Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVIII, Number 44, 2 November 1889 — Hoole Waiona. [ARTICLE]

Hoole Waiona.

| .Vd Ah*ir.U! ll' C l\ £•* j Ma KA.elC"n,iUni. •iah>M u "Km* H,»!c" nu H->n<>lu!<i. He halawai i Vcl.i mu* m-i* f' >aiian hv>rj 7:30 o ke .»huhi, He h.iUw.ll W.\f >n.», o *i A!ahui u k« [,i;>inc Ih 'u > Hi'.-.uiulu. Kc k 't:o 14 .iku ru t!4 kar.ak.i. kaiK*. wahine, keiK», r.A nu.\ kirku*. n.i mea ha.ih.u, kj |k>- w.iiwai, ka iiihune, kd j>vxr h.o'e w:,iina, kA \\x k.mahu, n* ir.ei a e ii jik«>:x tn* u h«ile 1 keU nie keu j>*i!e. l'e'u no nie n* nuhhii.i n».»i 114 un»kuj uni e mai, e k.>nv., a hui me nukv>u m* kou han.i kiu n■ T > no. "No ke Aki' a * me ka Hovt, * me ka Aina Ha.nai ." ! ? MAI KINA NO WANU t'a hoonukaukau »a he ni<x>!c!v) no Wani;. oia ka pake mu.i i bjj>ct:/o u nu >fjnchuria ke kvj'.inakjuhaic o Kina, oia no ka mea i hookumu i k;t hoomana oiaio m* Manehuna, i ko Wang wa pcgana, he puhi opmma ika* ika loa ou, a me ke kaua weliweli wa le no me ke kokua ana o ka Haku ia ia ua !oaa iata ka ianakila miiuna o r.% kuko no ka opiuma, ua waiho aku i waiho hou aku oia no la mea, me ka loaa a loaa hou i ka luuluu ehaeha oki loa, a kome hou oia iloko o ka lawelawe ana » ka opiun>a, a mahope ua kulou o»a nuluna o kona mau kuli i ekolu mau la a i ekolu mau po e noi ikaika ana ia i ke Akua o ka lokoenaikai 1 ka ikaika, a iwaena konu o ka eha kaumaha a tne ka waUnu o ke kanaka ua laiukiU oia. Mai ia wa mai, ua hoomaka mai ka iini weiiweli o kona puuwai no ka opiuma Aka nae, 0 ke ano o ke kaua o ia mau mahina, ua ano awahia, n:a na w« ona 1 hauk ai ma kena mau ku?i. « maUiU oia t ia kele ai, aole i hala he hookahi maUhiki mahope iho» ua »i!o oi* i heuhanau kupaa no ka Ekaltr*?a o Kr:<:v\ a 011 ka mua o la poe o Marvhurta i ao aku a i ha>oic)o aku i na mea oiaio * pau o ka olelo a ke Akua, a o ka bua o kona hoeukaika ana, ua huli lioio o ka be «walu hanen mau kanaka, i haa'ele loa ae i ke aiio pe«aoa. "O keia ka nuoa o lchora.* Pomauai mao»i ka poe 1 haalek k» i ka paka, a me ka opiuma, a me ka rama. i

y(: t<a t SjT, -• • r.A -iir.c , ra »*.i«.ia:r.ar.a o kea inu;. * i.-.a i h'm-.i i 03»pcr,o ci kc kir.4 a;';. ; ke:a .a o *e o H -nō.:. r.e.-. aia .> «v •: <a c <0 1 r.j *.£ tv.n:ah-ahca ira aku h-1 sc*aiis o n-)~ . »2 :r. - .< i: i tar.ua : i+e.n ii 17.1 «a ; . , Ki.avr'-, e ■ •>€ :re c-r.i 0.e.. ••a : ka-'.;a i- rra*acr.a r- *.a a-,; a &a h.r.„a t kaj.o «~a~īi a- ; r,a ah-; i*r.aia a loa i o -j rsts N* '< 'a. «a n.-a: ia ka < i : i-, ;. ii.a ki £ui::e iw 1 bo-D -iba ;a ? '.ik. . rr ; a r.ft, aole : ara he n.-.a r. .-.^a. K : :.ocu 0 ka» haie e h r v*« r:.a: ina 1 ka «. ta;o 0 ktu rr.ei he ane-r.t e hik; e'e ar.a ia kakvu. a e h/k. 'e r.v ho.hoi aku 1 ke;a r.ch- ar.a e iiie rr.e ko kela wa. No ke iha !v;i ? No ka roea. ua kau ka hae o ka K-aneiiO na puu T.i na a ::;a r.a kaha ur.e e Hawaii, ua kau ma'.jr.a 0 11ica rrtvku h«.io, holo. h-.0. e ho.-> ai;a i ke Kanaana Kl u, r .awe ani u Hawau iiai-a. ka a;na e kahr ar.a o ka wiiu a ;:ie ka n.e'i. t ikeaku la Ivra3aiet:ia hei■.. ke ku'.anakauhale hoar.o !oa, ».a:ii a- e; • a>y'e ki nia.ania'.anu o k* !a, ka mahma, na hoku he;r, a aie ka ina'iiiia'ania o ke kukui. aka, u leaau 'amaiiuii «ale no o kela kanaka kah' 1 k.a;lia la ai rna ka ;tuu o Kala \j!i A e u'awa hou ae kakou ma ka manao e!ua, ka inahuahua nui ana ka ;, .no o ka Hawau nei \.'A > o na n.akahiki i kaaho;>e aku ne: a hiki īrtai 1 keia wa. O ka ka Haku <>U! > ina Oihana "I'lu ae la ka uiel > a ke Akua a rnahua!u;a aku ia." Peia r»o kana ulelo ma Hawan nei, ua ole'o la iloko o na makahiki , N ,;; ;«< a mahope mai. He mau makahiki ta 1 ninmi nui la nuii ai ka ua o ka l'hane Hemolele ma [{awaii nei a ;iuni, ho mau tai>ani i huli mai i ka ;<. rio, a i ho komo ia iioku o na Kka!e>i.i. a ke houmanao nei au 1 ku'll wa uuku e h'..!i |>au ana na

kanaka i Wananalun, mai ka i-a holo i ka wai o ()opuloa e kiei mai !a ma ke kua aku u ka wai kau mai o Keanae i na }>a!i hauliuli o Koolau, a i ka niaka ni M'ac o Kahikinui i ka pa!ena o Keahuak'u, hookahi wa!e no halepule ia wa o ka npana o iiana, t* hele ana na kane a nu- na wanine a me na keiki e naawe ana ma ke kua o na wahine na keiki, a o r»a kane hoi, e auamo ana i kahi . oia h.»i ka ai, no ka noho ana rna Hana no na wa pu!e hoomau, e pu le ana ka pu a me ke ao. he wa ehohia nui ia o na kanaka i ka Kuanelio, piha n;» alani.ii na huakai hele, me na aua--1110 n.i Kane, mamua a mahope na w.il i } ē, a nona hr>i keia mau hua mele: I.uli aku la ka auamo a loko Mamaka okoa no i ke awakea I.ewa na wuhi iikana a ko hai hale e Ua kukuUna na halepule a puni ka aina mai o a o, ua pau ka hao wale ana, ua huli na alii i ka pono. Ua kaapuni o Kaahumanu e hai aku i ka olelo a ke Akua, ua huli o Kapiohni i ka pono. a iho ila'.o o ka lua o Pele; ke kukala ana o Kalani Kauikeaouli i k,ir:a huaolelo kaulan.i, "O ke kanaka p'>n«», o ko'u kanaka ia." Ke kukulu la ana o na halekula a I uni ka paeaina, ke Kulanui o l.ahainaluna ma na Hono a l'iilani, ka ipukukui i>io ole i ka makani he Kauaula. Ke kula Kaikanuhine inua ma Wailuku, ke kukulu u ana o na a p :, ni ka paeaina, ka haawi ia ana mai o ka oihana kahunapule na na kanaka pom>t o ka aina e iawelawe Ke kukulu u ana i Papa Mawaii no keia oihana, ka hoouna ia ana o na ewe ponoi o ka aina i na aina e no ka hooliha ana i ka euanJio a lakou i hoolaha ai ma Hawaii nei. ke kau ana o ke!a uuu huaoielo kamahao ma ke kalaunu o Hawaii nei. "Ua mau ke Ka o ka Aina i ka l*ono '* Ka hana mua ia ana o ke Kumukanawai a me na Kanawai o keia aupuni, ma I.uaehu i ka lai o Hauoia. i ka ma-i kam Maaa wehe lau niu o Lele. Ma ka Mokupuni o MauioKamake kukuluia ana i Ahaolelo kau Kanawai no keīa aupuni; ka hoonohoia ana o na kanaka ma na oihana !ehulebu o ke auuuni. Ma na mea ano nui. ua maopopo la kakou a pau ka inahuahua nui ana o ka pono o ka euanelio ma Hawaii nei, ua ike kakou i na hoike oiaio no teia mea. He mea hoopau manava ke helu papa aku a pau, e Uke me ka lui wai o Maemae, mailoko mai o Laila ka wai e laha nei iloko o na paipo wai i kela a roe keia hale o ke kulanakauhale nei. be pololei aku no a ke ki wih ae, he owe-ana na ka wai. a ua piha ka pika wai, a ua inu a kena ke kaooa. iV!a no ka pono o ka euanelīo e laha nei nu na wahi lau kanaka a pao tl >ko o keia paeaina. a pulelo k>a aku ;na na makupuni o ka beauL O leso Karisto ke doo wai» a o kakou a pan na paipo wai e !awe ana i kana eoaoe* Uo i ka nuhou maikai ma kela a me keia *ahi, e like mt kaoa "E hoooalia la ka hooua i ka ike iaJehova, e like me na moana i uhi ia me na wal' 111. lloko o ka mahiiahua noi ana

: g ii ;cr.'; ti c.ir. . , ~.a „ «!ics;; i rti t **•.*> ?»- iaA i u:u ci-»*nA-4 «. Leko oi?M ne;, e, h-: , 1« i sei« ci*r.i u Pc:cr:. . *>e "E *n *.... „ . ni uei p..ku » e n;<; «r.a u | -a. Oiii r.io:ia.j . •„ * . * •.» ;;,a. eiea me . ' h« eeea ho:: ii >~?.c r,o ei «a i bi .1 jh.*p< ik„ r.:, tc:a. alc i?u i~, i: I nei he-i. 2cj iti: iir.'« .ea c.i; r.c I ki «a v c~ eik ■: H*c- ma k« 10 n«l. C-. 41 r.. ;> 4 T.l Liil. ; le'e 2 kcr.a t.r.. *-jiie r. 41 c:;r.3 ml, a*a. i tr.i .'.e-.o itckir,; k'>-a,-e *.:li hf .... j r.iii ke A«ui f naii. nu: ni enem: lieiu 11 LukeU ■ ka Nui kr.r:.i h'::r.o « -<!» pu n3 srs« ; n.i hi:rcar.a 1 Ke wnho r.e. ::u r.i t--ke rL«'.oIe!o; ki ho>;e o kekihi rxe i k-eii eu-re'i.- f | ame ko Ukeu hoin,- ;. i»a t*r.„n» | Lukela i keia e»:int.; , n*ii ni eneaii.; puhi aku r.s P i ki 3i. l nU ; ke ihi,; ho!c «ku Oi.i nu n» a*a«i •• Pu.i? r na-; uni. 1 nu'i.ia oia » ;ec s unuhi r.o i, kei* e.;ancl-o Pa;>a . ..» iku r.A P e j ,iu !:;Akenuke e ūt r.a kar.aVa u 1 o.el' », «; ea r..4a o n» sar:a- j ka. a i<e > re :r.v.» ;.i. e iuc ;uc *e j kaakaa ar.a t,- :u n;-ak.». .» ka j!;akt..ih-.- | nov»ai u L'iiiian.ak ū, - n ~: :;ki ae la uia i kana ~ *.!v; kauiam. '-Hewa ka i'a e l'mnmaka. he okea < 'oko.' "Mewa no [»ah.i oe. por.-> ro maua.' wahi a ke kaikamah.ne. ina e nana aku kak :.: 1 ka wku k.o Kkaleiia, a me na lu.-ike o ka l>a:Laia, he ku 1 ka manaonao na hoir;.> la o keia euaneiio, ame :.a kauwa e !a\ve ana 1 ktia eihan.i. l'eia no ma Hawau nei. nui na enemi o Kt'v H Hmamu ma ktia ku!anakauhale, l'.eino jki; kekahi haole n->n » ! kekahi ha!ekuai, he!e aku uia a k:n aku ! ma kona au\i*ae uoie nae una hana wa- j le mai, n.e k.a. heino ak 1 no i ka ke Akua o!e!o, "e hio!o ane; ka oiaio o ke ! Akua no ka nui «> ko iakou hoomaloka 'ana, ?" E hoomanao ia I.ikeke ma

l.ahama, nui na eneiui iaia. hoino ia oia, no kona hoike aku i ka pololei. ua oki ka hana hewa ana. nui na hao'e e hoino ana i ii.i, a lawe ia inai oia n>a ! Honolulu nei e hookoU-kolo ia ai. a I

nana kekahi haiiūe'io kaulana ma k.i luakini o Wair.ce, "ke hele }»aa aku nei au i Itrusalenia mi ka t:h.ine, aoie au i ike i na mei e U oViia niai ana no\i malaiia." He mau ka h t ino ia o keia Kuanelio mai ia wa mai a hiki mai no i keia ia, pela no kak.u: i keia wa, aole o na hoo malokn wale keia e hoiiio pti nei. ua konio mai keia manao a i'oko o na Fkah >ia, o r.a luna Kfcalesia a me na hoahanau j u kekahi e hoino pu iui, ua pih.i na lehelehe i ka awaawa a hu ae la na huaoielo i ke in \ a ke kau aku nei ka inatna iluna o ka poe hana hewa o!e, mai ka ]>oe hana hewa ole a i ka poe e hana ana paha i ka mea ku ole i ka pono, aole au t ike ua hana i ka hewa, ke nui nae ka hoino ia, mea ae no ka Mikanele, mea iho no ka Misronari, ua hoino pu la me ke kino a me kana e-lelo pu no hoi.kekahi, ina no hoi kakou e noonoo pono iho ana, he mea okoa ka oihana, a he mea okoa ka oielo a ke Aeua, a he mea t koa nn hoi ke kino, a ma ko kakou ano he niakaainana, he pono ke pane ma na mea ku i ka naauao, a he mea okea ioa na hooponopono aupuni ana, no mea, he nui ioa ra kanaka iiawaii e iawelawe ana i keia oihana, ua puni keia pae ain;, he oae Mikane'e waie n ) iakou a pau, aka, ua pau lakou a pau i ka hoino ia ma'alo o keu moa Mikanele, ke kau nei keia alina nui maluna o na mak ia o ka pono, ke hue ia mai nei lakou mai na i'.ma mai, ke kau nei na huaolelo o kahoino ma'una Oko lakou he kupapau, maluna o na keiki, a maiuna hoi oka io ke koko, ka puuwai a tr.e ka pana o keia lahui, 0 keia anei ka hv,a o ko lakou lae i hooikaika ai no ka pono o keia Lhui 3 He wahi inoolelo pokoie "K n* ho ina ktkahi makua me kana keiki, e nioe ana iluna o ke ko ki ka makuak.. Dt\ a t noho ana kt keiki iluna o ka noho, Ua pauhia }oa ia ka makuakaue i ka hiamoe, lele mai nei nae he nalo a kau ma ka ihu, olelo aku nei ke keiki i ka nalo e lele ae ma kahi e, o eha aua nei oe ia'u, aole nae he ieie o ka nalo, elua a ekolu ana o!elo ana pela, aole no he lele iki o ka na'o, piha oia i ka ukiuki, a lalau iho la ke keiki i ka laau, a hili aki !a i ka nalo e kau ani ma ka ihu o kona makuakane. i ka hili āoa aku la nae, iele aku la ka nalo aok i pa »ka laa j, a pa pono iho la ka ihu o ka makuakane i ka hauna iaau a ke keiki, a eha loa. puoho ino ae la oia me ka eha i loa.a Uia a pine ae la, heaha hoi keia ? I hiii- aku nei ho« au i ka nalre kau aiaa ma ko ihu, aole nae 1 pa, o oe nae kai pa aku Pela no keia, me ka manao o oa ma kua Mikaoele i me ka lakou mau kei ki vale no kai kapa ia he Mikanele, i ka hili ana aku la nae i ka laau, ka laau a me wi ho»>kk> o ka hoioo, malu--1»« o lakou, eia nae, ua pa po ibo la no : nae tiana o na ieanaka Hawaii i kapaia ma ka inoa miianele» ua hala )iahiko namakua oka pono ma keU aoao» o na ewe poooi ia o ka aina e hailoku ka oei, aloha »a

Kt ' .r: tC> r': iu, . ii sr -kZi : ..»«■« zr.i. i tir. * -'e : tjs;jAi. r.u> - * r.;e k* kt hcc;---j r.*:i ri< <ak «u r t« h-A i - f " hi *!«<■: i'. t« i. >. . - ;•.. .i > - i: ? '*■■? ea ic . - ' -a -J ku.vJ * «-• ,a*iu rru»e, o na kuii ;;v> n- bci 2 O * - tr.ij ka Hit';. ' 4.0 j u c ii iJ C~'i--. ra tr.<?Xi 3?»; <ife.k-> m: i ** •::•.' ke.a : a, me he p;s e «eu Ji;i. o r« .♦*j ii Hi'<u ( -• iki h v»« i ki *'? li:u »5 ? ke jh; ;i o O.'heai. a ir.a < :.: <a< -u n > ke an v*r-:htr.* no j r.i4U wih: r.-a: u-ku :ar.;:? :.ea k.ik:_ e bii.--itu iL ne; tr.c r.j haic!*';o ;no t ot ak- fr.in-.-i o ki ia: v wi.'e 5 1% Na -.oniiuai ; leaa r.ui u kik . nui. ke• a Fuar.f :, . > r.ui' a. K:i>:;. a Re> H B;r..itnu ina i ao irui ii Hc r. . iu : ; U*aa mai :a kako ; tv.a ...» K.uneho r.ui t'i hv>okickic ie k; 1 ••• ka F.-ar.w.iO i ke'i a u; i*. ki hii: ">hino rr.a ko .r:r:.v 4 .i i;kc ko kik'-i: ':> 1 h : .?r.a r;.v r.j'j ( w.-.: :rana nui o ke ao r.ci. :.u h.:'.j ka | e: . hi kar.a«a n.iie ana, k.i !u-> a.i ie ji ike pono o le-u Kr.-.t,> ou ka ho< Sa o ko ke ao r.c;. ru kc:a K.u nviio ī h;K>t)al'jpaiu i ka tuui: o ke a.si iokouuUai e i uru -ie a: i ru ; u;:wai '•> na Haw.iii ou:o a rau ka haa«»i ar;j !dji ī n.i ;-ono k:;!caru .ii'iu a pau i :u ::ukaatiu:u, a ke ne k.ikt.»i: j j-au he ona maluna o ko kAou u;ai: waiw;.f, ke nohu mai nei ru kio.e t;>.v luna o k > i.ikou ma'i ; or.o. a ke noh.o kuhnu tvii nei na walun*.- maU'ko o ko iakou t.uu home. ua hala loa ka \va \ : ikia. ua hik; mai ka wa o ka ohi a; ana, kr t)a}H.ku nei ka akau a oh* k.i hema, "vu ohi hai.'aku ka i-a o Kūiu au, ke ai a ma tv> nei ka<im.a na:.a ae r.o ; kn uu i a'i, ke t.-chi net kakou i na no .< ka l.uane'.io malalo o ko kakou mau ka' t »uai, o na hua pala e mokaki ana ilalo, oia ka kakou e hoop.uu nei, aole nae o kakou ike a hoomaopopo i kahi i loaa mai ai o kc;a n;au [>ot.o. ke *K;»cr..i hewa nei kekahi ;-oe ma k<> lakou ikaik.i i !<>aa mai ai. Kaena hewa ka manu o Kaula i kekai Hoapaa{-'a i ke kaha o KaunaLwa Aoie he nana ae «> ka |>oc nar.a i l.eol.iha mua mai, a ma kahi nae o k i ;-omaikai i loaa ia kakou, ke luikaika aku nei kakou me ka nukee o na lei.elehe, ua hmi ae nei ko kak«>u mau a!o iluna a ua lea ka hiamoe ana: Ua pila kahela a Makaiikiu He Kiu ka makani He elele na ke aloha. .Ma iu aupnni o ke no nei i ht lamaiama ia e ka Kunneiio, ma m mnu aupuni ka holomua o na pomaikai, o k.i iiot laha ana a lakou i keia Kuaneiio a huh na aiii a me na makaamana, oia no ka hiki mua a o ka hoea aua niai o na pomaikai maluna o ka lepo aloha o Hawaii nei, oia no kona ukaii, no ka mea, he kamu a he hope ko na mea a pnu Ua ike kakou i na pou.aikai a pau ioa e uhi nei ma'mna o ktin L.liUi, 'ne mea makehewa ia'u ke )>elu pa;.» aku. o oukou no n.n h«. ike ( iaio o keia mea, a hookahi pom;<ika nui !<u i loaa mai ia kakou mai keia 1 ii.in-.iie» mai, o ke kala wa:e la mai o ko kakou mau hala rn;i o ltsu KrM«> la ke manaoio iuia. O keia wale no k.i mca i k >c .i'u e hoike aku ai, he ,oe nui ko keia lahui i ko ke Akea )«. k<;tnaikai n.,i 0 Rcv H liinamu ma ia, ka pue nana i Uwe mai i keia Kuanelio a huoiaha ina Hawaii nei, a he mea pono i na Kkale>ia a puni keia j»ae ama, ka Aha Kua nelio nui, ru ahahui mokupuni, na haipule, a ine ke aupuni. ka Ahaoleio Kaukanawai, e kukulu \ keia hoonnnao nona maloko o ka pa Kawaiahao nei, kahi ana i lawelawe loihi ai i keia oihana no na makahiki he :i, no ka mei. ma ka la 3 o Augate, 1840, ua haalele mai oia ia Hawaii nei no kona one hanau, no ka nawaliwali o kana puaii twahine) a ma ka la 11 o Nove;naba. 1869, ua make aku la oia ma ke kulanakauhale o Nu Hawena, ma ka mokuaina o Koneiikuia, Arnerika Hu ipuia. He hookano paha au ke olelo ae, ina he kanaka au maluna o na miliona| dala, ina ua kokua au ma ke kukuiu | ana i kia hooeoanao nona. aki. 1 - c nae pela. aole ke Akua 1 hua*i ma: ia'u 1 ka wmiwai a nui, o hokuku paha auanei ko'u naau a keehi aku iaia, ao'e no hoi oia i haawi mai sa u a ike i ka ilihune, e like me ka hune o ka puaa a holo aku e anaanai i ka pohaku, o ku ko aku auanei au a aihua aku 1 ka hu, aka, ea haawi mai ou ta u i kahi mea kupono e Uwa ai au me ko'u ohana. Nolaila, e na makamaka, he 19 maka hikī i hala ae nei, a me na mihina pa keo he 11 o koeu make ana. Ua haia kahiko oia, aka, ke o!a nei no ka inoa o Rev H Bipamu ma Ha wau nei, ke o nei no kona moa iloko o na puuwai haipole a pau, a he pono ta kakou a pau e ao ako i kakou mau keiki, na moopuna. na mamo a ena na kola Sabari, na halawai haipu'ie, 1 keia mau huaoleio. Na Ret H Binamu ma r na Rev H Binamu ma i hoolaha mua i ka Eoane lio ma Hawiii nei, e Uk> n i kk hoo-

tj-i .kj . r-a ni h.ma;: : i >.'•■» - ;•• * 4 ;«4- neni v#. w ; r-* K v»a ; -•* ji. f:zx -r.ar.r cn< 'ru%a t> kv w vi .i-.i. u.i hcorr.l ha ou r.o kx uiahi. • • ; ~ .ea. e ui; ar- t;u u .e ' e '*.» pu r.o r < ie-a *ka iua,4 r.v «ki fco«:> . CvL'4C.,'! >*M o 40 U<N, a e*, ? eu <eū» ihe r.siu iAiki-; T.ih:ni 1 ee a:ij nv.)C'funi n:ih pe r.t.. « ie nii r.o ic«nj ke;*i f ».*O3 ; . 44 iki EuaaeUe, ke : .hw -i. i'.: ; *.?';* <uf :v.Jt 4e»i ha.-' v e : ke hjiwi aeu nei au i, u ;.-...;;r.* »<4U. eu *i h.m; ini e <o : nnui r:;i.; . ..;,::u 3< v ; r.;c *.jn* i Me ti iuina'.