KALEIMAKKALII (k) no Kipahulu, Maui, i make.

  Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a A. N. KEPOIKAI, ka Luna Hooponopono o ka waiwai o Kaleimakalii (k,) no Kipahulu, Maui, i make, e noi ana, e hoaponoia kona Moo-waiwai a e hookuu ia mai ka oihana , a e hooholoia ka waiwai i na hooilina.

  Nolaila, ke kauoha ia aku nei na kanaka a pau, ke pili, o ka POALIMA, oia ka la 25 o SEPATEMABA, 1885, ma ka Hale Hookolokolo ma Wailuku, oia ka la a me kahi i koho ia no ka hoolohe ana i ua noi la, a me na mea kue ke hoike ia.

          ABR. FORNANDER,

Lunakanawai Kaapuni Apana Elua, H. P. A.

  Lahaina, Aug 18, 1885.         2038-3t

 

HOOLAHA AKEA:--E ike auanei na kanaka a pau ke nana mai i keia olelo hoolaha, o makou o ka poe no lakou na inoa malalo iho, he poe i hui a hoolimalima i ka aina o Makalawena o Kona Akau, Hawaii. Ke papa a ke hookap@ ake nei makou i na mea a pau i kuleana ole iluna o ka aina o Makalawena, aole e hele wale a kii i na mea a pau maluna iho, aol@ no e lawaia. Ke hoike ia aku nei aole no hoi @ hookuu wale i na holoholona.  O @e i keia, e hooakuia oia $5.00, a o ka ho@ makou i ko makou mau inoa pakahi malalo nei:

S. P. Kapehe, Noa Hopulaau. Jacole K. Hopulaau, John Maa, J. H Mahiko, D. K. Kinoulu, G. P. Kauanuuanu per Jack Punihaole. K. M. Kaihemakawalu, P. M. Pahukula, K. Kahaialii, Aber. K. Pokipola per H. Kahale, J. Kaelemakule, H. Maianu. S. K. Ku@aina, P. Pahia, P. Ku, O. Paapu, J. M. Kaolelo.

               2037-4ts.*

 

HOOLAHA HOOKO MORAKI ME KE KUAi.  Mamuli o kekahi mana kuai i hoikeia maloko o kekahi palapala moraki i hanaia mawaena o B. C. KAMULE o ka aoao mua, a me C. T. GULICK Kahu waiwai o COLLINS o ka aoao elua, ma ka la 5 o Mei 1884, i kakau kopeia ma ka buke 88 aoao 171, a mamuli o ka uhaiia ana o na kumu aelike o kela moraki, nolaila, ke hoolahaia aku nei e ka mea nona ka aoao elua o ua moraki nei, e hooko ana oia ia mana kuai, a ma ia hooko ana. e kudala akea ana ia i ka aina i hoikeia ma ia moraki, ma ka POAKAHI la 7 o SEBATEMABA, 1885, ma ke Keena Kudala o E. P. Adams, ma Honolulu ma ka hora 12 o ia la.

  Aia ma kahi o W. R. Kakela na olelo hoakaka no keia mea. Hanaia i keia la 10 o Augate 1885.

          C. T. KULIKA

        Kahu waiwai o Collins.

  Penei na aina e kudalaia ana:--1st. O kela apana aina ma Kapalikea, Honolulu, he 86-100 eka ka nui, he aina kalo a kula, he apana o ka apana 2 o ke kuleana Helu 8045 ma ka inoa o Kapu.

  2nd. He 18 10-100 eka ma Haneoo. Hana, Maui, ua hoakakaia na palena ma ka Palapala Sila Nui Helu 3877 ma ka inoa o Kamule.

  3rd. He 18 eka ma Panakahi & Mokae, Hana, Maui, ua hoakakaia na palena ma ka Palapala Sila Nui Helu 1669 ma ka inoa o Kamule.

         2037-4ts.

 

A HA HOOKOLOKOLO KIEKIE O ko Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponopono waiwai. Ma ka hana o ka waiwai o KALAWAIA (k) o Hanalei, Kauai, i make kauoha ole. Ma ke Keena imua o ka Lunakanawai E. PRESTON.

  Ma ka heluhelu a me ka waihoia ana mai o ka Palapala Noi a PETER NOWLEIN, oia wahi hookahi no, e hoike ana ua make kauoha ole o KALAWAIA (k) i oleloia no Hanalei, Kauai ma Hanalei no, i ka la 4 o Iulai, 1885. e olelo ana ua aie ka mea i make iaia, a e noi ana e hoopukaia ka Palapala Hookohu Luna Hooponopono Waiwai ia ALBERT C. SMITH, o Honolulut Oahu.

  Ua kauohaia o ka POAKAHI ka la 21 o SEBATEMABA, M. H. 1885, ma ka hora 10 kakahiaka, oia ka mauawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la imua o ua Lunakanawai la ma kona keona, ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, a ma ia manawa a ma ia wahi no. e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ko kumu, ina he kumu oiaio ko lakou, e ae ole ia ai ua noi la. A o keia kauoha e hoolaha ia ma ka olelo Hawaii i ekolu pule malako o ke KUOKOA he nupepa ma Honolulu.

  Kakauia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina Augate 31, M. H. 1885.

          EDWARD PRESTON,

      Lunakanawai o ka Aha Kiekie.

    Ikea:      HENRY SMITH.

                   Hope Kakauolelo

                          2040-3t.

 

AHA HOOKOLOKOLO Kaapuni Apana Eha o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponopono waiwai. Ma ka waiwai o KANONOULA (k) i make kauoha ole. Imua o ka Lunakanawai Kaapuni, ma ke Keena.

  Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka Palapala Noi a H. M. K. WINI (k) o --- e hoike mai ana o KANONOULA (k) no Koloa, Kauai, ua make kauoha ole ma Koloa ma ka la 15 o Ianuari, M. H 1859, a e noi ana e haawiia ka Palapala Hookohu Luna Hooponopono Waiwai ia A. K. Mika.

  Ua kauohaia o ka POALUA oia ka la 29 o SEBATEMABA, M. H. 1885. i ka hora 10 kakahiaka, oia ka manawa i kohoia no ka hoo lohe ana i ua noi la, imua o ua Lunakanawai la, ma ke Keena Hookolokolo o keia Aha, ma Ko'oa, a ma ia manawa a ma wahi no e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou, e ae ole ia ai ua noi la. A o keia olelo kauoha e hoolahaia ma ka olelo Hawaii i ekolu pule ma ke KUOKOA nupepa ma Honolulu.

  Kakauia ma Koloa. ko Hawaii Pae Aina, Augate 29, M. H. 1885.

          JACOB HARDY,

      Lunakanawa Kaapuni Apana Eha.

               2040-3t

 

JAMES DOWER.

Oia hoi o Kimo Kapiolani, ka ona mua o ka mokuahi Kapiolani. Ua makaukau oia me na lako apau, no ka hana ana i na waapa, a me ka hana hou ana i na waapa naha. Ua makaukau oia me na Wae, na Umii, a me na apana hookui e paa ai na waapa, a me na lako e ae no ke kapili ana i na waapa. E hele mai ma kona hale ma Manamana, Honolulu.

              2029-@.

 

NA HOOLAHA HOU.

 

AHA HOOKOLOKOLO KI@ Hawaii Pae Aina. Ma k@ Waiwai. Ma ka hana o ka WA@ KAU@ULI iki i make kamoha ole. Ma ke K@ imua o PRESTON. Lunakanawai.

  Ma ka heluhelu a me ka wa@ ka Palapala Noi a Kalamahu @i@ Oahu, e hoike ana ua make ka@ K@iliuli (k) no Honolulu, Oahu. m@ ka la 4 o Augate 1885. @ kaia ka Palapala Ho@ no Waiwai ai Kalamal@ K@iluli (k) i make.

  Ua kauohaia, o k@ SEPETEMABA, M. H. 188@ kakahiaka, oia ka m@ lohe ana i na noi ka ia @ ma kona keena. @ Honolulu, a o @ hele mai ai @a mea @ ke kumu. ina he @ ia ai ua n@i ia. A o k@ ma ka olelo Hawaii @ KUOKOA, Nupepa @

  Kakauia ma @ na. Augate 18, M. H. 1885.

          EDWARD PRE@

      Lunakanawai o ka Ahe K@

  Ikea   WILLIAM FOSTER.

                   Kaka@olelo @

 

HOOLAHA LUNA HOOPONOPONO O na noe a pau i aie ia C@ (Aiana) o Hilo, Hawaii, i make. K@ ia nei oukou e hookaa koke mai ko@

  A ina ua aie o Chung Yung @ hookomo mai oukou i ka ouk@ mua o ka hala ana o na ma@ ia aku, o ae ole ia ka oukou.

          . D. H. HITCHCOCK

      L. H., o ka waiwai o Chung @

  Hilo, Hawaii, Aug. 12th. 1885.   2@i

 

OLELO HOOLAHA @ E @e@ pau loa ma keia hoolaha, o@ M@ Kealoha, ke hoolaha aku n@ au ma@ O ka poe a pau i pili i kuu waiwai i @ ma ka ama o Kahanakomo i make; @ malama waiwai o kuu keiki o@ K@ (w) i make mua aku, e pono ia @ mai mea a'u e hooponopono pu @ e hele mai a hala na la he 13 mai k@ aku ai keia hoolaha ma ka nupepa K. @ alaila, e kuai aku no au me ka @ ke mai ana.

          M. C. KEAU@

Hualua. N. Kohala, Aug. 14, 1885 @

 

MA KE KEENA O KA LUNA@ WAI KAAPUNI Apana @ Hawaii Pae Aina. Ma ka Waiwai K@ a me PILULUA (w) no Laihaina, Maui make.

  Ua heluheluia a ua waihoia ka pa@ D. PUOA (k) e noi ana e n@ waiwai o KUA (k) a me kana wahine @ (w) no Lahina, Maui. @ i na hooilina.

  Nolaila, ke kauohaia @ ne@ ka @ pau, ke pili o ka POAKAHI. @a ka @ SEPTEMBER, 1885. ma ka heia o @ ka hale hook@ a Lahai@

me kahi i koh@ howiohe ma @ la, a me na m@ hoikeia.

          ABR. FORNANDER.

Lunakanawai Ku@puni Apana Elua H. P. A

  Lahaina. Aug. 10, 1885.

 

MA KE KEENA O KA LUNAKANA WAI KAAPUNI Apana @ Hawaii Pae Aina. Ma ka Waiwai o KAWAI@ LIILII (k) no Wailuku, Maui, i make.

  Ua heluheluia a ua waihoia ka pala @ a KAHALEHAU (k) e noi ana e hoop@ ka waiwai o KAWA@ (k) no Wa@ Maui, i make, a e hooholoia i na h@

  Nolaila, ke kauohaia aku nei na k@ pau. ke pili, o ka POAHA, oia ka @ SEPTEMBER, 1885, ma ka hora o A. M. @ ka hale hookolokolo ma Wailuku, oia @ k me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i @a @ noi la a me na mea kue ke h@ia.

          ABR. FORNANDER

Lunakanawai Kaapuni Apana Elua H. P. A.

  Lahaina, Aug 11, 1885.         20@N @

 

HOOKAPU AINA.

  Ke hookapuia aku nei na mea @ aole e komo, a mahi, a hana wale @ kuu apana aina e waiho la ma Ka@ p @ Kohala Komohana, Hawaii, a i k@ inoa o POHOLUA, oia hoi ka aina @ H@ make. oiai, eia no ia'u ka mana o ia aiea. a@ no I hooliloia, aole no hoi i moraki@a, @ no ia'u ke Sila o ua aina nei.  O ka mea k @ i keia e hoopiiia no ma ke Kanawai.

          MRS. TAMAKA HAAKE

  Kaikamahine ponoi a hooiiina o Huap@

               2011-3@

 

HOOLAHA AKEA: Ke kah@ ia aku nei ka poe a pau h@ mau uwati ka lakou a me kekahi mau mea e ae paha i waiho aku ma ka hale hana wati o ka hui o

"   TONG HUNG & CO."

               Helu 40, Alanui Nuuanu.

A i kapaia ma ka inoa "Hale Keok@ e kii ae lakou ia mau mea mai keia l@ aku e puka aku nei ka hoolaha a hiki i ka la 1 o Okatoba o keia makahiki. A ke hooko ole ia keia, alaila, e kuai kudala ia aku ana ia mau mea no ko'u l@hi

          "TONG HUNG & CO."

  Aug. 29, 1885.              2039 @

 

HOOLAHA A KA PUUKU O K@ MOI !--Ke hoike ia aku @ la aku a hiki i ka la 4 o NOVEMABA @ e waiho ia ana he Buke Inoa ma @ Puuku o ka MOI, ma "Iolani Ha@, @ p@e Hea Inoa o ka MOI @ helu ma @ kau i ko lakou mau inoa, ma ka m@ le a lakou e liea ai.

  E wehe ia ana na Puka Pae @ ma ka ia 18 o NOVEMABA, 1885. @ ina la, no ka hoolohe ana i ka poe i w@ i ko lakou mau inoa ma ke Keena @ hele mai ana @ Hea Inoa.

            |Ma ke K@ola

          CHARLES H. JUDD@

        Haku Puuku o ka MOI.

  Keena Puuko, Iolani Hale.

  Honolulu, Aug. 22nd, 1865.   2@39 4@

 

OLELO HOOLAHA KOMISINA PALENA AINA No ka mea, ua nonoi ia mai ka @ nona ka inoa malalo iho nei e A. ENOS @ Co. e hooiaio i na palena o ke Ahupuna- A wahi, e waiho la ma Honuaula, m@k@j @ Maui, i hookoia no Keelikeolani, ma ki @ pala Hooko Kuleana, Helu 7716.

  Nolaila, ke hoike ia aku nei, o ka P@, oia ka la 24 o Septemaba, 1885, ma ka @ 10 A. M. ma ka Hale Hookolokolo ma Wa@ ku, Maui, kahi e hoolohe ai i keia hoopii

  O ka poe kue e hele ae malaila.

KOMISINA O NA PALENA AINA O KA @ ELUA.

  Wailuku, Maui, Aug. 21. 1883   2039  4@*

 

HOOLAHA LUNA HOOPONOPONO WAIWAI:--Ke hoe laha aku @ mea nona ka inoa malalo, ua koho@ Hooponopono Waiwai, malalo o ka P@ Kauoha no ka waiwai o Mrs. Nihoa K@p@, Hilo i make iho nei.

  Nolaila, o ka poe a pau ana i aie ai e waiho mai lakou i ka lakou mau bila aie iloko o na malama eono mai keia la aku, o hoole mau loa ia.  A o ka poe i aie iaia e hookaa koke ma. ia'u, e loaa no au ma Puueo, Hilo.

          J. W. KEAOMAKAN@

      Lunahooponopo Waiwai

  Hilo, Hawaii, Aug. 19, 1885.      2039 4@.

 

HOOLAHA A KA LUNA HOOPONOPONO WAIWAI:--Oiai ua kohoia ka mea nona ka inoa malalo iho, i Luna Hooponopono no ka waiwai o MAKALELE (k.) i make.

  Ke hoolaha aku nei oia i na mea @ pau, o waiho mai i ka lakou mau koi aie a ko@e ae paha i ua waiwai la iaia iloko o na mala@a o mai keia la aku o hoole loa ia.  A o ka poe @ aie iaia, e hookaa koke mai.

          B. BENIAMINA.

  Lunahooponopono o ka waiwai of Makalele i make.

  Hilo, Hawaii, Aug, 20, 1885.      2039-3t@