Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXI, Number 36, 3 September 1892 — IKE HOU IA KAUAI. [ARTICLE]

IKE HOU IA KAUAI.

Ma ka hom 3:30 o ka wanaao Poakolu, la 17 o Augate, ua hehi hou aku U ko'u keehina wawae ma ke one o Nawiliwili, mokupuni o Kauai. He mea eka hauoii o ko'u puuwai i ka i ehi hou ana ma na kapa o kuu aina hanaa, kahi hoi a*u i haalelo aktr ai no na mikahiki he iwakaiua a oi i hāla. Xo ka molehuleho loa, aole e hikl ke hoomaopopo pooo i ke kulana o ka aina. i ka pae ana ako ikā aina, e kali mai ana ko'u mau pokii ia*u me na lio, ao ka huli hoī iho la no la noka home o ko'u mau makua, o Hr. a me Mrs. Chas. K*hee o Kilauea, he -23} mile mai Nawiliwili mni. p u lu aku ikaua i ke alanui, aka, he mea oie ia ua, he ua no ka aina kulaiwi i alohaia. Oili naai -na kukuna o ka la i Kapaa

piakou, a hora 10 kakahiaka, hoea i kauhale- i kai o Kahili. Ua noho au i Kauai he umi la wale no, aka, iloko o ia mau wahi la helu ua nui na wahi i kaahele ia. HUI HIMEM O WAIAN.iE Ma ka auina la Poakolu a'u i hiki ai i Kahili, ua ku ae ilaiia maluna o | o ka mokumahu Kimo Maki ka Himeni o ka Makani Kaiaulu o Waianae. 3la ka lokomaikai o Mr. Chas. Kahee, ua lele mai he 19 o lakou, oial o Rev. J. Kekahuna a me eha poe e ae, ua lele ae lakou ma Kapaa, no ka hiki ole ke hoomanawanui i ke poiuea moku. O "Ka Ua Loku o Haualei" ka pahu hopu o keia poe «Olanu Kahuli" inu wai niu haohao o Poka-i. O Mr. Isaia a me 18 poe e ae i lele-ae ai ma Kahili, ua hookipaia iakou e na haku hale. Ua moe malaila ia po a ao ae lawe hou ka moku ia lakou no ke " one pua rose o Mahamoku." Ma ka po aua poe himeni nei i moe ai ma Kahili, ua ulele

iho no lakou i ko lakou mau leo kani i awill pu ia me na leo ona pila. Ua hoea loa aku keia mau hana hoonanea a hiki i na hora o ke aumoe, a na ka inaka hiamoe i hooki i ke kani honehone- o ko lakou kileo. Ma ke awawa lai o Kahiii i lohe mua ai o Manokalanipo i ke kani o na manu o ka ulu niu o Poka-i. Ma ka Poaha ae, ua hoea lakou i Hanalei, a ua uoho i kahi o Rev. J Kanoho, ko laila kahu ekalesia. Ua pulama mai na kamaaina o ia kalana i kaulana i l£e. mele i na malih'ini me ka lakou māu hookipa maikai. Ma ka po Poaono ae, ua wehe ka Hui Himeni o Waianae i ka lakou Ahamele mua loa ma ka luakini o Waioli. Ua lehulehu na keiki kupa o ia wahi i hele kino ae, a ua piha ko lakou puuwai me ka

mahalo a me ka hauoli pu i ka lakou mau mele nani i hooīohe ai. Ma ka po Poakahi he liooleleaka (tableau) ka mea ī hanaia. Ua loaa he $80 ia lakou ma Ilanalei. Ma ua po Poalua a me Pōakplu, ua wehe lakou i mau ana nimem nm ka luakini o Kilauea. He $30 ka loaa no na po elua. Ma ka po Poaono mai, Augate 27, lakou e wehe ahamele ai ma Anahola. Ma kahi o Mr. O. II Meheula lakou i noho ai, ko keiki.papa oia walii. Ma na wahi a pau a ka Ilui llimeni ī ai, ua hoike mai ua kamaaina o Kauai ia lakou ho poe puuwai

hamama, heplhaaloha hoakanaka, a he iini nui hoi e hooholo mua ia ko ka Haku Aupuni ma keia ao. He luiakai imi pomaikai ka keia poe hauuiana a Kristo no ka hoomaemae hou ana i ka halepule o Waianae. Ua lana ka maiiao o. ka mea kaKau, c hele lakou a puni o Kauai, aoie iakou e ike i ka inea, oiai lie mokupuni ōi kelakela o Kauai ma ka hookipa aloha ana i na malihini. K huli hou ae au no ka'u liuakai i kūu aina. lIUAKAI I UKA 0 KALOKO iNla ka Poaono, Augate la 20, ua pii e makaikai ma ke kuahiwi e kokoke aku ana i .ka ulu nahelo kaulana o KahiHkolo, ka home a na mokihana e hihipea ana. Ika hoea ana ilaila, awiwi aku la nq ka malihini e ohi mokihana, aka, ua ohi liewa i na hua akoako, no ka like loa me ka mokihana, a na kamaaina i hoomalamalama mai ka pouli o kamahele no ia mea. Ua nui na j lau naheie aala o keia waoj malia i ; hoohihi waie ai no na manu, he | nani maoli no na kualono. Ahiahi hiki liou i kauhale, ua liele na kamahele a luluu i na lau nahelelieio.

HUAKAIIIIA£NA Ma ka Poakahi, Augate la 22, ua haalele ihokekahi kaoohe kanakolu ka nui ia Kilauea a nie Hanalei no Haena, he aina i piha i na wahi l pana mai na kupuna mai. He 12 o na malihini o Waianae i ukali pu mai ma keia huakai, a ua piha hauoli ka hele ana. Kani ka hora 12 awakea, halulu ana kapuai o na lio malalo o ka ««Pali o ahi o Makana." Ua kilohi aku na maka ia wahi puu uuku walo no, maluna īki ae no paha o Leahi, aka o kona piko winiwini e oni mau ana i ka lewa e kuilima pu me na ao naulu. Ua ike mua no au i keia puu kaulana i kuu wa kamalii, aka, akahi no a kilohi aku i kona kino a hoomaopopo pono aku, a ua piha eehia no ka manao. He wahi puu iki wale no o Makana, aka, ua hele kona kauiana a puni na moku. Ake aku au e ike i ka lauae, olai ua holo i ke meie ka u pOli lauae o Makana," aka, he no ka'u i ike aku e hihi msi ana i ka pali. Ua lawe kamaaina e hoikeike ia makou i ka heiau kapu o Lohiau. Aia no keia heiau o na kupuna o ke ao pouliuli ke ku la ma ke kumu o ka pali o Ke-€. Hc puu pohaku wale no ia e waiho la. Ina aoie au i <delo ia mai he heiau aa, me nei ua koho ko'a manao, he puu pohaka hoaImu keia, aole' wahi ano e ae. Ua pii au iluna, apakau nalima i kekahi wahi pohaku a komo i ka poli. Eia me a v u i keiu wa. Ua ialama aku na poe opiopio iluna o ka f«atl a

hoi inai me ka hd© a laluu me na poa hinahina. I ka pau ana oke kllohi ana i keia paii kuhoho, ua oee aku ka makou huakai no ka Wai-a-Kanalofi a me ka wai aa-moo o Kapalae. Me he mea ia he hapaha mi!e wale no k& maniao o keia mau ana kamahao mai ka lae kahakai mai» eia nae.ua oieioia o ko laua hohonu aole e emi malalo o 50 ā6O paha kapuai. Ma ko*tt hoohe wai mapeoa ke kumu 'o keia mau lokowai hookaiak upua. He aneane 100 kapoal ke akea o ka waha o ka Wai a-Kanaioa, a he 30 paha kapuai ke kiekie o waenakonu. Heie na iio a ku ma ke kae o ka

wai. He ewalu ka nui o na opio i lele e auau ī kela wai kauiana. He huihui mnikai ka wal. Nana ae ia au ma na aoao & punl ke ana, hoomaopopo iho la au he pii a he emi no ka wai o keia &n& I kahi wai, aka, o kahi e puka ai a e komo mai ai paha o ka \rai, aole ike īa. Ua au aku makou ewaiu a kahi e hoomaha ai ma kae o ka pali. Ilaila hoonahoa aku makou eha e au iloko loa me he mea la he 40 kapuai hou aku. He pouii paa keia wahi, aoie ī pa iki ka milamalama o ka la mai kona wa i hookumula ai. He waa oloko mamua a me ke kukui ehoomaiamalamaia ai. Aka, ia makou hoi, ua au maiihiniia ia poopoo a ka pouli i noho alii ai. Ia makou iau mat!e ai, aole ike aku o kahi i kahi,

a ma ka pili pali ka au hoopapa ana a hiki i ka palena iioko ioa. He anoano eehia oloko o keia wahi, aka, mea ole ia pouli nui i ke kono ae a loko. Ua oleloia ke hiki i ka palena oloko, he luu hou iho a hoea aku i ka ama maloo maloko, aka ua awiwi loa ko'u mau hoa i ka au iwaho oka malamalama. O kahi e puka mai ai ka wai a me kahi e emi aku ai, aole i ikeia. O kekahi mea kupaianaha ioa ia o keia mau wai.

I ka puka hou ana iwaho, ua pii aku maluna iki aku e luu i ka wai aa-moo o Kapalae. O ka puka e koino aku ai i keia ana kamahao, ua like no ka nui me ke ana mua, aka, he loihi kahi e iho aku ai a loaa ka wai ilalo. Me he mea la he 100 paha a oi kapuai a loaa aku ka wai. O ka mea kamehai o keia wai, he mea lahilahi kohu paakai keokeo e lana ana maluna o ka iliwai. Ina e iuu aku, alaila, mahae ae keia kahiko nani o keia wai, a'u hoi i iohe olelo ai, akahi no a hui he alo a he nlo. No ke ake nui e ike maka i keia wai, ua iele aku la makou iloko o ka wai. Oka nui, noho mai la no i uka e nana ika makou au ana. He aiai keia wai, a ina oe e luu iho i eha a eliuaa kapuai maialo o ka iliwai aole oe e nalo, ua iike kou aiai me ka hau huihui. la'u i iele mai ai i kapa, ua ku ae la au a kilohi pono i ke kulana o keia

lua hohonu. Ua nune nui au no keia hana kupaianaha a ke Akua. O kona kumu aole e ike ia. O ke kolu o na ana % aia maluna iki aku, oia o Maniniholo, ua maloo.nae i Keia wa aohe wsi. He h(johuu pipi ia i kfcia wa no na keiki oia Wahi. Mahope o ka pau ana o ka makaikai ana a kamahele i na wahi pana o Haena, ua hoi aku na malihini a kahi o (w), a na keia niakuahine i hookipa maikai mai. Ua ai na poe makaikai a lawa, a ua koe no ka lokomaikai o kamaaina. Eia i keia awawa ka Lae Hala o Naue e oni ana ike kai. Hoi mai makou mauka oia wahi, ao ke ala ona pua hinano ka makou i honi

aku i ka lawe malie ia mai e na aheahe lau makani. Hiki makou i kauhale ua molehulehu. Aka, oka pau ole o ka lioohie o ka puuwai no na ana kaulana o Haena, e koni mau ana 110 iioko. Ua nalo ae ka ikena a na maka ia lakou, aka, o ko lakou mau kino aka, ela no ke hooipo mau nei i ka houpo o knmahele. O ka mea a ka manao e hoohilii ai, aole e nalolua ka hoomanao ana. He wahi makaikai nui ia keia e na nialihini, a pela rtt> hoi ma kela huli o Kekaha. Aia ma ia huii kekahi mau mea kupanaha i lahia ole i na moku e ae a Kamehameha i na'i ai. Kaulana o Maui ia Haleakala, o Hawaii ia Kilauaea, o Molokai ia Moaula; aka, o Kauai, ua nui a kinikini kona mea i kaulana ai. He nani okoa no lioi ke kuahiwi o Waialeaie ke nana aku, kona piko e kahiko mau ia ana e ka ohu. Oiuolu ka maka ke kilohi aku, aole hoi e eha e like me ka nana ana i nakulapanoa. KE KULANA 0 KA AINA.

Ma na wahi a'u i hele ai mai Haena a Koloa, he 50 a mile, ua hoomaopopo pono au 1 ke kulana o ka aina a me ka nohona o na kamaaina. O kela awawa kaulana o Hanalei, kahi a ka U ua Ioku" e pehi mau ana i na la mamua, i keia wa ua neoneo i kanaka. O ke ku waie mai no a kauhale aohe kanaka. Uuka ka mala ko, a me na loi kalo, ako, oa nui na loi laiki. Maikai ka olu ana o ke ko ma na mahiko o Kilauea, Kealia, Hanamaulu, Lihue a me Koloa. He oi aku ka o Makaweli, aka, no ka uuku o ka manawa, ua hoi mai me ka ike oie ia kuianakauhale nui i keia wa. Ua minamma nui no nae no ka ike ole ana ia wahi 1 kukuluia mai nei a nani e ka noonoo o ke kanaka. Ma keia poe | kula loa a'u i heie ai, na hoomaopopo iho au i ka uuku o na kanaka. Ua pau na ioi kalo 1 ke kanuia i ka laiki, a he a! kttai aku ka ka hapanui o na kanaka. He hoailona keia no ka holomua ole o na kupa o ka aina. Aka, o ko iakou nohona, he oluolu a iawa maikai, ua oi ae no manuia o na keiki o ke kaona nei. Nui na kula waiho Wfile aole mahi ia. Ua iilo ka hapanai o na kamAaina i ka hana mahiko, a ua hoohemahema ia ka hana i kukima i o ka Aole keia he mea e hoōlana mai ana i ka manao o kamahele. Aole wale no paham&Kaoai keia, aka, o ke kulana like ia manamoka e ae. Maikai na alannl a'o i hele ai. Ua maikai kupono no ka hele

| ana ona kfts lio. Nui na kahawai ! a ine na knla. Ma ua kahawal nu« nui, e laa o Wailua, Kalihiwai, Hanak'l, Lomahai, a pela aku, ma oa kao e !a«refa ai na kaa a mo na lio. Aole hoom&kaokao oka hele huakai ana. oiai* he niaikai iia alanui, J. N. K. Kkoi.a, Flum s lulU, Aog. 31, O kau palapala e Mr. B. K. Ma» ewaewa a me kau e Mr. A. Puaaloa ua hoopanee iki ia a keia pule ae. Haiki ioa makou.