Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIV, Number 45, 7 November 1885 — KA MOOLELO KAAO O LAMEKA PULUKA. [ARTICLE]

KA MOOLELO KAAO O LAMEKA PULUKA.

Ka Makahia*» m«a i oili mai, mai ki pnhal;.: o ka Ci Ku Rc>c a me ' ■ KA MEA i KAP.UA KA K.4. "i»aa « aa hu: o ka. aaj|» aana u&pa ca lni|>aa o k&Mwa laol a aee kuptii e soho £a i ī kA o ka mōA&a, o kA hoi *aaa i ka nuia o k-A U. IK.A lele ani iho o na alii a pi« iike aku kn iluna o ka nanai, ua huu mai U ka Moi Pamekela iraua o kona nv*.u t Ausani N'aita a me na makaaina* ni, a pane mai la : E ko*u »tvau Naiu aUiha, a me o'u mau makaatnaria hoi e noho u ana no na hana mo a ko kakou enenii. e hoc?lana i ko oakou manao» a e hoopau »e hoi ia haawina kaumaha e hoalii ana iloko o ko oukou mau j>uu-; trai, a e hauoli hoi kakeu a pau no k*, wa mau ios; oiai ua pau ka pīlikU, ua make ka pilikua i ko kakou alii opio; a

l roM.i <ke - :ru a n\v n\ nvea \ vfcvi f . . > •. Vv.iie no ka i.-una; i o Ka<v?u a ;-au. * e r ■,'hoaki: nia'uP ? ona» a e mau loat ke i o:, ana oko kakou alii i ke . Akua.— ; A-- 'ha oukou- Hi:Io mai lake anaina^ ki-naka nul no ka haawi ana ina tna-| h; kīekie pakna o?e maluna oka ka-| k<. : eueu, a e nanoli ana lakuu ine hef la, ua loaa ta J ..iko>i he UnaV.U n«i ! -ma >*a hooili kaua ana. HuU hoi ?ku ! ia uaaUi no ka ruini ho >Vipa no kaj u h; u!e aku !a lakou ma ka rumi auau ! m.iilaiia akū no ka rumi komo kapa, a j hoi !oa aku ia no ka r/.mi hooki|Ki o ka h:ve alii. • \ īa lah' 1:"! e akoakoa ana ma ka ru ■:ni hookipu, ua kauuha ae la ka Aloi P.onekela e kukuiu ia kekahi ahaaina

n h uialoko o ka hale olii, ma ka hora el*a o ke ahiahi, a e hoomaiamalanoa ia k kulanakauhale me na lama ahi, tka w.t e uhi mni ai ka po. Ika lofce ana o na mea a pau, ua hoemaka niai la lakt ui ka hooko ana ina mea a pau a ko lakou Moi i kauoha aku ai. Iloko o ka wa a kela ame keia mea e liulul 1 ! n! i me ka hauoli nw\, ua ku mai \a ka ! M»i Pamekela, a pane mai la : I keia la. e kun haku alii opio, e haawi aku ana au i ka'u mau m.ikana imua 011, a nau hoi e koho i kau mea i ike ai he pano. E kuu hoola, a puukalihala hoi o kuu aupuni nei, a me ko'u mau makaainana, eia ke aupuni a me ka nohoalii, eia a J u mau kaikamah'ine he 12. a oi.i mau mea a pau, nou wale no iar A no ka noho Moi, nou ia a kaii aku i kau manK'. Ake makemake nei au e

hoohuikoke ia oukou i ka hapalua o ka hora 11 oka la a pehea la kou manao ? (Kupanaha maoli keia Moi, i hookahi no ka kane e mare ai kana mau kaikamahine he 12; eia paha auanei ka mea apiki, lilo ?aha i kekahi ke kane, hoonuhanuha a hookekeo mai hv>i kekahi; aka nae e ike koke tio ka k -u i ka heoko 10 ia ana o keia nonoi.) No ka ninau a ka Moi Paihekela ike aupum nui o ku. hpnua e kali mai la, ua pane aku la oia ; V. T ;a Moi Pamekeia aloha, e ae mai oe i ko'u manab, a

oia keia; e pono paha e mare ia maua me ka Ui Wilela, a oia hookahi hoi ka mea a'u e lawe mai i kokoolua no'u; a 0 kona mau kaikuaana hoi, e mare aku no lakou i mau kane okoa, aua lawa hoi au i kā mea hookahi, oia hoi ka Ui Wilela. " -- I ka lohe anr e ' aikuaana o ka Ui Wihlela i keia mau u'a hooho like mai la lakou, Aole makou e ae ana 1 kou mauao, aka, e male ia no makou

a |)uu me oe, a me oe wale no makou inawa a pau a hiki ika hooluolu ana oko makou :nau kino; a o kela n\au olelo j)alau nu e hai mai nei, note makou e ae ana a hiki i ka wa e ko ai ko -unkou makeanko; i!a, o ka hooka wale no ka pono. Ja mnnawn, ua noo-ir-io iho ia o Lameka Puluka, a hooho* !o iho 'la; eae no au ika olelo a kela pr<e kaika'mah|ne,' malia paha auanei o nunao mo lakou i ko lakOu pokii, a imi iho lakou i mea-e poino si kē 6Ja o ka'u mea i aloha ai; nolaila, e ae no au e pono *la manawa, ua ae aku la keia imua o ke t\nama alii a me na kaikamdlTine Moi Pamekela. I ka 'oheiana opa a pau, ua haawi ae ia ke anaina he mau leo iui!o.me .lta huuo|i nui, a hooholo iho %%ikoini -&i, \a e mareai elike k* lfoike"maluna ae. A o keia e ka!i ana no ka hoomakaukau o ka ahaāina o ka m.eha fflifk.i mai ana. - ka*"Jbiki aaa ae i ka hora eha, ua pi-

Wi la ka hnai ahaama i na alii a tp|T k.a pee koikoi o ka-«iha. I ke kmWna. mai o ka hele mua, ua hoopih ua na noh>7, me na hoa ai, i ka iua o i ka beW, ua pu ka aku la ke atii opia nie «nn kaikan>uh:ne alii he 12, ka Moi Pa..i.ekeh me ka Moiwihine, a me ko Uk j;i mau ukaii, a noho like iho U ma k ' Ukoii.mau noho i hoomakaukau ia n > lakou, a hoomaka aku la e nuu i na momoaa i hoomakaukau ia. I ka piha ana o ka iua o ka inama, ua huli hoi a\u la hkou no k? lumi o oa lealea, a malaila Ukou kahi i noho ai me ka na-n-.M j na lealea a pau, a pela wale no ka apa ana a hiki i ka hora i o ka po t ua hookuu ia na ha r >3 a huH hoi aku !a ktb a me keia i ko bkau oia-i wahl I | ka puka aoa mai o ka !a i ke kakahia- [ ktL, ua hoike mai b ka lani i kona lalae 1 miikai, no ka mea, aole na ao kaalele-1 | vciv e pani ae ana 1 maka o ka a | i uz ahuwale na puu a me piko q iu • ; kuahiwi he 12, a o ka li hoi, ua hoiie mat ia i kona nani kaaiahaa »

I ka hiki an-i ae i ka hora ewalu. u* | ike.'a aku Li na mahek N->:m e puka \ mui ko bkou miu» papu i>nas, a | ht'e hvx>kabakaha ae U hki r.u aianui o ke kuhnakaahaU/'a hoea ae h i ko U"krkaMia h.x>nv\*na. kaf\i hoi a ka M \ i kauoh?. ai ia Ukor<- l ka hiki «f » ae i ka hora ti«ra, «a ikeia aku U n: hae o kela a me keia ann e hhiehu m. i ana maluna o na p&hu hae; a lohe p ia aku la no hoi na ko ona maka* ma. ! n ;ha Puluka. a ua kapa lakou iaia he !ak ua. No ka nui loa oka hauoli ona i makaainnna, ua hele huakai aku la Lv I kosi me na hookupu i ke ash opio. | Ika hiki ana ae ika hapalua oka ht ra umi 4 ua ku laina roai la na mahe-

ie Xaita ma na aoao 0 ke alanei kahi b<u a na paa maree he!e <k« ai e mare I :<a hiki pono ana ae i ka hora ir» ua pi.ka mai la ka poe mare me ko Ukou maa kahiko' nani, i hele a lulu ka makrxni i ka anapanapa o na pohaku makiunae; ke helu aku oe aole e pau na pohaku makamae o kela a me keia ano no ka mea, ua like ka n«i me ka pipipī o na hoku o ka lani i na po malie v oiai aele e pau na hoku o ka lani i ka helu ia; a pela iho la na mea hoonani iluna ona knikamahine alli, ao ke alii opie hei, ua kahiko oia i na aahu nani o ke aupuni o Arabia. Ia lakou e ku ana ma ka lanai o ka hale, ua hoomaka mai la na makaainana e hooho me ka h:m ōli nui me na huaolelo hoohiwahiwa i ko bkou mau ahi, a iwaena o keia mau leo hooho hauoli, ua puka ae la keia mau huso-elo : Oko kakou alii opio no ka oi ma na mea hoonani a me kona kulana, a oi loa aku hoi i ka memele ohelohelo o kona mau papalina,

I ka iho ana aku o na alii a hiki i ka honua o lalo, ua kai aku la ka huakai alii no ka hale hoomana, oia hoi ko lakou halepule. I ke komo ana aku o ua mau aiii nei iloko o ka halepule, ua hele a pihau o loko i na alii a me na 1 m ikaainana, a kofe wale no kahi o na «iii^i liuliu, ua ku mai !a n;i kahuna nana e rnare,"a i ka p-u ana o ka mare, ua ku mai la kekahi luahine kilokilo a pane mai la imua oka lehulehu : Ua ike ae nei kakeu 1 ka mare ana o na aiii opio i ka lakou kane; noiaila, ke hai aku nei au ia oukuu, he mau pule a he mau mahina, a he laki loa hoi, .kakou ke noho pa me ia a hala lfa makahiki he'okahi; no ka «iea, pia hei, mua me ke j£aikamahme muU' loa a Mahina, oia o I Mahmakauahiaiii, ka oi kela o nani maluna o ka lewa a puni; nolaila, aole e fiuliu a heo aku ia nei, oia na kahoaka eku mai nei imua o J c; aole nae laua nei i hui me na kino, aka, ua*hui laua nei ma ka ī.oeuhane maluna o ka raau\ a Anede. Nolaila, a iliooko ia keia nuu olelp a'u, a!«cīla, e hoomanao mai īa'u i ke kiio kaulana o na ululaau o l'.ikena. Ike kuu ana iho •> na olelo a ka iuahine kiiokiio. ua iiuii hoi aku ia kā huakai no ka hale alii, a malaila lakou kahi l hoonuo ai i na inoniona t hooniakaukauia; pau ka paina, hoomak'a na hana ieaie# a hiki wale i kekahi l» ae. . . 7.

l ka pau ana .o na lealea, tJa>tlbho oluokuna alii me ka maikai, ffo*o ona mahiiia ewaU;; a>Ki piha por.o ana o nr. raatilna ewaīu, ua heo aku la ua ka- * 1 .maeu nei no ke aupuni Mahina. E tīa boa hoojpo o l'uluka, e waiHō ko kakou ka-naiilo ana no na mea e, oiai uahih aku li ka kakou eu no >fe aupuni o Mahin« a e huli ae hoi kakon a hoe-ipo me ka iwakiani oka a penei kahi iiiool' lo pokole e piii ana :

Oai o Mahiiukauahiahi c holoholo aru ttia ka laaai o ka haie alii, ua huh aku la oia a nana ike kumu l»ni, ike aku b oia he 13 mau ao opua c kuku | like niai ana, aole i i'»uuu, ua • hoepuni !aelana ao opua he 12 ike ao opua e ku ana iwaena; ua hoooaau !a ouoi i i ka nana ana a Uuliu lua» ua huli hoi aku la oia iloko o kona nimi mee, la-ve inai h i kuna ohe (liiniana, ka ohe hoi e hiki ai ke ike i na mea a pae mai ke nui a ka mea liilii, ka mea huna a me ka mea i hanuu ma kahi paa. Meie niai h oia a nia ka nanai, ho«>hu !i ia i karu ohe ma kahi o aa ao opua e ku mai ana; aole i UuHu ka ia nei aana ana. ike «laopopo aku boU o kaoa kane houpaia!t 00 isl He niea e ka puiwa a hikilele 0113 o Maaiaa1 kona ike ar»a aVa ea lilo k«tna mea i ai i ka mea e, a-k» { hoi i j noa iaia, j Huii hoi mai Ta oia i kona a| waiho aku ta iluna 0 koaa w«ifci mo-i a ;

piM .ie I«l : k c'i3 »VU KU nei rai *c ea'.uno, ti».- o V:r.i\ ko n;j iu .".a "<a moa o kuu r.ukuak»\'ie t ante ee e hik* nui i kua vri?»i vV.e fca o. io; -, «ka« e bis* nu» w i.is »3 ir* nt v . - «r**u oki pilik'a eui «ku aiu ,w~ ~ o'.j; nui kou nun,i, |muV « i k* k* mainoino» a. uuku «.a^e loa oe-; neUiU, *o»c au e h2c' v -. ; » <«.ta s lau oielo a'u a , ',-.u j'.v .1 1 >.. u 14 ma hia qoe %S& moe uhane pa'aeak-lo o kl. 1, "\i . V.na kino. Ane ka hiki vic i. i.; se ht> omoe jx>no i kona poo :i;a .; i iiKie, aU ae U ota a UUa aVu h i kc kaula guU e paa ana ma k a -»>?a a hu-i mai U o;a no ekoh m.in\wa, a kar i aku U no hoi ka l">elc no ekula | wa. la wa no i o\\\ mr,i 31 kekahi «nanu nunu giila imilnko mai o kekahi !u« mi aku ana un«»a o Mahinākauahiahi, a ia wa no i pne aku ai 0 Mahinakauahiahi : E kuu t;aki), i kaoha aku nei au ia oe e hele mai imua o'u, a e makemake ana au e kii ot 1 ke k?.re a kaua, a»a ia ke noho mai U 1 ke ai'puni paluohao o ka Moi l'aniekeU, ua mare aku la on tne na kaikannhine he 12» nolaila, e kii oe, a e lawe aku uo hoi oe i kuu kta a htki imua ona; ua ae aku U kona kaikuaana nunu; ia wa no, aU mai U o Mahiiukauahiahi a !a* !au aku ia i kekahi ili dia, wehe ae U 1 kakau iho U, a penei na olelo o ua

leta nei : 1 ka hooihna alii o ke aupum ahi o Lameka, ka mea e noho Mui ana maluna o ka lua ahi o Hilela, a me na aupuni a pau oka honua, —Lameka Puluka, —Aloha kaua a nui loa. I kou wa e ike ai i keia ieta, e hoomanao iho oe ina olelo o loko: Aole no kaua i hui he kino a he kino. aka, ua hui kaua tna ka inoeuhane o na kino wailua o kat««, a e hoomanao iho 110 hoi oe i ka tneA nana keia leta, na f u na Mahinaka» uahiahi. Ua ae mai hoi oe aole e noa kou ili ia hai a i a'u wale no o noa ai, eta ka hoi, he apuhi keia mau hm» au ia'u. N T o!?fila, i kou wa e ike ai i keia icta, o kou wa no ta e ku ai a hvle u;ai a loaa au ia oe i ko'u aupum nei; n* keia manu nutiQ e alakai aui ia os a h.ū kaua he ato a ato,—o.vau no me ke alōha^Mahinukauahiahi.

H..«.avr! aku U ja i tta Kti nei i k"?n i k;ukuaana nftauu, Ji nu aku U nr> hoi oia i kekahi opuu p!u ■{<*&, a pr>c aku ia : I kou sva e !.i f <taVy a'< i r.ua oka ?nea a k.i?:a i aloha rl, * % v h . a.j o$ ikeia |>ua r:>si a hoani aku i • • :i a kona maka. a i kona v;.rc V' » •' 1 J ka pua a k*\m, T\r<i | . ..•> ana i kana mau \vaftine,' " ' ?loomanao ani"i»o v " : (aiu. I k ;n vra «,• alualumai ai ia oe, e kle hiki iluna o V-» )e*.vn, a"& ' ( e e

hool»!o ae ai « k->il '■ .kou kino ia e huii*4foi n*;; . \ imua (''u, ;nanawa,-e' h v le oj- " Hāūlehou no kafcOttT%:ia ;:.i:e me ka moolelo o ka an»?a o M baniainerb. R hana ** e m makamaka i ko ka kehmu, ke puka aku nei ia :wt ka ohuohti ponoOiai ka laina pahao e hoomaemae *na i ke alanui ma ka aoao mauka o ki alii, ua nalowale iho la kekahi o ra pjahao he pake. Ua huli koke ia oia aole nae i 1 oaa; ua haaun ae ke aupuni he uku nukan i kiel ie i ka inea nana e haihoi ae ua pio la a ke kanawa*. Ma ke kakahitka o ka Poakoiu nei kona nalowale ana. Ua loheia mai, oiai ka mokuahi Efea i holo aku nei no Kaiawao no ka hali ana aku i ka Peres;dena o ka Papa Ola a me kana hunona, ua pikeie iho la ua Pcresidena !a mai lele iloko o ke kai i ke p >i ani mai a kekahi a!c nui; e o!e kekahi kanaka Hawau, pakele ai Mi HoQokauf>u ae nei, ■ miki ae ia ka piko pau i ka ioie he kauU waū na kekahi pake» a lilo aku la na iafa e hookohukohu. Mahope iho o na hiomakakiu ana a keia («ike, ua ike aku la oia » kekahi kaitla-wati i Uke loa me kana i nalowale, e paa ia laai ana e kekahi keiki makai ae nei o ka uapo, mak: !a, tia haawi ae ta o»a iaia i ka makai, apami ke puhi. Nana paha i »»• hue. aok paha. Ains hoi nana, ea. a!aife, ua pau kona piko i *ta c hei la i hoohejfiahf?ma 2< i k i piko o na keiki 1 o:i K poe mokil»? Kaulana x& hpi P* 0 " pau-loJef * r > *' ,