Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXV, Number 51, 18 December 1886 — Page 2

Page PDF (2.00 MB)

This text was transcribed by:  Arnold Hori
This work is dedicated to:  Hawaiian Collection; U.Hawaii Library

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Nupepa Kuokoa.

 

No ka Makahiki. . . . . . . . . . $2.00

No Eono Mahina. . . . . . . . . . 1.00

---KUIKE KA RULA.---

 

Poaono . . . . . . Dekemaba 18, 1886.

 

Ke Kuikahi

 

  Ua lawe mai ka mokuahi Auseteralia he nuhou hoohauoli a hoolana manao ia Hawaii no ka ae ana o ka Peresidena Cleveland maloko o ka ahaolelo i weheia mai ne ma ka la 6 o keia mahina, e hoomau aku i ko kakou noho kuikahi hoa'loha ana mawaena o Hawaii me ka Repubalika nui o Amerika, no kekahi manawa loihi he ehiku makahiki. Ua pane ae ua Peresidena la i kekahi mau olelo mahalo a hoomaikai pu i na launa oluolu ana o kakou mai ka hookumu ia ana o ke kuikahi i ka makahiki 1875, a e hapai pu ana hoi i ko Hawaii inoa maloko o ia mau olelo ana,--he oioina, a he paepae keehina kupaa no kona mau lawe'na oihana kalepa ma ka moana Pakipika. A he mui wale aku na olelo maikai i pane ia ma ko Hawaii nei aoao. A he mau hooponopono iki paha koe iwaena o kona Aha Senate.

  He nuhou hauoli keia e pili ana i ko kakou lawelawe oihana kalepa ana me ia aupuni waiwai nui o ke ao nei, a o ka oi loa aku o na pomaikai ia kakou, oia ka loaa ana he launa hoa'loha oiaio, a he makamaka hoi ma kela aoao o ka moana Pakipika. O keia hana ano nui i loaa ia Hawaii nei, aole ma kona ikeia ana mai he aina i olino ole ia e na lamaku o ka naauao. Na ka naauao a me ka holomua o na pomaikai o ka pae aina nei i hookau mai i na maka o na aupuni naauao o ka honua nei, a kauo ia mai la ko lakou mau noonoo o ke ohohia i makamaka o Hawaii no lakou ma ka moana Pakipika. A no na kumu i kanalua ole ia, ua loaa ia kakou ia haawina maikai. Ma keia manao mahalo o ka pepa e hoea aku nei imua o kona mau makamaka heluhelu, ua kuokoa loa ae ia mai na hana pono ole o ka noho makamaka ana--he okoa ia, a he okoa ka mahalo. A no ka pono a me ka pomaikai o ko Hawaii noho hoa'loha pu ana me hai, ke noi nei makou e hoomau ia.

 

O ke Kia Hoomanao no Lalana.

 

  I ke kamailio ana me ka makua me Laiana mamua o kona make ana, i mai la oia penei: Aohe o'u makemake i Kia Pohaku no'u "O ka'u mau hana oia kuu Kia Hoomanao."

  "Oluolu no au i ka puka ana o kekahi manao e, no kela Kia Pohaku, a, i ko'u manao e holo no ia ke hoike pono ia aku iwaena o na makamaka.

  O ko makou makemake, eia no ia, e haawi aku na wahi dala a pau e hookupuia'i, no kekahi oihana Kristiano e pono ai ka Lahui Hawaii. Kupono loa no ia i ke ola a me ka makemake o ko'u Makua."

          E ke KUOKOA:

  Ke noi aku nei au i na mea heluhelu a pau, e noonoo ia na hua maluna ae, e pili ana i ke Kia Hopmanao no Laiana.

  He mau hua ia noloko mai o kekahi mau leta na ka ohana Laiana mai iloko o keia mau la iho nei.

  Mai hoole kakou i ko lakou manao maopopo. I wahi KIA HOOMANAO OLA ka kakou e hoala'i no ka Makua i hala ae nei

          BOND.

 

Iubile wa Wasinetona.

 

  E hoike ana ka nupepa Pou o Wasinetona penei: Ua malama ae ko Hawaii Kuhina noho maanei, H. A. P Carter he paina i ka po nei imua o na luna aupuni o na aina e no ka hoomanao ana i ka la hanau o ka Moi Kalakaua, a i hoohanohano ia e kekahi heluna kanaka nui o na maka hanohano Ma ka hora 8 o ke ahiahi ka akoakoa like ana mai o na mea a pau maloko o ke keena aina nui i hoowehiwehi ia me na mea hoonani a me na kohi kelekele o na mea ai e waiho na maluna a ka pakaukau.

  Ua hoonani ia no hoi ka hale me na hae Hawaii a me na pua. Maloko o kekahi lumi i uluwehi i na hae Hawaii he nui, e kau ana ke ke kii o ke alii ka Moi me kona kahiko piha, a ua nani na mea  pau i hana ia ma ia lumi i ka ike a na maka. Mawaena o ka papaaina e noho ana o Mr. Carter, ma kona mau aoae ka lunakanawai kiekie me ke kuhina Whitney, a ma kela a me keia aoao na kuhina o na aupuni o Beritania, Belegiuma, Denemaka, Auseturia, a me na aupuni lehulehu e ae o Europa a me Amerika Hema. Pela me ko Amerika poe kuhina iho a me na hoa hanohano e ae.

  Ua ai lakou, ua inu, a ua haawi i na kalokalo no ka la hanu, me na manao hoohauoli he nui. He elua hora keia ai ana, a mahope ua haule nui aku la a malaila na hana hope a hookuu aku la.

 

Aha Mele Nui.

 

  E wehe ia ana he po mele nui ma Waialua, ke hiki aku i ka po o ka la i o Ianuari 1887 e na opio o ka Ehukai o Paaena, na manu o@o leo lea o ka makani kaiaulu, ke keiki kaili puuwai o na pali Koolau i ka ulu hala o Kekele, na puukni nona ka olelo "Maikai Kahana, he ahiu ka makai," a me na kuolo kani o ke awa lau o Puuloa. O na pomaikai e loaa mai ana, no ka luakini hou o Waialua.

 

Ka Auseteralia.

 

  Haalele aku oia ia Kapalakiko ma na hora kakahiaka o ka la 8 o ke a mahina no Honolulu nei. Ma kona ala moana ua halawai oia me na pakuikui  makani nana i houlelohi i kona holo ana. He malie no ka moana, no ka wa pokole wale no nae. Lehulehu na ohua maluna mai ona no keia awa, na ukana no hoi a me na nuho@ o na aina e. He mau kamaina kekahi i h@ mai nei o kakou. Aole i hoi mai o J. E. Wiseman me ke keaka hoikeike hana akamai o na lio i hoolaha mua ia mai no kona hoi mai ma keia moku; ke manao wale ia nei ina aku ola ke au mai nei i ka moana maluna o ka moka pea ona i holo aku nei, a ina pela io, he mau la ku wale mai no. Hora 9:54 o ka po Poakolu nei ka hoikeia ana mai o ka lono i ke kulanakauhale nei, aia ka mokuahi mawaho ae o Makapuu. Hora 11, pili ka waapa pailata a hookomo mai la i ke awa. Iwaena o na nuhou ano nui o na aina mamao i loaa mai i o kakou nei, oia no ke apono ia ana o ke kuikahi hou o Hawaii nei me Amerika no 7 makahiki, e ka Peresidena Cleveland. Ka holomua no hoi o ke kumukuai o ke kopaa a me ka hoomauia o na ao poluluhi kuee ma Europa. E nana ae i ka makou nuhou o na aina e he lehulehu e puka aku nei.

 

Ka Oihana Koa.

 

  Ua hoopukapuka wale ia ae kekalu mau kamailio ma ka Poakolu nei e ke kahi poe, n ka manao ia ana e hoopau loa i kulana o na koa a o na alii koa paha i keia manawa o ke kulanakauhale nei, ke hiki aku i keia makahiki ae. Wahi hou a ia mau kamailio, e hookuu loa ia ana na koa, a'e hoihoi aku ana lakou i na hookohu koa a pau. O ke kumu ka o keia wahi a na noonoo wale ana, oia no ka hoao hou ia ana e hooponopono keia oihana ma keia mau makahiki aku, aole hoi e like me ko keia wa ka pono hapuku paha, a i ole o na hoolilo dala kikoola wale ana paha. Aia ka iwaena o la mau ano elua keia noonoo ana e hooponopono hou i ka oihana koa. He mau kamalii koa hoi no ka puali--Ke kamailio ana; Inae hoopau ia ae ana na koa, pehea auanei la ka moku manuwa ke hoea mai? Pane hoi kekahi; malia paha no ka manuwa keia hooponopono koa e manao ia nei. Nolaila ke waiho pu nei keia hana ahea la e maopopo loa ai. Keia na lono wale ia mai.

 

Geremania me Farani.

 

  Ma kekahi manao heluhelu o ka pepa o kela pule aku nei, ua hoopuka aku makou i ke ano o ko na aupuni mana nui o Europa mau kulana hooponopono oihana kaua, a ua olelo ia maloko o ia manao, ua helu ia o Geremania a me Farani ma ka papa ekahi o na hoolako a hooponopono kulana oihana kaua, a he oiaio ia. Maloko o kekahi mau nupepa o na aina mamao i hoea mai nei, ua ike hou iho makou i kekahi manao e pili ana i ko keia mau aupuni kulana oihana kaua i keia la, a e hoike ana hoi i ka oi palua aku o na lawelawe ana i ko na wa i hala, a no ka pomaikai o na hoa heluhelu o keia pepa, eia makou ke panai aku nei:

  O ko Geremania ikaika i nei au e nee aku nei me kona mau pualikaua kumau, aia ma kahi o 430,000 koa wawae, a me 67,000 koa lio. Ma kona rula mau o ka oihana kaua, ua hookuuia aku mai na pualikoa i kela me keia makahiki, he 150,000 kanaka ka averiga, a e hoopiha hou ana hoi ma ia hikahaka he heluna koa mahuahua i ane like me ka nui o ka poe i hookuu ia; aka, i kona wa kaua me ka enemi, e hiki no iaia ke hoonee ae imua o ke kahua paio he poe koa i lehia wale ma ka lawelawe ana i na mea kaua nona ka heluna i oi aku mamua o ka miliona me ka hapa, a no na koa kuikawa hoi i ano maamaa mua ole ma ke kaua, he miliona me ka hapa ko lakou nui. A nolaila, o kona mana ikaika ke houlu ulu ia, aole e emi iho malalo o ekolu miliona me ka hapa i ka wa e hoolalelale kaua ai.

  Ke ku nei hoi ko Farani mana kaua i keia la he 650,000 koa wawae a me 63,000 koa lio. Ua hookuu ku o Farani i kela me keia makahiki he 110,000 koa ma ka avariga ana, a e hoopiha hou ana hoi ia hakahaka me na koa hou i aneane nalua iho ko lakou nui i ko ka poe i hookuu ia. Wahi a kekahi hoike, aia he 2,000,000 koa o Farani i makaukau loa no ke kahua paio, a ua hiki hoi iaia ke kahea i 2,000,000 koa hou iloko o na la elua i ka wa kaua, a nolaila, ke hui pau ia aona mana kaua, aole e emi iho malalo o 4 000,000 koa. No kona mau pualikoa lio a pukaa, ua hoike ia ka oi ae o ko lakou ikaika i keia wa mamua o ko Geremania, noi na k@ a a hiki i kona mau pokuniahi kua.

 

Hewahi Nuhou.

 

  He palapala mai na Mr. Kuanee Kaona o Puumoi, Hilo e hoike mai ana i keia mau nuhou ano n@i malalo iho penei:

  Ma ia mau wahi he keu aku ka aihue mau ia o na moa i ka po; aole pela aku nei mamua ka maluhia, aohe aihue ia o na moa, he oi wale aku keia. A o ke kumu o ke aia ana mai o keia hana ino, oia no ka lehulehu loa o ka poe puhi opiuma maanei. Oi noke nui aku i ka hoolilo i ka lakou mau wahi kenikeni no ka opiuma a ike i ka nele, nelaila hoao nui e auwana hele ma ka po e aihue okoa ai i ka moa i loaa kahi hua iniki a me kahi ha'uha'u uwahi opiuma. Mamua koke iho nei he iole poi moa ko keia wahi, he wahi holoholona nanaina iohe no keia a he mahuahua ae nae ke kino i haliia mai na aina haole no ka luku ana i ka iole wawae lua e noke mai nei; no ka loaa pono ole aku la e noke nui ai na niho i ka alali.

  Nui no hoi ka ino o na alanui o Hilo nei i keia manawa, aole hana iki ia e na luna alanui, a o ko lakou mau hope hoi, a he oki loa no a hiki i keia wa. Nui ka poino i ka hele ana, a he oi loa aku i ka wa ua. Ke kali ia aku nei o ka hiki mai o ke dala e hoohana koke ia ai na kanaka, oia hoi na dala e paha ia mai enei no ka aoana, o Hilo nei. Aia la i hea? Nolail ke lia wale aku nei no ka ili, malia e like me ka nui o ka ino o na alanui pela auanei paha na kaulele hou iho a ka auhau. Aoloha no hoi kakou.

 

Kau ka Weli ia Chun Hook.

 

  Ma na hora ahiahi o ka Poakahi nei, ua hoike ia mai la i ke kikowaena telegarapa mai kuaaina mai o Kaneohe, ua ki ia i ka pu a make loa o Chun Hook, kela pake aihue i mahuka koke iho nei e kekahi makai, a pela wale aku. He mau minute pokole mahope iho, ua aneane e puni ke kulanakauhale i ka paholaia e keia mau lono, a no ia mea ua hoopiha ia ae la na pipa alanui Nuuanu no ke kaliana e ike i ka oiaio ke hoi mai na makai i hoouna ia ma ia ahiahi luka o Nuuanu e huli ai me ke kino make o ua pake la.

  Ma na huina o alanui Beritania me Nuuanu, he puulu kanaka nui malaila. Ma ia wahi e hoolohe aku ai ka mea hoolohe i na lono e pili ana no ua pake nei a hu ka aka. Pane mai kekahi ua make ka pake, a ua makeelua makai, kekahi hoi, aia na ilio a ua mau makai i ei ke ui ai la i ua pake nei ia lakou i haalele aku ai, a lohe aku la lakou i ke kani o ka pu manao nui iho la ua make. Kekahi, ua make ua pake la, a ua lapu ia kau lio o na makai a ua pau nui i ka helelei ilalo, ua poino; kekahi e kali ana na makai iuka a aumoe pono iho i mehameha ka ke alanui ke lawe ia mai ke kino make. A me he mea la paha, na keia lono hope i hookomo aku i ka manao iloko o kanaka he epa wale no neia, a pau aku la ka hapanui i ka hoi.

  Iloko o keia mau la no hoi, he lehulehu loa ka poe i pii aku i Nuuanu a i Manoa e huli ai i keia pake. Ma ka hoike a kekahi kanaka i oii e huli mauka aku nei o Hanaiakamalama, ua loaa iaia ka meheu o ua pake la, o ke ano makamaka hou loa, a ua loaa pu hoi iaia kahi i moe ai paha ma ia po a ao. Ua manaolana oia aole i hala loa aku keia pake ma kekahi wahi e ae, aka aia no ma ia wahi kahi i noho ai. Ua hoike  ae hoi kekahi eia iloko nei o ke kulanakauhale ua pake la, kahi i huna ia ai e kekahi poe pake.

  He 300 dala ka makana i haawiia iho nei e ke aupuni i ka mea a mau mea paha e hopu ana iaia a hoopaa maloko o kekahi o na halepaahao o keia aupuni, a oia na uhaiaholo ana o keia mau la no ka makana nui i haawiia.

  Ua lohe pu ia no hoi, he makana okoa ana ka ka hui kalepa mawaho ae o kela makana mua. A hiki i keia wa e puka aku nei ka pepa, aohe i loaa.

  Ma kekahi mau iho nei ua lawe aihue ia aku kekahi mau lako hao paahana a na hoahnau McCandless a me kekahi pu panapana me ke kauwahi pahu poka ma ko laua wahi papai hale o uka aku nei o Honolulu, oiai laua ma ka oihana eli luawai, a nolaila ke manao wale ia nei na kela pake no i lawe aihue. A me pela io, alaila he maoawa wale no nona e hookahe koko ai ma ia mau nahele i ka poe a au e maalo ana malaila, a e makaala loa no hoi ka poe e hele nei ma ia alanui pali no Koolau.

 

  Ke hoopihapiha mau mai nei o Italia i kona oihana kaua i keia wa, a ke ikeia aku nei kona holomua. Mawaho ae o kona mau pualikoa nui a me kona mau aumoku kaua ikaika, ua kauoha hou ae oia i ko Geremania mau pa kapili moku i mau moku topido hou nona o io ka nui.

 

He wahi ane Pohihiki.

 

He wahi lohe wale no ka i loaa mai i ko makou pahukani e pili ana i ka hana a kekahi makai kiai po ma alanui Beritania, oia hoi kona hoounauna ia e kekahi mea okoa aku e kii i wai holoi no kona mau maka paha, i kalana ia a maemae loa--lana wahi lepo ole. Alaila noo aku la ua mea la iluna o ka noho, kauoha mai la i ka makai e wehe i ke kamaa ona, me ka olelo pu mai e hooma-u wale iho no ka paa ana a na lima, a e akahele hoi o maioio ka ili o ke kamaa i na makiao. Nolaila, hoonihinihi loa ae la ka makai i ka paa ana i na kamaa, a wehe ae la me ke ano hoomenemene.

  Alaila hou, mahope iho o ka pau ana i ka holoi na maka me na wawae, hoi aku la ua mea la a luna o ka moe, kahea mai la i ka makai e lomi iaia ma ka wawae. He hooko wale aku o ka ka makai, a lomi aku aku la a liuliu iki, puka mai la na mahalo a ua mea la e lomi ia nei, a he akaaka wale no ka keia makai me kona pai pu aku iaia, oia ka haumana lomilomi i koe a---- kela kahuna lomilomi o Kauikeaouli, a pele wale aku, alaila, hookuu hou ia mai la ka makai e hoi i kona huina e kiai ai.

  I ko makou lohe ana i keia nuhou maluna ae, he keu ko makou aka me ke ano hilinai nui ole, a no ko makou lohe ana mai ia Kimo, (he wahi hanuhanu mea hou no hoi ia.) he mea nae na makou e hilinai ai no kekahi manawa loihi, nolaila ua anoninoni iho la na manao a ninau aku la iaia: "E kimo, heaha ke ano o keia mau mea au e hoike mai nei--he mea oiaio anei, a i ole he moe uhane paha nau no ka po nei? Ke pohihihi nei makou no kau mea e hoike mai nei." Aka, pane mai la kela mahope iho o kona makai kai ana mai i ko makou mau hiohiona ano kanalua penei: "Ea, inano hoi ua loaa na haawina pohihihi ia oukou, o kakou pu aku la ma ia ano.

  He oiaio he mea pohihihi loa keia, a nawai la ai anei e kuailo mai, Ke hoomanao ala au he loaa no ia'u na moeuhane kamahao ma ka po, nana e hoala ae ia'u mai ka bela moe mai, a hoauwana hele aku ma kela a me keia wahi. He mouhane io anei keia, a i ole ua alakai kino akaku ia anei au ma kahi i lawelawe ia ai keia hana pohihihi? Ina pela io, he oiaio loa e like me ka la keia mau mea a pau, alaila, aole no au e hewa ke puana e ae i keia wa owau no ka Huli Mea Pohihihi o ka nane huna a Edisepa a noii nei i ka lewa."

  Hakilo aku la makou iaia me ka mahe oiai kona mau mapuna leo hope i kuu iho ai, a no kekahi mau minute hoi ana e kulou ana ilalo me he la ua komo loa aku oia iwaena o ke anapuni akea o na noonoo nui e puapuai mau ae ana iloko ona, a e nape malie ana hoi kona umauma i ka hapai a kona hanu mama, ea ae la oia iluna a pane hou mai la: "Alaila, owau ka makaainana hookaa auhau mua e kue ikaika loa ana i na makai a pau e lawelawe ana i na hana o keia ano, ka hele e hooko i na hana hoounauna wale ana mai, a haalele i kona kahua kiai i hoonoho ia aku ai oia e malama i ka maluhia o na kauhale a me na waiwai he nui. Ina au he makai, aole au e ae ana e lilo i ka hai hoounauna ina he mea hoohanohano oia a haahaa paha, ke ole e kuhikuhi mai ke kanawai o ka aina pela au e hana ai."

  Akaaka henehene aku la makou a pau iaia me ka olelo pu aku e hoi e moe a puoho mai, a e hele e luu iloko o ka wai i puoho koke, no ka mea, ke kamailo e wale mai nei no oia iloko o kona wa noonoo pono ole, a iloko hoi o kona wa aole i puoho mai ka hiamoe ae. A ina oia e hoopaakiki loa mai, e hawi koke no makou iaia i ka makai me ka olelo pu aku he pupule keia.

  Aka, lehei awiwi aku la oia a ma ka puka komo o ko makou keena hana a haawi mai la ia makou i hookahi nana awihi ana me ke ano kuoo, a pane hou mai la; "Owai o oukou e aa ana e hele mai a nanali iho i o'u mau pepeiao, malia io eia no au ke hiamoe nei, a na ka eha hoi e hoopuoho ae iau?"

  No kekahi minute i hala ikeia aku la kona mau maka e au hele ana mao a maanei o ke keena e ake ana o ka ike aku i ka mea e aa ana e nanali i na pepeiao, aka, aohe hookahi i eu mai.

  "Alaila, aohe ka he mea i a iwaena o oukou e nanali i kuu mau pepeiao, aole loa hoi iniua o ke kanaka pono e kulai i kana mau olelo oiaio, " "wahi hou a Kimo." E ike oukou ano i ko'u pauhia ole i ka hiamoe, a na oukou e kaana iho i ka pololei a pololei ole paha o keia mau inoa a'u e hai aku nei: O ooe kou inoa; o kuu aku kena; o hoike ko ianei inoa; a o Oiaie ko iala. O nei mea e noho hookikii nei maluna o ka noho ea, ma kuu aoao akau nei, he makai kiai oia no keia alanui, a ano hoi, ke ike nei au iaia i keia wa he heluhelu nupepa puka la kana hana maloko nei o keia keena.

  Ike aku la makou i ka anehe ana ae o ka makai e nanali i na pepeiao o Kimo, a mamua o ka loaa ana he kulana paa iaia i hoihoi pono mai ai i ka noho ma ke kulana kupono, aia ke ahai e la ka pupuhi a Kimo. Nolaila, noho iho la makou me ke pohihihi a hiki i keia wa.

 

NUHOU O NA AINA E.

EUROPA.

  Nov. 26--He lono i pahola ia ae no ka lawe ana ae i ka inoa o ke keiki ali Emanuela Wogeride, oia kekahi o nai moho holo balota no ke kalaunu o Bulegaria, a he kanaka Rukini no hoi ke ia. O ke kulana koho alii o Bulegaria i keia wa, oia ka hana nui a ka ahaolelo e hoolala mai nei Ua hoeuna ia aku na kono i ko na kulanakauhale alii Viena Sana Peterobore, Berelina, Konatinepela, Ladana, Roma me Parisa, e waiho koke mai i ka lakou mea i hooholo ai i alii no Bulegaria, a ua hoomaka ia ke koho ana ma ke kulanakauhale o Viena ma ka pule mua iho nei o keia mahina. Ke hoike hoa ia mai nei, aole i paulele loa ko Rusia manao e lilo ke keiki alii Nikolasa i alii no Bulegaria no kekahi mau kumu, a no ka holopono loa ana aku hoi o na lawelawe koho balota alii ana, aole i maopopo loa owai la ka i koho ia.

  Nov. 27--Ua haawi ae ka Moi Kale o Roumania he haiolelo alii hoolana manao e pi'i ana i ka hoomau loa ia aku o ka noho ana o ka maluhia ma kona aupuni me ka loaa ole o na hoonaueue ia. Ua kuahaua pu ae no hoi oia i kona wae pono ae i ke keiki alii Fedinada Hohenzole i hooilina alii no ke kalaunu o Roumania.

  Nov. 29--Ma ka malama ia ana o kekahi mau halawai e pili ana i ke koho Moi no Bulegaria, ua hoolaulaha wale ia ae no kamailio hoolele hauli ma kekahi kulanakauhale, no ke koho wale ana e ulu mai ana he haunaele ano kipi iloko o ka aina o Bulegaria, a i manao wale ia, na kekahi poe i komo pu iloko o na hana kue i ke keiki alii Alekanedero. He wahi ano hopohopo no hoi kekahi, malia o komo pu aku ko Rusia Kanikela a mau luna aupuni e ae paha o Rusia ma ke kokua ana i keia mau hana a ka poai kue ia Alekanedero, ma ke kulanakauhale kahi o keia mau nune hooweliweli e pahola ia la. Heaha auanei la ka hopena?

  Ke hookeike la kekahi nupepa Geremania i ko Rusia kulana hooponopono aupuni e ku nei i keia wa, a ua hoo halike ia me ko Farani i kona au mamua aku o ke kaua huliamahi ana. Eia ko Rusia aie i kaia wa, wahi a ua nupepa la, ma kahi o ka elima bilona, me eono haneri miliona rubela, a o kona mau uku panee, ua aneane e pa-ha iho i ka huina aie. A nolaila, ke poipoi la ua nupepa nei i ko Geremania+ apono i ka aie lahui hou a Rusia e koi aku nei.

  Dec. 7--He lono ma Nu Ioka e hoikeike ana i ko Europa mau kulana aupuni i keia wa, oia hoi ka hoomaka hou ana mai o na kuee pili aupuni ma ia hapa poepoe, aole nae mamuli o keia uluaoa wale no e pili ana no Bulegaria, aka, ma kekahi mau hooponopono aupuni ana kekahi. Ke paonioni mau la no o Tureke me Rusia me kakahi mau hoopnopono aupuni, a ua hoike ia, aole no e nele ko Rusia hoonaueue mau mai i ko Europa holookoa e ala koke mai ai ke kaua mamua o ka hoea ana mai o ke kupulau o 1887. A ma e hooko io ia ana nei ano uluaoa  ma o Rusia la, alaila e kono aku ana o Tureke ia Auseturia e uwai koke ae iaia iho imua o ke kahua hookahi koko me Rusia ma ka aina, a i kokua pu ia aku hoi e Enelani ma ke kai, a oia auanei na hoolala mua ana no ka auwai koko e kahi ai. O ke kulana hoi mawaena o Geremania me Farani, ke hooi loa ia aku nei ke poluluhi o ko laua noho enemi ana o kekahi i kekahi, a me he la aia pu laua ma ke ala hookahi o ka hookahe koko mamua o ka hoea ana mai o ke kupulau. Ke holo nei na olelo kaena no laua, a ke hoomau nei no hoi i ka hoolawa ana i ko laua ikaika me na koa a me na lako kaua. Ua manaolana loa ko Farani alihikaua nui, na Farani no auanei e haalei ka puupuu a e pepahi na hanohano o ke kahua mokomoko, a nana no hoi e ulupa a komo haaheo aku ia Geremania. Wahi a kana kaena mau. Na'u auanei e hoopahaohao ko Geremania mana kaua ma ke kahua hookahe koko.

AMERIAKA.

  Nov. 30--A hiki mai i keia la, ua hoomaopopo ia ka nui o ka loaa makahiki o Amerika no keia makahiki, aole e emi iho malalo o ka 12 miliona dala a nolaila ina he mau hoemi aie lahui kekahi o Amerika e uku ia aku ana, alaila, e koe iki ana ka aie o ia aupuni. Ke holomua nei o Amreika ma kona loaa makahiki

  Nov. 25--Ua make mai nei kekahi haole kamaaina a waiwai loa o ke kulanakauhale o Detaroita, Misikana, nona ka inoa o Francis Palms. Ua waiho iho oia mahope he waiwai paa nona ka waiwai io i hoomaopopo ia ma kahi o ka 15 milion dala a hiki i ka 18 miliona dala.

  Aia ma ke kulanakauhale o Nu Ioka o Ioane W. Iana, kekahi o na alakai Moremona o ka mokuaina o Uta, Amerika, me ka manao ana e hoolilo aku ma ke kuai i na wahi a pau o na moremona ma Uta no ka nee ana aku iloko o Mekiko. Ua manao ia e haalele iho ana na moremona ia Uta a hoi loa aku paha i Mekiko.

  Ua loaa ae he lono na Wasinetona no ka loaa ana he kuikahi mawaena o Amerika a me Apia, kekahi o na mokupuni Samoa, a e hoopau ana hoi i ke kuikahi kalepa ana me ke alii o na paemoku Tonga ma ka Pakipika nei. Ua manao ia, he kuikahi keia e apono ana i ke komo wale aku o na waiwai o Amerika me ka dute ole ia, a pela hoi me kekahi mau waiwai o ua paemoku Samoa la.

 

Mai Kani paha ka Pu.

 

  He lono keia i hoikeia penei: Oiai kekahi mau makai o ke kulanakauhale nei e huli ana i ka pake mahuka Chun Hook iloko o ka nahelehele mauka ae nei o Nuuanu i keia mau la iho nei, ua ikeia aku la kekahi mea e hele ana me ka haawe ma kona kua. a kuhihewa ia iho la e ua poe makai la o ua pake mahuka nei, nolaila, hoomaka nui aku nei e hahai manope me ka makaukau i na pu panapana. A hiki ua mea la ma kekahi wahi, nalowale iho nei; a ua ikeia nae kona wahi i nalo ai e na makai, nolaila hoea koke aku la na makai malaila, a pane leo ae la kekahi makai a me ke kuhikuhi pu ana, "eia malalo o keia wahi." Na ia leo nae i hoopuiwa aku i ka ma e haia ia ana a walaau ae la oia malalo; ia wa no i maopopo ai na makai he mea e, aole hoi ka pake, a mai ku hewa paha i ka poka. He kanaka keia i pii i kuahiwi i ka maile, a oia paha ka haawe e kau ana ma kona kua, a kuhihewa ia o ka pake mahuka.

  Ke hoike pu ia mai nei i ka pakele ana o kekahi makai mai ku i ka poka, a nohea mai la nei poka o ka auwana hele ana mai i ka lewa. Ina he oiaio keia, he mea kanalua ole i na noonoo ana aia ma kela mau nahele kahi e hoohalua nei ka poino. Aka nae, ke kanalua nei makou i ka oiaio o keia, a pehea la i huli koke ole ia aku ai kahi o keia poka i hoea mai ai. He mau lono hooweliweli nae paha keia. Ke ake ia nei e loaa ka oiaio.

 

NA HUNAHUNA KUWAHO

 

  He holomua o Amerika ma kekahi mau hana ano nui o ka aina e lawelawe ia nei, a ua ikeia hoi, mamuli no ia o na hooponopono hou ana a na noonoo noeau o ka Peresidena.

  Ua apono ko Tureke ahaolelo i ke kohoia aku o ko ke keiki alii Nikolasa inoa i alii no Bulegaria, a no ia mea, ke paipai mau la oia ia Bulegaria e lawe i alii no lakou.

  He oia mau no ko Farani leo koikoi e noke mai nei ia Enelani ma o kona mau hookele aupuni la, no na pili kuee mawaena o laua no Aigupita. Aole maopopo ana ka hopena.

  He kau haule nui keia o ka hau ma ka mokuaina o Vireginia, Amerika i ikeia. Ua hoomauia ka haule ana iho o ka hau a hiki i ka piha ana o na la he kanaono, a akahi no a mao ae, Aole pela mai kinohi wahi a ko laila poe kamaaina.

  O ka hihia kipu o kela kanaka opio ma ka inoa Alekanedeao Golodesona i hoopuka ia aku i kela pule aku nei, aole i holopono loa na hana mamuli o kekahi mau kumu. E hoopuka aku no makou i ka moolelo piha o kona hookolokoloia ana ke loaa he wa kaawale.

  Ua ahewaia mai nei e make ma ka amana li kekahi kanaka ma Parisa a me kana wahine, a me elua hoi mau kaikunane o k wahine e ua kapaka la i ahewaia no ka hoopaahao a pau ke ola. O ke kumu o keia mau poino i ili aku maluna o lakou, oia ko lakou lawelawe ana i kekahi karaima koikoi ma ka puhi ola ana i ka makuahonowai wahine o keia kanaka, a makuahine ponoi hoi o kana wahine a me na keiki elua, i wahi no lakou e ai haaheo ai i ke dala a keia wahine.

  O na uluaoa ma Amerika e pili ana no na pake i komo nui aku iloko o ka aina, ua manaoia, he hopena maluhia aku ana kona. Eia ke hoolala e mai nei ke kahua maluhia mawaena o ua Repubalika nui la o ka honua nei a me ke aupuni Emepire o Kina. Ua lana ko Kina manao e launa kuikahi like me Amerika, a e maluhia pu kona mau paahina pake. He mau kuikahi e ae no hoi kekahi o Amerika me kekahi mau aupuni e aku e upu ia la a hookahua iho i keia makahiki ae.

 

NA HOOLAHA HOU.

 

HOOLAHA LUNAHOOPONOPONO.

 

UA HOOKOILU PONO IA KA MEA nona ka ino malalo iho i lunahooponopono kuikawa no ka waiwai o DOMINGO LOPES RAMOS, o Kalihi i make. Ke hoikeia aku nei, o ka poe a pau he koina ka lakou i ua waiwai la, e waiho koke mai i ka lakou mau hoike me na hooia kupono ia'u iloko o na mahina eono mai keia la aku; a o ka poe i aie i ua waiwai la i oleloia, a e paa nei  paha i kekahi mau waiwai o ka mea i make, ke konoia aku nei lakou e hele koke mai e hooponopono no ia mea.

          J. P. MENDONCA.

  Lunahooponopono kuikawa no ka waiwai o Domingo Lopes Ramos.

               2107-3t

 

HOOLAHA HOOKAPU.

 

KE PAPA A KE HOOKAPU LOA IA aku nei na mea a pau loa aole e hele wale a lawaia ina na wai i paa ma ka hoolimalima ia HO FON (pake), ma Kapalama-kai, o hoopii ia auanei ina ke kanawai.

          HO FON,

    Kapalama-kai, Dekemaba 10, 1886.

2106-3t

 

NA HOOLAHA HOU.

 

A HA HOOKOLOKOLO KIEKIE O KO HAWAII PAE AINA. M@ Hooponopono Waiwai. Ma ka hana o @ wai o DOMINGO LOPES RAMOS o Kalihi, Honolulu. Oahu i make kauoha @ Ma ke Keena imua o ka Lunakanawai @a A. F. Judd.

  Ma ka heluhelu a me ka waihoia @ ka Palapala Noi a Kahikina, wahine @ ka mea i make e hoike ana ua make @ ole o Domingo Lopes Ramos i olel@ Kalihi  Honolulu, Oahu i ka la 8 o Dekemaba 1886, ae noi ana e hoopukaia ka Plapala H@ kohu Lunahooponopono Waiwai ia J  F  Mendonca o Honolulu.

  Ua kauohsia oka Poalua ka la 1@ o IANUARI 1887 ma ka hora 10 kakahiaka, @a ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana@ N@ la imua o ua Lanakanawai Nui la m@ keena, maka Hale Hookolokolo ma H@ a ma ia manawa a ma ia wahi no@ e hele ma ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke k@ ina he kumu oiaio ko lakou, e ao ola ia @ noi la. A o keia kauoha e hoolaha@ ma @ olelo Hawaii me Enelani i ekolu pul@ m@ o ke KUOKOA me " Hawaiian Gazette.@ mau Nupepa ma Honolulu, a e hoop@ Palapala Hookohu Lunahooponopono @ wai kuikawa ia J. P. Mendonca eh@ me i noi ia mai malalo o ka bona he $1.@ Kakauia ma Honolulu, Dekemaba 10, @

           A. F. JUDD.

      Lunakanawai Nui o ka Aha K@

Ikea:     HENRY SMITH.

       Hope Kakauolelo     21@

 

A HA KIEKIE O KO HAWAII @A@ Aina, ma ka hooponopono wa@ Ma ka hana o ka waiwai o GEO. E. SHERMAN, o Honolulu Oahu i make. Olel@ K@ e koho ana i la e hooiaio ia ai ka Palapala N@ oha, a no ka hoolaha ana.

  No ka mea, ma ka la 11 o Dekemaba 1@ ua waihoia mai imua o ka Aha, kekah@ pala, i olelo ia, oia no ke Kauoha Hop@ GEORGE E. SHERMAN i make @ka @ me ka Palapala Hoopii e noi ana e h@ kela Palapala Kauoha a e hoopuka ia ka @a @ pala Luna Hooko no KALEIMA@OLE @ waihoia mai e KALEIMAEOLE (w.)

  Nolaila, ua kauoha ia o ka POALUA o@ ka la 11 o IANUARI, 1887, ma ka hora @ kakahiaka ma ka rumi hookolokolo o @a A@ ma Aliiolani Hale, Honolulu, oia kala n@ hora, e hooiaio ia'i ia Palapala Kaao@a, @ hoolohe ia ai ia noi ana mai, a me ka p@ pau i pili, e kue ana ia Palapala Ka@ me ka hoopuka ana i ka Palapala L@na Hooko.

  A ua kauoha hou ia, e hoolaha ia ia mea n@ na pule ekolu iloko o ke KUOKOA me Hawaiian Gazette he man nupepa i pai ia a i laha ia ma Honolulu.

  Kakauiama Honolulu, Dekemaba, 1@, 188@

          A. F. JUDD.

      Lunakanawai nui o ka Aha Kiekie

  Ikea.       HENRY SMITH.

                   Hope Kakauolelo.  2107 @

 

A  HA HOOKOLOKOLO KIEKIE o Ko Hawaii Pae Aina, ma ka h@ pono Waiwai. Ma ka hana o ka Waiwa@ J. MOANAULI i make. Olelo kauo@a @ muli o ke noi a ka Luna Hooponopono W@ wai no ke kuai ana i kekahi Waiwai Paa.

  Ma ka heluhelu a me ka waiho ana @ o ka palapala noi a D. Manaku a me Mo@ (w) na Luna Hooponopono Waiwai o J. M@nauli i make e noi ana e kauoha ia e k@ kekahi waiwai paa o ua mea make la i o@ ia, e waiho la ma ke kihi o na alanui R@ me Alii ma Honolulu, a e hoakaka ana i k@ kahi mau kumu ku i ke Kauawai, e a@ia@ kuaiia ua waiwai paa la.

  Ua kauoha ia e hele mai na mea a pa@ keleana i ua waiwai la imua o keia Aha, u@ ka POALUA ka la 28 o DEKEMABA. M. H. 1886, ma ka hora 10 o ke kakahiaka ma ke Keena Hookolokolo, m Honolulu, n@ ia wa a ma ia wahi e hoike mai ai, ina he k@ mu kekahi e hoopuka ole ia ai ka olelo ka@ oha e kuai ia ua waiwai la.

  A ua kauoha hou ia e hoolaha ia ke kop@ o keia olelo kauoha no ekolu pule mamua a o ka la e hooloheia'i i oleloia, iloko o ka Hawaiian Gazette a me KUOKOA, he mau nupepa i paiia ma Honolulu i oleloia.

  Hanaia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina, Dekemaba 4, M. H. 1886.

          A. F. JUDD.

      Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie

  Ikea:    J. H. REIST.

    Hope Kakauolelo elua        2106-3t

 

A HA HOOKOLOKOLO KIEKIE O KO Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponopono waiwai  Ma ka hana o ka waiwai @ KEONI KAPU, o Honolulu Oahu, i make kauoha ole. Ma ke Keena imua o ka Lunakanawai nui A. F. Judd.

  Ma ka heluhelu a me ka waiho ia ana mai o ka Palapala Noi a Lavenia Kapu, wahine a ka mea i make e hoike ana ua make kau@ ole o Keoni Kapu i ka la 24 o Okatoba 1886, a e noi ana e hoopuka ia ka Palapala Hooko hu Luna Hooponopono Waiwai iaia nolaila

  Ua kauohaia o ka POALUA ka la 21 o DEKEMABA 1886, ma ka hora 10 o kakahiaka, oia ka manawa i koho ia no ka hoolohe ana i ua Noi la, imua o ua Lunakanawai Nui la ma ona keena, ma ka Hale Hook@ loloko, ma Honolulu, a ma ia manawa a ma ia wahi no, e hele mai ai na mea a pau i pa@e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou, e ae ole ia ai ua noi la. A o keia kauoha e hoolaha ia ma ka olelo Hawaii i ekol@ pule maloko o ke KUOKOA he Nupepa ma Honolulu.

  Kakauia ma Honolulu, Novemaba, 26 1886.

          A. F. JUDD.

      Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie.

  Ikea:      HENRY SMITH.

        Hope Kakauolelo.         2105 3t

 

A HA HOOKOLOKOLO KIEKIE O Ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Hooponopono Waiwai. Ma ka hana o ka Waiwai o JOHN REBELO, o Honolulu, Oahu @ kanaka noonoo kupono ole. Olelo kauoha mamulio ke noi a na Kahu Malama Waiwai no ke kuai ana i kekahi Waiwai I'aa.

  Ma ka heluhelu a me ka waiho ia ana mai o ka Palapala Noi a M. A. CONSALVES a me JOSEPH HYMAN, na Kahu Malama Waiwai o ua John Rebello la, e noi ana e kauohaia laua e kuai i kekahi waiwai paa oka mea i oleloia e waiho la i Kapalama a me Kalihi, Honolulu a me Waiohinu, Hawaii, a e hoakaka ana i kekahi mau kumu ku i ke Kana wai, e aeia'i laua e kuai i ua mau waiwai paa a.

  Ua kanohaia e hele mai na pilikoko a meka poe a pau i pili ia John Rebello, a me na mea a pau i kuleana i ua waiwai la imua o ke a Aha, ma ka Poalua ka la 28 o Dekemaba 1886, ma ka hora 10 kakahiaka, ma ke K@ na ma ka Hale Hookolokolo, ma Honolulu, ma ia wa a ma ia wahi e hoike mai ai, ina he kumu kekahi e hoopuka ole ia ai ka olelo kau oha e kuaiia ua mau waiwai la.

  A ua kauoha ia e hoolaha ia keia olelo k@ oha no ekolu pule mamua ae o ka la e hoolohe ia'i i olelo ia, iloko o ka Hawaiian Gazette me KUOKOA he mau nupepa i paiia ma Honolulu i oleloia.

  Hanaia ma Honolulu, Dekmaba 2, 1886.

          A. F. JUDD.

      Lunakanawai nui o ka Aha Kiekie.

  Ikea:    HENRY SMITH,

                 Hope Kakauolelo.      2015 3@

 

HOOLAHA A KA LUNA HOOPO

NOPONO WAIWAI.

 

O KA MEA NONA KA INOA MALA LO iho ua koho pono ia i Lunahooponopono Waiwai no ka manawa no ka waiwai o William B. Wright i make o Honolulu, nolai la o na mea a pau he mau koi ka lakou i ua waiwai la, ke hai ia aku nei e waiho koke ma: i ka lakou koi i hooia ono ia me na bila ku pono i ka mea nona ka inoa malalo iho iloko o eono mahina mai ka la aku o keia hoolaha ana a i ole pela e hoole loa ia aku no--a o ua mea a pau i aie mai i ua waiwai la, ke kauohaia aku nei e hookaa koke mai ma kuu keena, ma Alanui Kaahumanu ma Honolulu.

          W. C. PARKE.

  Lunahooponopono Waiwai no ka manawa no ka waiwai o William B. Wright i oleloia.

  Honolulu, Nov. 29, 1886,           2105-4t