Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 25, 18 June 1887 — Page 1

Page PDF (1.87 MB)

This text was transcribed by:  Teresita L. Francisco
This work is dedicated to:  My Son, Brian Lino Francisco

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

 

BUKE XXVI, HELU 25.  HONOLULU, POAONO, IUNE 18, 1887.

 

HOOLAHA KUMAU.

 

@ WILDER ASHFORD

VOLNEY VAILLANCOURT ASHFORD.

ASHFORD & ASHFORD

(NA HOAHANAU AKIPOKA.)

He mau Loio, Hoakuka, Pale ma ke Kanawai, Kakaolelo, Luna Hooponopono a me kahana ana i na Palapala Hoolilo.

 

LA@@AWE ILOKO O NA AHA A PAU O KE AUPUNI.

@@ NA PALAPALA P22 KANAWAI A PAU.

 

Keena Hana Helu 21, Alanui Kalepa, Honolulu Hale.  2082 - @y

Telepone Helu 348.  Pahu Leta Helu 415.

 

Chan. T. Gulick.

Notari. a he Agena Hoolalo Palapala Kepa no na Paahana.  He Agena haawi Laikini Maro.

 

@ @ LAWE OIHANA A ME AGENA KOMISINA

 

He mea Hooponopono Waiwai Paa.

            Aia ma ka Hale Pohaku o Kimo Kamibela, Keena maluna e pili koke ana me ko ke Kanikeia Amerika, alanui Kalepa, Honolulu, H.I. 2110-11.

 

A. ROSA (AKONI.)

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

He Luna Hoolalo Palapala.

KEENA HANA:  Ma ke Keena Loio Kuhina.  tf.

 

CECIL BROWN.

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI? 

@ Agena Hoolalo Palapala no ka Mokupuni o Oahu

KEENA HANA: Ma alanui Kalepa.  tf.

 

WILLIAM C. ACHI.

Loio a he kokua ma ke kanawai imua o na Aha a pau o keia Aupuni. 

            He Mea Ana Aina a he Doroka ma na waiwai paa.

            Keena Hana, Helu 15, Alanui Kaahumanu Honolulu, oia ke Keena mua iho nei o Kini me Peterson.  2114-y

 

GEORGE P. KAMAUOHA.

He Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

A HE MEA

ANA AINA.

E @ no ma Kohala Akau, Hawaii.  2091 - ty

 

JOHN MAHAIAI KANEAKUA.

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

HE MEA UNUHIOLELO MA KA OLELO

BERITANIA A ME KA OLELO HAWAII.

 

            Keena Hana ma ke Keena o ka Loio Kuhina.

@.

 

JAMES M. MONSARRAT.

(MAUNAKEA.)

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

He Luna Hoolalo Palapala.

            E hana ia no naPalapala Kuai, Palapala Hoolimalima, a me na palapala pili kanawai e ae ma ka olelo Hawaii.  Dala no ka hoaie ma ka moraki ma na waiwai paa.

 

KEENA HANA:  Alanui Kalepa.

 

KAMIKA, KAKINA a me KINI,

LOIO, LOIO, LOIO.

KEENA HANA:  Helu -- Alanui Papu, Honolulu  tf.

 

S.B. DOLE.

LOIO. LOIO. LOIO.

He Luna Hoolalo Palapala.

KEENA HANA:  Helu 15 alanui Kaahuman

2079 ty

 

W.R. KAKELA.

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

He Luna Hoolalo Palapala.

tf

 

M. THOMPSON,

LOIO MA KE KANAWAI.

Keena Hana, aia iluna o ka Hale Pohaku o Kimo Campble, kihi o na alanui Papu me Kalepa, Honolulu

 

HE LOIO IMUA O NA AHA.

            Ina i makemakeia, alaila e haawi no oia kona manao kanawai ma ke kakau ana ma ka pepa, no ke ano o ka hihia e manaoia ana e hoopii maluna o na olelo ike e waiho ia mai ana e ka mea nana ka hihia.  2121  ty.

 

WILDER & CO. (WAILA MA.)

 

Mea kuai papa a me na lako kukulu hale na ano a pau, a me na ma no pono a pau no ka hale.

Kihi Alanui Moiwahia me Papa.  tf

 

E. G. HITCHCOCK

(AIKUE HIKIKOKI).

LOIO, A KOKUA MA NA MEA A PAU E

PILI ANA MA KE KANAWAI.

E ohi ia no na Bila Aio, me ka awiwi

KOHALA HAWAII.

2114 - @yr.

 

S. K. MAHOE,

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

He Agena Hoolalo Palapala Kope na ka Mokupuni o Oahu.

 

He Luna Hoolalo Palapala Kepa Paahana

no ka Apana e Waialua, Oahu.

E Loaa no ma Waialua, Oahu.  2128-ty.

 

EDISEPA FERIDO

KA HIENA KAULANA O BAGALIA

KA OLALI O NA MEA HUNA POHIHI

Ka Aina Lawa Pahaohao o Mauna Bevia

Ke Kuhikuhi Puuone Poupou Kamahao, a o ka Liona Hanu Meheu Poloei.

He Moolelo Enelani i unuhi ia no ke Kuokoa.

 

            I waena o keia poe kaikamahine ekolu e moe nei, hookahi ao lakou oi oia no ke kaikamahine e moe kokeana ma ka aoao mawaho, makahi hoi a Edisepa e ku aku ana, a oia ka Edisepa i puana ae ai me ka leo malie: E honi malihini paha au ia oe 'aole paha?

 

            Ina no hoi au e honi ana ia oe e ala ana paha oe a nuku mai ia'u a i ole hoohilahila mai paha oe, aea ae la ke poo o ua Edisepa la alawa ae la kona mau maka ma o maanei, aohe ana kanaka i ike aku, a hookahi wale no ana mea makau o ka ka liona e moe kokoke ana ma ka aoao o ka moe, he liona nui oia a oia no ka liona nui hookahi mamua o na liona a pau.

 

            Nana iho la ua Edisepa la i ka liona e moe ana a pane iho la oia penei: E moe malie no hoi oe e keia liona, a e walea iki ae hoi au me ka hanai a kaua i ike maka hoi au i ka nani e Mauna Bevia.

 

            Kalele hou iho la oia ma ka aoao o ka moe o ua poe kaikamahine la a pane iho la oia me ka leo hawanawana me kona lima akau e hamohamo ana i ke kuala o Puna, nani no joi oe eia nei e moe nei, hele mai nei no hoi kuu makemake a nui, pale ia mai hoi e ka hilahila, akaaole no loi au e hewa kek pa lihi aku a hoi ae.

 

            I kela wa kulou iho la ua Edisepa la a honi iho la ma ka papalina o ua ui la, a kaili ae la oia i kona poo a pane iho la, aole i loaa ia'u kekahi honi mai-kai e like me keia, e hoao hou ae au e honi, malia aole no oe e onioni ae ana, kulou hou iho la oia a honi iho la, kaili hou ae la oia i kona ihu, a puana ae la i keia mau huaolelo, kahaha, ka ai ana no hoi o ka mea maikai la, kuhikuhinia i ka momona.

 

            He mau minute loihi keia ku ana iho a ua Edisepa la, me ka noonoo nui ana i kana mea e hana ai, a oia kana i puana ae ai me ka nana aku i ka manawa o ka uwati, he hookahi hora okoa a'u e noho ai maanei, a ke manao ae nei au e hoolawa ae au i ko ianei makemake oiai he uluhua au i ke koii koi aia nei, e ake no a inu i ka wai mapunapuna alaila oluolu kahi manao.

 

            Me keia mau huaolelo ua Edisepa la i pane ae ai a pani ae la oia i ka puka mahope ona a nalo aku la ua Edisepa la ioloko o ka paku, a pela iho la i nalo aku ai ua Edisepa la mai ka maka aku o ko oukou mea kakau a o ka huaolelo i lohe ia aku, "E pa wai au a, e kepa kaua e"

 

            I keia mau minute i haule iho ai ka maluhia o ka nani o mauna Bevia malalo o ka kakou Edisepa, aohe hoi he mea ana i keakea a hiki i ka lawa pono ana, aole no hoi i onioni ae ua kaikamahine la, "he nani no ka ulua a ka hiamoe nui wale."

 

            I ka pau ana o na loii koi o loko o ua Edisepa la, lawe ae la ua Edisepa la i kekahi komo dimana o ua kaikamahine la, a me kekahi kamaa daimana a me kona kakini, wehe ae laa oia i kekahi o kona mau kula pepe ao a me ka leialii e lewalewa ana ma kona a-i.

 

            I ka loaa ana o keia mau mea a pau i ua Edisepa la, pane iho la oia i ua kaikamahine la penei: E ka nani o na mani o Mauna Bevia nei, eia au ke hoi nei no kuu aina, a i moe auanei oe a ala ae mai kou hiamoe ana, a i haohao oe no ka mea i hanaia maluna ou, alaila eia no na alanui e hiki ai, o kou mau pono kino a'u e lawe nei, o ke aloha no kou eia au ke hoi nei i kuu aina; a huli ae la ua Edisepa la a hoi aku la no kahi a kona lio a ku mai ana.

 

            I ka ike ana mai o kona lio iaia, kaniuhu ae la kona naau a pane mai la, e kuu haku e awiwi mai oe i kaa aku ai kaua mawaho o na palena o Bevia nei, no ka mea ua hana mai nei oe i ka mea kue i ka makemake o kou makuakane a me ko'u nei hoi, e kuhi ana paha au e hooko ana oe i ka mea i kauoha ia oe; eia ka, aole oe e hooko ana, heaha la hoi ma ka apua ko kaua ola e kuu hau.

 

            I ka lohe ana o Edisepa i keia mau huaolelo, pihoihoi iki ae la kona naau, a kau ae la o Edisepa maluna o kona lio, a ia wa koke no i huli ae ai o Uwepa Eleele a lele aku la me ka mama nui i oi aku i ko ka makani hele huhu, o ka manawa wale no o laua e noho ai maloko o na poai o Bevia, he 15 minute wale no, a oiai laua e lele ana me ka mama nui a i ka pau anan o keia 15 minute, puoho like ae la na kiai a pau a o ka lakou huaolelo hoi i hooho ae ai, auwe! hohono kanaka hoi.

 

            I keia wa a na kiai e hooho ana, ia wa pu i ala ae ai ua poe kaikamahine la mai ko lakou wahi moe ae, a o ka lokou hana mua mahope iho o ko lakou ala ana, oia no ko lakou holoi like ana i ko lokou mau maka me ko lakou mau lauoho, a ia lakou e linohau ana, ike aku la kekahi kaikamahine i kekahi mea ulaula iluna o ka muumuu o ke kaikamahine i haule ka malubia, pane aku la oia, heaha kela mea ulaula mamua o kou alo?

 

            Kilohi iho la ua kaikamahine la a ike iho la i keia mea ulaula a pupuku ae la kona mau maka me ka pane ana iho, heaha hoi.

 

            Kupanaha maoli au, pehea la i pili mai ai keia mea ia'u, owai la ko'u mea nana i hapala mai nei i keia mea ino.  Kupanaha maoli keia mea.

 

            No ka pono ole o ka manao o ua kaikamahine la no keia mea, hoi aku la oia a ma kahi o ko lakou kahu liona e moe ana, pai iho la oia ma ke poo o kak liona a pane iho la.  E liona heaha keia mea?

 

            Luli malie ae la ke poo a ua liona la a hanuhanu ae la ma kahi o ka wai ulaula, a kani iho la kana uhu me ka pane ana ae, kahaha nui no hoi ka mana ke haule la ka maluhia o a'u lei aloha, ka mea i paa malalo o na mana hiki ole i ko ka honua ke ike mai, a he kahi wale no hoi keia, heaha la hoi, he nani ia ua hana iho la oia i kona makemake a lawa, a ku aku la oia a hoi, aole hoi oe i ike i ka'u mea a hana aku ai maluna ou.

 

            Pane iho la kana hanai e aha ana oe a namunamu nei, o ka'u mea no ia i olelo aku nei ia oe e namunamu, e hoike mai oe i ka'u mea i olelo aku nei ia oe he ulaula aha keia?

 

            Pane aku la ua liona la me ka helelei ana o na waimaka, ua haule kou maluhia, ua hehi ku ia e ka oo e ka manu kiko pua o ka honua.

 

            Kahihi!  Liona lapuwale maoli oe, ihea iho nei ka hoi oe i ko makou wa e moe ana?

 

            Pane aku la ka liona, hiamoe iho nei no hoi oukou, o ko'u haule iho nei no hoi ia malalo o ko oukou moe, me ka manao ole hoi e, e hiki mai ana kekahi mea pkaha wale.

 

            Liona molowa maoli oe,aole anei oe i lohe i ka'u mea e olelo aku ai ia oe, hookahi wale no a'u mea i makemake ai o Heneri, a ina o Heneri ka mea nana i wehe iho nei i ka mluhia, alaila ua pono, a ina aole oia alaila mai ae wale oe.

 

            Pane aku la kona kahu hanai liona, he poloei no hoi paha kena mau olelo au, ina ua ike ia ae ka mea i hele mai nei, ua pau like no kakou i ka hiamoe pehea auanei au e ike ai la.

 

            I kela wa, pane mai la ua kaikama hine la , e lohe kou mau pepeiao o keia liona molowa, eia kuu kauoha ia oe e imi oe i keia kolohe nana i hoohaule i kuu maluhia, ina paha e loaa a loaa ole ia oe e huli no oe, aia no ka pau o kou huli ana a loaa kela mea kolohe alaila pau kou huli ana.

 

            Ae, e kuu haku, he oiaio kena mau olelo au, e hele aku ana no au e huli, a kuu ninau wale no ia oe, ina anei he kanaka pupuka a he kauaka ui paha, e make no anei oia.

 

            Aole pela ina ia he kanaka i like me ko'u ano nei ka ui, alaila o ka'u kane ia, aka hoi, ina he kanaka pupuka ino loa oia, alaila e make ia pauwale e pono ai, wahi a ua kaikamahine la.

 

            I keia wa hooho mai la kekahi mau kaikamahine; ea ua aihue ia ke kiaha pua a kakou, alawa like ae la lakou maluna o ke pakaukau, he oiaio, aole ka lokou kiaha, a me ka lokou pua ala:

 

            Ia wa koke no i kuwo like ae ai ua poe kaikamahine me ke kanikau ana no ka lakou mea minamina aole hoi lakou i na iki a hiki i ke ahiahi ana.

 

            I ka pau ana o ka lakou kanikau ana komo iho la ke kaikamahine i haule ka maluhia i kona kakini, a iaia i nana ae ai i ka elua o kona mau kakini, aia hoi aole ia ma kona wahi mau a me kona kamaa.

 

            I keia wa hapai hou ae la oia kona leo a kiekie a uwe iho la me ka ehaeha o ka naau me ka hoopuka ana i na huaolelo ino i kona kahu hanai liona.

 

            Iaia e anai ana i kona mau maka me na lima ike iho la oia aole kekahi o kona mau komo daimana, a hooi hou ia ae la kona uwe ana me ka ehaeha o ka naau.

 

                        Ike mai la kona mau kaikuaana i ka uwe loa o ko laua mau pokii hele mai la laua e hoonana me ka ninau ana iho heaha keia ou e hookina loa nei i ka uwe ana, aka, aohe pane ae o ua kaikamahine la.

 

            Ike mai la kekahi o kona mau kaikuaana aohe ke kulapepeiao ma kona pepeiao pane mai la laua, auhea kou kula pepeiao?

 

            I kela wa hamo ae la na lima o ua kaikamahine la ma kona pepeiao aohe kekahikulapepeiao, ia wa uwekuwo hou ae la ua kaikamahine la me ka leo nui me ka naau mokumokuhua i ke aloha i kona mau pono kino.

           

            Nana mai la kona kahu hanai i ka uwe naauaua o kana lei aloha, pane mai la ua liona la, e kuu kaikamahine aloha, holoi oe i kou mau waimaka hoopau i kou uwe ana, aole o ka mea i lilo ua lilo ia, hookahi a kaua mea e nana aku ai o ka mea ana i hana e like me keia.

 

            Makehewa, wahi a ua kaikamahine la i pane aku ai, ihea no loi oe nana mua i keia mea komohewa, wiaho oe a pau ka pono a Kakina alaila oe mea mai e mea aku a mea aku.

 

            I ka lohe ana o ua liona la i keia mau huaolelo, wela koke ae la kona inaina a uwo ae la oia me ka leo nui a wawalo hele ae la kona leo mawaho o na palena a pau o Bevia, a hule iho la na mea a pau, ooki iho la ua liona la i kona leo o wiliwili ae la oia i kona huelo a hili aku la oia me ka ikaika lua ole, a ua like ke phana me ka kakui ana o na hekili hetausani i ka wa hoo kahi.

 

            I keia wa i oili mai ai na hale aniani elmina me ko lakou mau kiai a pane mai la na kiai: Heahah keia a ka haku o na haku.

 

            Pane aku la ua liona la aole anei i paa ia oukou ke kii o ke kanaka komohewa?

 

            Hoole aku la ke kiai o ka hale aniani ekahi, elua, a i ka ekolu, pane mai la ko ia hale aniani, ua paa ia'u ke kii o ke kanaka kolohe, eia nai i ka wa a'u i pai aku ai i kona kii, he mau tausani mile ka manao mai o kakou aku nei, mawaho hoi o na poepoe honua eha o Bevia nei.

 

            Pane aku la ua liona la, kauwa makaala oe, e loike mai oe i kau kii ia'u.

 

            I kela wa oili mai la kekahi papa aniani nui kiekie nona na kapuai he 40 a o kona laula he 24 kapuai.

 

            I ka wa a ke ainani i pii ae ai a pau pono ilulna, ia wa i ike aku ai na kaikamahine ekolu a me ko lakou kahu hanai liona i kekahi kanaka e kau ana maluna o kekahi lio eleele i kahi mamao loa, me he opua la e oili ae ana i ke kakahiaka o kona alo ua huli imua, a o kona kua ua huli mai imua o na kaikamahine e nana aku ana.

 

            M ka nana ana a ua poe ui la i ke ano o ua kanaka kolohe la, he hiehie luaole maluna o kona lio, a o na wawae mua hoi o kona lio ua like me he anu enue la ka pipio mamua o ka umauma o ua lio la, a oia ka ua poe kaikamahine la i hooho like ae ai, na'u kela kane ke loaa, a o ka kehahi kaikamahine hoi o ka'u kane aku la kela, a o ka ke kaikamahine i kaule ka maluhia i pane ae ai, oia keia: Kahaha heaha la hoi kou mea i hoi e ai, e noho malie ia iho no papa a oe inan la ua lilo no nau keia, aole hoi e hihi ua mhuka e aku nei hoi oe a e imi aku ana no nae au ia oe aole au e kuemi hope ana a hiki i ka haulehia ana o nei kino mahope ou, oiai, o oe ka mea nana i wehe heiki o ke pani naue ole o Bevia nei. 

(Aole i pau.)

 

            He oia mau no lono hooweliweli no ke ole o ka Emepera a me ka ohana alii o Rusia e pahola la ma na wahi a pau.  Ma na huakai hele ana a pau o ua ohana alii la , e ukali mau ia ana e na koa lio Cosaka kiai ola.

 

            Ke apo nei ke aupuni o Roumania iaia iho me na papu a puni malalo o na lawelawe a alakai ana a na aliikoa Germania.  Na keia mau hana auanei pahah e hookunahihi aku i ka hulu o ka bea noho akau Rusia.  Hoonana no hoi nei wahi aupuni iki.

 

 

LAUDILLA.

 

KA NAITA HOOPAHAOHAO O NA

KAKAI MAUNA ME NA KAEI PALI O ITALIA

 

Ka Olali oke Kahua Kaua.

 

            Ka Eueu nana i hookunihi ka Ono @ malamalama o ka Lai ka Ui kelakela i malamaia ma waena o na kuahiwi me na kualono: ka nani nana i hooma@ ka puuwai o na alii wahine a pau o Europa a i oha ka “eha lima ole a ke aloha.”

 

 

Ka Makani Puahiohio Wiliau o ka Hikina.

 

A o ke Kupuou I wikani o ka Makakila

            Pane aku la o kelaudila, aole oe i moe hewa aole no hoi oe i naaupo, aka ua helemai no oe mekou manaomaikai, aole me ka manao pupule, nolaila e a’u keiki e hele i ka lumi hoomaemae a huli hoi aku no ka lumi paina.

 

            I ka lohe ana o na ‘lii opio ua kani iki iho la ka laua aka, o ka olomana Kelaudila hoi ua huli hoi aku la oia no ka lumi hookipa o na alii opio hoi ua hele aku la laua no ka lumi auau, a @alaila laua kahi i hoomaemae ai, i ka pau ana ua huli hoi aku la laua i ka lumi a na alii e noho mai la.

 

            I ka hiki anan aku o ua mau Iwa kiani nei o Paliuli, ua ku like mai la na ‘lii iluna me ka hoomaikai ana mai, a mahope iho ua haule aku la lakou no ka lumi aina, malaila lakou i mamau ai i ka wai hoomalule a ka inaina, ua huli hoi mai la na ‘lii a pau no ka lumi hookipa, pela pu no hoi me na kaikamahine alii, o ka papa ekahi a me na kaikamahine o ka papa elua, i ka akoakoa ana mai o na mea a pau ua ku mai la ka olomana Kelaudila a pane mai la imua o ke anaina.

 

            E na alu a me na kaukau alii, ka Moi hoi o Mauna Aniani neia a me ka Moiwahine e noi aku ana au ia oukou e hookuu mai ia’u, a me na naita o ke alii opio.

 

            I ke kuu ana iho i ia mau leo noi, ua pane koke mai la ka Moi, e kuu hoa’loha, ka i no paha e noho kaua a pau ka la nui o na keiki a kaua, alaila huli hoi aku oe, a ina no e hoi pu aku me na keiki a kaua alaila ua hiki no, no ka  mea, aia no ia i ko laua manao ina laua e makemake ana e hoi me oe, aohe a’u au’a ana aku, nolaila e noho no kaua a pau ka la nui.

 

            I ka lohe ana ka elemakule Kelaudila, ua ae aku la oia me ka oluolu, ia manawa i hooholo ai laua i ka la me mare ai, oia hoi, he hookahi mahine i koe mai ka la a laua i hooholo ai, kauoha ia aku la na kupakako e hele mai imua o ua mau olomanan nei, i ka hiki ana mai ua ai ia aku la ka mauawa e mare ai, he manawa ole ua puka aku la na kauoha alii a penei ke ano:

 

            O maua o na moi o ke aupuni aniani nei, ke kuahaua aku nei maua a ke kukala aku nei, mai keia la aku a hiki i ka piha ana o ka mahina, oia auanei ka la e mare ia ae na alii opio o Mauna Aniani nei, e hele mai na aiii a me n a kaukau alii, a me na maka hanohano na makaainana a me namahele naita o aupuni Aniani nei, ke kauoha pu ia aku nei no hoi e lawe pu mai i ka oukou mau makana ma ia la, me ka mahalo o maua na moi o Mauna Aniani nei, kakau inoaia ma ko makou halealii nei, a i kuniia i ko makou sila i keia la, Onamanito a me Kelaudila.

 

            I ka puka ana aku o keia hoolaha ma na pipa alanui o ke kulanakauhale a hala loa aku i na pe-a kuaaina, ua eleu like mai la  na mea a pau me ka makaukau i na makana ma ko lakou mau lima, no ka makana ana aku i na alii opio no ka la e mare ia ai ko lakou haku aliiwahine me kana kane.

 

            I ke kokoke ana mai o ua la nei, ua akoakoa mai la na mea a pau, a ua piha pu ke kulanakauhale, aole no hoi i ike ia kekahi la kananka e like me keia, no ka mea, ua pau loa mai la na kanaka o na apana kuaaina, mai ka poe ui a hiki i ka poe palupalu.

 

            I ka puka ana mai o ka la i ke kakahiaka nui, ua hoike mai la ka la i kona nani kilakila, e hoolei pau ana hoi i kona mau kukuna maluna o Mauna Aniani, o ka ponaha lani hoi e hoike mai ana oia i kona nani kilakila, no ka mea aole kekahi ao eleele e pani ae ana i kona nani, o na kuahiwi hoi nei o Mauna Aniani ua hoike mai lakou i ko lakou nani, no ka mea aole kekahi ohu pohina e uhi ae ana maluna o lakou, o na ululaau hoi keia ua hoike mai kakou i ko lakou uliuli maikai ko lakou nanaina aohe no hoi he mea a ka maka e hoohalhala ai i ko lakou nani.

 

            I ke kaa pono ana ae i ka hapalua o ka hora ehiku, ua ikeia aku la ka pii like ana ae o na kahakahana o na ano hae like ole o Mauna Aniani ma na pahuhae a me na puo-a o na hale towera, i ka nana aku a na onohi maka he keu ka hanohano a me ka maikai o ka hale alii nae o ka uluwehiwehi i na hae, a me na launahele a me na ano pua o kela ano a me keia ano.

 

            I ke kaa pono ana ae i ka hapalua o ka hora eiwa ua ike ia aku la ka puka ana mai o na mahele naita me ko lakou mau aahu piha, o ko lakou mau alakai hoi ua hele lakou a kaumaha i ke gula, a me na pohaku makamae o ka lakou mau pahikaua e kaiewa ana ma ko lakou mau aoao.

 

            I na naita e kai mai nei me ka hanohano nui, e hookikahakaha ana hoi ma na huina alanui, oia no ka manawa i puka mai ai na naita kiai kino ponoi o ke alii opio me ka lakou mau kahiko ano e; ke nana aku hoi i ua mau hiena nei o na kuahiwi anu o Italia, me he la ua like ko lakou mau aahu me kekahi imu ahi enaena i pakaukani ia kona enaena, o na mea hoonani o ko lakou aahu, ua like me ka pipipi o na hoku o ka lani.  Aole no he mau puali naita ma ke apupuni aniani e alualu aku i ke kulana o ua mau naita nei o na mauna o Italia, ia lakou i puka aku ai iwaho, ua kai aku la lakou no na pipa alanui a huli hoi mai la lakou a ku iho la ma ke alanui kahi hoi a na ‘lii opio e hele aku ai i ka halepule kamahaoa Kelaudila i kukulu ai me kona mana.

 

            I ke kani ana o ka hora umi, ua puka mai la na ‘lii opio me ko laua mau kahiko nani lua ole, ma ka aoao o ke kaikamhaine alii he 100 kaikamahine alii no ka papa ekahi. ma ka aoao hoi o ke keikialii Laudila he 100 keikialii no Italia, o keia mau keikialii aole no ia he mea e aka, o kona makuakane he 48, he hui pu ia ua like no ia me 100, eha o lakou ua hoihoi ia na lakou e alakai kona mau puali naita.

 

            I na ‘lii opio e kuoe hele nei i ke alanui me ka hiehie nui, hooho ia mai ana, e i ae he puali naita nui ke holo mai nei mai ka ululaau mai me ka lako pono i na mea kaua, i ka hoomaopopo ia ana aku me he mea la ua hiki aku ko lakou nui i ke kanakolu kumamalima tausani, holo mai la ua mau hololio la a ku mai la mawaho o ke anaina me ke haka pono ana o ko lakou mau maka maluna o ke kino nani o na ‘lii opio.

 

            I ke kimo ana aku o ua mau alii opio nei iloko o ka helepule, ua komo like aku la hoi ka uakai iloko, o na kaikamahine hoi a me na keikikane, ua kiola aku la lakou i ka lakou mau hinai pua maluna ao ka lakou mau alii, oia no hoi ka wa i owe mai ai ka leo o na mea kani me ke ano anoanao eehia, i panai pu ia me na kileo kani kapalili o na puukani o Mauna Aniani.

 

            I ke kuu ana iho, ua ku mai la ka olomana Kelaudila a whe mai la i pa hana o ka la, i ka pau ana, ua hoohui ia iho la ua mau opio nei iloko o ka hipuu laahia o ka makelemonia, a hookuuia ka hana o ka la.  Ua huli oi akku la ke anaina no ka nanai ahaaina malaila na mea a pau i haupa iho ai i ka nani o ka papaaina mai na alii a hiki i na makaainana, ma ka po ana iho, ua hoomalamalama ia ke kulanakauhale o Mauna Aniani me na lamalama kukui, a ua haawi ia ma ka halealii he mau hulhula lealea, mai na ‘lii a me na makahinahina, a iloko o keia anaiana lealea, o ke keiki kekahi a ke alii poa o na ululaau a me na kualapa, oia hoi o Kakatoria, o kona makuakane o Kadenia, ka mea i kapaia ka hiapaiole o ia mau ululaau, o keia ka puali naita a ke anaina i hooho ai. oiai na ‘lii opio e hele ana no ka halepule.

 

            O keia keiki ua kii mua no e noi i ka ui Pomelia i wahine nana, a ina paha aole ka weli ia o ka inoa o ke akua Poowalu, ina no ua kaili mua ia ka ui Pomelia e ua keiki nei, aka, i keia manawa ke upu nei oia e kaili i ka ui Pomelia, me kona manao e ko ana kona mau manao kuku palaualelo, oia kona mea i iho ai me keia pualikaua nui, oia hoi he 15,000 o keia mau naita he 15,000 aia lakou i ka pili laau kahi i hoomoamoa ai me ke kali o ka loaa aku o ke kauoha mai ko lakou haku aku, a he 500 haneri wale no i hoike ia aku i ke kulanakauhale.

 

            I na ‘lii e noke nei i ka lauwili, ke iho pono iho la ka noenoe o ka waina iluna o na mea a pau, oia no ka wa i hoea mai ai ka olomana Kelaudila, hele mai la oia a ma kahi e noho ana o kana keiki, e makemake ana au e hele kaua mawaho o ka lanai e holoholo ai, no kekahi mea a’u i makemake ai e kamailio aku ia oe, ae ku ae la ke alii opio a kuikui pu aku la me kona makuakane, eu pu ae la ka ui Pomelia e alualau aku mahope o kana kane, ua huli mai la kona makuakane a pane mai la, e noho aku oe e hoohano i ke aniaina hula, aole maua e liuliu hoi mai ia wa ua noho hou iho la ke aliiwahine ia laua i puka ai iwaho ua pane aku la oia, e kuu keiki eia iloko nei o ke anaina lelea, ua makemake kekahi mea e kaili i kau wahine, nolaila, e makaukau oe e aahu i kou aahu kaua, o kou lio ua makaukau mua, a me kou mau naita, eia lakou ke ku nei me ka makaukau, e kali wale ana no o ka pau loa o na mea a pau i ka ona oia no ka manawa a kaawi ai ka hoailona mai ua keiki la a ke alii powa, i ka hora 11 o keia po e puka mai ai kona puali kaua mawaho nei o ka pa alii, malaila lakou e kali ai o ka loaa aku o ka hoailona, eia kekahi poe he 500 iloko nei a ka pa alii, o lakou ke komo ai ana e luku i ka ohana alii, a mahope mai kela poe, oia na kuhikuhi i loaa ia’u mai ke akua mai, nolaila e kuu keiki e makaukau i kou aahu kaua a e kei a kau pahikaua ma kou puhaka, e kauoha i kou mau ukali e ku makaala lakou no ka paio ana, no ka malama ana i ka maluh@ ka ohana alii, i ka @ohe ana o ke @ opio ua pane aku la oia, aole o’u make @ ke manao lakou e kaili i kuu wahine, pane mai la koha makuakane, o loko nei o ka pa alii, ua puni i kou mau naita maluna o na lio, me ka lako pono i na mea kaua.

 

            Pane aku la ke alii opio, owai ka inoa o ua alii powa la, a me ka inoa o ke keiki e upu nei e kaili i kuu wahine ae e hai aku au ia oe, o ka inoa hoi o kei keiki o Makatoria, aha ua pono e hiki kino aku ana au i kona wahi i keia po, ina e hana io ana kana keiki i kekahi hewa i keia po, alaila, o ko laua aupuni powa auanei ka enemi a kuu puuwai e noho aku ai, a oia auanei ka hooilinia a ka inaina, a maluna o ua aupuni powa la au e kakele hou ai i ka maka o kuu pahikaua a hooki pu iho la i kana mau kamailio ana, a komo aku la oia iloko o kona lumi, komo iho la oia i kona aahu kaua a kaei ae la oia i kana pahikaua ma kona puhaka a uhi iho la kekahi koloka mawaho o kona paukukino, komo kou aku la oia no ka lumi hulahula, a he mea haohao ia ia na mea a pau i ko lakou ike ana mai ua kahiko ia ke alii opio me ka aahu o ke alii opio me ka aahu o ka poe hele kuahiwi.  E kaiewa ana kana pahikaua maloko o kona koloka, hele aku la oia a hui me kona koloka, hele aku la oia a hui me kona mau ukali, i nana aku ka hana o ua alii opio nei, ua makaukau mua kona mau ukali i ka lakou mau mea kaua, kauoha aku la oia, a makaala i na puka komo e k@nalea@ ae mai la kona mau ukali.

 

            Pukahou aku la ke ‘lii opio a haa@ aku la i ke kauoha e pa 300 maita i ka puka hookahi e malama ai i ka maluhia o ka halealii, i 100 naita e hoopuni mawaho o ka halealii, o ka nui ae o na naita e kulkou me ka makaukau, ma na puka komo o ka pa alii he 12, e hoonoho ia ma ka puka hookahi e 2,000 tausani naita a o ke kauoha mai keia wa aku, aole e ae ia kekahi mea e puka mai loko aku nei o ka pa alii, aole hui e ae ia kekahi mea e komo mai iloko nei o ka pa alii, a hiki i kuu wa e kauoha aku ia oukou e hookuu i ke anaina o ka lohe ko oukou e malama loa, o ka mea @ oukou e kue i keia mau olelo kauoha he make kona uku @ oopa@.

 

            I ka lohe ana o kona mau @aita i keia mau olelo ua kunou like @ la lakou, he hapaha hora keia @akaukau ana, ua pau loa iho la @@ ea a pau i ka lawa pono, o @e @@ aku no o ka hiki mai o ka manawa.

 

            I ke alii opio i puka ai iwaho, ua hele koke aku la ke keiki a @ alii powa a mamua o ka ui Pomelia @ noi aku la oia me na olelo pelo@@ @wahine o ka nani ka mea ‘@@@ ha mau ai i na wa a pa@@@ hoi o keia mau po, e @ mai i kou mau @ pu ana me oe @ Mauna Aniani @

 

            Pane aku la k@ oe, ke hai aku nei @ ia mau lima e ha@ lelea pu ana me oe @ mua ia lima i ka ui @ ni o na nani, ola w@ e hookauwa i nei k@ @ manamana lima, aole ino.