Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXV, Number 41, 9 October 1886 — HE MOOLELO KAAO NO KA HIENA KAULANA O BAGALIA KA OLALI O NA MEA HUNA POHIHIHI. Ka Aina Lewa Pahaohao o Mauna Bevia. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO

KA HIENA KAULANA O BAGALIA KA OLALI O NA MEA HUNA POHIHIHI. Ka Aina Lewa Pahaohao o Mauna Bevia.

Kc ILuhikuh: Pu»« nr Poupou Ka;r.ah.« >. se kj Lioiu Haou Meh'-u Po!o!ci.

he

AK. OWAI' NO. ua kuhihewa aku nei au ia oe o kekahi o na kaikamahine a ke a!i? Aoie, owau no keia ka n?ca au i hoa». hele āku ia oia a ku ma ka aoao o ka iuoe o Fvdisep.K a haawi ae la laua i na lulu lima ana, a nmau koke aku la no ua Ui Ul Pehea oe i keia kakahi aka ? Ua pau Ko'u pilikia, ua ola kuu eha. wahi a Edise' t v». Ae, akahi au a oluolu no kou oli ana a ke kauuuha nei au nou, no ka niea ua aie nui au i kou lokomaikai. Mai hookaumaha i kou naau no ia mea, no ka mea, ua |x>?naikai au ma o kou lawe ana mai ia'u ma keia hale. Oiai ua loaa iho nei ia'u kuu mea : imi mai ai, a ke ho* ohofx> nei nae au aole paha oia e ike niai ana *a'u, «raht a Kd:s*pa. Aole a'u manao no ka loaa ana o kou pomaikiu, no ka mea, he mta okoa

t ! nj:j.■) x -i ■-* ''•-n-* -* e < ..... I;.— ū- v ».e » v-.u <a no«.-njsji a \ju ir;aku.r*ūr.<_ t:K''.-jnā o'u ia ua u:akar.a ; au :.i u iho 1 ka r.au. ao>e e hiui ! u.i hw-A-a e <a waha o kau kauwa w.ih;Ine r.t.; Ika ae a".a aku iki hoohiki a ikou i..aui. nouna ;a hui ole la u Ke oie'.o nku ia ot\ he ;nc.l a he niea ka'u uku e makana aku ai ia oe. L'a hīx 1 no, aohe a'u hoohalahala no ia mea, a ke nr»i aku rti āu i kou oiuoiu, e hoike mai oe ia hoohiki, maha he mea hiki no hoi ;xiha ke kaia ta, o ka hoao oie ia. Auwe, wahi aka Ui, mai hoao mai oe e mnau ike ano oka hoohiki, oiai he paakiki ke alahe'e e ioaa ai 0 ia mea ua nui ka poe 1 hoao e imi me ke ake nuiokoiakou naau ina e ioaa ana, alaila e ii!o ana au ia lakou, aohe kumu e ae o ka poino o na kanaka, owau waie r.o ka mea nana i kauaiako aku ia iakou ike aia hoi ole mai, a nui ko'u kaumaha e noho aku la no ia poe, a 0 oe hoi keia. He i>lelo oiaio ka'u e olelo aku nei ia oe. 1 keia wa a'u e ike maka nei ia oe, o oe ka helu ekahi o ka Ui a me ka nohea, a he minamina

nui ku'u nou, a eia ko'u manao īna ia he mea pono ia oe, e kali oe me ka hoomanawanui, a e hoi au e hoomalimali ika hoehiki. ina e ne mai laua, alai!a. e noi koke no au ia iaua ua loaa kuu kane oia hoi oe, a e hoohui ia no auanei kaua me ka hoonui hana ole a me ka pilikia pu ole.hoi, a oia la, pehea kou manao no la ? Maikai no hoi kela, heaha la hoi, o hoi, a e noho ae hoi au, wahi a K<lisepa. Pane liou mai ia ua Ui ia, e noho oe, a i hiki mai na hoowalewale imua ou, hoole aku oe, me ko'u hai pu aku, ua laa oe na'u, o ku'u inoa o Caiaudiia, e hoomanao oe, a owai la kou inoa? 0 Kdisepa kou inoa wahi a ka pane. la wa ieu ae }a ka Ui a hui aloha ae la laua ma ka hoolauna papalina ana, a huii ae la ka Ui a hoi aku la, a o Edisepa hot, komo ae ia oia i kona ioie a noho iho la no iioko.

Aia no hoi o Heneri ke heonanea mai la me kona mau-'noa elua, ai ka wa a Calaudi'a i hoi aku ai ua ike mai la ua mau Ui la, a no ko laua makemake e lohe heaha la ka ka Ui Calaudila i hele ?nai ai i kahi o ke kahuna Inoka. Ua ninau okoa aku la laua ia Inoka ke kahum, Hahai aku la oia, i hele mai oia no kana nui eia ota iloko nei kahi i waiho ai. O kt»ia mau Ui ake aiii. 'ne lili loa !aua la Calaudiia, he huhu no ka Ui lua ole o Calaudila, a l.e kue loa ko lakou noho ana

Ia wa ulu ae la ka manaohoohenehene iloko o na Ui a ke'lii e hele laua e nana ika mai a Calaudila, owai la ia mai ana, a oia ka laua i pane aku ai ike kahuna. E hele aku hoi kakou e ike i ka mai a Calaudina, owai la ? Aole paha e [wno wahi a ke kahuna pono no, wahi a ua mau alii ala. Ia wa ku ae la lakou a he)e aku !a, a noho hookahi iho ta o Hencri. Ia lakou i hiki aku ai ma ki rumi o Edisepa, a wehe aku la ika puka, ia wa ike aku la laua i na helehelena nohea o Edīsepa, ka mea hoi a laua i manao mua ele ai, he keiki Li ae no ka hoi kekahi iOl palua ae 1 ko Henen, me ka manao pihoihoi laua i aloha aku ai ia Edisepa, a ike mai la no hoi ua Kdisena la. a aloha mai la, komo aku la ua mau Ui la a noho īho !a ma kekahi mau noho, a ninau aku la kekahi 0 lau.i, eke keiki Ui, e kala mai ia maua ike komo 3na mat nei ma kou ! 1 lumi nei, no kekahi hooj>aapaa a maua, oia keia Olelo aku nei maua .ke ka huna, he kane oe na Calaudi!a hoole mai nei hoi ke kahuna; oia la. e pane e like me Va oiuolu maikai o kou htlehelena. Aole au he kane nana, aka, he hoa 'loha waie no. wahi a Ed-sejw, ia wa, huli ae la ua mau Ui !a a m» no aka malu ae la ia laua iho. me ki naoiunamu liiiii ?na ae, a ninau hou aku la kekahi. Hoopunimiui iuai ana |,*aha oe ia maua. Aole au i maa 12 mta, oka oiaio aku ia no ia a'u i hai aku la īa oe, »ah] a Edi>ep3. E hoi hoi-ha i ko maua wahī ? wahi a ua niau Ui la. Aole au eae aku »ka olua. no ka mea h< kamaaina no hoi ko*u e noho nei, niāhalo oae au i ka olua alakai au,

l : K.AhaVa. ;<a'-a ;a he • :• >. e hoi :na; rr.e ::.auJ. <a :nca. ne j Haie a.u ko maua. ia<o 1 na n;ea a ..*aa | a j.e au ;rea e ne.e ai. r»a tv.ea a a>'. U niA-emake a-i, ua L-v.a waie ia maua. I Ao'e au e ae aku. ina olua e haaw;| ma: n->'u keia aupum h<>:o.xoa, aoie no 3u e ae aku, ua neie oiua i kela n .n, e noī mai paha i mea okoa loa nuwano o ko'u kir.o nei. manao au haawi no au ia olua ia mea, ina au ua mea la i ka lewa kahi a na manu e iele neu e ioaa koke no ia ia'u. Kohono, kanaka iaiau io.i oe. nani kou mau heiehelena maikai kou ar.o a pau, aka, o kau mau oleio, ua hke oe me ka pupuie ka o'eio iaiau. aole no ka lewa ka maua oleio. eia oae, ua [»au e mai la ia ee. loa pela, e waiho maiie ma: i ka mea pupuie e htle aku 1 kaiu o ka pupule ole, aoleau i kono aku nei ia oiua e koino mai no kahi o ka pupuie, e ku ae heie, wahi a Edisepa me kona ku ana ae a hina nou aku ia iluna o k »na j moe me he mea la e 'ma.noe hou aku j ana. Ia wa. ku ae la na L'i a ke ali» me

ka huhu nui, a pane !a, c oe ike i kau mea e olelo ala" puka aku li via mauiL'i li a hoi loa aku la no ko laua home, aole hui laua i kipa hou .«e io Heneii la, no ka niea, ua c'f.a rai !a laua i na olelo a Edisepa. I na Ui i hala aku ai kahea mai !a Edisepa i ke kahuna a ninau m.ūhioia. Ua hoi loa aku la anei kela mau kaikamahine ? Ae, ua hoi aku !a, wahi a ke kjhuna. E kii aku oe ia Heneri, makemake au e hui me ia i keta wn, me he mea la e hiki mai ana he poino nuluna o'u.

Ae, wahi a ke kahuna, a na!o aku ia, aole no hoi i 'iuliu aku, hoea mai ia o Henenma ka lunū o Edisep*. a h',mea ha'uha'o ia Heneri ka ike an.i mai i ke.a keiki Ui. Aioha aku ia o Edisepa a ai«>ha mai !a no hoi o Heneri me ke ano hoome;». l'ane aku ia o Edi:>epa malihini oe ia'u ea ? Ae, maiihini no. wahi a Hcneri. Pela no kuu manao. a Edisepa, aka, e ninau aku ana au ia oe, aole anei he kuka omaomao ia oe, i moiina ia me ka wai gula, a me ka loie waw'atpu hoi o iaano, a nn kekahi j>apale o ia ano. He V>le no,'oia hoi ka'u i iunhao ai niai hea niai la la loie i loaa ai ia'u, >vahi a Heneri.

ia wa, pane aku a ■>. e Hcneri kuu hoa'ioha uiaika:, ka meā au i alo mai ai ina inoana kai ehuehu. ka nea hoi nona na he'ehelena a'u i loln* waleai. ao ka mea hv»t i hoop.u u t ;nake maluna o ka w»3j/a jj"p v»u». Owau nei o Kdisepa, ka mea i hoohik; paa, e mauna mai au kuu ola mjhmxou, aole no kekahi inea e ae, aka. no ke aloha wale no, o kela loie, no'u ia. ua imi mai au ia ue, a ua loaa, pae i ka aina, hele au e imi i hale no kaua, haalele aku au ia oe ika ae one, hoi aku au ua hlo mai oe i na Uia ke a'ii, im>. hele mai au ia oe ika ponei p--iuo au ma ke alanui. !awe ij n«ai au i ke ;a 'n.ile me ko'u manao ole tia o. i.inr. i. aka. ika ninau ana, 000 no ka e ki i a!u hauoli au e nohnaku la i k ohi an.i. ame ko kaua hui hou i«u, nui !k>ohewahewa. Auwe ' wahi a Hen«.p, lele aku la oia a puih ae la ma k;v a s o Kd;sej a me na haaiulu me he makaa !a a me ke keiki, he oiaio ua n.>nnani" Heneri i na hoike a Edi>ef.t, no!a?b ia a i hui ak.ha 3e ai, 2 hin-kuu 1 ko h'j jCiuu waimaka no ka hui a!oha ; E waiho iki iho k.tua ia .• me Henen. no ka mea, v..i hui ae 1 : hoi laua. a e nanaae kav:a i r,i kuika*»:,: hine a ke alii Mokina, ou hei o Cameriba a me Ane Ka.nHa, n> ka nu i, uu hoi aku la laua n e ka piha huhu Edise{xi no ko iaua hoohaka ia ani, Ia !aua i hiki aku ai i ko Uua ho :.e. ninau mai la ko laua niakuakane, i' e » olua ? I kahi aku nei maua o ke kahuna. no ka mai i loaa la inaua, h mai a nae i h;ki aku nei ilaib, ua ko'ohe ia mai nei maua e kekani keiki» mt kona <01 ana maj nei ia maua e ae aku i kona makemake, hoele paakikt k>a una n aua noke mat rei oia i ke auweume, a eue ka nui o ka h<roikaika ana o mawa i he n»o mai nei, e nana o>ai oe 1 na o maua la ua pau i ka luhaehae. 1 nan% io aku ka hana i na lule o ka* na mau kaikamahine, lek* e ka lole i o a ianei kau a mea o ka nui o ka luhae hae, * 4 na laua no nae i haehae.

i vc al;: 5 .1 ua v *.> -..i. āk.i. ae ;i .•>:! t r.i kv.i *.•:•.i 'n 4- i uu* k j altt eW i M uu. <« :'\i ;i ! i.»Hi o ke I .i h : ac 'a na v >a, i ku .i<u li, !.i i nu: «'<u n t kiht okekihuna 1* o<\. i e r.oV> mai ani no ou. u c:i :i.i -h.io Li oi.i. heiha ia ki ken poe <.• i o k.« hik' !!-«.* iV'.! i kana Hv>mo. Ia i 'o ik;! .\i i:h j:« o ke kihuna. nin.ia aku u 'aVoa aohe anei he kaliika o;iio ma kou Home nei ? Pme nui i.i ke kihuna, he kanaka no, a i keaha la 3 wahi ike kihuna i ninau h->u aku ai. E ku aku iaia i e bwe nui iwaho nei. w.thi a na koi, i pane aku ai, huli ae !a se ka!vana a kii aku !a ia Henen a lawe mai ia iwaho, mo ka manao la o ke kahuni o Heneri la ka mea i make nuke u, eia ka o Ediseja. I . Heneri e ku anaimua o na koa, i«anc aku la ke aln koa iaia, i kii mai ; nei ni.ikou ia <>j e lawe ika hale Paaha". no ka mea iu hana oe i kekahi ; mea no !-k\ ina kaikam. hinea ko ma;kou ai>i. j-..ne aku la o Hentri, aoie ao'e au i i«e t ka oukt>u n>ei e oielo mai t;e . »:v: he niea la ua fcuhthvwa paha ouk'Vj t kekahi mea <>koa aku.

Ao:c. "oeno, n<> ka meaua olelo maoli n.:; nei no u.i nuu kaikiinuihine la o oe no, mai hana hooloihi oe, o hana akn aukou e like me ke kanawai. Aioha 110 oukou e na k> *a o ke aiii, heaha ia hou e h.ele .iku au, komo hou aku la o Henen a 1. .ia kona papale a pu<a aku la a hele pu aku la me na koa 'awe ia aku o llenen a hoopaa \a nku la ī ka i'aahao me ka ike ■/le mai o na Ui a ke ahi, hei aku iana koa a haha'i aku la i ke alii ua p;ia ke koluhe. Nfa 0 (. i, o a ū ae kaua no Kdisepa, oiai, aia no oia iloko v> ka lumi kahi i kali ai no Hentri. me kona manao e hoi iiou aku ana !a hoi. I We koiiio an:i aku o ke kahuna InoI k.i, ninau mai ia o Kdisepa, auhea la kuu nlii ? Pane aku ia ke kahuna, e ke kannka 'ipi >, u.i iawe ia aku nei oia e na koa no kekahi hewa i maopopo oie ia'u Auwe ! wahi a Kdisepa, e haaleie ann au ia oe ano. he ha la hoi kou mea i o'elo mua ole mai nei ia'u, kupanaha j ii;?oli no kuu alii, kai no o ka pau ae ia jo ka }»iiikii f ei i no ka ua -piilikia hou. I noho auanei oe a i hiki hou mni ka ! Ui Ualaudiia. ha'i aku oe. ua hele au i

k.ihi o ko a!ii. Ku ae la ua Eihse|-a la a he!e aku 1a i k.ihi o kc aii\ maiaio ona kuhikuhi a ke kahnna, hiki p ;idci aku la oi.t i kjh< oke alu, aku aku ia o>a ma ka puka j>a, a ninau ia mai la oia e na koa hai aku la oia he makemake i ke a>ii a ho >konv» ia aku la, komo aku !a oi;< a \uaVu 'a nnua o ka Haleo ke aiii, a ni aku ! a "i.i i n:i koa he nukemake ;ia e hi;i pu me ke a : ii, no ia rnea i ho>komo i.t aku ai ou lioko a ku imua o ke aiil N*r\iu m .j !i ke aiii Mokina iua tnai hin.i mai o k<T.a noh»"> aiii. heaha k:n; j ke k-r.aki »>j io 3 K kuli ;ho h o Eiw -pa i;nua o ke \ a runv ak ili, eke a!n Mokina, e 'a m. u loa < e, ke nni ak-i nei au j kou o' ie.lii e hoike mai oe i kou manao ia'u he:»hi :a «e ano o kau hoo;>ai e kat, iku ai nia'i:"' -•> <?- oio i p.».\ nui nu t ieu : a ? He nuke ' M->ke rr.a ka a'naru, ' wahi a ke alii Mokina. E n n h »u a'<n a»i ia *xr e ke aUi, aor. *r.ui a» hin.i nui e haawi mai im i kau < iu*a i:ct. i »u«.-a e hoapakele ia ai o ua »p:o u, kt* hafsa :.u i ka haru me ka le'a. Aht;, ■> ru:ituo ia, he hana no, hin.i t?u kai uoee ke kanaka opio, e h »;u n<j h 'i e h'»kau'ana ia ai no noi. atu ua hani la. wahi a ke ain i {une aku ai. K a kk»;!! :iku ana au ia e heie e inii iki mta nana e luku nei i kuu Uhui kaiuka. \ !vua ua mea U ia oe a la*c tr.ua o'u, a tr»<? na hoike oiaio e h. ike nu' aua. nana i hana io ia he-

wa, aluiii, c h« okuu aku no au i ke pio a«» c n»>i rnii nei, i e īīīo no o Camelta ffte Ane Kamiia » niau wahme na olua, a U o h"i p Ca!audtU "ka Hoku nani o luu :.u 4 'iini nei." Mahi:o i ki l.eo o keali» r e hek- ana au e heu u nu-a. a i hoi o!e mai au i r»3 la 'M; ri.at a la uku, iho oe e i<c aiii ua «inke au, a i!« aa, aliī a iohe oie!o ana. A eh ka hope ti»a o ka'u ooi ia oe, e ae suat oe e ike aku au i na he-

| "e kui 4 h<sle iku I:w ka en; ana i ki ::via h .::;a au e k« a«1 Ac nu; uke u-.i. kauoh« le U o.a 1 :u kv>4, e k;i u v> blen«rt <1 e lawo :nai, aj r;u\i Ura ko>>. 1 k;i u aku U. i,tu i hiki uut .1;, ike alu U o E<ii *epa ua > f vu ko'.u mau linu iku hio, Ule *ku !x o a puliki ae Umi kona a i a honi ae la H u, a uwe iha ia» ? ne he nuu hvMharu'.i nonoi U. i'ane aku h o e kuu alu nuke hou no kaua ? Ae, e k Maku F>.iisi > :.u. m.ike hou no kaua. wahi a Henen. i*ane aku ia 0 Edi>epa, e kuu alii, ho omanawamn 00, uutni la ke aloha ilo ko ina he aioha kou no'u. ano kekahi mea e ao paha, n>ai uwe. Mai kanikau. e hele ana aueimi 1 o!t nou oiai, ua haawīia mai nei ka hana ta*u, a i holonono ka'u hana, alaiU e ola no oe, ame a'u pu kekahi, aka, t uiake au oko kaua make like ana no ka hoi ta, e hoonunawanui nae oe i ke kali ana ia'u iloko ona la he lehu'ehu he 60, ina i hoea ole nui au iloko o keia nuu ia, e lio >:oan.to iho oe e kuu aiii, ua niake :»u kau kauwa nei. 1 Ka lohe ana a iie:\eri.t kaa m*u oielo a t<iise}>a, he'iiei iho li kona inau waimaka. me ka jure malie ani

ae ia K<i;sc|\i, r;cnci. l'a ike no oae oe i ua r>ca jK»iiihiVi ia ? Ao'o, e ktiu aiu, he pon > imi *.iie .iku ii ) [Kiha ka'u i waiu e pakele ai nou a nie a'u nei, ua ike no oe, he ai?u okoa no ko kaua, aole kaua i kaimauu i keia wahi, a no kuu ike aohe wahi a kaua e hookanaaho ae ai i loaa ai ia kaua he pomaikai, aohe kamaaiiu, ao he kokua, aole pu hoi he inau hoaloha hookalu wale no o kaua niakamak* o keia wahi malihini o na lima, i hui pu ia me ka makau ole, oia la, a pela h- .i au e hoao nei e like me kei;i. O kuu kauoha nui wale no ia oe, mai f>uni \*i !e oe i na hoowalewaie o na ano a pau, e kup.ia oe e like me kou ano mau iioko o keia mau hu.ioklo hou ua hiki ole ia Heneti ke uumi iho i k«..na leo uwe, a uwe ae la oia me kona uuli ki ana aku ia F.i]isc}>a, me ka pane pu jna aku '".\o!e an i ike i kek ihi mea ino t like iv,c. n.\ v\.i)i;ne aiii." E hamau e kuu a'u, ua ikeau ia mo ke kumu no u o ku k.u;a [/ihkia, mai

; ant h ">u <jc peia, o iul>e-.i la nu; k rj.« •nnmike ka hoi nn!;\i!a, minuu iloko, hc wa no c Unakiu ai L»k -u, a he wa nv> e pomo ai lakou, oi.t w.iU,- jc la no ko'u manao ia o«*, chi i ot* niu '<0U lumi mc k:i nuukii. mn (uir iki oe i kekahi o ka'u nuu u!tki Ae, wahi a Heneri, hui h >{>o ar U iaua iloko ona puih hnu «ii iha ana. a '.awe la aku !a o lleneii «na kotui lu:ui hoopaa. lluh hou ae la oK i *q'.i a » - <u !a ikc alu. iI K ke ahi, •; <iia nu. < .«

oo" Oka pau k?u •> ka u mau u oe, a hookahi wale n > me.i i k'.ie, >j <a ho"'ko .iku ika hana nui au eke »!n. Pane mai la ke a!ii, e ka!i paha oe e ke kanakaopio, aka I i :ip j >!•- .) a!a:!a h;ie ika i.i okoa, alaila, e hf>-»;aha n • .ia :na ke k'ilanaka'ihale h .^»»»>.i n-» heie ana, ;t e h«>ohano la:> >n> .n u■ e e iike me ke ano oeu ahi. ♦ >..o •.» ee ks h )pe i.u o na r.;ea iu.i ?nea ;fjh:nio-. A .'.e, a< !e j.\ e kaii no n n ru » > h:»nu au eke aii.-, :.rt <a n ea, •ia n • hanohan:.» ana, .v.kc e h.> .<<••! . »a nui i'i>i ili\ ka mea a'u e a!»>h.» t.e', nola»• 'u, e h-!j anaaa an >, a.i'.e no *a oko.i aku, wahi a i'Miv-p.j Tane ako ia ke alu, ua \.\<■ ■* i na mra Waua * a :ix ka uo f Makch'jwa,ia ;r.au m»; a, »ru !i _* kau waie ai: ka rnca runa e he'e aua e nuii Ika tnca p'ohih::;;, e u : .o āu e he:e wa'e e »}'<e i.'ie ieia a j e *. »a< a ru-t, a i make ua h«kt a ;r;a h,.- <> j ua f>;ki no He keu aku e oke kanaka oaakau oie a u i Kc ai t «:?e l'.e niea u e holo nuhuka ana paha oe, w»ani xke aiii. Kahaha wahi a K»!i>cpa, nu.'.'.;kd *a ?aa au t manao e mahuk», aoie -iu e heie nu: e nīnae u ot i wahi e hoepakeie ta ai kuu aiu, no ko'u ai /ha iaia , ame ka mmamuu nor.a, no!ai!a au i he!e mai ai unua ou, aoie no ka hoohe wn',.. Ooe ui hooieo u kou nukeauke» owau oei, ae'e i hooko ta, no ka mea. ua rK)hth;hi k;*u mea han i e ke .*iu no'uUa, ano, e heie au. e noho f>e e ke alii e kah, a i hiki mai auunei krkahi !i"3 ike kulanakauhaie nct rne na p«.»no hooholo iio a pau, hoouunao iho oe ua loaa ko mea e :ia nei ika po a rne ke ao. Oia ka hoailona mua a'u e hoQuna mat ai '"aloha oe e ke aln."