Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIX, Number 16, 19 April 1890 — Page 3
| This text was transcribed by: | Krissy |
| This work is dedicated to: | my Ohana |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Aperila, 1890. NA LA O KA HEPEDOMA.
@ua 1 8 15 22 29
@olu 2 9 16 23 30
@ha 3 10 17 24 31
@ima 4 11 18 25
@ono 5 12 19 26
@ati 6 13 20 27
@kahi 7 14 21 28
K@ KAU ANA O KA MAHINA
Mahina piha 10 53.0 PM
Hapaha hope 11 21.7 P.M
Mahina hou 9.34 1 PM.
Hapaha mua 5.20 0 P.M.
KA A @E KA NAPOO ANA O KA LA
Puka Napoo
@aha@i 5.52.4 6.12 4
@aha@i 5.46.9 6.14.2
@aha@i 5 41.1 6.16 6
@aha@i 5.35.8 6.19 3
I NA OPIO HAWAII
@ wehe ia ana h@ ah@i humuhumi na wahine ma kuini Ema holo I @a a me keia kaka@iaka, Poakahi, @waena o na hora 9 @ ia awakea, @lalo o ke alakai ana a Miss M.E. @een me Miss Judd. Ano ka mana-@ no na kaikamahine Hawaii opio e @omahele a@ keia ike o ka noho’na @ana ana.
KELA MA KEIA
I ka poakolu, Mei ai, e wehe ia ai @ Ahaolelo.
Keaka ko keia auwina la, a keaka no keia al@ahi.
Ma ka mahulani onehinei, I holo aku @ ke Alii ka moi no na Kona.
E hoomalama ia aku ana ka Hale-@ai me ke kukui uwila.
Aia ma Moanalua ke kahua kikipu @ ka Hui Raifela I keia Manawa
Ua poloke ia ka nau wiliko o Koloa @ kela pule aku nei.
Ma ka Alamede I hiki mai nei he @puali keaka hou.
Owai la na moho no Koolaupoko I keia kikina iho.
He umi paa mare e hoomakaukau @ei no ka nakinaki ana ia lakou iho a @a loa
I ka hora 4 o keia auwina la e holo aku ai ke kamepiona no Hilo me Kailua, Hawaii.
He nawaliwali loa ko konela Kale Kauka e waiho nei ma kona home ma Kualoa.
Ua hoolauna ia aku imua o ka Moi ke kapena hou o ka mokukaua Nipasika I hiki mai nei.
Kamehameha me Hawaii ko keia auwina la ma ke kahua kinipopo o Makiki.
Ke holomua nein a hana kukulu o ka hale hana hao hou o Honolulu nei ma alanui Moiwahine.
Nui na pahu opiuma e loaa mai nei iloko o na ukana ma ka Hale Dute, a aohe ka ona nona ia waiwai.
Hoomaemae hou ia aku ana ka hale haawi laau lapaau o ka papa Ola me na panio hou.
Ua lokahi ae na Kuhina ma kea o ana I ka Moi e wehe ia ka Ahaolelo I keia mahina ae.
Ua kuai lio heihei hou mai nei o HJ Aganu I Kapilakiko, no keia kau kikina heihei ho nui ae e hiki mai ana I keia lune ii ae.
Iwaho o ke awa ka mokukaua Beritania Kamepiona kahi I kiki topido ai I ka Poakolu nei. Pakele o Kaahupahau mai hookui hewa I ke topido, ina la ua pahu ia.
He nou poo niga nui ke malama ia ana ma Waikiki I keia ahiahi me ka makana, na kela poe keiki o na hui o ka papapai I hookuku ai I kela Poaono aku nei. O na poe nou I ka Lani, e kapae loa ia ana lakou.
Ua ao ia aku kekahi Pake ma’ie ke kahi o kona mau healoha, e ai oia I ka paka pake I kumu e oluolu ai.
Ua hooko oia I ka olelo ao, a I ka Poaha nei, ua hoolewa ia ae oia no ka il@a kupapau.
Na Honolulu ka eo o ka paani kini popo o kela poaono aku nei.
E nana ae I na hoolaha hou ma ko kakou nei pep@.
Ma ke kahua ki@p@po o Makiki ka Bana e p hi ai I keia a@wina la.
He $3 ka puka @ ka maheie Hui H@oh@l@ M@uahi Pi@ Aina I pounaue i@inal@.
Ua h@i mai nei o Hon. Kanuka mai kana huakai pokole aku nei no @a aina hikina.
O ka@hihia o ka moho o Koolaupoko i@ua o ka aha kiure o keia kau, ua hoopau wa’e ia.
Ke komo nui mai nein a piko pau iole I ka makaikai ma na kaihale I keia mau po.
He ek@lu mau hihia laipila imua o ka Aha Kiekie o keia kau, a he hooka@i i koe, pau kauna.
Ma ka Alameda I hiki mai nei ka puukani kahuli leo lea I ka himeni Mere Kuke, ma kona almoana no ke Panalaau o ka Hema.
Ua houlololohi ia ke ku ana mai o ka Alameda mai ka Poaono mai a ke ahiahi Poalua, mamuli o na ekeleta o Pelekane mai.
Ua himeni aku kela wahine puukani kaul@na Adelina Pa@i imua o kekahi helun@ kanaka nui ma ka hale Mikaniki o B@s@tona, nona ka huina o 11,000 kanaka.
Ua loaa mal ia makou he lono, ua kaiki ia aku kea ho hope o Mrs. Rebeka Hikikoki ma Hilo. E hoopuka ia aku ana he wahi moolelo nona I keia helu ae.
Pakele keahi kanaka mai Koolau mai, mamuli o ke kaka ana o kekahi pohaku nui mai luna mai o ka pali, a hala lihi ma kaa aoao o kona lio. He laki kona pakela ana ma kaia ulia poino, wahi ana.
Ua luu ia iho nei ka nuku o ke awa hookomo moku o Mamala e Wm Tai@la no ka hoomaopopo ana I kona papaku, a ua hai ae oia, he hiki loa ke hoohohonu ia ua nuku la me ka maa lihi o na hana, olai, he one wale no ka mea e uhi pu nei I kona papaku moana.
I kela Poalima aku nei, ua hoouna uku kekahi lede I kona pahulole ma ke kaa no ka mokuahi bihopa, a waiho ia ma ka uwapo mokuahi, a e holo ana ka Austrlia no Kapalakiko ia la. I ka Pualua nei, ua lohe iho la ua lede nei, aia kona pahulole ke holo la no Kapalakiko Mahope iho I kekahi mai ho ia o na manao pono ole o ua wahine nei, lohe hou iho la oia, aia no kona pahulole I ka hale waiho ikana kahi I waiho ai, no ke kali I ka mea nona ia pahu.
KONELA C. H. JUDD.
Ma Kualoa, Koolaapoko, I ke kakahiaka onehineim ua kaili ia aku kea ho hope loa o Konela Kale Kauka, a I kamaaina nui hoi I na poe a p@u ma kona noho oihana ana he Puuku no ka Moi no na makahiki lehulehu I hala.
He keiki oia na Hon. G.P. Kauka I hala e aku, a he kaikuaaina no ka Lunakanawai Kiekie Hon. A.F. Kauka, a me ekolu paikuahine e ola nei Ua waiho iho oia he wahine a me na keiki ma keia aoao o ka honua.
KA HOOKUKU KINIPOPO.
He hookuku kinpopo ko keia auwinala ma ke kahua kinipopo ma Makiki, I ka hora 3:30 P.M. mawaena o na hui kini popo kamehameha me Hawaii. Eia malalo iho ka @pop @kuhikuhi o na doe e paani ana a me ko lakou mau kulana pakahi:
KAMEHAMEHA .KULANA. HAWAII.
R. pahau hopu popo Dan
P. Davis hoolei popo J.A. Thompson
S. Mahuka pahu 1 R. sniffen
A. Lawwlawe pahu 2 Keohokalole
Wahinemaikai pahu 3 Luahiwa
J. Makaimoku pahu pokole T. Price
O. Crowell aoao akau G. Ko@a
John Wise aoao waena H. Kaia
T. Richards aoao hema. L. Self
A hoopau loa ia ae nei o kanikela kanape e ke aupuni Geremania ma na lawelawe pili oihana ana, mamuli o kana mau alakai a hoouluku I ka noho hoaloha ana o na mana lahui ma kela hihia o samoa.
He makani ino ikaika loa ka i luku iho ia elua haneri ola I make ma ke kulanakauhale o Louiswile, Kenetuke. Lehulehu ns hale I hina iho a lalapa ia e kea hi. Ma ka la 27 o maraki ka hanauia ana o kaia makani kolohe nui wale.
KO NA AINA E.
LONO O KE AO HOLOOKOA
Ua huli hoi mai nei ke Kuhina No ho Amerika mai Farani mai, a wahi ana, o na haeleele o ka punohu uwahi pauda, aole ia I kaawale loa aku maluna o na aupuni o Europa.
Ua hooholo ia mai nei e ka Aha Se nate, na bila kanawai e haawi ana I na dala he ekolu miliona no na hanahou iloko o na kulanakauhale o Nu Ioka, Bosetona me Kapalakiko.
Ua apono o Kuhina Tracy i ka papakuhikuhi hookahakaha o na aumoku kaua o kea o nei ma ke awa o Nu Ioka I keia 1892 ae.
He waikahe ikaika ma ka muliwai Mikikipi, a ua halana pu ia na aina haahaa e pili koke ana.
Ua pahu ia ka ipuhao o ka mokumahu Kulanakauhale o Prisa ma ka moana, a aia he nanaina o ka weliweli nui maluna o na ohua I kela Manawa. Me kona poino no oia I hiki aku ai I ke awa o Liwapulu.
He ooloku o ka hoolei puupuu mawaena o S@sevia me Bulegaria I keia Manawa. Ua koho ia aku ke kumu o ke ala ana mai o keia kuee, malia ma o Rusia la.
Ua hoohanohano ia o Bisimaka ma kona la hanau Aperila I, ma o ka akoakoa ana aku o kekahi heluna kanaka nui he mai tausanu ma kona ho me.
Ua hookohu ia aku o H.W. Eliota, no ka makaikai a me ka nana ana I ke kai hoopaapaa pepehi kila o Be @ini, a waiho aku imua o na mana nui o Amerika me Enelani no ka hooponopno ana.
O ka mokukaua hou loa Charleston o Amerika, ua haalele aku oia ia Kapalakiko no ka mokupuni Mare, a e makaukau ana no ka holo mai i Honolulu nei.
O ke Keikialii o Wale, ke hoomaka nei oia i kei @manawa ma ka hai ana i kona manao pili hooponopono aupuni ma ke kanawai.
Ke pahola ikaika la ka mai fiva ma no okana aina hema o Inia.
Ua haawi ae nei ke aupuni o Belegaria I ka huina dala o 15,000,000 no ka hoomoe alahao ma kona mau palena aina. Iloko o ko wa kaua, ua hiki ke aolo ia na koa me ka eleu ma kahi i makemake ia.
He 2,500 poe Moremona ma Uka e nee aku ana no ko lakou home hou ma ke komohana akau ae o Kanada.
Ua apono loa na mana kana o Farani I kela pu uwahi ole no kona mai pualikoa.
Ua apono ia ka hoololi lole oihana koa o Geremania e like me ko Amerika.
Ua haawi ia aku ia Bisimaka ka uku hoomau o $6750 no ka makahiki.
MANAO AKEA
[Kakau ia mai.]
O keoni E Buki anei ke kalaiaina a me ke alakai o ka lahui Hawaii o keia mau la? A I ole ia o ke alakai anei o ka lili makawelawela I na makua o ka pono I hiamoe I ka lepo aloha o Hawaii? A I ole ia, o ka opu ino I na haole nana I imi a hookuonoono I ka lep aloha ou e Hawaii?
Eia no au ke hoomai nei I ke kamailio ana ma ka ninau mua o ko’u manao hai, e pili ana I ko Keoni E Buki kupono i kalaiaina a i alakai no ka lahui Hawaii o keia mau la. E aui hou ae kakou ihope I kona mau la o ka hanohano nui, a hiki I kona haule ino loa ana I ka papaku o ka haahaa loa. Oiai o Keoni E Buki e lawelawe ana i ka oihana hou o ke kalaiwa kaa, eia aku kea o cia mai, aneane no paha mawaena o ka hora 3 a me 4 o ka wanaao, a o kahi paleili no I ke kino, puka ino aku la a kahi o na lio a e ahu mokaki mai ana na heana puulepo o na lio, a o na lima a o ke kopala pau aku la ia mai ino, lalau I ke kope a me ka pala ki lio, pau keia mau mea mamua o ka hiki ana mai o na kahu kalaiwa kaa. I ka hele ana aku o ko makou poe I ke kakahiaka eia ka pane a Keoni E Buki: “Eia keia la I ka lepo ia e luu nei;” akaaka mahe wale aku no ko makou poe me ka piha I ke aloha. O ka Baibala ke kumu alakai o na lahui karistiano a pau. A ke hai main e ia kakou “oka mea hookiekie iaia @ho, e hoohaahaa ia oia.” A ua hookoia ia olelo maluna o Keoni E Buki Ua kuai ia ke kin@ o ka Haku e luda me na apana d@la he kanakolu, a o ka uku hoopai no luda, ua kaawe oia iaia iho pel@ no h I o Keoni E Buki ua kuai ia ka @hanol@no Kiaaina a Kuhina Kalaiaina o Keoni E Buki me ke @ikala a lemu daia, a o @auku hoo@ai no Keoni E Buki he haile ino a haukae na lima I ka lepo, a ke olalau mai nei ka waha a he pupule ka mai a make aku.
E ka lahui, o ke kanaka anei o keia ano ke kupono I kalaiaina a I alakai no ka lahui Hawaii. E nana I ka hoike nui a koikoi ma kokakou aoao e ka lahui Hawaii; ke Alii ka Moiwahine Kapiolani, he mai la wale no kona no ho agena ana no ka Moiwahine, o ke ka ehu koke ia ae nei no ia. E ninai iho kakou, heaha ke kumu o ia kaiehu ko@e ia ana, a hoonoho ia ae nei o Mr. U@kou ma ia wahi? I Kela wahi keiki kamaina I ko Honolulu poe e hele oehaa ana oia o Nalimaapa, a o kela wahi keiki eepa no hoa kekahii kamaaina no I ko Honolulu poe e hele papale ole ana oia o Pali, a I ke kaa loa ana aku e napoo ka la, o Kaweloweloinipakeke. Auwa oe e Keoni E Keoni E Buki! “Hoi luuluu I ke one o luhi.” I ko makou poe e hui laura ana me Mrs. Mereana Buki, eia ka olelo a ka wahine, ua hele no hoi ka aie o Keoni E Buki (maua) aole I kana mai, oka make oia ka palena. Ua ko ia olelo a ka wahine, ua make oia me ke kaa ole o ka aie o laua, a na ka poe a Keoni E Buki I aie aku ai e heoia mai I keia mea. A ke hoomanao iho oukou e ka poe noonoo maikai e heluhele ana I na aoao I ka kakao nupepa I kaulana no ka loihi o kona kukulu ia ana, ua hiki ke hooia me ka molaelae, ua like o Keoni E Buki me ke kanaka I poho I ka moana, ua hele a eke kai a ka papa auwae, o ka waha me na lima ia e paiauma nei I ka moana, e hoopuka nei I na huaolelo ino hailiili, kuamu amu i na poe hana pono a me na haole i noho kuonoono ia Hawaii, a ma ia mau pilikia he ichulehu, ke hoai nei o Keoni E Buki e kau hou I koupoku o Hanalei, o ka olelo a kahiko “o ka pohaku nui I kaka mai luna mai o ka pali kiekie, aole e hiki ke kaikai hou aku iluna.” I ka Manawa hea la e ao kanaka ae ai ka lehulehu, a hoomaopopo iho I na hana pono ole a Keoni E Buke? A oia ka keia makapeni e kai leo aku nei I kou poe heluhelu; e maliu mai I keia mai hoakaka ana, no ka pono a me ka pomaikai o ka lahui Hawaii, a e haliu aku a pali loa I na ao hoopunipuni ana a Keoni E Buki, a e hoomanao iho I na hoakaka akea a ko oukou mea kakau no kana mau hana. Ke ku nei o Keoni E Buki e kalahea ana me kona manao, ua molaelae kona alanui hele, me ka manao paha aole he poe I ike I kona mau kee a kou mea kakau I puhi aku la I ka pu maluna ae a me na helu I hala mua aku la, aole kou mea kakau he pilikana a pili hanaune I na kuhina, a me na mamo a no Misionari, a me na haole I imi a hookuonoono ia Hawaii nei, aka, he pilikana makou no ke kokua k ka pono o ka lahui.
Ke ike nei oukou e kalehulehu, ke pelu hou nei ke alelo a me ka lehelehe eueu o ka lokomo o Keoni E Buki I hope a hoomaikai I ka mea hanohano J W kalua, ka mea ana I hoinoino ai I nap o o ka halawai kue pake ma ka ha leholo hau o ke alanui Kalepa me W A Kinney ma Honolulu, o na kenaka o keia ano, oia na ano kanaka hiki ole ke hilinai ia, a oia ka na haole I olelo ai (two face) elua maka mahope o ke poo a mamua. E ka mea hanohano JW Kalua, ka mea I kapaia ma na inoa kaulana a puni ka paoaina, Ke Ahi o Wailuku, a o ke Pani Wai o Iao, ina e ku oe iluna e ka mea hanohano ma ka piko poo o ka pali kapu o Kakae, a nana iho I na kalai manao ana a Keoni E Buki, e loaa pono ana ia oe ka pulakauinaka o ka heln ekahi o ka inaina makawelawela loa I ko kumu aloha, ka Hon A F Judd ka mea nana I pua ia oe I ka ai o ka naauao ma ka oihana loio, a loaa mai ai ia oe keia mau inoa kaulana e o mau nei a puni ka paeaina Hawaii, ke Ahi o Wailuku a o ke Pani Wai o Iao. E huli aku auanei oe a hahai mai@uli o na manao pelo a Keoni E Buki a haalele aku I kou makua nana I mahele mai I kekai puu o lona waiwai e like me ke keiki uhaiha I hele auwana a pau kona waiwai, a huli hoi hoi I kona makua? O ka pane a ka mea kakau ma kou hapa e ka mea hanohano, aole; oiai, ua loaa ia oe ka naauao ma ke kula nui o Lahainaluna, a na makua o ka pono I hanai ai I ka ike a piha ka puniu o kou poo. A ma ke kula nui hea o Keoni E Buki I hoonaauao ia ai, e hiki ai I kou hanohano ke kulou aku I lalo I na kalaiaina apukoheoheo o ka lokomo a Keoni E Buki? E like me ka hiki ole ia o eke maliu aku ma kana mau kalaiaina ana, pela no e noonoo iho ai ka lehulehu a e kapae aku iaia me kona mau manao awahua o @ lokoino Ua kani ka aka a ka poe Hui Kalaiaina e kue ana i keia Au Hoomaemae a’u e kakoo nei. @ ka me@ hanohano J W Kalua, ka mea I kapaia ke Ahi o Wailuku a o ke Pani Wai o Iao, ua maopopo ia’u kou holo pu ana me ka mea hanohano Wilikoki hoala kipi I Wailuku, a hiki loa ae la ke pahu hopu o ka olua huakai I Lahaina. Wahi a ko’o lohe wale mai I ka makani, I lawe pu ka oe ia Wilikoki I Wailuku I puka ie I lunamakaainana. E ka mea hanohano o Wailuku, ma ka manao o ka mea kakau aole o Wilikoki ke kumu o kou puka I lunamakaainana no Wailuku, o ka nui o ka naauao a me ka pohee o ka waha e like me ka meli ono o kanaana. Ua olelo kekahi haole naanao, aole oe kanaka iloko o ke au@ni Hawaii ana I ike ai I oi aku ka pakika a me ka pahee o kana olelo ana e like me oe e ka mea hanohano o Wailuku. Ua paa kou inoa iloko o na nupepa, no ka aoao hoomaemae lahui oe, a ola ka Keoni E Buki ma e hauoli loa nei, a me ka pohai o ka aoao nona ka Nupepa Elele e alakai ia nei e Daniela Laiana o Irelani. Eka mea hanohano o Wailuku, e kahea ana au I na inoa kaulana o ko aina hanao, a e o mai oe ke hea aku au. E ke keiki kaulana a Kalua, I kaulana I ke kui laau a me ka ia kahiki I ka wawae, a me ka makani o Lau Niu o Kawela. E o I kou inoa a e hoomanao iho iuwalo a kou hoa’loha o ka ipukukui pio ole I na kau a kau. O ka hae e welo haaheo la maluna o kou poo, he hae karistiano ia, a ua kaei ia kou puaka I ka aahu apo lunakahiko o ka ekalesia o Wailuku, a ne makua no o ka pono karistiano a kakou I alualu like ai, a lakou la ma e hailuku mai nei me ka hoino makawelawela loa. Aole au I manaoio e kulou aku ana oi me na kuli imua o ka hupo nui a kani iki ka lakou la aka I ke kulou ana aku o kekahi o na moopuna a Hikikoki makua malalo o ka lakou alakai ana. E ke keiki o ka aina kaulana, “kiai paa ia ka makaha, o puka e ka I a pau mawaho.” E ka mea hanohano ke Ahi o Wailuku, o ka Hon A F Judd la Lunakanawai Nui, mamua he kumu oia nau ma kea o kanawai, aka, I keia Manawa, o kou hoaloha oiaio ia ma ka oihana loio, kaikuaana a kaikaina ma ka olelo ana. Eka makamaka maikai e nana aku kaua I kela moolelo walohia ma ka buke a Hoonaueueiho, e pili ana ia Iulio Kaisara a me kana aikane aloha Burukasa. Oiai e noho alii ana o Iulio Kaisara maluna o ke auponi o Roma mai ka akau a ka hema, a e noho mana ana ma Europa a pau a hiki I Asia. Ala nae ke aikane Burukasa ke imi nei I mea e make ai o Iulio Kaisara, maloko o kekahi hale nui I kapaia he Aha Senate, a ua kauohaia mai o Iulio Kaisara e hele aju ma kahi a kela aha I akoakoa ai me kana aikane aloha o ka hele pu ana e kaua I na aupuni o Europa. Ia Iulio Kaisara I komo aku ai a hiki malalo o kekahi kii nui e kau anamaluna pono o kona poo, ua lele like mai la na enemi maluna ona a hoomaka ko lakou hakaka ana’e mokaki ana na enemi ilalo o ka papahele me na lima hao o Ilulio Kaisara a I ka wa a Iulio Kaisara I ike aku ai I kana Burukasa e lele mai ana e hou iaia me ka pahi, pane aku la oia I keia mau olelo: “ O oe mai nei no ka kahi e Burukasa.” Ia manawa ua ku malie o Iulio Kaisara a hiki I ke anuanu ana o ka pahi I ka puuwai o Iolio Kaisara mai kana aikane aloha aku. O ka monao kuko ino iloko o ko Burukasa naau, e pepehi ia Iulio Kaisara a make, alaila, oia ke pani e lilo I alii. Pehea la, ua loaa anei ia kulana ia Burukasa? Aole loa. E like me kana I hana ai no Iulai Kaisara, pela I hanaia aku ai maluna ona a ua nui ke aloha o ka lahui o Roma ia Iulio Kaisara a ui hoino loa ia ka inoa o Burukasa. A pehea oe e ka mea hanohano, e hana aku ana anei oe I kau kumu aloha A F Judd a me na makua o ka pono e like me ka Burukasa baba aba ia Iulio Kaisara? Nau ia e kaupaona. Aole I manao kou mea kakau, e hui aku ana ka mea hanohano, ke Ahi o Wailuku me Keoni E Buki laua me Wilikoko, a kanu mai I ka hua awaawa o ka hoino maluna o na poe hana lapuwale e like me ka Burukasa I hana ai ia Iulio Kaisara. O keia ano hana a Burukasa I hana ai, oia no ka Keoni E Buki ma I hana iho nei me Wilikoki maoko o ka pa o la halealii ma ka la 30 o Iulai 1889, a make he 7 kanaka Hawaii me ka lana o ka manao e loaa ana na mea kaua a pau o ka balealii, a e kipu aku I ke kulanakauhale, a e pau na haole kuonoono I ka make a me na poe e ae kekahi, a no ke ko ole ana o ia manao lili lkipi I keia au hoomaemae, a ke kalahea leo nui nei me ka manaolana ma keia kau Ahaolelo e ko ai ka makemake. I ka mea hanohano o Wailuku, ina he aloha oe I kou Moi, a me kou lahui, e hookaawale ae oe ia oe iho mai ka hui pu ana me Keoni E Buki a me Wilikoki, na kopena huelo awa nana e imi nei e hoohiolo I keia lahui I ka poino mau loa. A ke nonoi pu aku nei au I kou hanohano, mai hoopoina I kela moolelo walohia o Iulio Kaisara a Burukasa I kumakaia ai I kona hoaloha I alo ai I na makaihe he mau tausani e lele mai ana malona o laua. A e hoo poina hoi I na pelo a ka poe a pau e hawanawana aku ana ma na pahukani o @o@ mau pepeiao, a na i@ mau hana e kaikai ik @ kulana iluna, a molaelae ke alan@ @uao e hele ai, no ka noonoo @ I ka pono o kou aina aloha. E leie ae ana @ Hilo e halawai me @ hoalona o’u o ka ulu kukui kaulana o Kaukaweli, ka mea hanohano J Nawahi. Ua kaulana kou inoa I na kau Ahaolelo I kaa hope, no ke kuokoa a me ke kupaa e like me ka pohako. E haaheo @ ama ka mokupuni o Hawaii ia oiua me G.W. Piliop. Ke ninau nei kou hoa I ka poe heluhelu. No hea la ka naauao I loaa ia Hon J. Nawahi? A owai la na kumu nana I hanai ia naauao iaia, a lilo ai he kalai aupuni naauao I na kau Ahaolelo I kaahope ae? E pane mai ana kekahi poe I ike ole o ke kula a Wilikoki ma I he’e a’u nei I Italia, a e pane mai ana hoi kekahi poe o ka laou kula like I hele ai me Keoni E Buki ma. E ka poe I ike ole, e noho malie, a na’u e hai aku. Ma ke kula hanai o Hilo kahi I hoonaauao ia ao e Laimana makua, a mai laila mai a Lahainaluna, ma ka hoonauao ana a Po@e makua, Anaru, a me Aholo. E ka M@a Hanohano o ka ua Kanilehua, ua ike au ma na nupepa, aia kou inoa ma ka aoao e kue nei I keia au hoomaimai aupuni. Malia paha o ko lakou manao koho wale no ia, aole pela ka noonoo a kou lunaikehala a na makua o ka pono I ao ai ia oe a papani ka ike noonoo I kou poo. E hoomanao iho oe e ka Mea Hanohano, ua ao ia kaua I ka buke moolelo kahiko ma ke kula nui o Lahainaluna, ua hoakakaia ma ia buke moolelo na hana ino I hana ia e ia mau mana alakai ma Europa holookoa a pau a hiki I Asia, ua kapaia ia wa o ka wa kepau, ka was o ke kaua o na Kerusade. Heaha ke kumu o ia inoa? Eia ka haina, no ka nui o ka pouliuli a me ka naaupo maoli o na alii a me na kanaka ia wa, e like me ke au pouhuli a naaupo maoli o kekahi poe kanaka o ke kulanakauhale alii o Honolulu, I honihoni ai I na lima o Wilikoki I ka hookuu ia ana e na kiure hupo o Honolulu. Oia au kepau o ka hooponopono aupuni, oia au kahiko a loaa mai nei o Buki ma, Kipikona ma, a hapala ia ae nei ko kakau Moi me na dala kipe a Aki Pake, he $75,000, a ua pono no ke kaawale ana aku o Kipikone ma, Kapena ma, Aholo ma, he hapala I ke kepau I na maka o ko kakou Moi aloha me ka oluolu launa ole. A heaha la kou manao e ka Mea Hanohano o ka ua Kanilehua o Hilo ke hoomanao ae ia mau hookele aupuni o ke au kahiko o Europa, a me ke au a Keoni E. Buki e paikano nei, a ko kakou mau maka I ike pu iho ai? A heaha la ka kou lunaikehala I haliu aku ai a kuilima pu aku me ia poe e pai nei I ka Hui Kalaiaina?
A heaha la kou noonoo no na hana hoino naaupo a Keoni E. Buki I ka poe maikai e hana nei I na hana pono o keia mau ia? E hui pu aku auanei oe me Keoni E. Buki a kuha mai I ko lakou mau maka, e like me Iuda I kumakaia aku ai ia Iesu kana kumu aloha? Ke waiho aku nei au I keia mau mea na ke au o ka Manawa e hoike mai I ka puana a ka moe. [E Hoomauia aku ana.]
AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O ko Hawaii Pae Aina Ma ka hooponopono waiwai. Ma ka hana o ka waiwai o Anna w@ no Koloa Kauai, I make Ma ke Keena, imua o ka Lunak@nawai Kuapuni.
Ma ka heluhelu a me ka papa Hoike a Libert Baeynoems, ka lunahooponopono o ka wai wai o Anna w. I oleloia I make, e noi ana e apono ia @a boolilo he $29.65, a e hoike ana o na m@a I lo@a mai iaia he $12.00, a e noi ana e nana a apono a kela mau mea, a e k@uoha @ e m@ @’e I na waiwai e waiho ana ma kona ‘ima I na mea I kuleana malaila, a e hookuu ana iaia a me kona mau hope mai ko lakou noho ana ma ia ano.
Ua kauoha ia, o ka
Poaha, Aperila 24, 1890,
Ma ka hora io kakahiaka, imua o ua Lunakanawai la, ma ke Keena ma ka Hale Hookolokolo, ma Koloa oia kahi a me ka Manawa I koho ia no ka hoolohe ana I ua Noi la, a me na Papa Hoike I oleloia, a o ka poe a pau I pili malaila e hale mai a e hoike I ke kumu, ina he kumu io ko lakou e ae ole ia ai ua noi la, a malaila e hoike mai ai na hoike o na mea I kuleana maloko o ka waiwai I oleloia. A o keia kauoha ma ka olelo Hawaii, e pai ia ma ke “Kuokoa” he nupepa I pai a hoolaha ia ma Honolulu, I ekolu pule mam@ @e o ka Manawa I oleloia no ka @ olohe ana.
Kakau ia ma Koloa, ko Hawaii Pae Aina, I keia la 22 o Maraki M.H. 1890
JACOB HARDY
Lunakanawai Kaapuni Apana Eha.
2278 4@
HOOLAHA LUNA HOOPONO
PONO WAIWAI
Ua hookohu pono ia mai ka mea nona ka inoa malalo iho nei I Lunahooponopono Waiwai no ka waiwai o John McColgan o Honolulu, Oahu, I make, nolaila, ke hoike ia aku nei ka @ohe I na poe a pau he kuleana ko lakou I ka waiwai I oleloia, ina paha ua paa I ka moraki, a I ole, maa kekahi ano e ae paha, e waiho mai I ka lakou mau koi I hooiaio pono ia, ma kona keena ma Honolulu iloko o na mahina eono mai ka la aku o keia hoolaha ana, a I ole pela, e hole mau loa ia aku mo.
JAS. F. MORGAN,
Lunahooponopono Waiwai o ka Palapala Hooilina a John McColgan, I make. 2278 8wks
HOOLAHA HO@
AHA HOOKOLOKOLO KAAPUNI Apena Eha o ko Hawaii Pae Aina, ma ka hooponopono waiwai. Ma ka hana o ka waiwai KAILIHAONA (k). @ Lihue, Kauai, I make. Make keena imua o ka Luoakanawai Kaapani.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ia ana mei o ka palapaia Noi a me ka Papa Hoike a George N. Wile@ Lunahooponopono a me ka hoopili ia o ka Palapala Kauoha o ka waiwai o Kailihaona (k) no Lihue I make, e noi ana e @pono ia na hoolilo he $@.00. a e noi ana e nana a apono ia kela mau mea a e kauoha ia e mahele I @ waiwai e waiho ana ma kona @ I na mea I kuleana malaila, a e @ookou ana @ia a me kona mau hope mai ko @koe ooho ana ma ia @.
Ua kauoha ia, o ka
Poaha, Mei 1, 1890,
Ma ka hora 10 o kakahiaka, imua o ua Lanakanawai la ma ke Keena ma ka Hale Hookolokolo, ma Koloa, oia kahi a me ka manawa I koho ia no ka hoolohe ana I ua Noi la, a me na Papa Hoike I olelo ia, a o ka poe a puu I pili malaila e hele mai ae hoike I ke kumu, ina he jumu io ko lakou, e ae ole ia’I ua noi la, a malaila e hoike mai ai ma hoike o na mea I kuleana maloko o ka waiwai I olelo ia. A o keia kauoha ma ka olelo Hawaii, e pai ia maloko oke “Kuokoa” he nupepa I pai a hoolaha ia ma Honolulu, I ekolu pule mamua ae o ka Manawa I Oleloia no ka hoolohe ana.
Kakauia ma Koloe, ko Hawaii Pae Aina I KEIA LA 26 P Maeaki M. H. 1890
JACOB HARDY
Lunakanawai Kaapuni Apana Eha.
2279. 2279 4@
AHA HOOKOLOKOLO KAAPUNI Apena Elua o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka hana o ka wai wai o hanaloa (w) no Hamakualoa, Makawao, I make kauoha ole. Ma ke Keena.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ia ana mai o ka Palapala Noi a Ka@ihue (k), ke kane mare a ka mea I make, no Hamakualoa, Makawao, e hoike ana ua make kauoha ole o Hanaloa (w) no Hamakualoa, ma Hamajualoa I ka la 18 o Maraki, M.H. 1890, a e noi ana e hoopuka ia ka palapala Hookohu Lunahooponopono Waiwai iaia
Nolaila, ke hoolaha ia aku nei, o ka
Poaha, Mei 8, 1890,
Ma ka hora io kakahiaka, ola ka Manawa I kohoia no ka hoolohe ana I ua noi la imua o ua Lunakanawai la ma kona keena, ma ka Hale Hookolokolo ma Makawao, a ma ia Manawa a ma ia wahi no, e heli m@ I ai na mea a pau I pili e hoike mai I ke kumu, ina he kumu oie@o ko lakou, e ae ole ia ai ia noi ‘la.
Kakau ia ma Wailuku, Ko Hawaii Paw Aina, Aperila, 3 M.H. 11. 1890.
GEO. E. RICHARDSON,
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua.
2279 3@
PAPA! PAPA!
AIA MA KAHI
LEWERS 7 COOKE
(o Lui Ma).
Ma ke kehua ala@i Paea a me Nui
Ai
APA NOUAHI
Pkela a me keia ono
PaniPuka, Na Puka Aniani, Na Olepeiepe
Na Pou, Na Oa, Na Papa Hele, Na Papa
Ku, A me na Papa Mo@ nui loa
Na Pili o na Halo O na Ano a Pau
A ME NA
WAI HOOHINUHINU NANI
O NA ANO A PAU LOA.
NA BALAKI ANO NUI WALE.
A hai I aku nei ka o’ na Maka@ka’a
Pau, ia makaukau keia Makamaka
O oukou e hoolawa aku me
@ mea a pou e pi ana
ma ka la@a oihana
NO KA
UKU HAAHAA LOA.
E like me kamea@olo ana maw@
LAUA a me ka MEA KUAI.
HELE MAI E WAE NO OUKOU