Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVII, Number 5, 4 February 1888 — HE MOOLELO NO Lonoikamakahiki KA Pua Alii Kiekie na Kalani. Ke Alii Nui o Hawaii. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO Lonoikamakahiki KA Pua Alii Kiekie na Kalani.

Ke Alii Nui o Hawaii.

[KAKAU IA NO KA NUPEPA KUOKOA.H

UA puka pono aku la no ke keiki iwaho ma ka puka o ua hale nei. Ma kahi no a ke alii o Hawaii e noho mai ana. A ua ike no ke alii Kakuhihewa, a me kona mau kahu i ka puka ana aku o ke keiki, aole paha lakou i hooma- | nao i ke kanawai a lakou i kau aku ai i ke alii Lonoikamakahiki Me ko lakou manao oaha he naaupo keia alii o Hawaii. E oluolu mai nae ka mea e heluheiu ana i keia hoonanea. E hoike aku kou mea kakau. Ma keia wahi o ka kakou moolelo. Akahi no a ike ia ke alii o Hawaii nona keia moolelo. Ua koiro oia iloko o ka liina koko a me ka paumaele. E like me keia: I ka wa i puka io mai ai o ke keiki iwaho o ka hale, oia ka manawa i hopu aku ai na lima o Lonoikamakahiki i ke keiki, a paki iho Ia ma ka kipaepae puka, a he mea ku i ka hoomanaonao ke ike aku. Ua kiheahea ia ke koko ma ka puka o ka haie me ka mainoino nui, a ua make loa aku la. I ka wa i ike mai ai o Kakuhihewa, a me na kanaka oloko o ka hale i keia hana pepehikanaka. Ua auwe mai la iakou nie ka leo o ka walohia, Auwe! auwe! make ke keiki e!!! - Ia manawa i hoomaka aku ai kekahi poe i kela hale a lakou e noho la. Me ka manao e puka aku iwaho a holo no ka makau i ke alii o Hawaii, a ua puka io aku no kahi poe a holo aku la i pakele. O ke alii a me na kahu, a me kekahi poe mai i koe, aia n > iloko o ka hale kahi i noho hoomanawanui ai. E u ana lakou i ka make ana o ke keiki. A ua uiu no nae ka manao i ka alii Kakuhihewa e puka ma kahi a na kanaka i wawahi ai i ka hale, a hoio aku iwaho i pakele kona oia. Ua ike aku la ke alii o Hawaii i ka puka ana o kekahi j>oe iwaho a holo aku la. Ua olelo aku ia oia me ka leo moakaka a koikoi hoi i ka poe i koe iho iloko o ka haie i ka pane ana aku: Mai hoao kekahke holo raai iwaho, no ka mea, ua kapu owaho nei no makou. Ina e hoao ana kah' mea e like me ke keiki, alaila, o kona ola no auanei ke pani ma ia wahi e like me ke keiki e waiho nei imua o ko kakou alo. Noiaila, he mea malama ka la o ke ola, a he hoe.kahi ka ia o ka make o ka make no ia. Noho ana noon<K> o ka aianei i ke kino. Aohe ka'u he huakai hookahe koko. He huakai makaikai honua, i\ole hoi e hihi ua hana ta mai nei no e oukou ka hewa. He hewa ka oukou i ka noho malie, o ka ai a me ka i-a ka mea ho o maloko. O ka la ka mea nana, a me ke noho hke ma ke ano hoaloha. Alaila loihi na la o ka noho loihi ana nuluna o ka honua. la manawa i pane mai ai ke alii o Kakuhihewa me ka leo hoohaahaa me he pepe ia imua o Lonoikamakahiki i ka i ana aku. E oiuoiu niai kou kiekie e ke alii o Hawaii a me k >u lokomaikai e kala mai i ko'u hewa. No ko'u kaukanawai ana aka nei ia oe a roe kou nia\i kanaka. Ua hewa loa au ma kela hana ana. Na'u no t kau i ke kanawai, a na ko'u aoao mua no i uhaki i ke kanawai.

A pono kou hoopai iru, oka hua iho \a u o ko'u kanawai ua kahe kc koko mamuli 0 ko'u hoopaakiki. la manawa no hoi i hoopuka aku ai 0 [.onoikamakahiki i kana mau huaoleto i ku i ka vralohia: Ac, he oluolu loa au e kala aku i keu hewa. Aole au 1 manao e hookahe ia ke keko imua o kou alo i keia la. aole hoi e hihi 0 ko kanawai no au i kau ai. He aloha nae wau i ke keiki, oiai, aole oia i hana i ka hewa. O kaua no ona lii ka i hana i ka mea e hewa ai. Nolaila ua make mauwale ke keiki mahope o ka kaua mau hana, a he aloha ko'u i na inakua nana keia keiki i mak« iho la ia'u. 1 Ia oe anei eke ali» o Oahu nei ike kau ana i ke kanawai? Ua waia ka'u huakai no ka make ana iho la o ke kanaka ia'u. A loaa iho la ke kiko eleele iloko i> i ko'u moolelo ma keia hope a*u. A he mea hiki ole hoi ke holoi ia me ka wai. Ina he oki loa no ka ili i ka alaila 0 ka wai wale no kona laau lapaau e pau ai, aole nae pela kela k|ko eleele a'u i hana iho nei. 0 ke ola makamae. he mea nui loa ia, he mea loaa ole hoi ke ola o ke kanaka i ka lalau ae. No ka mea, ua'hele aku la oia i ke ala hoi ole mai. No ia mea ke kaumahajnei ko'u naau ma keia hana ana iho la a f u. Eia ka he huakai pepehi kanaka keia a'u i hoto mai nei, auhea la hoi i ike ia na ulia poino ma keia holo ana mai nei. 1 kela makawaaole e hiki i ke alii o Oahu nei ke hoopuka leo mai, ua ike no hoi ia. Oia no ka mea i make ai o kela keiki, na ua alii nei i kau i kona kanawai lalau E kapu oioko o kona hale 1 ka poe o waho ke komo mai, a ua kap« hoi o waho aoie lakou e puka aku. Alia nae hoi ia e huki ana i ka ihu i kahi oioi, i ke aioha i ke keiki i make aku ia. Nana no i kau i ke kanawai, a na ko na mau ohua aku la no i uhaki aku la i ua kanawai la ona. Oia hoi ke keiki i puka aku la iwaho a ioaa mai ta i ka poino ulia wale ma kona kmo. Ke ike aku la no o Kakuhihewa ua ili ke koikoi a me ke kaumaha o ka make ana o kela keiki hala ole mamuli ona. Oia no ka mea i hiki ole ai ke <>!do ino aku i ke alii o HawaiL N'o ka mea, na ua alii nei no o Oahu nei i hooni i ka wai ua lana malie. Ike nae oe la i ka pii o ka wai i ka akolea. Ma keia wahi o ko kakou moolelo, e hoopoina loa aku ana kakou i na mej e pili ana i ke keiki i moe kau a m< c hooilo aku ta. E hoohuii hou ae ke ala o ko kakou hoonanea ma ke kuamoo pololei. la manawa i olelo mai ai o Kakuhihewa 1 ke alii o Hawaii: E, auhea oe e ke alii o Hawaii. E hoopau i ko kakou noonoo ana no na mea i hana ia iho la e kaua. Ua ili ka hemahema ma ko'u aoao, a eia wale no ka'u noi aku ia oe e ke alii 0 Hawaii. Aole anei e heluhelu aku oe i ka inoa 0 kaua? I aku la o Lonoikamakahiki e aho no kou mau kihu e heluheiuaku i kahi 1 koe o ko kaua mau inoa. Owau wale no nei e heluhelu aku nei aoie wahi mea a heluhelu iki mai o kou mau kahu. Ina aole hoi o kou mau kahu, al^la, 0 oe no hoi ke heluhelu mai i lohe aku hoi makou, e hke me ko oukou hoolohe ana mai nei i ka'u i heluhelu aku nei. 0 ka'u paha ka pololei a o ka oukou paha. 1 aku ia o Kakuhihewa: Ua ane like no paha, eoa no hoi ko'u mea i manao ai o oe no e ke alii o Ha* waii ke heluhelu mai a hiki i ka i>au ana o ka inoa. la manawa i olelo aku ai o Lonoikamakahiki aole pela, owau heluhelu, a o oukou no hoi kekahi e heluhelu ma», i ike ia aku na hua haule a me na hua i like loa o na inoa o kaua. Ia wa i olelo aku ai o Kakuhihewa, 1 na pela, ua hiki, he mea maikai 10 no ia. (Aōliipan.)