Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXV, Number 41, 9 October 1886 — Page 1

Page PDF (1.59 MB)

This text was transcribed by:  Lanette Mahelona
This work is dedicated to:  Louise Kamila Brown Mahelona

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

BUKE XXV, HELU 41.    HONOLULU, POAONO, OKATOBA, 9, 1886.   NA HELU A

PAU, 2097

 

LAR@NC@ WILDER                      VOLNEY VAILLANCOURT

ASHFORD                                                     ASHFORD.

(NA HOAHANAU AKIPOKA.)

He mau Loio, Hoakuka, Pale ma ke Kanawai, Kakauolelo, Luna Hooponopono a me ka hana ana i no Palapala Hoolilo.

LAWELAWE ILOKO O NA AHA A PAU O KE AUPUNI.

E HANA IA NO NA PALAPALA PILIKANAWAI A PAU.

Keena Hana Helu 21, Alanui Kalepa, Honolulu Hale.                                   2082-1y

@ Helu 348.                            Pahu Leta Helu 415.

 

A ROSA. (AKONI.)

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

He Luna Hooiaio Palapala.

KEENA HANA : Ma ke Keena Loio Kuhina.

tf.

2

CHAS H PULAA.

HE LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

A e loaa no au ma Honomakau, Kohala Akau, Hawaii. 2001-tf.

 

CECIL BROWN.LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI?he Agena Hooiaio Palapala no ka Mokupuni o OahuKEENA HANA: Ma alanui Kalepa.tf.

EDWARD E. HOPKE.

Loio a he kokua ma ke Kanawai

Keena Hana-Aia ka rumi helu 9, maluna ae o ka banako o ka Ona Miliona Spreckels Block.           2072 2m

 

GEORGE P. KAMAUOHA.He Loio a he Kokua ma ke Kanawai.--A HE MEA--ANA AINA.E loaa no ma Kohala Akau, Hawaii.2091-ly

JOSEPH WILLIAM KELIIKOA.
            He loio, a he kokua, a he pale, a he koo ma ke Kanawai. E loaa no au ma ke Keena a J.M. Poepoe kihi o na Alanui Alii a Aniani, Honolulu. Ua hiki no hoi ke hana i na Palapala pili Kanawai o kela me keia ano. 1 yr.

J. A. MAGOON, (Makuna.)

LOIO A ME KOKUA MA KE KANAWAI

Keena Hana, Helu 42 Alanui Kalepa kokoke i ke Keena o Pekekona.

                                    Tf.

 

JOHN MAHIAI KANEAKUA

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

HE MEA UNUHIOLELO MA KA OLELO

BERITANIA A ME KA OLELO HAWAII.

Keena Hana ma Alanui Kalepa, Honolulu, maluna ae o ka Banako o Bihopa ma. 1 yr.

 

JAMES M. MONSARRAT.

            (MAUNAKEA)

LOIO A HE KOKUA MA KE KANWAI.

He Luna Hoolalo Palapala.

E hana ia no na Palapala Kuai, Palapala

Hoolimalima, a me na palapala pili kanwai e

ae ma ka olelo Hawaii.  Dala no ka Hoaie ma

ka moraki ma na waiwai paa.

KEENA HANA”  Alanui Kalepa.

 

KINNEY & PETERSON

LOIO, LOIO, LOIO

KEENA HANA: Helu 15 Alanui Kaahumanu,

Honolulu.                    Tf.

 

RICHARD F. BECKERTON.

            (PEKEKONA.)

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

KEENA HANA: Maloko o ka Halewai hou

            tf.

 

S. B. DOLE

LOIO, LOIO, LOIO

He Luna Hoolalo Palapala

 

KEENA HANA: Helu 15 alanui Kaahumanu

2079 – 1 y

 

W. R. KAKELA.

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

He Luna Hoolalo Palapala

            tf

 

W. C. AKANA (KALAUKI.)

He Mahele a Unuhi-olelo ma ka olelo Pake me ka olelo Hawaii. Ua makaukau no hoi e hana i na Palapala Kuai a Hoolimalima a pela aku mawaena o na Pake a me na kanaka Hawaii. E loaa no au ma ke Keena Helu 7, Alanui Moi, ma kahi e kokoke ana i ka uwapo o Hooliliamanu.

2010-1y

 

LAUDILA.KA NAITA HOOPAHAOHAO O NAKAKAI MAUNA ME NA KAEI PALI O ITALIAKa Olali oke Kahua Kaua.

Ka Eaeu nana i hookunihi ka Onohi malamalama o ka Lai ka Ui kelakela i malamala mawaena o na kuahiwi me na kualono; ka nani nana i hoomalule ka puuwai o na aliiwahine a pau o Europa a i e’a ka “eha lima ole a ke aloha”

 

Ka Makani Puahiohio Wiliea o ka Hikina.

A o ke Kupuou Iwikani o ka Makakila

 

Mokuna 2

 

Pela iho la noa hooilola ana a ka makemake iloko o lakou, a ua hoouna mai kela a me keia keiki alii a me na ihu anu nohea o na aupuni a ae ia lakou nei, a o kekahi hoi ua holo okoa mai no i Italia me ka manao e lilo mua ka hanohano o ka papahi ana o na pua alii a ka Moi Keluia, aka, he mau manaolana  poho wale no.

            Ua  nui ka manawa i hoolilo ia e na kono a ka hoomakaleho i ka nanai aakipohe o na pua alii o Italia, a ua pale ia  na inea, ke anu a me ka imi ana i kahi e hooko ia ai na kuko, a ua haawiia he mau haohaaina lealea no lakou.  Aka he mau hana moewaa wale no ia.  O ko lakou mau maka no ke ikeia, ko lakou mau papalina me na hiona nohea, na papaleo hoohaihai ana, na hooheno hoohauoli o ka manawa, a koe aku hoi ke kumuhana o ke hauaheahe ka imi loli pua i au ia mai ai na kai loa a me na kula kuanea, a i eha makehewa ai ka ili i ka iniki hui a ke anu.  Hala ae la na la o ka pono, nalo ai la na mano lana o ka pomaikai, a hoi luuluu aku la kela a me keia i ko lakou mau wahi iho me ke ahu o ka hoka, alia hoi e hoohoka e iho, malia ina aku no.

            Ua lawa ae la paha ko kakou makai kai ana i ko lakou ano e na hoa a e huli ae kakou a nana i ka hana a ka manu nui kupanaha mana i  kaili aku i ka puolo keiki a ka Moi ma ka la ino, kona ano, a me kana huakai, a penei kakou e heluhelu iho ai:

            O keia manu nui kamahao oia no kekahi kauwa hoolohe i noho malalo o ka mana o ka moneka Kelaudila, a o ke kilokilo nana i wanana ka wa e hanau ai ke kupueu iwikani o ka makakila, Laudila.  He mau hora ka halihali ana o ka manu i kana ukana makamae maluna o na lau laau, oiai ka punohu ua awa e ukali ana mahope ona, a e kpio ana hoi na anuenue maluna o kona alahele.  Hiki aku la oia imua o kona haku moneka a kukuli iho la oia ilalo, a ia manawa hoike aku la oia i ka moolelo o kana huakai a me kana ukana makamae.

            I alau iho la ka moneka i kana puolo makamae a komo alu la iloko o ka hale alii, ka hale ana i pulama loihi ai ia wahi no ka pua alii hoopahaohao o na kakai mauna o Italia e hanai ia ai. Ku iho la oia ma ka puma o ua hale la me kana puolo. A pane ae la i keia niau olelo.

            “e ka hale nani kilakila e ku haaheo nei imua o’u i keia wa, ka hale aole me ka linia o ke kanaka i hana ia ai aka me ka lima o ka mea ike ole ia: eia kou haku. Ka waiwai makamae o loko o keia puolo.  Nana auanei e loakaha kou mau paia nani, a e holoholo kou mau papahele mabala.

            Lawe loa aku la oia i ua puoio nei a waiho maloko o kekahi lumi nani loa, a o ka lumi helu ekahi no ia. A malaila i waiho iho ai oia i ka puolo me kana ukana makamae.  Papa aku la oia i kana poe kauwa a pau aole e komo nia ia lumi, aole hoi kekahi kino kanaka a ae, aka ola wale no.  nana no e lawelawe ka lumi a me na pono a pau.  A o na wahi e ae o ka hale alii, ua noa.  Nolaila ua hooko na kauwa i kana kauoha.

            He nui na la o ka moneka i hoomakakiu ai i na ouli o kana puolo maloko o kela lumi me ka pauaho ole, a ma ka la hope i piha aina malama elua, komo hou aku la keia e nana, aia hoi ma kahi o ka puolo i waihoia e ku ana he kiaha Gula, a aohe ka puolo.  Ma kona waha e pipio ana na anuenue he ewalu, a mai ko ike kiaha ua hoohie ke @ ana, a e opuupuu ae ana na mea @ a pau a puni. Mailoko ae o ua kiaha la e olapa mau ana ka uwila a he ao opua ke pohai mau ana maluna iho.  Na keia mau ou’u anu e i hoopahaohao aku i ka manao o ka moneka, a haalele iho la i ka lumi me ka hoomaopopo ana i na mea a pa’i.  No elua malama hou i hala, hele hou aku la eia e nana, aia hoi ike aku ia oia he pua nui e waiho ana iloko o ke kiaha, ua like kona nui me ka pua nana honua.  Aia ma ka lihiihi o waho loa o ka pua e hulali ana ke gula.  Maloko iho e alohi an ana pohaku makamae momi, a ma ka piko waena hoi, e anapa mau an ake daimana, aohe lua o ka nani i ike ia ma ka honua.  Me ka haohao nui i oi ae mamua o kana i manao ai, namunamu iho la oia:  Ina pela he keu keia o ka mea apiki loa; o ko’u iini loa hoi e loaa koke mai he keiki, eia ka hoi aole.” Ia wa pani aku la oia i ka puma a hoi aku la no kona hale.

            He elua mahina hou mahope iho o kona ike ana i ka pua ma ka waha o ke kiaha, haupu ae la oia a hele hou aku la e nana, aka, he oia mau no.  He mau mahina mahope mai aole ka moneka i hele aku e nana i ke kiaha, oiai he wa ia no kana oihana hemolele maloko o kona heiau.  Haupu hou ae la oia a hele hou aku la e nana, a i ka manawa mua ana i kiei aku ai ma ka puma o ka lumi kahi i ke kiaha e waiho ana, ua loohia koke iho la oia me kekahi mea kupanaha loa a haule pahu aku la lia maluna o ka papahele, me he la he puupuu ikaika nona na haneri paona i kalai a aku iaia ilalo.

            Ae, ua hina oia ilalo mamuli o kona ike ana aku he keiki oi luna ole ke moe ana maika aoao o ke kiaha gula, a na kona nani loa ole i hoeehia i ka mo neka a waiho aku la ilalo he kino oni ole a he lauhina ka ilihia nui.  E hoaka ka iki au.  O ke kiaha gula, oia no ka alualu o ke keiki i laweia mai ai e ka manu, a o ka pua lihilihi daimana, oia no ua keiki la a ka moneka e kali loihi nei no kona puma a maka mai.  A pela iho la na mea a pau i hookoia ai.

            He niau minute ka waiho loihi ana o ka moneka, pohala ae la oia a hele aku la oia ma kahi o ke keiki e moe ana.   Kukuli iho la oia ilalo ma kona aoao, a me na hua pule kalokalo hoano oia i namunamu liilii iho ai a a amama ae la.  Kilohi iho la oia maluna o na helehelena nani o ke keiki e waiho kahela ae ana imua ona. A aia iloko ona na ma nao hauoli a makee no ka loaa ana he keiki ui iloko o kana wanana hemelele i pahola ia ma na paia o Italia.  Me na hiona makaleho oia i lawelawe ai i ke keiki no na mea e pono ai, a waiho iho la.  Hoi aku la oia a hiki imua o ka manu nana i lawe mai i ka puolo a pane aku la.                        Aole a pau

 

HE MOOLELO KAAO NO

 

EDISEPA FERIDOKAHIENA KAULANA O BAGALIAKA OLALI O NA MEA HUNA POHIHIHIKa Aina Lawa Pahaohao o Mauna Beria.

 

Ke Kuhikuhi Puuone Poupou Kamahao, a o ka Liona Hanu Meheu Pololei.He Moolelo Enelani i unuhi ia no ke Kuokoa.

Ae owau no, ua kuhihewa aku nei au ia oe o kekahi o na kaikamahine a ke alii.

            Aole, owau no keia ka mea au i hoopakele ai, hele aku la oia a ku ma ka aoao o ka moe o Edisepa.  A haawi ae la laua i na lulu lima ana, a ninau koke aku la no ua Ui la.

            Pehea oe i keia kakahi aka?

            Ua pau ko’u pilikia, ua ola kuu eha wahi a Edisepa.

            Ae, akahi au a oluolu no kou ola ana a ke kaumaha nei au nou, no ka mea ua aie nui au i kou lokomakai.

            Mai hookaumaha i kou naau no ia mea, no ka mea, ua pomaikai au ma o kou lawe ana mai ia’u ma keia hale.  Oiai ua loaa iho nei ia’u kuu mea imi mai ai, a ke hopohopo nei nae au aole paha oia e ike mai ana ki’ wahi a Edisepa.

            Aole a’u manao no ka loaa ana o kou pomaikai, no ka mea, he mea okoa no iao ka’u no ka’u e olelo nei. Ina aole i kau ka olelo hoohiki a kou makuakane maluna o a ina ia ua makana aku au ia’u iho i ka wa hau, aole e hihi ua hewa e ka waha o kau kauwa wahine nei i ka ae ana aku i ka hoohiki a ko’u @aui, nolaila ia hiki ole ia’u ke olelo aku ia oe, he mea a he mea ka’u uku e makana aku ai ia oe.

            Ua hiki no, aohe a’u hoohalahala no iamea, a ke nei aku nei au i kou oluolu, e hoike mai oe ia hoohiki, malia he mea hiki no hoi paha ke kala ia, o ka hoao ole ia.

            Auwe, wahi a ka Ui, mai hoao mai oe e ninau i ke ano o ka hoohiki, oiai he paakiki ke alahele e loaa ai o ia mea ua nui ka poe i hoao e imi me ke ake nui o ka lakou naau ina e loaa ana, alaila e lilo ana au ia lakou, aohe kumu e ae oka poino o na kanaka, owau wale no ka mea nana i kaualako aku ia lakou i ke ala hoi ole mai, a nui ko’u kaumaha e noho aku la no ia poe, a o oe hoi keia.  He olelo oiaio ka’u e olelo aku nei ia oe. I keia wa a’u e ike maka nei ia oe, o oe ka helu ekahi i ka Ui a me ka nohea, a he minamina nui  ko’u nou, a eia ko’u manao ina ia he mea pono ia oe, e kali oe me ka hoomanawanui, a e hoi au e hoomalimali i ka hoohiki, ina e ae mai laua, alaila, e noi koke no au ia laua ua loaa kuu kane oia hoi oe, a e hoohui ia no auanie kaua me ka hoonui hanaole a me ka pilikia pu ole.hoi. a oia la. Pehea kou manao no ia?

            Maikai no hoi kela, heaha la hoi, o hoi, a e noho ai hoi au, wahi a Edisepa.

            Pane hou mai ia ua Ui la, e noho oe, a i hiki mai na hoowalewale imua ou, hoole aku oe, me ko’u hai pu aku, ua laa oe na’u, o ku’u inoa o Calaudila, e hoomanao oe, a owai i kou inoa?

            O Edisepa kou inoa wahi a ka pane. La wa ku ae la ka Ui a hui aloha oe la laua ma ka hooluna papalina ana, a huli ae la ka Ui a hoi aku la, a o Edisepa hou komo ae la oia i kona lole a  noho iho la no iloko.

            Aia no hoi o Heneri ke hoonanea mai la me kona mau hoa elua, a i ka wa a Calaudila i hoi aku ai ua ike mai la ua mau Ui la, a no ko lana makemake e lohe heaha la ka ka Ui Calaudila ia hele mai ai ia kahi o ke kahuna Inoka.  Ua ninau okoa aku la laua ia Inoka ke kahuna.

            O keia mau Ui a ke alii. He lili loa laua ia Calaudila he huhu no ka Ui lau ole o Calaudila, a he kue loa ko lakou noho ana.

            Ia wa ulu ae la ka manao hoohenehene iloko o na Ui a ke’iii e hele laua’e nana i ka mai a Calaudila, owai la ia mai ana, a oia ka laua i pane aku ai i ke kahuna.  E hele aku hoi kakou e ike i ka mai a Calaudina, owai la?

            Aole paha e pono wahi a ke kahuna pono no, wahi a ua mau alii ala.

            Ia wa ku ae la lakou a hele aku la, a noho hookahi iho ia o Heneri.

            Ia lakou i hiki aku ai ma ka rumi o Edisepa, a wehe aku la i ka puka, ia wa ike aku la laua i na helehelena nohea o Edisepa, ka mea hoi a laua i manao mua ole ai, he keiki Ui ae no ka hoi kekahi i oi palua ae i ko Heneri, me ka manao pihoihoi laua i aloha aku ai ia Edisepa, a ike mai la no hoi ua Edisepa la, a alaoha mai la, komo aku la ua mau Ui la a noho iho la ma keakahi mau noho, a ninau aku la kekahi olaua, eke keiki Ui, e kala mai ia maua i ke komo ana mai nei ma kou lumi nei, no kekahi hoopaapaa a maua, oia keia.  Olelo aku  nei maua ke kahuna, he kane oe na Calaudila hoole mai nei hoi ke kahuna: oia la. E pane e like me ka oluolu maikai o kou helehelena.

            Aole au he kane nana, aka he hoaloha wale no, wahi a Edisepa.

            Ia wa, huli ae ia ua mau Ui la a mino aka malu ae la ia laua iho, me ka namunamu liilii ena ae, a ninau hou alu la kekahi.

            Hoopunipuai mai ana paha oe ia maua.

            Aole au i maa ia mea, o ka oiaio aku la no ia a’u i hai aku la ia oe, wahi a Edisepa.

            E hoi hoi-ha i ko maua wahi? Wahi a ua mau Ui la.

            Aole au e ae aku i ka olua, no ka mea he kamaaina no hoi ko’u e noho nei, mahalo nae au i ka olua alakai ia’u.

            Kahaha aole pa’a o he olelo mahalo, e hoi mai me maua, no ka mea he Hale alii ko maua, lako i na mea a pau aole au mea e ne’e ai na mea a pau ae e makemake ai ua laua wale ia maua.

            Aole au e he aku, ina olua e haawi mai no’u keia aupuni holookoa, aole no au e ae aku ua hele olua i kela hoi, e hoi mai poha i mea okoa loa mawaho o ko’u kino nei, manao au haawi no au ia olua iamea ina aia uamea la i ka lewa kahi a na manu e lele nei, e loaa koke no ia ia’u

            Kohoho, kanaka lalau ioa oe, nani kou mau helehelena maikai koa ano a pau, aka, o kau mau olelo, ua like oe me ka pupule ka olelo lalau aole no ka lewa ka maua olelo, eia nae, ua pau e mai la ia oe.

            Ina pela, e waiho maile mai i ka mea pupule e hele aku i kahi o ka papule ole, aole au i kono aku nei ia olau e komo mai no kahi i ka pupule, e ku a i  hele, wahi a Edisepa me kona ku ana ae a hina nou aku la ilina o ka kona moe me he mea la e hia moe hou aku ana.

            Ia wa, ku ae la na Ui a ke alii me ka huhu nui, a pane iho la. Mahope oe ike i kau mea e olelo aia puma aku la ua mau: Ui la a hoi lao aku la no ko laua i no olelo o Edisepa.

            I na Ui i hala aku ai kahea mai la o Edisepa i ke kahuna a ninua mai la oia.  Ua hoi loa aku la anei kela mau kaika machine?

            Ae, ua hoi aku la. Wahi a ke kahuna.  E kii aku oe ia Hener, makemake au e hui me ia i keia wa, me he mea la e hiki mai ana ke poino maluna o’u.

            Ae, wahi a ke kahuna, a nalo aku la, aole no hoi i liuliu aku, hoea mai la o Heneri ma ka lumi o Edisepa a he mea ha’oha’o ia Heneri ka ike ana mai i keia keiki Ui.

            Aloha aku la o Edisepa a aloha mai la no hoi o Heneri me ke ano hoomea.

            Pane aku la o Edisepa malihini oe ia’u ea?

            Ae, malihini no, wahi a Heneri.

            Pela no kuu manao, wahi a Edisepa, aka, e ninau aku ana au ia oe, aole anei he kuka omaomao ia oe, i molina ia me ka wai gula, a me ka lole wawae pu hoi o ia ano, a me kekahi papale o ia ano.

            He lole no, oia hoi ka’u i haohao ai mai hea mai la ia lole i loaa ai ia’u wahi a Heneri.

            Ia wa, pane aku la a Edisepa, e Heneri kuu hoaloha maikai, ka mea au i alo mai ai ia na moana kai ehuehu ke mea hoi nona na he’ehelena a’u i lohe wale ai a o ka mea hoi i hoopa ia o make maluna o ka waapa popopo. Owau nei o Edisepa, ka mea i hoohiki paa, e mauna mai au kuu ola mahuna ou, aole no kekahi mea e ae, aka, no ke aloha wale no, o kela lole no’u ia, ua imi mai au ia oe, a ua loaa, pae i ka aina, hele au e imi hale no kaua, haalele aku au ia oe i ka ae one, hoi aku au ua lilo mai oe i na Ui a ke alii, imi hele mai au ia oi i ka ponei poino au ma ke alanui, lawe ia niai au i kela hale me ko’u manao ole eia oe ianei, aka, i ka ninau ana, o oe no ka e kau alii hauoli au e noho aku la i kou ola ana a me ko akua hoi hou ana, mai hoohewahewa.

            Auwe: wahi a Heneri lele aku la oia a puili ae la ma ka a@ o Edisepa me na haalulu me he makua la a me ke keiki, he oiaio ua hoomanao o Heneri i na hoike a Edisepa nolaila lawa i hui aloha ai ai, a hookuu i ko laua mau waimaka no ka hui aloha ana.

            E waiho iki iho kaua ia Edisepa me Heneri, no ka mea, ua hui ae la hoi laua a e nana ae kaua i na kaikamahine a ke alii Mokina, oia hoi o Cameriba a me Ane Kamila, no ka mea, ua hoi ak la laua noe ka piha huhu ia Edisepa  no ko laua hoohoka ia ana.

            Ia laua i hiki aku ai i ko laua ho ne. ninau mai la ko laua makuakane, ihei olua?

            I kahi aku nei maua o ke kahuna, no ka mai i loaa ia maua, ia maua nae i hiki aku nei ilaila, ua kolohe ia mai nei maua i kekani keiki, me kona koi ana mai nei ia maua o ae au i kona makemake, hoole paakiki loa aku nei naua hoke mai nei oia i ke aumeume, a me ka nui o ka hooikaika ana o maua i hemo mai nei, e nana mai oe i na lole o maua la ua pau i ka nahaehae.

            I nani io aku ka hana i na lole o kane nau kaikamahine, lele e ka lole i o a ianei kau a mea i ka nui o ka nahaehae, “na laua no hae i haehae.”

            I ka @ ana o ke alii i keia mea, ua huhu @ oia, a kauoha ae la oia i na koa ona he 40 a me ko lakou alii e kii ia ua keiki la i kahi o ke kahuna.

Ua hooko ae la na koa, a kii aku la, ia lakou i hiki aku ai i ka hi o ke kahuna @oka, a e noho mai ana no oia, a ua haohao iho la oia, heaha ia ka keia poe koa o ka hiki an a aku i kona Home.

            Ia lakou i ka aku ai imua o ke kahuna, ninau aku la lakou aohe anei he kanaka opio ma kou Home nei?

            Pane mai la ke kahuna, he kanaka no, a i keaha la? Wahi a ke kahuna i ninau hou aku ai.

            E kii aku aia a e lawe mai iwaho mei, wahi a na koa, i pane aku ai, huli ae la ke kahuna a kii aku la ia Heneri a lawe mai ia iwaho, ke ka manao la o ke kahuna o Heneri la ka mea i makemake ia, iea ka o Edisepa.

            La Heneri i ku ana imua o na koa, pane aku la ke alii koa iaia, i kii mai nei makoa ia oe e lawe i ka hale Paahao, no ka mea ua hana oe i kekahi mea ino loa i na kaikamahine a ko makou alii. Pane aku la o Heneri, aole aole au i ike i ka oukou mea e olelo mai ne, ma he mea la ua kuhihewa paha oukou i kekahi mea okoa aku.

            Aole poe na, no ka meaua olelo maoli mai nei no na mai kaikamahine la o oe no, mai hana hooloihi oe, o hana aku makou e like me ke kanawai.

            Aloha no oukou e na koa o ke alii, heaha la hoi, e heie aku au, komo hou aku la o Heneri a loaa kona papale a puma aku la a hele pu aku la me na koa lawe ia aku la o Heneri o hoopaa ia aku la i ka Hale Paahao me ka ike ole mai o na Ui a ke alii, hoi aku ia na koa a haha’i aku la i ke alii ua paa ke kolohe.

            Maanei, e ani ae kaua no Edisepa, oiai, aia no ola iloko o ka lumi kahi i kali ai no Heneri, me kona manao e hoi  hou aku ana la hoi.

            I ke komo ana aku o ke kahuna Inoka, ninau mai la o Edisepa, auhea la kuu alii?

            Pane aku la ke kahuna, e ke kanaka opio, ua lawe ia aku nei oia e na koa no kekahi hewa i maopopo ole ia’u.

            Auwe! Wahi a Edisepa, e haalele ana au ia oe ano, he ha la hoi kou mea i olelo mua ole mai nei ia’u, kupahana maoli no kuu alii, kai no o ka pau ae ia o ka pilikia, eia no ka ua pilikia hou.  I noho auanei oe a i hiki hou mai ka Ui Calaudila, ha’i aku oe ua hele au i kahi o ke alii.

            Ku ai la ua Edisepa la a hele aku la i kahi o ke alii, malalo o na kuhikuhi a ke kahuna, hiki pololei aku la oia k kahi o ke alii, a ku aku la oia ma ka puma pa, a ninau ia mai la oia e na koa hai aku la  oia he makemake i ke alii a hookomo ia kau la, komo kau la oia a ku aku la imua o ka Hale o ke alii, a nei aku la eia i na koa eh makemake oia e hoi pu me ke alii, no ia mea i hookomo ia kau ai oia iloko a ku imua o ke alii.

            Ninau mai la ke alii Mokina iaia mai kona mai o kona noho alii, heaha kau o ke kanaka opio?

            Kukuli iiho la o Edisepa imua o ke alii a pane aku la, e ke ahi Mokina, e ola mau loa oe, ke hoi aku nei au i kou oluolu e hoike mai oe i kou manao ia’u heaha la ke ano o kau hoopai e kau heia la?

He make! Make ma ka a nana, wahi a ke alii Mokina.

E hoi hou aku au ia oe e ke alii, aole anei ao hana nui e haawi mai ei i kau kauwa nei, i mea e hoopakele ia ai o ua opio ia, ke hana au i ka hana me ka noho le’a.

Ahe, o kau manao ia, he hana no, hana ma kai no ia oe e ke kanaka opio, he hana no hoi e hookaulana ia ai no kou moa, a eai a hana la, wahi a ke alii i pane aku ai.

E hookuu aku ana au ia oe e hele e imi i ka mea nana e luku nei i kuu lahui kanaka, a i luna ua mea la ia oe a laue mai imua o’u, a me na hoike oiaio e hoike mai ana, anan i hana io ia hewa, allaila, e hookuu aku no au i ke pio au e noi mai nei, a e kilo no o Cameliba a me Ane Kamila i mau wahine na olua, a e lilo no o Calaudila “ka Hoku nani i kuu ua, mai nei.”

Mahalo i ka leo o ke alii, e hele ana au e huli la mea, a i hoi ole mai au i na la oe oa mai keia la aku, hoomanao iho oe e ke alii ua make au, a i loaa, alaila aohe olelo ana.

A eia ka hope loa o ka’u noi ia oe, e ae mai oe e ike hope aku au ia na helehelena “o kua Haku pio, a hele aku no ka umi ana i ka mea haoa au e ke alii.  Ae mai la ke alii kauoha ae la oia i  na koa, e kii i ao Heneri a e lawe mai, ae mai la na koa, a kii ia aku la.

Iaia i hiki mai ai, ike aku la o Edisepa ua paa kona mau lima i ka hao lele aku la o Edisepa a puliki ae la ma kona ai a honi ae la loaa, a uwe iho ia. Me he mau hoahanau nonoi la.

Pane aku la o Edisepa, e kuu alu make hou no kaua?

Ae, e kuu Haku Edisepa, make hou no kau, wahi a Heneri.

Pane aku la o Edisepa, e kuu alii, ho omanawanui oe, uumi ia ke aloha iloko ina he aloha kou no’u, a no kekahi mea e ae paha, mai uwe.

Mai kanikau, e hele ana aue imi i ola nou oiai, ua haawiia mai nei ka hana ia’u, ai holopono ka’u hana, alaila e ola no oe, a  me a’u pu kekahi, aka i make au o ko kaua make like ana no ka hoi ia, e hoomanawanui nae oe i ke kali ana ia’u iloko o na la he lehu’ehu ho oo, ina i hoea ole mai au iloko o keia mau la, e hoomanao iho oe e kuu alli, ua make au kau kauwe nei.

I ka lohe ana a Heneri, i keia mau olelo a Edisepa, Hoonei iho la kona mau aimaka, me ka pani malie ana ae ia Edisepa, penei.  Ua ike no pae oe ia ua meapohihihi la?

Aole, e kuu alii, he pono imi wale aku no paha ka’u i wahine pakele ai nou a me a’u nei, u a ike no oe, he aina okoa  no ko kaua, aole kaua i kamaaina i keia wahi, a no kuu ike aohe wahi a kaua e hookanaaho ai i loaa ai ia kaua he pomaikai, aohe kamaaina, no he kokua, aole pu hoi he mau hoaloha hookahi wale o o kaua makamaka o keia wahi malihini o na lima, i hui pu ia me ka maku ole, oia lo, a pela hoi au e hoao nei e likeme keia. O kuu kauoha nui wale no ia oe, mai puni wale oe i na hoowalewale o na ano a pua, e kupaa oe e like me kou ano mau.

Iloko o keia mau huaolelo hou ua hiki ole ia Heneri e uumi iho i kona leo uwe, a uwe ae la oia me kona poli ki ana aku ia Edisepa, me ka pane pu ana aku. “Aole au i ike i kekahi mea ino e like me na wahine alii.”

E hamau e kuu alu, ua ike au ia mea, o ke kumu no ia o ko kaua pilikia, mai pane hou oe peia, o lohe a ia mai kaua mamake ka hoi kaua, nolaila, u@a iloko, he wa no e lanakila ai lakou, a he wa no e pomo ai lakou oia wale ae la no ko’u manao ia oe, e hoi oe ma kou lumi me ka maikai, mai pale ike oie i kekahi o ka’u mau olelo.

Ae wahi o Heneri, hui hope ae la laua iloko o na puili luna aloha ana. A lawe ia aku la o Heneri ma kona luau hoopaa.

Huli hou ae la o Edisepa a pane ku la i ke alii. “E ke alii, e ola mau @.” O ka pau keia o ka’u mau olelo ia oe, a hookahi wale no mea i koe, o ka hooko aku i ka hana nui au e ke alii.

Pane mai la ke alii, e ka’u paha oe e ke kanaka opio, a ka la apopo alaila hale i ka la okoa, alaila, e hoolaha @ ma ke kulanakauhale holookoa no kou hele ana,  e hoohanohano no au ia oe e like me ke ano o na @ Oiai @ ka hope loa o na mea @ mea pohihihi.

Aole, aole au e kali no ia @ hano au e ke alii, no ka mea, @ hanohano ana, aole e hooku, @ ia mai kuu alii, ka mea a’u e aloha nei, nolaila, e hele ana au ano, aole no kekahi wa okoa aku, wahi a Edisepa.

Pane aku la ke alii, ua lako no nei na mea kaua? a me ka @?

Makehewa ia mau mea, ina he makau wale au ka mea nana e hele ana e huli i ka mea pohihihi, e aho au e hele wale e like me keia a’u e k@ aku nei, a i make ua hiki no, a ma @ ua hiki no. He keu aku @ o ke kanaka makau ole a’u i ike ai, me he mea la e holo mahuka ana paha oe, wahi a ke alii.

Kahaha wahi a Edisepa, mahuka ka wau, ina au ia manao e mahuka, aole au e hele mai e ninau ia oe i wahi e hoopakele ia ai kuu alu, no ko’u aloha iaia a me ka minamina nona, nolaila au i hele mai ai inua ou, aole no ka hoohe wa’u.  O oe ua hooko ia kau makemake, owau nei, aole i hooko ia, no ka mea, ua pohihihi kau mea hana eke alii  nolaila, ano i hele au, e noho ie e ke alii e kali, a i hiki mai auanei kekahi lio i ke kulanakauhale ne me na pono hooholo lio a pau hoomano iho oe ua loaa ko mea e lia nei i ka po a me ke ao.  Oia ka hoailona mau a’u e hoouna mai ai “Aola oe e ke alii.”