Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 8, 19 February 1887 — LAUDILA. KA NAITA HOOPAHAOHAO O NA KAKAI MAUNA A ME NA KAEI PALI O ITALIA Ka Olali oke Kahua Kaua. [ARTICLE]

LAUDILA.

KA NAITA HOOPAHAOHAO O NA KAKAI MAUNA A ME NA KAEI PALI O ITALIA

Ka Olali oke Kahua Kaua.

Ka Eoea naaa i h wiuaihi ka Onoāi naioeaioina o ka La; ka Ui ketaktU i nuhmau mwaen* o iui kuahiwi as« na kaalono: ka nani naaa i hoomaiel* ka pauwai p na alii\rahin« a paa o Euiopa a i eha V.a "eha liina ole ake abha," Si Xahsi hihioMoJiliM 0 h Sikiu. A o ke Knpuen IvUutnl o ka Makakila 1A \VA NO i wehe ae ai ka pouli nui e aaki ana maluna o ka honua a ike pu ia aku la ka la, a o ka wa no hoi ia i ike pu ia aku at ua moo kupua nei, e iho mai ana ma ke kowa ona puu ua oi ae kona nui mamua o keko wa o na puu. laia i hiki inai ai ilalo a kokoke i kahi e noho ana ke kaikamahine ahi, oia ka wa oka Moi i ike mai ai ina naita e hele aku ana imua ona, ika hiki ana aku oua poe naita [nei, ua pane like aku la lakou, aol« e hiki i ke kanaka ke kaua aku me kela kupua noka mea he nui kona a me ka mana, eia ka pono, e kii aku oe i kela wahi naita e noho pu mai la me ke aliiwahine, pane aku la ka Moi, aole e hiki ke kipaku, no ka mea, oia paha ke kokua o ke kaikamahine alii.

I ka ike ana mai o ua moo derakona nei i keia mea e noho| pu aku nei me ka wahine ana, ua pane aku la oia me ka leo o ka inaina penei: E kahi keiki lapuwale a hookohukohu, e ku koke oe a hele ma kahi e, aole oe e kupono e noho pu me kuu wahine no ka mea, ua lilo kena wahine ia'u, a ina oe e hoopaakiki ana oka make ka uku kupono nou e pono ai. la wa i pane aku ai ke alii opio Laudila, aole loa au e haalele i keia wahi a hiki i ko kaua wa e hakaka ai, a ina au e lanakila, alaila, lilo ia'u ka wahine a kaua nei, me ka weliweli nui.

Ika ike ana oua moo nei e nolio aku ana ka wahine ana me kekahi mea e, ua pane mai la oia me ka leo nui. E ka aeahaukae, e hookaawale aku oe ma kahi e, ao ka mea, o kena wa hine ua lilo ia'u, a aohe he Jculeana o na mea a pau e noho pu ai me ia, no ka mevua lilo mua ia'u kena wahine, mai kona makuakane mai.

Ika lohe ana oke alii opio i keia mau olelo aka moo, ua pane aku la oia me ka leo nui moakaka, eka moo lapuwale, ua manao anei oe ua kulike ka helehelena o keia wahine me kou, aole aole loa, he moo oe a he kanaka hoi keia. 0 kou kupono e huli oe i wahine moo nau, i kulike ai me kou mau helehelena, o keia wahine hoi ua kupono ia'u, no ka mea, he kanaka ia, he kanaka no hoi au, aol« no hoi au e haawi aku ana keia kaikamahine a hiki iko kaua wa e hakaka ai, me kou ikaika e hoi ai oe i kou wahi me ka wahine, me ko'u ikaika hoi e hoi ai au me ka wahine i ko'u aina.

I ka lohe ana o ka moo i keia mau huaolelo a ka opio, ua pane mai la oia me ka piha ika inaina. E kahi hanai ake kanaka hoomanamana, ka mea e noho mana ana maluna ona kuahiwi o Italia, e ike koke no oe i ka hua awahia o kau mau olelo i pane nm la, e hoi aku ana oe no kou home me kou kino wailua, nolaila, ano ka manawa e makaukau ai oe no kou ola iho.

Pane aku la ke alii opio, aole ia e kala i makaukau kahiko ai, ia manawa no oia i kau ae ai maluna o kona lio. Oia no hoi ka wa i uwe kapalili mai ai ke kaikamahine a!ii, a pane mai la oia, e kuu aloha, mai haalele mai oe ia'u o lilo auanei au i kela kupua ino. Pane aku la ke alii opio, e kuu aloha, mai makau oe, no ka mea e haawi aku ana auia oei kekahi kokua nui nou, lalau iho la i ke kookoo aniani a haawi aku la i ua kaikamahiae la me ka pane pu aku, i kou ira e ike ai ike kokoke mai oka moo kupua imua oj, alaila, e uhau aku oe i ke kookoo maluna ona a o ka wa no ia e lilo ai «ia i puu lehu, o ka lohe kou. e malama loa oe. Ia manawa oia i hoohuli ae ai i kona lio iniua pono o kahi a ka moo e noho mai ana rae kona kiuo hoomaka'uka'u la wa no i hoomaka mai ka huelo o ua I moo nei e pii me ka pane pu mai, e malama pono oe ia oe, o loaa aku oe i ka pahikaua a ke kupua Lctbaoo ka ha« ku aliie hoho mana ana maluna oke aupuai i \m mkt • ka la.

j Ia wi no ipuaeai ka huelo oua jraoo nei aku pololei iiuna, ia wa i hooluliiuh ae ai oia 1 kona hueio a

heomaka ae la e kakaoi, aua iike ke kani me na pukuniahi he hanen tausani e ki ia ana i ka maoawa hookahi, ia wa no hoi i pih pu iho ai ka hanu oka Moi a nie ka ohana alii e nana mai ana ina hana a ka moo, ia wa no hoi i pii ae ai ka lio 0 ua opio nei a ka hapalua hke 0 ua nioo nei, ua pane ae la kona lio, e oki koke aku oe i kau pahikaua i keia manawa, ia wa no i oki aku ai ke aiii opio a moku pu aku la ka huelo o ua moo nei a haule aku la i ka honua, a lele pakaawili aku la mao a maanei, ia wa no hoi i emi iho ai ka lio a hiki nia kahi aka huelo e pakaawihla, kauoha hou ae la ka lio i kona haku, e oki hou iho oe i ka huelo 0 ka moo, ia wa no i hoomoehou iho ai ke alii opio kana pahikaua a moku ae la i na apana elua, ia wa i kahe mii ai ke koko a nui, a ua like me kekahi muliwai nui e kahe ana i ke kai, ua kahe aku kekahi hapa i ka hikina, a o kekahi hapa hoi ilokoo ke kulanakauhale.

Kahea hou ae la no kona lio, e oki hou ae oe i elua pauku hou, ua hooko aku laoia e like me na kuhikuhi aka lio. Ia wa i kahe hou mai ai ke koko a oi ae i koka wa mui, aka hele pololei aku la i ke komohana i kahi a ka la e napoo ai, a 0 kekahi hapa- hoi, ua kahe hou aku no na kulanakauhale kuaaina. Ia manawa i kahea ae ai ka lio, e unuhi ae oe i kau uwepa e kau la ma kou aoao, a hauhili iho oe maluna 0 ka huelo oka moo, ua hooko aku la ua keiki alii Laudiia nei, he manawa ole, aia hoi, ua lilo ae la ka huelo o ka moo i puu lehu na ka inaina, a pau ae la kana make no ka mea ua pau kana oni ana ke waiho la oia he puu lehu.

I ka ike ana o ke alii opio, ua make ka huelo oka moo, ua hoohuli ae la oia i kona lio a holo aku la ma kahi a ka moo e noho muumuu mai ana. I ka ike hou ana mai o ua moo nei eia hou no kona enemi imua ona, ua pane mai la oia, e kuhi ana paha oe i ka moku ana o kuu huelo ua make au ia oe, aole loa au e make ana ia oe. Ia manawa i hookuu mai aika moo 1 ka makani wela mai kona waha mai, 1 ka loaa ana mai 0 laua nei, ua puhi ia aku la laua nei e ka'makani iloko o na wiliau puahiohio, a nalo aku la i ka le* wa, no ka hora hookahi, me ka manao oka moo ua make la, eia no ka laua nei i ka lewa kahi i kau hoolai ai, i ka hooki ana iho o ua moo'nei i kana puhi ana, aia hoi, ku ana ke keilei alii Laudila imua ona.

Ika ike hou ana mai oua moo nei, aole i make kona enemi, ua hoomaka aku la oia e omo i ka makani iloko, me kona manao e komo aku ana la hoi laua nei iloko ona a make la hoi.

laia e omo ana, e hamama nna hoi kona waha, oia ka wa i hoololi ae ai ka lio 1 kona elemu ika waha o ka moo hookokoke aku la oia a kokoke ika waha o ka moo. i ka ike ana mai o ka moo ua kokoke loa ka elemu oka lio i kona waha. ua hoopuka malie mai )a oia i kona mau alelo manamana ma na kapuai o ka lio, a ume malu aku la pie ke ake oke komo aku ona kapuai o ka lio iloko o kona waha.

Eia nae ua loaa e aku laoia»i ke peku a Wilikini pupuu hooleiloa, a muumuu iho la kona alelo, i ka ike ana o ka moo ua poino hou kekahi wahi o kona mau lala, oia kona alelo, ua hoomaka mai la oia e luai i kekahi iuaipele, a lalama hele mai la maluna o laua nei, me ka manao oia ka inea e make ai o kona enemi, eia nae he hoka ka mea i loaa mai iaia.

1 ka ike ana o ka lio eia laua iloko oke ahi kahi i noho oi, ua kahea ae la oia i kona haku, e lalan i kau ihe a e hookomo iloko o kona waha, ua hooko koke aku la ke alii opio, lalau iho la ka lima akau o ke alii opio i kana pahikaua a oki aku la roa ke poo o ka moo a moku-ae la ina apana elua, i ka ike ana oka moo ua moku kona poo ua kuupau mai la oia i kona ikaika a pau me ka manao e lanakiia oia, nae ua komo aku ka ihe kupua ake keiki alii iloko ona, na ia mea i hoonawaliwali mai i ka moo Ooko o keia kaua hahana ana, be hapaiua honi ua pio iho ia ke ah», ao te kino oka moo, ua lilo iho )a i ouu khu nui, a ua make hoi oia. Ia va i nana mai ai ka Moi a me ka poe e makaikai mai ana. Ike kuu aaa iho, ua helt mai la ka lfos a ne mi mm a a kukiUi

1 matkat mai ta imua oke alii opio» me !ka hoopuka ana mai e ola mau iea oe ame kou aupuni T ia wa i lele mai ai ka Mt>» maluna o kana kaikamahine. me ka uwe kuo ana a me ka hoopuka ana ae, aole au i manao e hui hou ana kaua eia ka e hui hou ana me ka puuwai maemae. Ia lakou nei no e kamailio ana me ka hauoli. ua hooho ia mai la eiae keia naita ke iho mai nei maluna mai o ka puu, iho mai la ua naHa nei a hiki i kahi oka honua, ua ike pono ia aku ta kona mau helehelena, he kanaka oia ua ano aoo e kau ana oia maluna o kekahi Uo ulaula, e paa ana ma kona limi akau he pahikaua nui, ma kona lima hema he laau īhe, holo mai \a oia a kokoke pane mai la oia, e kahi keiki lapuwale a |>akaha wale ika makou wah«ne, ano ka wa e paie ai no kou ola iho.

Ia wa i lele liilii aku ai na mea a pau a kuku ino la ua mau naita nei e haka pono ana ka maka 0 kahi ame kekahi, aole i liuliu ua wanaoa ae la na pahikaua a ua mau naita nei ke lohe ia aku la hoi ke kani oeo* ana a ni mekala kila, ka halulu hoi oka honua ike kapuai ona lio oua mau moho nei, oia no hoi ka wa i ike ia aku ai kekahi ao nui eleelee nee ae ana a kau pono maluna o laua nei, he mau minute mahope iho, ua haki pu ae la ka pahikaua a ka naita aoo, ia manawa oia i lele ae ai a komo iloko o ke ao nui eleele aole i liuliu oili hou mai la oia a \ele hookikahakaha ae la ma ka iewa no ekolu puni, e paa ana hoi ma kona lima hema kekahi laau ihe nui.

laia i kuu iho ai i ka honua, ua holo mai la oia me ka ikaika nui, a pahu mai la i kana laau ihe maka derakona ike alii opio, me ke akamai nui no hoi ke alii opio i alo ae ai, a hala aku la, ia wa laua i kakele laau ihe iho ai e hoike ana hoi kekahi a me ke kekahi iko laua mau akamai pakahi/Poko 0 keia kaua laau ihe ana a ua mau moho nei, ua hahana maoli no, aheku i ka weliweli ke nana aku, no na minute loihi keia kaua ana meka hahana, ua haki pu ae la ka laau īhe a ua naita aoo nei ia wa i ike hou ia aku ai ua naita aoo nei e lele hou ana a koino iloko o ke ao nui eleele, he hapalua hora mahope iho, v ua puka mai la oia me kana koi kaua nui, e paa ana ma kona lima akau kekahi kookeo poogula.

I .ele pololei ae la oia maluna ona puu no elua manawa, i ke kolu 0 kana poai ana, ua īke īa aku la oia e hoopololei mai ana imua pono o ke koa opio. Oia ka ke aliiwahine i pane ae ai. Kai no hoi 0 ka pau ae keia oka niake eia hou no ka hoi ua make. Ia wa i lalau iho ai ke keiki alii Ike kookoo aniani e paa ana ma ka lima 0 ke kaikamahine alii, a holo aku la oia e halawai me kona enemi, ia laua i halawai ae ai hookui ae la na koi kaua a laua i kahi hookahi, puehu liilii ae la na huna ahi mai ka laua mau koi kaua ae, akahi no laua a ike ia aku he"mau naita nae no laua i hele a pau lehia ma ia oihana kaua. No ka hapaha hora keia ulele ana o laua, aia hoi lohe ia aku la ka nunulu o kekahi mea e like me ka bipi bulu, i ka mao ana ae o ka ehu o ka lepo, ike, ia aku la ke kino nui nepunepu oka naita aoo e waiho oni ole ana ilalo o ka honua, ia wa no 1 uwa ae ai ka Mof; ame ke anaina kamahae e nana mai j ana i keia mau mea hou, o ka wa no hoi b i poha ae ai ke ao nui eleele ua! like ke kani me na pukuniahi he mau tausani e£i ia ana ika wa hookahi, a lalama hele aku la kona )eo ma na we-! lelau o ka honua. •

Oia no ka wa i lilo ae a: ke ao nui eleele i Hona, a uwe ae !a oia me ka |leo nui weliweli, pUi pu ka aina mai o a o, !e?e ae Ha ua liona neī ma!una o ka ama no eiua manawa, hahau iho !a oia i kona buelo no eha manawa, ua like ko !akou kani me na hekili he mau uusani, a opaipai ae la na kukulu o ka hikina, hele aku !a ka !obe o keia kani a hiki ilona o aupuni Aniani, ia wa i huli iho ai ka ui Pomelia a pane iho ia iaia iho: O kuu aloha anei keia ]e au mai nei, a e hakaka mai nei me ka moo kupua. Ua lanakila anei oe maluna oua kupua eu la, i !ilo ai oia i liona, ke kupua hookahi hoi a ke akua Poowalu i akeoa nui al oia kona liena akau, • ka oi kelakela o ka mana a me ka ikaika, ma o oe ia a ua make io ia oe t akila i nui ke aho, i ike i ka maka o kau aloha Mt, a kulu ih« la kona mau waimaka.

E ke e hoomanawanui iloko o tu keakea ana enemi» i toaa ko aU>h,i ki mea e noho aku nei iloko o na hooninioo ana ako aloha e hauhi»i nei t ke kina a puni, me he mea h e wawaihi am i ka puuwai o kau aloha nek

E huli ae kaknu a nana i na hana a liooa i hahau ai i kona huelo, o kona wa no ia i kuupau mai ai i kona mama aole 1 liU' iu ua halawai mai U oi.\ me ke alii opio, a hoomaka iho ia ka paio hahana ana, ua paa mai la ke 'lii opio i ka puHki a na lima wikani a liona. i ka ike ana oke alii opio ua paa oia i k.i umii a na iima welawela a liona, u m.\ nawa oia i lalau iho ai i kana ()ahikaua liilii, a rae ka eleu nui ua pahu aku la ioia i kapuuwai o liona, a.kome lulu aku la ka (>ahikaua a ke a)ii opio iloko oka puuwai na ia mea i hoona waliwali mai i ka ikaika umii o n.i linu 0 liona. Ika ike ana o liona ua kokoke ma» kona manawa t ua luai mai la oia ike kahi luai i>ele me ka manao oia la ka mea e make ai ke alii opio, i ka ikiana oka iio ua puni laua ike ahi. o kona wa no ia i pane ae ai e uhau iho oe i ke kookoo aniani ma ka lae o I io na, e ike auanei oe e pau ana ko ka«.i luhi, ia wa no i hahau iho ai kc aHi opio i kana kookoo aniani a oka wa no ia i lilo koke ae ai ke kino o lāona 1 puu lehu, a e hamu ia ana e ka lalapa o ke ahi.

Pela iho la i pau ai ka luhi oke i<Ui oplo, 0 ke kino naita amc ka lionn, o na kino ekolu ia o ka moo kupua, a i kei.i wa e pau ana kona mau kino ika m.ike aole oia e puka hou aku ana ma ke ia nnm aku. Ika ike ana mai oka Moi ame k i Moiwahine a me na kaikuaana o ka v'\ ua lanakila ka naita ma ka aoao oko laua kaikaina, ua hele mai la lakou a kukuli mai la imua o ke aiii epio. me ka naau i piha i ka hiuoli, ua pane mai la lakou, e ka naita lanakila, ka oi hoo kahi o ka ikaika, a ko makou mau tvu ka i ike iho nei, e oluolu o: e muki aku i kou mau kapuai wawa'e, no ka mea aole a makou uku e uku aku ai i keia manawa, hookahi wale no iiku a makou e haawi aku ai i.i oe eke ko» lanakila, oia ko makou wahi kino nei <■ lilo ia ia oe a mau loa.

Pane aku la kc alii opio ni.ii h(-ni mai oukou i ko'u mau wawae, aka c aloha mai iiiia ma ke ano o ka poe kr<; nimana, aole he mea nuia'u e kamai!i>> aku ai imua o oukou, koe wale iho no keia oke aloha no ko oukou a pau e na kamaaina, oia no ka wa i aloha liU mai ai ke anaina mai o a o, a huli hoi nui aku la no ke kulanakauhale, me ki ike ole o na mea a pau i kona nmu helehelena.

I ka hiki ana aku oka huakai alu i ke kulanakauhale ua 010 mai la ka pihe uwe o na makaainana, oia no ka wa i kena aku ai ke alii ka Moi e hele aku e kukala ma na alanui e hoopau i ke kanikau ana, a e wehe ia na kahakaha na kanikau i kau ia ma na ipuka hale u kahauoli ka mea e hoike aku imua o ko'u mau makaainana, me ka hoikr p;., aku naka naita malihini i pepeh: mni nei i ka meo kupua.

Ua hookoaku la na ukali c Uke nu ke kauoha a ka Moi.

I ka hikianao ka huakai ai>t i hale alii, ua puka mai la na alii Uannu o ka aina me ka hauoli nui, no ka kila kamahao i loaa i ta naita malihim, me ka hoopuka ana ae t o!a mau ka naita malihini, i ke akua, e mau kc kaulana o kou inoa a puni ke ao ho'e okoa, ike fcuu ana iho ona leo hu! • ua pane ae !a (kekahi mau keiki alii. ina he naita aoo, poho no hoi ka kakou aliiwah".:c, pane ae ta kekahi, heaha ka hewa, no ka mea ua alo kela ina w;i ke a ka moo kupua, a ua lanakila kcii f nolaila ua makeponoka lilo ana ta ia'ī.i

Ia wa i pane ae ai ke keiki a ke ku [hina kaua, manao au, ina e makemak? ana ka Moi e ana pahikaua maua, a o ka mea o maua e lanakila, a!aila oia auanei ke kane marea ke kaikamahine [alii, ia wa i pane mai ai ka nui o na kei ;ki alii, he mea makehewa wale no ia, no ka mea, ina oe e aa aku ana e Daio me kela naita, alaila, o oe mai no aua nei ka iu&hi, nolaila mai aa aku t* paio no ka mea, he ahi ia no kekahua kaua, aole au e m#naoio i kela, wahi aua keiki nei {Aei* ipau. \