Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVI, Number 47, 19 November 1887 — Page 1

Page PDF (1.71 MB)

This text was transcribed by:  Deborah Takahashi-brady
This work is dedicated to:  Harry Takahashi

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

HOOLAHA KUMAU.

 

GEORGE P. KAMAUOHA

 

He loio a he Koua ma ke Kanawai.

A Me Mea

ANA AINA

E loaa no ma Kohala Akau, Hawaii.

2091 1y

 

VOLNEY VAILLANCOURT ASHFORD,

AKEPOKA

He Loio, Hoakala, Pale ma ke Kanawai, Kakau olelo, Lunahooponopono a me ka hana ana i na Palapala hoolilo.

 

LAWELAWE ILOKO O NA AHA A PAU O KE AUPUNI

 

E hana ia no na Palapala pili Kanawai a pau.

 

Kaena Hana Helu 21, Alanui Kalepa Honolulu Hale. (2150 1y)

 

A ROSA (AKONI)

LOIO O HE KOKUA MA KE KANAWAI.

He Luna Hooiaio Palapala

KEENA HANA: Ma ke Keena Loio Kuhina. tf

 

CECIL BROWN.

LOIO A HE KOKUA AMA KE KANAWAI?

HE Agena Hooiao Palapala no ka Mokupuni o Oahu

KEENA HANA: Ma alanui Kalepa. Tf

 

WILLIAAM C ACHI.

Loio a he kokua ma ke kanawai imua o na Aha a pau o keia Aupuni.

 

He Mea Ana Aina a he Boroka ma na waiwai paa.

 

Keena Hana, Hele 15, Alanui Kaahumanu Honolulu, oia ke Keena mua iho nei o Kini me Peterson.  2114-y

 

JOHN MAHIAI KANEAKUA

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI. HE MEA UNUHIOLELO MA KA OLELO BERITANIA A ME KA OLELO HAWAII.

Keena Hana, maluna no o ka Banako o Hihopa ma. 1 yr.

 

JAMES M. MONSARRAT (MAUNAKEA.)

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

He Luna hooiaio Palapaia.

            E hana ia no na Palapala Kuai, Palapala Hoolimalima, a me na palapala pili kanawai e ae ma ka olelo Hawaii. Dala no ka hoaie ma ka moraki ma na waiwai paa.

KEENA HANA: Alanui Kalepa.

 

KAMIKA, KAKINA a me KINI, LOIO, LOIO, LOIO

KEENA HANA: HELU—Alanui Papu, @ Honolulu

 

S.B. DOLE, LOIO, LOIO, LOIO.

He Luna Hooiaio Palapala

KEENA HANA: Helu 15 alanui Kaahumanu 2070 1y

 

W.R. KAKELA,

LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI

He Luna Hooiaio Palapala.

 

M. THOMPSON, LOIO MA KE KANAWAI.

Keena Hana, aia iluna o ka Hale Pohaku o Kimo Campble, kihi o na alanui Papu me Kalepa, Honolulu.

 

HE LOIO IMUA O NA AHA.

            Ina i makemakeia, alaila e haawai no oia kona manao kanawai ma ke kakau ana ma ka pepa, no ke ano o ka hihia e manaoia ana e hoopii maluna o na olelo ike e waiho ia mai ana e ka mea nana ka hihia. 2121-1y.

 

WILDER & CO. (WAILA MA.)

            Mea kuai papa a me na lake kukulu hale na ana a pau, a ma ka mo ne pono a pau no ku hala.

Kihi Alanui Moiwahin me Papu. tf

 

E.G. HITCHCOCK (AIKUE HIKIKOKI)

LOIO, A KOKUA MA NA MEA A PAU E PILI ANA MA KE KANAWAI.

E ohi ia no na Bila Aie, me ka wewi HILO, HAWAII. 2114. 1 YR.

 

S.K. MAHOE.

LOIO A HE KKOKUA MA KE KANAWAI.

 

Ma Agena Hooiaio Palapala Kope ne ka Makupuni o Oahu.

 

He Luna Hooiaio Palapala Kepa Paahana me ka Apana o Waialua, Oahu.

E loaa no ma Waialua, Oahu. 2128-1y.

 

WILLIAM McCANDLESS.

            HALEKUAI BIPI O WILLIAM MA KALALENA ma Ulakoheo. Na ano Bipi a me na ia a pau o ka makeke no na kumukuai oluolu. Uala Kahiki a pela`ku. 2002-1y.

 

AHAOLELO O 1887.

LA HANA 8. NOV 11.

(Hoo@mau ana.)

 

            Noho ka hale i ka hora 1, auina la Poalima.

 

NA HANA PAU OLE.

 

            Hapai ia ka noonoo hou ana i ka bila kanawai o na Luna Alanui, a pela aku.  Ke 'lii Hikikoki luna hoomalu.

 

            Noi ke 'lii Balauwina e kaupale ia na haiolelo ana ekola minute wale no.  Kokua o Kamika me Kini me ka hoololi e lawe ke komite i rula kuikawa.  Hoololi mai o Kamauoha 15 minute.

 

            Mahope iho o ka heluhelu ana o ka pauku 2 o ka bila a ka hapa nui o ke komite, ua kauohaia ka makai o ka hale e huli aku i ke 'lii Wilimana oiai oia ka hapa uuku o ke komite, a ma @a pauku 3 la o ka bila i mahae ai lakou.

 

            O ke ano nui o ka pauku 3 o keia bila kanawai, oia ka hoonoho ana i papa alanui no na apana, e hoakaka ana i ka lakou hana, a e hana lakou me ka uku ole.  Ma kahi o ka uku, ua hoopaapaa nui na hoa.  E hoakaka pu ana keia pauku e hoopau loa ia na luna alanui a ka papa alanui e hookohu aku ai no ka wa e ike ia'i kekahi poino.  Nui na hoololi i wai hoia mai e na hoa, a ma ka ninau ia ana ua hoololi ia ka pauku 3 o ka bila kanawai e like me ka hoololi a ke komite.

 

            Noonoo ia ka pauku 4.  O ke ano nui o ia pauku, e waiho ae ka luna hoomalu o ka papa alanui i elima haneri dala i ke keena Kalaiaina, he hoopaa no kona hooko a lawelawe pono ana i ka hana no ka pono o na alanui.

 

            Lehulehu na hoololi i waiho ia mai e na hoa no keia pauku.  Na Kamika he hoololi, e ohi ia na auhau alanui a pau a e hoohana ia ma na alanui malalo o ka malama ana a ka luna hoomalu o ka papa alanui me ka hoihoi ole i ka waihona.  Na Kalaukoa i noi mai e hoopanee loa ia keia pauku, ma kona manoa ana, he hana hoopaahao loa ka hona ana i ke kanaka uku ole ia malalo o ke aupuni, a he kau kanawai kapakahi ana keia.  Na Kini he hoololi hou e hoihoi ia na dala auhau alanui i ka waihona malalo o ka oihana waiwai, a e hana i kanawai e hoopai ana iaia ke lawe oia i ua mau dala auhau alanui la.  Ma ka manao o Parisa, he mea pono no e hoihoi ia ke dala auhau alanui i ka waihona, a e kuokoa loa ka luna hoomalu o ka papa alanui.  Ma ka ninau ia ana ua hooholoia ka pauku 4 me ka hoololi a Kamika. 

 

            Aole he mau mea ano nui ma na pauku 5, 6 a me 7 o ka bila kanawai.  Aole no i loihi ka manawa 1 hala ma ke kamailio ana, a ua hooholo ia ua mau pauku la me kekahi mau hoololi uuku.

 

            Maluna o ka pauku 8 ke kamailio nui ana o na hoa, a no ke ahiahi loa, ua noi ia e hoopau i ke komite a noho hou i ka manawa e noi hou ia'i.  Ua hoopau ia ke komite me ka hooholo ole ia o ka bila kanawai.

 

            Waiho mai ka noho i ka inoa o na komite na lakou e nana a e huli pono i ke ano o ka hooko ia ana o ka laikini Opiuma ma ka keena Kalalaina e like me ka olelo hoololo a Kini ma ka Poaha i hala, oia o Kini.  Paehaole a me ka Loio Kuhina.

 

            Ma ke noi ua hoopanee ka hale a noho hou i ka hora 10 Poaono.

 

LA HANA 9, NOV. 12.

 

            Halawai ka Hale e like me ka hoopanee ana; pule ke kahunapule heluheluia ka moolelo o ka la hana i hala a aponoia.

 

NA PALAPALA HOOPII.

            Na C. Baraunu he hoopii mai ka Ahahui Euanelio i akoakoa ma Waialua e hoopau loa ia ke kanawai opi uma.  Mai a Walakahauki mai ka Ahahui Euanelio o Oahu, e papa loa ia ke kuai waiona.  Waiho ia keia mau hoopii i ke komite wae ia lakou na hoopii opiuma a me waiona.

 

            Na Kamika he hoopii mai Pauoa kai e hooloihi ia aku ke alanui Papu.  Waihoia i ke komite o na aina Aupuni.

 

            Na Helekunihi mai na lepera o Kakaako e hoi o Kauka Iwai no laila; e hoopau ka lawe ana o na lepera i Kalawao; e hookuu ia ka poe mai nui ole Waihoia i ke komite malama oia. 

 

            Na Kawainui he hoopii mai Hana, e hana ia ka palekai o Keanae; i uwapo no Kukuipuka: a i haawina dala no na alanui.  E ae ia mai na aina lei alii e kuai me na kanaka ma ke ano alodio.  Aole e loaa ka uku i ka loio ke ole e hookuu ia ka hihia imua o na aha hookolokolo a pau.  E ae ia mai na mea a pau o luna o na aina lei alii e kuai aku na kanaka Hawaii i pono ponoi no lakou iho me ke keakea ole ia.  E ae ia mai na mea ulu a pau o ka aina aupuni e kuai aku na kanaka Hawaii me ke keakea ole ia mai e na luna aupuni.  Waiho ia i ke komite o na noi lehulehu.

 

            Na Walakahauki hoopii na 63 poe hookaa auhau o Honolulu e hookaawaleia i $1,000 no ka wehe ana i alanui mai alanui Kamika a hiki i alanui Peleula.  Waihoia i ke komite waiwai.

 

            Na Nakeleka mai Molokai e hoemi ia na auhau kino 3/4 pa keneta.  Waiho ia i ke komite hookolokolo.

 

            Na Kamauoha he hoopii mai Kona e hooponopono hou ia ka pauku 39 o ke Kumukanawai e pili ana i na aina lei alii: e hoololi i ka pauku 56, e pili ana i ke ana waiwai, ma kahi o 3,000 i 1,000,600 i 500, a e hoololi pu ana i ka pauku 58.  Waihoia i ke komite hookolokolo.

 

HOIKE KOMITE MAU.

 

            Na ke komite pai i hoike mai, ua pai ia na bila kanawai hoololi bila haawina pakui bila haawina, a e haawi ana i ka mana i ke khina waiwai e hana a haawi i kekahi mau bona.

HOIKE KOMITE WAE.

            Na ke komite wae ia lakou ka bila kanawai hooponopono i na eemoku mai na Aina E i hoike mai ua nooneo lakou i ka bila, me ka nonoi pu mai e hooholo loa ia.  Ma ke noi ua waihoia ma ka papa a noonoo pu me ka bila kanawai.

 

            Na ke Kuhina Kalaiaina i pane mai no ka olelo hooholo a Helekunihi e pili ana no na kanawai hoohuihui ia e hoike ana aia no ia malalo o ka oihana hookolokolo.  Ua hoike ia mai no hoi iaia e makaukau ia mau kanawai no keia kau ae.

 

            Na ke Kuhina o ka na Aina E i waiho mai i ka pane no na ninau lehulehu e pili ana i na palapala ae holo o na pake.

 

            Na ke Kuhina Waiwai i pane mai i ka ninau no ka aie o na puali koa pualu Raipela.  Waihoia ka hoike i ke komite koa i noonoo pu ia me na bila kanawai.

 

NA OLELO HOOHOLO ME NA BILA.

 

            Na Kamika he olelo hooholo e ninau ana i ke Kuhina Waiwai; ua nana pono ia anei na palapala ae holo o na pake i hiki mai ma ka Belgie?  I ka wa hea a pehea ke ano o ka nana ana?  Pane koke ke Kuhina, ua hooko pono ia na ninau a ke alii Kamika e ka Luna Dute nui.

 

            Na Young he ninau i ke Kuhina Waiwai, owai ka agena a niau agena paha i lawelawe i ka hoaie dala elua miliona ma Pelekane?  Heaha ka uku me na lilo o ia huakai?  Heaha ka i ukuia a heaha koe?

 

            Pane ke Kuhina o Makapolena me Limaikaika na agena; o ka laua uku a me na lilo ma ia hana, aole 1 maopopo iaia; o na mea 1 ukuia he ₤350; a no ka uku i koe pohihihi loa oia.

 

            Na Dole he olelo hooholo e ninau ana i ke kuhina waiwai, he hoike anei kekahi e pili ana no ke 75,000 dala i oleloia oia na lilo no ka lawelawe ana i ka aie elua miliona? ia wai 1 ukuia ai? a ina paha he mau palapala hookaa kana e paa nei.

 

            Pane ke Kuhina, aole hoike maopopo no ia mea.

 

            Na Kikila Balaunu he olelo hooholo e hoike mai ke kuhina waiwai i kekahi mau hoakaka no kekahi huina dala i ukuia aku mamuli o ka mana o kekahi olelo hooholo o ka aha kuhina, i hiki ke noonoo pu ia me ke kanawai e hooponopono hou ana i ka bila haawina.

 

            Na Paehaole he olelo hooholo e hoouna ia ka luna o na hana hou o Molokai e nana pono i na lilo no ka hoolawa ana i na hemahema o na uwapo, palekai na alanui a pela aku.

 

            Pane ke Kuhina, aia aku nei ka luna o na hana hou i Maui, a ua kauohaia oia e kipa ae i Molokai ke huli hoi mai oia.

 

            Na Dole i heluhelu mai no ka wa mua loa he bila kanawai e hoololi a e hooponopono hou ana i na auhau malu na o na waiwai paa me waiwai lewa ma ke noi ua heluhelu elua ia ma ke poo a waihoia ma ka papa no ka noonoo hou ana i ke kau o Mei 1888.

 

            Na Kamika i hoolaha mai he olelo hooholo bila kanawai e hoakaka ana no na lilo o keia kau kuikawa.  Rula mai ka noho aoie i pololei.

 

            Na ke Kuhina Kalaiaina i pane mai no na ninau a Helekunihi e pili ana i ka nui o na lepera ma Kakaako a ma Kalawao me Kalaupapa, ke ano o ko lakou noho ana a pela aku.

 

            Ma ke noi a Hustace ua hoopanee ka hale a noho hou i ka hora 10 o ka Poakahi.

 

LA HANA 10, NOV. 14

 

            Halawai ka hale.  Pule ke kahunapule.  Heluheluia ka moolelo o ka la hana i hala a aponoia.

 

NA PALAPALA HOOPII.

           

            Na Balauwina he hoopii mai Makawao mai he 103 inoa, e noi ana e hoopau ia ke kanawai opiuma me waiona, waiho ia i ke komite wae o na waiona.

 

            Na Horner he hoopii e kukulu ia i mau hale mai ma na apana a puni o Lahaina me on a mau kauka; e hoihoi ia ka poe mai loa i Kalawao; e noho ka poe uuku o ka mai me ka ohana, a e kokua ke Aupuni i ka ohana i a malama ana ia lakou, waihoia i ke komite malama ola.

 

            Na Nawahine he elua mau hoopii mai ka hui lipine polu o Wailuku me Honolulu nei, e noi ana e papa loa ia ke kuai waiona, waihoia i ke komite wae o na waiona.

 

            Na A.S. Wilikoki he hoopii mai Kauai mai, e noi ana e hookaawale ia ka apana aina o Kalalau i wahi noho no na mai lepera, waihoia i ke komite hookolokolo.

 

            Na Parisa he hoopii mai Kopa Akau mai, e noi ana e hookuu ia na auhau o na makua mea keiki i hele 1 ke kula Beritania, waihoia i ke komite hookokokolo.

 

            Na Kamauoha he hoopii mai a Liwai mai i kepaia i puhiahi no Kaimaloa e noi ana i kona uku e like me ka aelike mawaena on a me ke Aupuni, waihoia i ke komite koa.

 

HOIKE KOMITE MAU.

 

            Na G.N. Wilikoki, luna hoomalu o ke komite, o na noi he lehulehu i waihoia mai e pili ana i na hoopii he nui mai Honolulu, nei, e lawelawe pono ia na hana Aupuni, e noho luna aupuni ole ka mea hookaa pono ole i kona mau aie, a pela aku; ua noi mai lakou e waihoia na hoopii ma ka papa a noonoo pu me kekahi mau hana e ae i ke kau o 1888.

 

HOIKE KOMITE WAE.

 

            Na ke Kuhina o na Aina E i waiho mai i kana pane no na ninau a Kini e pili ana no na palapala ae holo o na pake i hoopuka ia e ke Kuhina.

 

            Na ke komite wae ia lakou na hoopii koi aie a na maheleolelo me kauka Iapana a pela aku, i waiho mai i ka lakou hoike e pili ana no ia mea; he hoike loihi keia a ano nui no hoi, a ma ka noonoo pono ana a ke komite, ua noi mai e hookaawale ia i haawina dala no keia koi, aponoia ka hoike.

 

            Na ke Kuhina o na Aina E i pane mai no na ninau a Kakela e pili ana no kela misiona i Samoa, o na lilo a pau loa he $17,771.84, ma ke noi ua haawi ia i ke komite o na aina e.

 

            Ma ke kapae ia ana o na rula ua waiho mai ke komite hookolokolo i ka lakou hoike e pili ana no na hoopii lehulehu e hoololi ana 1 kekahi mau pauku o ke Kumukanawai; no na pono o na pukiki; ke koi a Kepohoni he $1,200 a pela aku; ua noi mai lakou e waiho ia ma ka papa a noonoo i ke kau mua o 1888; aponoia ka hoike.

 

NA OLELO HOOHOLO ME NA BILA.

 

            Hoolaha mai ke Kuhina Waiwai he bila kanawai e hookaawale ana i na lilo o ka Ahaolelo.

 

 

            Na kawainui i waiho mai he olelo hooholo:  Oiai ua hookaawale ka Abaolelo o 1886, he 500 dala no ka hoakea hale hookolokolo e hale paahao o Hana a

 

            Oiai, aole i hana koke ia ka hale hookolokolo, a ua puka maluna iho o kaupoku, nolaila, e

 

            Hooholoia, Ma keia ke kauoha ia aku nei ka Mea Hanohano ke Kuhina Kalaiaina, e hana koke aku i ua hale hookokokolo ia mamua ae o ka lilo ana i mea lilo nui manepe aku.

 

            Na Parisa he olelo hooholo e halawai ka hale i ka po e hoomaka ana mai ka hora 7 ahiahi a hoopanee i ka hora 9.  Hooholoia ka olelo hooholo me ka pakui a Luhiau, "e hoomauia pela a pau keia kau."

 

            Na Balauwina i waiho ae he mau ninau i ke Kuhina Waiwai e pili ana no ka aie miliona, a ua pane ia mai e ke Kuhina.

 

            Noi o Rikikini e hapai ae mai ka papa ka bila kanawai e haawi ana i ka mana i ke Kuhina Waiwai e hooko i kekahi mau bona; aponoia.  A ma ke noi a Kakela, ua haawiia i ke komite wae, oia o Kakela, Balauwina, Kamika, Dole me Kauka Waika.

 

            Ma ke noi, ua hoomaha ka hale a noho hou i ka hora 1:30.

 

            Halawai hou ka hale hora 1:30; ma ke noi ua hapai ia na hana pau ole iloko o ke komite o ka hale.

 

NA HANA PAU OLE.

 

            Noonoo hou i ke kanawai e pili ana no na luna alanui, na au hau alanui a me ke kukulu ana i papa alanui, noho ke komite o ka hale, Townsend ka luna hoomalu, heluhelu ia na pauku 9, 10, 11, 12, a ua hooholo loa ia me ka nui ole o na hoopaapaa.

 

            Waiho mai o Kini he pakui hou no ka bila kanawai, a e kapaia ka pauku 13, e hoike ana ia pauku i ka hoopai maluna o ka poe e hooko ole ana i ke kuhikuhi a ua kanawai la, e hoopai ia oia ke ku ka hewa, no na dala aole e emi iho malalo o 100 dala, a aole hoi e oi maluna o 500 dala, a maka hana oolea, aole e oi mamua o 3 mahina; ma ka ninau ia ana ua aponoia.

 

            Noonooia ke poo o ka bila kanawai a hooholo ia penei:  He kanawai e hoololi ai i ke kanawai o na luna alanui e hoakaka ana i ka hoolilo ia ana o na auhau, e hoonoho ana i mau papa alanui apana a e hoakaka ana i ka lakou hana.

 

            Ma ke noi, ua hooholo loa ia ka bila kanawai e like me ka hoololi ana a ke komite o ka hale.

 

            Hoopau ia ke komite o ka hale, a apono ia ka hoike a ka luna hoomalu o ke komite.  Waihoia ka bila no ke kakau poepoe, a ma ke noi a F. Baraunu, ua aponoia e heluhelu ekolu ma ka Poaha.

 

NA HANA O KA LA.

 

            Heluhelu elua ana i ka bila kanawai e mahelehele ana i na mokupuni o Kauai a me Niihau i eono mau apana.  Ma ke noi, ua haawiia ka bila i ke komite hookolokolo.

 

            Heluhelu elua ana i ka bila kanawai e pili ana i na notari lehulehu, oia ke kanawai e hoololi ana i ka pauku 1266 o ke kanawai kivila.  Waihoia ka bila no ke kakau poepoe, a heluhelu ekolu ma ka Poaha.

 

            Heluhelu elua ana i ka bila kanawai e pili ana i ka pauku 50 o ke Kumukanawai, e pili ana no ke kohoia o na Alii Ahaolelo, a pela aku.  Ma ke noi ua waihoia ma ka papa.

 

            Heluhelu ekolu ana i ka bila kanawai e pili ana i ke ola o ka lehulehu, oia ka Papa Ola.  E olelo ana keia bila kanawai, e uku ia ka Peresidena o ka Papa Ola koe na lala o ka papa, e hana lakou me ka uku ole.

 

            Kamailio ikaika na hoa maluna o keia bila kanawai e kue ana i ka hooholo loa ia no kona heluhelu ekolu, a e hoololi ana no hoi ma kahi o ka uku ole ana i ka Peresidena o ka Papa, a nui wale aku.  Ua piha elua hora a oi o ka hoopaapaa ana o na hoa, a ua ikaika na olelo; a o ka hopena oia ka hooholo ia ana no ka heluhelu ekolu me ka hoololi "aole e uku ia kekahi uku i ka Peresidena o ka Papa Ola, koe ka mea a ka Ahaolelo e hooholo ai."

 

            Ma ke noi ua hoopanee ka hale a noho hou i ka hora 10, Poalua.

 

LA HANA 11, NOV. 15.

 

Halawai ka hale.  Pule ke kahunapule.  Heluhelu ia ka moolelo o ka halawai i hala a aponoia.

 

NA PALAPALO HOOPII.

 

            Na Kakela i waiho mai he mau hoopii mai na Iapana, 88, inoa, e noi ana e hoopau ia ke kanawai auhau kuikawa maluna o lakou; a e loaa pu ia lakou na pono kaa like e like me na kanaka e ae.  Waihoia i ke komite hookolokolo.

 

            Nana no he mau hoopii mai Wailuku, Hilo me Kohala e hoopau ia ke kanawai opiuma.  Waihoia i ke komite o na hoopii waiona me opiuma.

 

            Na Helekunihi he mau hoopii mai Honolulu.  E kukuluia i mau hale mai a puni ka aina; e malama no ohana i na mai, e hookuuia na mai ola o Kakaako, aole e hoouna ia kekahi mai i Kalawao ke ole oia e loohia i ka mai no 10 makahiki.  Waihoia i ke komite malama ola.

 

            Na Parisa he hoopii mai Kona Akau e hookaawale 1 haawina o 1,000 dala no ka halekula ma Kahaluu.  Haawiia i ke komite hoonaauao.

 

NA OLELO HOOHOLO ME NA BILA.

 

            Na Kawainui he olelo hooholo, e kauohaia ke Kakauolelo o ka hale e huli aku i ka moolelo o ke kau o 1886, a e hoike mai i keia bale i ka nui o na lilo pai, a @e ka uku i kau a no ka aoao hookahi o ka billa kanawai; hooholo ia ka olelo hooholo.

 

            Na ke Kuhina Waiwai i heluhelu mai no ka wa mua he kanawai e hookaawale ana 1 na lilo o keia kau kuikawa no 10,000 dala.

 

            Na A.S. Wilikoki he mau ninau i ke Kuhina Kalaiaina: Ua lawelawe anei ke aupuni he hana o loaa ai ke ano o ka mai lepera e like me ka Kau ka Anini?  A in a pela, e hoohana ana anei ke aupuni ma keia mua aku.

 

            Na Kamauoha he olelo hooholo e kauoha ana 1 ke Kuhina Waiwai e hoike maopopo loa mai i na koina aie o ke aupuni i hookaa ole ia, a pela aku.

 

            NA HANA O KA LA.

 

            Heluhelu ekolu ana i ke kanawai e hooponopono ana i ka heluna o na lunakanawa o ka aha kiekie.  Ma ke noi ua kahea ia na ae me na hoole; na ae, ma ka aoao e hooholo loa ia ka bila kanawai, na hoole ma ka aoao hoopanee loa.  eia na inoa ma ka hooholo: Kuhina Kalaiaina, Loio Kuhina, Robikana, Young, Kamika, Walakahauki, Foster, Luhiau, Wall, Townsend, Hikikoki, Balauwina, Bailey, Makee, Bakalamana, Dole, Hustace, Dowsett Jr., Kalaukoa, Naone, Deacon, Kamai, Kini, Kauhane, Kamauoha, Parisa, Nawahine, Daniela, Helekunihi, Hornor, Kawainui, A.S. Wilikoki, Laiki, Gay, Nakaleka me Paehaole - 37.

 

            Ma na hoole:  Kakela, Waika, Notley, Rikikini, Campbell, Wilimana, Kauhi, C. Baraunu, F. Baraunu me Maguire - 10.  Nolaila ua hooholo loaia ka bila kanawai ma kona heluhelu ekolu.

 

            Heluhelu elua ana i ke kanawai e hooponopono ana i kakahi mau hana i lawelawe ia e na Kiaaina mamua.  Ma ke noi ua hapai ia ae ke kanawai e hoopau ana i ka Oihana Kiaaina mai ka papa, a haawiia keia mau bila kanawai 1 kekahi komite wae no ka noonoo pu ana.

 

            Heluhelu elua ana 1 ke kanawai e piliana no na eemoku pake.  Ma ke noi ua kapae ia na rula, heluhelu elua ia in a kona poo a haawiia i ke komite o na aina e. 

 

            Heluhelu elua ana i ke kanawai e hoopau ana i ka uku hoomau o H. Kuihelani.   Elua bila kanawai i heluhelu ia, oia ka bila kanawai mua, a he bila kanawai hou na ke komite, e hoemi ana i 600 dala ko Kuihelani haawina hoomau.  Ma ke noi, ua kahea ia na ae me na hoole, na ae ma ka aoao hooholo i ka bila kanawai a ke komite, a o na hoole ma ka aoao hooholo i ka bila kanawai mua.

 

            Eia na inoa ma ka hooholo i ka bila a ke komite; Kuhina Waiwai, Kuhina o na Aina E, Kuhina Kalaiaina, Young, Jaeger, Kamika, Waika, Wall, Townsend, Hikikoki, Balauwina, Campbell, Wilimana, Makee, G.N. Wilikoki, Bakalawana, Dowsett Jr., Deacon, Maguire, Helekunihi, Horner, A.S. Wilikoki, Gay me N@kaleka, - 24.

 

            Eia ka poe ma ka aoao o ka bila kanawai mua: Loio Kuhina, Robikana, Kakela, Walakahauki, Luhiau, Notley, Bailey, Dole, Hostace, Kalaukoa, Naone, Kauhi, C. Baraunu, F. Baraunu, Kaai, Kini, Kauhane, Kamauoha, Parisa, Nawahine, Daniela, Laiki me Paehaole, - 23.

 

            Nolaila, ua hooholo loa ia ka bila kanawai a ke komite e loaa ia Kuihelani ka haawina hoomau o $600 i ka makahiki.

 

            Heluhelu ekolu ana i ka bila kana wai e pili ana i na kauka lapaau pake, a ma ke noi, ua haawiia i ke komite hookolokolo.

 

            Noi o Balauwina e hookuu ia oia no ke koena o na ia hana i koe o keia kau e hoi i ka home mamuli o ke onawali wali iwaena o kona ohana.  Ae ia. 

 

            Hoomaha ka hale a hiki i ka hora 1.

 

            Noho hou ka hale a heluhelu e kolu ia ka bila kanawai e pili ana no na hui a me na palapala hoohui, ma ke noi a Walakahauki ua hooholo loa ia ka biia no ka heluhelu ekolu.

 

            Heluhelu ekolu ana i ka bila kana wai e pili ana i ka hookupa ia o na kanaka mai na Aina E mai.  Ma ke noi a Hikikoki ua hooholo loa ia ka bila no kona heluhelu ekolu.

 

            Heluhelu elua ia ka bila kanawai e hooponopono a e hoololi ai i ke kuai ana i na waiona ma kekahi mau apana mawaho ae o ke kulanakauhale o Honolulu.  Ma ke noi ua heluheluia ma ke poo a haawiia i ke komite pai.

 

            Heluhelu elua ia ka bila kanawai e hoololi ana i ka pauku 42 o ke kumu kanawai.  Noi o Hikikoki e waihoia ka bila ma ka papa a noonoo i ke kau mau o 1888.  Noi o Paehaole e hooholoia no ke kakau poepoe.  Kokua o Rikikini 1 ke noi mua a nana i uwai ae 1 ka "ninauano" a aponoia.  Ma ka ninau ana ua hooholoia e waiho ma ka papa a noonoo i ke kau mau.

 

            Heluhelu elua ia ka bila kanawai e hoololi a e hooponopono ana i ke kuai waiona me ka laikini.  Ma ke noi ua haawi ia i ke komite pai.

 

            Heluhelu elua ia ka bila kanawai e hoomaopopo ana i na hookohu ana o na lunakanawai apana.  Ma ke noi, ua haawi ia i ke komite wae ia lakou ka bila kanawai hooponopono i ka oihana makai maluna ae.

 

            Heluhelu elua ia ma ke poo ka bila kanawai e hoololi ana i ka bila haawina a e hoomaopopo ana i kekahi haawina dala e pau ana i Maraki 31, 1888.

 

            Ma ke noi ua noho ke komite o ka hale e noonoo i ka bila haawina, ke la Kamika ka lunahoomalu.

 

            E hoakaka ana ka pauku 1 o keia bila kanawai, aole e uku ia aku kekahi o na haawina i hoakaka ia mahope iho nei, iloko o ke kanawai i oleloia mahope o ka la 31 o Dekemaba, 1887, a eia na itamu i hooholoia.

 

NA LILO MOI.

            Ke Alii ka Moiwahine.  Ka Mea Keikie ke Kama'lii Wahine Kaiulani.

 

NA HAAWINA HOOMAU.

 

            Ke Kama'liiwahine Pomaikelani.  Hon. W.C. Parke.  Thomas W. Eveleke.

 

            OHANA WAIWAI.

 

            Uku o ka Luna Hooia.

 

            Noi o Kini e hookomo ia keia mau haawina elua malalo o ka pauku 1 penei.

 

OIHANA HOOKOLOKOLO.

 

            Uku lunakanawai kokua 3 aha kiekie.

 

            Uku lunakanawai kokua 4 aha kiekie.

 

            Pauku 2.  E hoakaka ana keia pau ku aole e uku ia aku kekahi dala no kekahi haawina i hoikeia malalo iho mahope o Dekemaba 31, 1887, koe na puu dala i hoakaka ia ma keia kanawai penei.

 

NA LILO MOI.

 

            Ko ka Moi me ka Nohoalii $5,000,; Ko ka Mea Kiekie ka Hooilina Moi, 1,240.

 

            Ma ka haawina e pili ana no ka Moi me ka Nohoalii, ua lilo he hora okoa ma ka hoopaapaa ana o na hoa, a o ka hopena @a hooholoia e like me ia maluna ae, pela pu no hoi me ko ka Hooilina Moi.

 

            Ma ke noi ua hoopauia ke komite a ua aponoia ka hoike a ka lunahoomalu a e noi ana e ae hou ia ke komite e noho hou.

           

            Ma ke kapae ana o na rula, ua waiho mai ke komite wae ia lakou ka noonoo ana i na bila kanawai a me na hoike a pau e pili ana no ka aie elua miliona i ka lakou hoike, ma ke noi ua apono ia ka hoike.

           

            Na ka noho i waiho mai he palapala kono i na hoa a pau o ka hale a me na luna pu e akoakoa ae maluna o ka mokuahi Malulani no ka makaikai ana i na hana lealea o ka la hanau o ke Alii ka Moi.

 

            Hoopanee ka hale.