Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXX, Number 5, 31 January 1891 — ELUA OUOLE KINI [ARTICLE]

ELUA OUOLE KINI

NA OLELO EEHIA A LUNAKANAWAI MAKALE.

E hoomanao ae no paha ko makou l>oe makamaea heluhelu, aia iloko o ka mahina o lune o ka makahiki i hala, ma kekahi wahi e kokoke ana ia Kapiolani paka a e pili ana boi i ka lihikai ma Kaimana Hila, ua hui pu ae la kekahi poe no ka hoohala manawa lealea lawaia, aia iluko o ko lakou luana pu ana, ua inu iho la lakou i ka waiona, a ua kau iho la ka hopena awahua 0 ia mea maluna o lakou, a o ka hopena, ua limaikaika aku la o Keoni Kamaka la a me Keluhookano ma ka pepehi ana ia Hookoni w., a mahope koke iho ua make aku la oia Ua hopu ia na kanaka no laua na inoa i hoikeia ae la, a ua h«opaa ia, a i keia Kau Kiure iho nei 0 ka Aha Hookolokolo Kiekīe, ua heokolokolo ia laua no ka make ana

0 kela wahine, a mahope o ka hala aoa o na la ekolu o ka hoolohe ia ana o ka hihia, ua hoopukaia mai la ka oiel« hooholo a ke kiure ma ke ahiahi Poaono la 10 o lanuari, e hoahewa ana i na mea 1 hoopii ia no ka hoeha. Ma ke kakahiaka Poakahi, la 12, ua laweia aku la laaa imua o ka Lunakanawai Makale no ke kau ia mai o ka hoopai, a' iioko o ia manawa i hoopuka mai ai 'ka Lunakanawai i keia mau huaolelo limua o oa mea i hoopū ia, penei:

"He elua mau omole kini ka mea nana i lawe inai la olua imua o kei* ahahookolokolo no ke kau ana aku i ka hoopai i keia la. Oia na mea nana i hoomaka mai a o ke kumu maoli hoi o keia mau hana a oau. He mau makana ia t haawiia mai la olua, aka, ua nui launa ole nae ko laua kumukuai. O ka mua o ko laua mau kumu lilo, oia no ke ola makamae o kela wahine, oia o Hookoni kau wahine mare hoi e Kamakaia, be wahine opio wale no, be wahine hoi iloko o na laoka omaka ana aku i ke kikowaena o keia ola ana, a * like me ka mea i hoomaopopoia, he wahine me na haawina i lawa kupeno no ka upu ana aku e loaa ke oia loihi iaia. He wahioe maikai ia īa oe t Ka makaia, pela no oe i olelo mai ai, a pela pu no hot na olelo a na hoike e ae. Ua u3u mai hoi na Ulo no keia paan omole kini elua, ma oa mea pili j

na keina o ka Aha aooa lik> boi o ka Aha nia keu hihii, he haini noi, ®e h« la, ma ke koho wale tnz, »o!c e eini iho maUlo o elua haoeei me kanaiima d-iU. :Ua mahuahua ko olua roau li'o no na aku i«io t a e aka hou ana olua pakah» ke Oianawa e noho paahao aL Aule au t hoomaopopo ma paha ua loaa he wlit kurau jnihi a kaamaha kekahi »lokoj k> keU maa w«bme oj»io ekalu i h«Jc Lku ai i kn olu* hile e auau a e lawai*_ no keia mau kiamaīno a roc na eh>eha a pau i ulu mii mamuli o lakou He mea kupanaha no boi ka hiki ole ia lakou ka hele aku e «ipa ī ka hale »>j iia makamaki me ka bwe ole aku r eiua mau omole kinl Aole i hoikeu

oiai, a aole no hoi 1 hs>ao ia e īmi * maopepo k*hi 1 loaa a i kuai ai paha lakou i kela mau omole kini, ina paha mai kekahi mea laikini kuai wau na a mea kuai waiona paha me ka 'aikini ole. Ina ua ike ia kanaka, a ina pah* he hiki iaia ke hoimaopt:po, he haawi na īa e kauhola iho ai na maawe n\enemene maluna o kona lunaikehala oia pu kekahi i kokua ma keia hana karaima a olua; he mea ia e hoehaeha a inoino ai kona noonoo;ak\ ke manao nei au e 'awe ana no oia 1 keia alo ana no na iho, oiai, o ka mea maa ia ia pe e, oia hoi, ina aole oia i kuai aku 1 kela mau omole kini, alaih, na kekahi mea okoa ae no e kuai aku. XJa loaa ia oukou, na karaka Hawaii, iloko o na makahiki mahope mai nei, ka peno e kuai aku a e inu i na waiona o kela a keia ano, aka, he pono poino a popilikia nui n«e keia i loaa ia oukou. O ko kiure, ma ka lakou dlelo hooholo, ua haawiia olua 1 na pomaikai o ko lakuu kanaiua, a o ka lakou olelo hooholo, aole 1 make keia wahine mamuli 0 na hoeha 1 kau iu aku e olua maluna ona.

Ina i hooiaioia a maopopo pono ia lakou, o ka make ana o kela wahine oia no ka hopena o na hana a ko olua niau a.au lima, ina no paha ua kokua la mamuii o kona kuiana ona, alaila, o ka ilakou hana, oia ka ahewa ana ia olua no ka lawe ola ma kekahi dekere, aka, a»'le e hiki ia'u kc pale ae i ko'u manao |pjniiu, ua kokūa ia a ua ulia kona make ina mamuli o kau mau hoeha ana maluna ona, e Keliihookano, a 1 ukali ,ia aku hoi e kau mau hoeha e Kamakaia. Aia mahope koke iho o kela mau hoeha ia ana, ua waihoaku la keL liloko o ke kulana pau 0 ka ike a me ka lohe, a ua mau kona waiho ana iloko o ia kulana a hiki wale no i kona make ana. Ua loaa ia'u ia manao ahewa ma ka aoao o ka Dono a me ka maikai, a ke manao nei au, ua lawa no na kumu a me na kahuae hiki ai ke hoahewaia ma ke kanawai no ka l&we ola, ka hopena hoi o kela mau hoeha ana. Ua lawelaweia me ka mainoino a ua hoea oiai ka hopena me ka lilo ana o kona ola. Aka, iloko pp nae o keia mau mea a pau, aole'i hoomaopopo mua ia ua manao mua olua e pepehi laia a make. Aole no hoi o'u manao ua loaa mua ia manao īa o'ua; aka, na keia mau omole kini elua nae a oukou

i inu ai. Ua olelo ke kanawai, ke ahe-' waia no ka hoeha malalo o kekahi palapaia hoopii e koi ana e ahewaia no kai pepehi kanaka a no ka lawe oh paha,j e kau ia ka hoopai ma ka hanu oolea; ao<e e oi aku 1 ka elua makahiki, a 1 ole, ma ka uku hoopai arle e oi aku 1 ka elima haneri dala. He manaookoa keia mai ka manao i hoakakaia ma ka Mokuna e pili ana i ka hoeha, a ua kau ia hoi he hoopai kiekie ae, a k ; manaoj nei au ua lawa a makaukau ke k. nawai no na hihia iike ioa ine keia, oia ho:, ina paha na make mamuli o ka hoeha! la, aka, aole nae i hooholoia e like me ia eke kiure. Ua piha ia au ika minamina nui no ko olua hoea ana mai i heia wahi ma keia ano, no ke kau ia aku 0 ka hoopai maluna o olua, no ka mea, he mau helehelena a kulana maikai ko olua i ka nana aku, a ma ka hoomaopopo aku, me he la, he mau kanaka opio olua e loaa ai he kulana a he »noa maikai o ka lehulehu, a he mea maopopo loa, mai maikai a pa lekana loa olua, koe wale no ina aole keia mau omole kmi elua, a aole au e kau aku i ka hoopai kiekie ioa a ke kanawai. "Ke kau nei ka Aha maljna o olua paka' r ii ika hoopai oka hoopaahao ma ka hana oolea no ka manawa o umikumamawalu mahina. a e uku i na koina o ka Aha, a ma keia hope aku e hooponopono ai ia mau huina."