Ka Nupepa Kuokoa, 4 January 1886 — NO KA MOKUPUNI O HAWAII. [ARTICLE]

NO KA MOKUPUNI O HAWAII.

NO HILO - E koho me ka lokahi ia Hon. J. Nawahi me Hon. D. H. Hikikoi. He mau kupa laua no ka aina, ua keekeehi kulana, he luna a he lalo, he uka a he kai, he loko a he waho, he umeke a he ipukai: he ola na ka oiwi, aohe mea maluna iho aole hoi malalo ae, e panepane ia ai: he lawa i ka ike Kanawai, he ike Kau Kanawai: he Naauao, he Kuokoa oiaio; he mau Koa pilipaa no Hawaii, he mau Kalaiaina naauao, he kaawale mai na hana pahele aku a na kuhina; he mau Hawaii Oiaio, aohe mana o ke kipe e hiki aku; he aloha aina a he aloha lahui; he mau Hoa Koa no ka Hale Kau Kanawai. Nau no laua e Hilo, he iwihilo a he iwikaumoo nou, ua lawa pono oe ia oe iho, aohe ou hemahema ana, kohoia a puka, imua e Hilo a lanakila, mai mawae a ka pali o Kaula, i pakele Hawaii, i ola ka lahuhi. Hoonoho aku ia J. L. Kaulukoa ka Makai Nui a me F. Pahia kona hope ko ka laua hana, he hana aluna la laua. NO HAMAKUA - E koho pono ia W. A. Kini, nau no i wae i kou makemake, nau no i kahea mai e hele aku. Naauao oe i kou koho ana, koho no oe a ka ulu i paki kepau, o ka ulu iho kena, nana e kaa ke kahua. He kanaka naauao, he ike Kanawai, he Kakaalelo kupono no ka Hale Kau Kanawai. He hoa Koa, kohu pono no na kahua kaua no ka aoao o Hawaii. He hoopono, he aloha aina, he aloha lahui. He kakaolelo naauao no na Aha Hookolokolo: hilinaiia a mahaloia oia e ka Mana Hookolokolo. Ua pono a ua pololei keia koho ana, o ka Moho keia e Hamakua, heluia ae ma na papa mua o keia Kau Koho Balota ana; o ka Moho keia nana e wawahi ae na pani paa o na lua huna a kela Kupua nui o na Keena Aupuni. Koho ia a puka. Imua e Hamakua a lanakila, mai ka pali o Kaula a Honokea, i pakele Hawaii, i ola ka Lahui.

KOHALA - E koho lokahi ia Kimo Waika, (oia no o Kauka Waika) a puka. Nau no i wae i kau mea maikai, mailoko mai o na inoa holo balota lehulehu iloko ou. Naauao maoli keia koho ana, koho no oe a he makua nou, ilaila iho la no a kani-moopuna, a kulaiwi i ou la, a o kona home ia, a moe pu me oe. Koho oe me ka noonoo maikai, he kanaka naauao, he hoopono, he Kuokoa, he aloha aina, he aloha lahui. He Moho keia au nana e hookuku i na au o na noho Aupuni ana o na Moi, mai na Kamehameha mai a i keia wa. Ua noho oihana Kanawai oia i ke au o na Kamehameha, hiki ole aku i ona la na alakai maalea a na Kuhina, aole hoi a lakou kipe e hoohihia ai iaia. He Moho keia au e Kohala e haaheo ai, ua koho oe a ke kanaka makua, a ka mea kuonoono. Nana e paa ko Pono, ko Pomaikai, nana e paku aku, e alai aku ka ino, nana e nowelo aku na poopoo a ka poe popoki huna ino e uhiuhi la. Laki no hoi oe o ka hoomanao ana ae a o Kimo Waika kau moho. E Kohala Nui, e Kohala iki, e Kohala Loko, e Kohala Waho, e Kohala i ka Ua Naulu, a i ke Kai Hawanawana, e Kohala i ka Ua Apuupuu e, kohoia a puka, Imua e Kohala a lanakila, mai Honokea a Keahualono, i pakele Hawaii, i ola ka LAHUI, E waiho aku i ka makua o ke Kanawai ia Z. Kalai e malama i kana oihana i loaa. KONA AKAU - E koho me ka lokahi i ka Hon. G. W. Pilipo, o ko Moho keia i kaulana ai, ua kaulana oia a puni ka aina, kaulana hoi kau koho ana; a he mea e hookuku ia nei, aohe mea e like me oe. Nau na Hoku Hoohanohano i Sila aku ma kona umauma "Ka Liona o Kona Akau" - "Ka Pukuniahi o Kona Akau" - "Ka Pokapahu o Kona Akau" - "Ke Duke Hao o Kona Akau." Ua lawe oia a

hiipoi iho i lei nona a moe pu me ia i kona hale lua. He io o na io, he iwi o na iwi, a o kou koko ponoi hoi. He luna, a he lalo, he uka, a he kai, he loko, a he waho, he umeke, a he ipukai, he wahi ola no na ka oiwi iho. He Kuhikuhi Puuone no ka aina, he kalaiolelo hopo ole no ka Hale Kau Kanawai - he koa wiwo ole no ka aina, ua lawa kupono no na hana a pau o ka Ahaolelo. He Hawaii oiaio - he Kuokoa akaka loa. Aohe mana kipe o na ano a pau e hoololi ae iaia, a haalele aku ia oe. He aloha aina a he aloha Lahui oiaio. He makee e hoomau ia ko Hawaii Aupuni Kuokoa, a me ka laahia o kona Kumukanawai. Kue ikaika oia i ke Poo o ka Aha Kuhina, "he kanaka kalohe, a me ka ohumu ino, he kipi, he hookahuli Aupuni, oia kana lia e hoopalo mai nei. Piha kau Elele e hoomaemae ia na hana Aupuni, e kiai ia ka pono lahui a e holopono na hana kuloko - a e hooponopono maikai ia na hoolilo dala ana.

E Kona Akau - Nau ke koa, ka wahaolelo wiwo olei hele iho nei ma na Paemoku, i mau wahaolelo kupono no keia Kau Ahaolelo lo ae, a oia keia e hoike ino ia aku nei, he poe na kela a me keia Apana i apo ai me ka hilinai; a o lakou na hoa koa o ka aina e ku ai ka makaia. Nau ke koa i ala mai nei na Kupua ai dala o ke Aupuni a kue mai i ka poe kiekie, a i na paa lalo o lakou. O kou Elele nei, a me keia e i wae ia, o lakou ka Puali Naita o ke kahua kaua, nana e hoomaemae ka aina, a pulumi i na Keena Aupuni i kapulu ia - Nau e Kona Akau, a me Hawaii a pau, kana hana, kona ikaika a pau, a ina oia ke kanaka Hawaii hope loa i loko o ka Hale Kau Kanawai - E kupaa ana oia no ka nani a me ka hanohano o ke kanaka aloha aina oiaio, e ola, a e make, e waiwai, a e ilihune — ua lawa oe e Kona Akau. Koho ia a puka — Imua e Kona Akau me ka puuwai hookahi — Imua a Lanakila, mai Keahualono a Puuohau. Hoonoho aku o J. K. Nahale, he mana ai na hai, he kauoha, a he kauwa na Kipikona, e hooko i na manao kumakaia aina, hookaumaha lahui o ua kanaka la. E like me ka nui o ke ino a ke kalohe e hana la, pela ka ino e hana ia mai ai o Hawaii. KONA HEMA — Owai ke koa, ka Moho nau e Kona Hema? Eia mai o A. P. Kalaukoa, he hoa koa oia no'u i ke Kau o 1876, he Kuokoa, he makau ole. Pehea ka manao nona, aole au i kuka me oe. A malia o hoi aku au, a loaa he wa no kakou e kuka ai. Mawaena paha o na kamaaina o ka apana a o ka malihini paha. KAU —E koho me ka lokahi ia Hon. J. Kauhane, he Moho nau e hopohopo ole ai, he Kuokoa, he hoopono, he naauao, he ike i na hana o ka Hale Ahaolelo, nana i holoi kou noho i kapulu ia e na L. M. au i hoouna mai ai mamua aku ona. Hoomaemae ia e ia, a ke mau nei ka maemae a hiki i keia wa. He noonoo hohonu a kanakamakua o na ninau ano nui. He noonoo ai pakiko ma na hoolilo ana. Pomaikai ka aina, ke nui na kanaka e like me kau L. M. o "Ka Ua Haao." E koho ia Hon. J. Kauhane me ka lokahi — Imua e Kau a Lanakila mai Kaheawai a Okiokihao. Mai nana aku i kahi mea okoa, PUNA —E koho a puka ia J. M. Kauila, oia hookahi ke koena o na kanaka i paa i na oihana Aupuni, i nana i ka pono o ka aina a me ka lehulehu. He Kuokoa maoli, he hoopono a me ka pololei kona noho ana, a me kona lawelawe ana i kana hana ma ka aoao o ka lahui. Hoomau ia aku kau mea maikai. E koho ia J. M. Kauila a puka — Imua e Puna a Lanakila, mai Okiokihao a Mawae. Waiho malie aku no hoi o E. Kekoa i Loio Nui no Hilo. Puni oe e ka moku o Hawaii — I nui ke aho a papahi oe i ka Lei o ka Lanakila. E hoopiha oe a lawa pono kou mau Luna i Ewalu Lunamakaainana Kuokoa no ka Lahui a no lakou na inoa i hoike ia.