Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXII, Number 7, 18 February 1893 — Page 4

Page PDF (2.14 MB)

This text was transcribed by:  Randy Tandal
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Ka Nupepa Kuokoa

ME

Ko Hawaii Paeaina i Huiia

 

No ka Makahiki . . . . @2 00

No Eono Mahina . . . .1 00

Kuike ka Rula

 

HOOPUKAIA E KA

HAWAIIAN GAZETTE CO.

H. M. WHITNEY, Luna Nui,

J. U. KAWAINUI, Luna Hooponopono.

 

POAONO,  - FEBERUARI 18, 1893.

KULA SABATI.

Maraki @.  Ka malama ana i ka la Sabati.  Nehemia 13:15-22.

            IA MAU LA ike aku la au ma Iuda i kekahi poe e helu ana i na loa kaomi waina i ke Sabati, a e halihali ana i na pua a e hoo@@@ ana i na hoku; a e lawe ana i ka waina, i na Lua waina, a me na @, a me kela mea keia mea kuai ma Ierusalema i ke Sabati, a @ aku  @ ia la no, i ko lakou kuai ana i ka ai.

            16 Noho iho la iloko o laila na kanaka o @ i lawe mai i ka ia, a me kela mea keia mea kuai, a kuai iho no i ke Sabati me ka @ iloko no o Ierusalema.

            17 Alaila, papa aku la au i na kaukaualii o ka Iuda, a oukou e hana nei, a hana ino i ka la Sabati?

            18 Aole anei i hana ko oukou poe makua pela, a kau mai la ka kakou Akua i keia popilikia a pau maluna o kakou, a maluna o keia kulanakauhale?  Aka, e hoomahuahua ana oukou i ka inaina maluna o ka Iseraela i ko oukou hana ino ana i ke Sabati.

            19 A i ka wa i pouli mai ai na puka o Ieraslema mamua o ke Sabati, olelo aku la au, e pani lakou i na puka, a olelo aku no hoi au, e wehe ole ia lakou a hala ke Sabati; a hoonoho iho la au i kekahi o ka'u poe kauwa ma na puka i komo ole kekahi ukana i ka la Sabati.

            20 A o ka poe kalepa a me ka poe e kuai ana i kela mea keia mea kuai, akahi a elua hoi ko lakou moe ana mawaho o Ierusalema.

            21 Alaila, papa aku la au ia lakou, a olelo aku la ia lakou, no ke aha la oukou e moe ai ma kahi e pili ana i ka pa?  Ina e hana hou oukou pela, e lalau no ko'u lima ia oukou.  Mai ia manawa mai, aole lakou i hiki mai i ke Sabati.

            22 A olelo aku la au i na Levi, i kuikala lakou ia lakou iho, a i hele mai lakou a e malama i na puka i hoano ka la Sabati.  No keia mea hoi, e hoomanao mai oe ia'u, e ko'u Akua, a e naonui mai oe ia'u e like me ka nui o kou lokomaikai.

            Nanao Nui,  E pono ke hookapu i ka la Sabati e malu ai ka lahui.

            Pauku Gula.  Pukaana 20:8.  E hoomanao i ka la Sabati a e hoanoia.

OLELO HOAKAKA.

            A pau ko Nehemia hooponopono hou ana i na oihana lahui, M.H. 444, e like me ka olelo hoike ma ka haawina mamua iho, ua hoi hou aku oia i Susana, aka nae, ua hooikaika hou na hana inoino o ka poe hoomaloka.  Ua hoi hou mai o Nehemia, M.H. 427, a noho hou he kiaaina ma Ierusalema malalo o Avetasaseseta, ka moi Peresia.  Ua hooponopono hou oia i na oihana Indaio.  Ua uhai e na makaainana i ko lakou berita i kukuluia mahope o ka heluhelu ana i ka buke Kanawailua o Mose Nehemia 10:29.

            15.  Ia mau la, mahope o kona hoi hou ana ia Ierusalema, p.6.  Hehi - oia no ke ano hana ma na lua kaomi waina, ma ka aoao o ka mauna Oliveta; aole i like me ka olokaa ma na halew@liko o keia mau la.  Halihali - no ka makau i na powa.  Papa.  mamuli o kona mana kiaaina, 718.  Inaina - ma ke kue ana ia Iehova, ua kau ia lakou e na popilikia.

            16.  Turo - he poe hoomamakii, o Baala ko lakou akua kii.

            19.  Pouli - ua hoomakaia na hora o ka la Iudaio i ka napoo ana o ka la, aole i ke kulu aumoe e like me ko kakou mau la, mamuli o na kanawai aupuni.  @.  Levi - ua hoopauia na koa kiai puka, a hoonohoia na Levi.  Huikala - hoomaemae, e like me ka pikai o na kanaka Hawaii i ka wa hoomanakii, ua manao o Nehemia e lawelawe i na hana a pau loa, ma ke ano he mau oihana hoano.

            HE MAU NIELE.

            I.  Ka hana ino ana aku i ka la Sabati, 15, 16.  Heaha na hana hewa o kekahi poe Iudaio a Nehemia i ike maka ai ma kona hoi hou ana i Ierusalema?  Heaha na hana a na kanaka o ma ka la Sabati?  Pehea i komo pu ai ka lehulehu Iudaio i keia mau hewa?  Heaha ke ano hana i kauohaia?  Heaha ke ano hana i papaia?  Heaha ka hewa o ke kahuuh nui, Nehemia 13;45?  Heaha na hewa i pili ai i ke kue ana i ke Sabati?  Malaki 1;7,8.  Ua hiki ia Nehemia ke hoohole i ka pono me ka maalahi, Nehemia 13;14,22.  Heaha na hua i puka ai mai ka hewa o ka poe maluna ole i ka la Sabati, Kanawailua 28;15,20.  Pehea i hoanoia ai ka la Sabati?  Heaha na poino o na makua Iudaio no keia hewa?  Ieremia 17:26.  Ua pili anei ke kanawai aha ia kakou i keia mau la?

            II.  Ka papa ana aku i ua Iudaio, 17,18.  Owai ka poe a Nehemia i hoahewa ai?  Heaha kana olelo ao i na mea koikoi Iudaio?  Heaha kana mau mea i hoomanao ai?  Heaha na hua ino o ka hoomau ana i keia hewa ano nui o na Iudaio Ieremia 17,27?  Heaha na olelo hoapono o ka poe kue i ke kanawai Sabati i keia mau la?  I ka wa hea i kukulu ia ai ka la Sabati?  heaha ke kumu o ke kauoha,  "e hoomanao i ka la Sabati," Kanawailua 4;13,14?  Heaha ko kakou mea e hoomanao ai ko kakou la pule, Oih. 20:7?  1Korineto 16:2.  Hoikeana 1;10?  Pehea ke ano like o ke kumulaau o ko ola ma Edena a me ka la Sabati no kakou e hoano ai?  Heaha ka maha e loaa ai ia kakou ma o Iesu la, Hebera 4,10?  heaha ka hewa ano nui a Iesu no ko kakou pono, 2Korineto 5;17?

            III.  Ka malama pono ana i ke kanawai, 19;22.  Heaha ka Nehemia mau lana i mea e malu ai ke Sabati?  Heaha na hana a ka poe hoomaloka?  Heaha ka Nehemia olelo hooweliweli?  Heaha ke ano hana a ka poe nunuha?  Owai ka poe kiai i hoonohoia ma ka la Sabati?  Pehea i lilo ai ka lakou hana i oihana laa?  Heaha ka pule a Nehemia nona iho?  Ua hookiekie anei oia pela iaia iho ma ke ano haakei?  Heaha ke ano hana kupono ma ka malama ana i ke Sabati, Matatio 12;12?  Heaha ka rula no ka hookaa wale ana i na hana pono ole?  Heaha ke kaona o ke kauoha e hoano ai i ke Sabati?  Heaha ke kumu o Ierusalema i ka napoo ana o kela a me keia la hoomalolo, Oihanakahuna 23;32?  Heaha ka olelo a Iesu e pili ana i ke Sabati, Mareko 2;27,28?  Ua malama anei ko Iesu poe haumana i ke Sabati, Luka 23;56.  E pono anei ke mahiai ma ka la Sabati?  Heaha ka olelo a ke kaula e pili ana i ka malama pono ana i ke Sabati, Isaia 56,2,6,7; 58,13,14?  E pono anei i ka poe manaoio ke ae wale aku i na manao a me na lana o ka poe hoomaloka, Na Solomona 28;4.  Epeto 5;11?  Heaha ka hana kupono, Isaia 55;7.

MANAO PILI.

            1 Mai ae aku i na oleo hoowalewale o ka poe kue i keia kanawai o Iehova.

            2 Mai uhai i na kanawai aupuni no ka hookapu ana i ka la pule.

            3 Mai hahai i na manao o ka poe malihini ma ka hehi ana i ka maluhia o ke Sabati.

            4 Mai ae aku i na manao o ka poe hoomaloka e pili ana i na hale hoikeike keaka lealea ma ke Sabati.

            5 Mai hoopau i na palena e hoomau i ka maluhia o ka lahui.

 

UA KUU KA LUHI

            Ua make mai nei ma Fremont, mokuaina o Ohio, ka Peresidena i pau ma ka la 17 o Ianuari, 1893, a na kanu ia aku ma ka Ilina o Oakwood ma ka la 20 mai.  Ua hanau ia oia ma ka mokuaina o Deleware i ka la 4 o Okatoba, 1822, a ua make ma ka la mamua aenei, i ke 70 a oi iki o kona mau makahiki o ke ola ana.  Ua komo oia i ke Kulanui o Kenyon a puka mai i ka 19 o kona mau makahiki; a ua komo i ke Kula Kanawai o Havada a ae ia e lawelawe i ka oihana loio i ka 1845.  Ua komo oia i ke kaua huliamahi ma ka aoao o ka Akau kue i ka Hema, a ua puka mai me ke kaulana.  He mau kau lehulehu kona i koho ia ai no ka ahaolelo lahui, a he ekolu hoi ona manawa i koho ia ai i Kiaaina no Ohio.  Ma kela koho Peresidena i pai ai i pai na elele koho Peresidena ma Tilden, a na na Ahaolelo Lahui elua i hana i kanawai e haawana i ka mana koho Peresidena i kekahi mau Komisina kuikawa, i loaa ai iaia ka noho Peresidena ana no Amerika Huipuia no eha makahiki mai 1876 mai, a pau no i ka hopena o kona kau.  I ka pau ana o kona manawa, ua hoi oia a noho ma Fremont a hiki i kona make ana.

 

KA MAKE ANA O JAMES G. BLAINE.

            I ka la 24 o Ianuari, ma ke kulanakauhale o Wasinetona, ua make aku la o James Gillesple Blaine, kekahi o na kalaiaina naauao o Amerika Huipui.  Ua hoopanee na ahaolelo lahui a me ua ahaolelo o na mokuaina lehulehu e ae no kona hanohano.

            Ke lohelohe ia nei, e hoomahuahua ia aku ana ka nui o na lala o ka Papa Oia a hiki i ka ehiku, ke hui pu ia me ke kauka o ke awa.

            Ua pauaho mai i keia ola ana o Mr. John Kaulahea maloko o ka Halemai Moiwahine ma ke kakahiaka Poalima iho nei, mai kona hoomanawanui ana malalo o na hoomailo ana a ka mai maluna ona a hiki wale i hona hala ana aku la me ke aloha nui ia.  Ua haalele iho la oia i kona hoapili a me na keiki, pela no hoi kona mau kini a pau.  Ke hui pu aku nei makou ma ka ehaeha pu ana.  Aloha ino ia makamaka.

 

Na Komisina Hawaii

ma Amerika!

 

Lohea ka Hookahi Aupuni

o Hawaii!

 

Lokahi ka Lahui Amerika

e Hoohui ia Hawaii

 

Ohohiahia na Komisina e

Kipa!

            Malalo iho, ke waiho aku nei makou i ka moolelo piha o ka huaki a na Komisina Hawaii i hele aku nei e imi pono i Amerika Huipuia, a e heluhelu ia me ka anoi nui.

            Ke ku ana o ka mokuahi "Waila" i Kapalakiko.

            Ua ku maalahi aku ka mokuahi Hawaii "Waila," kapena E. F. Cameron, e ahai ana i na Komisina Hawaii no Wasinetona, ma ke awa o Kapalakiko, i ka hora 2 wanaao o ka Poaono, Ianuari 28, he ewalu mau la a me umi mau hora ka manawa holo mai Honolulu aku nei.  Maikai wale no na ola o na Komisina a pau, a o ke komisina omaimai Kakina i hoouna pu ia ai ke Kauka Dau no kona palekana, ua paapaana ae oia a hiki ke hele ma kona mau kapuai iho, i ka ekolu o na la mahope o ka haalele ana ia Honolulu nei, a i ke ku ana i Kapalakiko, ua ola loa.

            Ua pahua na pule anaana e make o Kakina ma ke ala moana, a e holoaia ka mokuaki Waila i ka papaku o ka hohonu.  E malama ka poe i noho ma na kapuahi kuni, o hoi mai auanei na akua unihipili e ai i na kahu.

            O ka holo loa o ka Waila ma keia pii ana aku mai lalo aku nei, he 269 mau mile i ka la.

            Ma ka hoi ana mai nei a ka "Waila," ua haalele aku oia ia Kapalakiko ma ka la 1 o Feberuari, a ua ku mai ma Honolulu nei ma ka hora 6 ahiahi o ka la 10 aku nei o Feberuari, he 8 mau la a me 8 mau hora ka manawa holo mawaena o na awa elua.  O na puolo hoomanamana a na kahuna o ka "Holokee" a me ka "Leo" i hoouna aku nei mahope, loaa mai nei no i ka moku e lana ana mawaho ae o Pelekunu, Molokai.

            Ka Lohe ana o ke Ao i ka Hookahuli Aupuni ma Hawaii.

            I ka hoea ana aku o na Komisina Hawaii i Kapalakiko, emoole ua pahola awiwi aku la na lono o ka hookahuli aupuni ma Hawaii nei me ka hoohikilele nui ia, a ua puhalahiu aku la ka uila i ka hoolaha ana i keia mau mea hou ma na wahi a pau o kela aina nui palahalaha a hala loa aku i na aina mamao o Europa.  Mamua o ka napoo ana o ka la, ua puni ke ao a ka waea olelo i hoopuni ai me keia mea hou.

            O ka noeau mua a na Komisina Hawaii no ka waele ana i ko lakou alahele, oia ka hoolauna ana me na poe kalepa waiwai o Kaleponi ka poe lawelawe hana ma Hawaii nei e haha ai no ka lakou misiona i hele aku ai mai Hawaii nei.  Nolaila, ma ka auina la o Ianuari 28, ua kahea ia he halawai o na kahu o ka Papa Kalepa o Kapaiakiko e ka Peresidena Pond ma kona keena oihana ponoi, a ua hiki ae na kahu Chanman, Merry, Nelson, W. Henry Dimond a me McKinnon a me kakauolelo Haynes o ka Papa Kalepa.

            Iloko o ka hora hookahi i noho ai keia poe, ua hoolohe aku lakou i na wehewehe ana a L. A. Kakina a me W. R. Kakela i ka moolelo o ka hoomaka ana o ke Alii ka Moiwahine e kukala mai i Kumukanawai hou e lawe ana i na pono o na haole, a ia mea aku a hiki i ke kukulu ia ana he Aupuni Kuiwa a me ka lakou misiona e hele aku nei i o ka Peresidena Harisona la.

            Mahope o ka puka ana aku o na Komisina, ua kuka hou na kahu a ua hooholo e kahea i halawai no ka Papa ma ka hora 2 auina la Poalua, Ianuari 31.

            E haipai ana no hoi ka Ahahui Halihali Waiwai o Kaleponi i halawai no kela kumuhana.  Ua hoopuka e ae no nae ka Peresidena o keia Ahahui i kona manao e i ana penei:  Ke manao nei au he mea e pomaikai nui ai no na Pae Aina o Hawaii ina e hoohui ia me Amerika Huipuia, a pela aku.

            Ia Claus Spreckles i hiki aku ai i kona keena hana i ka hora 10 kakahiaka o keia la, Ianuari 28, e kali ana o Kakina me ka makemake e kukakuka me ia.  Ua piha he hora o ko laua noho kamailio ana o laua wale no me ka ae ole ia o kekahi poe e ike ia Spreckles.  Ua wehewehe aku o Kakina i ka moolelo piha o ka hookahuli aupuni, e onou ana i kumukanawai e hoole ai i ka pono koho balota o na mea a pau, koe wale no na kanaka Hawaii hanau ia, e kipaku ana i na haole a pau mai Hawaiia aku, alaila, lawe ae i na aina.  Nolaila, ina aole e ae ana o Amerika e hoohui ia Hawaii, alaila, e hamama ana o Hawaii no ka anake.  Ua hooia pu aku o Spreckles ia hopena.

            Ua hoolaha aku o Spreckles i kona manano ma ka nupepa Examiner, ma o na lono la i loaa  mai ia'u, ua hooholo au i ko'u manao he pono ia Amerika Huipuia ke kuakaua aku i knoa mana maluna o na mokupuni a pau o Hawaii no ka pono o ke aupuni maikai.

            Ua hoike no hoi o Hou. C. R. Bishop i kona manao no ka pono e hoohui ia Hawaii me Amerika Huipuia, a ina ole e ae ana o Amerika e hoohui mai, a e hookuu paha ia Hawaii i ribupalika kuokoa, alaila e kii ana oia i kona kuleana a pau i Hawaii e lawe i kahi e.

            Nui no na poe e ae i hoike i ko lakou manao e huli ana a pau ma ka aoao hoohui aupuni, oia o R. M. Daggett, M. S. Grinbanm, R. J. Creighton, Adimarala Belknap, V. V. Ashford a me kekahi poe e ae.

            Eia ka ke Kanikela Hawaii ma Kapalakiko olelo, aohe mea e kanalua ai ina e hoonui ia ana o Hawaii me Amerika Huipuia, e nai ana na pomaikai.

            Eia ka Mr. W. G. Irwin olelo, he hana hoonui lilo ia Amerika ke hoohui lilo ia Amerika ke hoohui ia Hawaii no ka malama ana, a e koi ana e hoomoe ia ona waeaolelo a hiki i Hawaii.  Ua hiki mai ka pilikia ma Hawaii, aka aole au i ike he alanui e ae kekahi no Amerika Huipuia e hana ai, o ka hoohui wale mai no.  No ka mea, ina e like me ka'u e manao nei, alaila ua hiki mai ka hopena no ke ano aupuni Moi ma Hawaii.

Hooho Lokahi ka Lahui Amerika e Hoohui ia Hawaii

            Ua makawalu mai ka leo hooho o ka lahui mei ka hikina a ke komohana o ka Ripubalika nui o Amerika maloko o na nupepa, e hoohui mai ia Hawaii no kakou, oia no Amerika.

            Ua hoala ae na kulanakauhale o ka mokuaina o Wasinetona, he mau halawai makaainana e hoike ana i ko lakou leo no ka pono ke hoohui mai ia Hawaii no Amerika Huipuia.

            Ua hooholo na ahaolelo mokuaina o Oregona, Kaleponi, Inikiana, Ilinoe a me Nu Ioka, he mau olelo hooholo e hoike ana i ko lakou apono loa e hoohui mai ia Hawaii no Amerika Huipuia, a e kauoha ana i ko lakou mau Luna Senate a me na Lunamakaainana i na Hale Ahaolelo Lahui e noho la ma Wasinetona, e kokoa i keia manao hoohui mai ia Hawaii.

            Ua lawe ia ae no i mua o ka Ahaolelo Senate nui o Amerika Huipuia ma ka la 31 o Ianuari, he olelo hoohole na Luna Senate Chandler o Nu Hamesire mai, he olelo hooholo e kauoha ana i ka Peresidena e komo koke aku i ke kuka ana me ka Aupuni Kuikawa o ko Hawaii Pae Aina no ka ae ana aku i na Pae Aina ma ke ano teritori, a e waiho mai ia hana i mua o na ahaolelo lahui no ka hooiaio aku ma ke kau kanawai ana.

Ka haalele ana o na Komisina ia Kapalakiko a holo no Wasinetona.

            Kapalakiko, Ianuari 30. - Ua haalele na Komisina Hawaii ianei a holo no Wasinetona i ka hora 5 p.m. o nehinei, me ka piha hauoli no ka ulumahiehie o na ohohia i pahola ia mai i na komisina e ka lahui Amerika, a nolaila, ua piha manaolana lakou no ka holopono o ka lakou misiona.  Ua holo aku lakou ma ke kaa ahi o ka Hui Pakipika Uniona e holo ana no Omaha, a malaila aku no Kikako.  E kau ae ana o W. A. Kinney a hui me lakou ma Ogden, a laila, holo pu me lakou i Wasinetona.  Ua kono ia o Mr. Kenney e na komisina e hele pu me lakou e kokua ma keia hana.

            Kikako, Feberuari 2. - I ka hora 12:15 p.m. i hiki mai ai ke kaa ahi e ahai ana i na Komisina Hawaii ma kahi hookio ma ke Komohanaakau.  Mahope o ka lulu lima pupuahulu ana me na hoa'loha, ua kau ae la na Komisina maluna o ke kaa lio nui a hookele awiwi ia aku la i kahi hookio o Fort Wayne, a aole lakou i hapalua hora maloko mai o ka palena o ke kulanakauhale, a ia lakou e holo ana i ka hikina no Wasinetona ma luna aku o ke alahao Peniselavenia.

            A ma ka hora 3 P.M. o ka la 3 ae o Feberuari, ua pae palekana aku la na Komisina a pau me ka maalahi i ke kulanakauhale poo aupuni o Wasinetona.

            Ma ka hora 5 ahiahi o ka la 1 o Feberuari, ua haalele iho o Hon. C. R. Bishop ia Kapalakiko, a ua holo aku no Wasinetona no ke kono a ke Kakauolelo E. G. Waite o ke Keena o ko na aina e o Amerika Huipuia e hele aku ilaila e kuka pu ai no na mea e pili ana ia Hawaii nei, oiai he kanaka kamaaina oia ia Hawaii a ua ike i na makemake a me na nele o na kanaka.

            Ua lohe pu ia mai no hoi, ua haalele iho o Claus Sprecles ia Kapalakiko a ua holo aku i Wasinetona ma ke kakoo no i keia misiona, no ka mea, ua hoike akea ae oia i kona makemake e hoohui ia Hawaii me Amerika Huipuia.

Makaukau ke Aupuni o Amerika Huipuia e apo mai ia Hawaii

            Aia ke poo aupuni o Amerika Kuipuia ke ku makaukau mai la e apo aloha mai i na Komisina Hawaii i hele aku la e imi pomaikai, a e hookipa ia aku ana lakou me na lima ohaoha.

            Ua paa ka manao o ke Aupuni Aeto, aole e ae i kekahi aupuni e ae e noho mana maluna o na mokupuni o Hawaii, oia wale hoi no.  Aole lakou e hookuu ana i keia wa maikai loa i loaa ia lakou e lilo i mea ole.

            O ka ninau wale no ma ka no aoao elua e noonoo ai, o ke aupuni hea la auanei ka mea pono no Hawaii.  O ke ano aupuni kuokoa paha malalo o ka hoomalu ana mei o Amerika Huipuia.  Ua kuikahi na mea a pau no ka hoohui.

Aole hana mai a Enelani no Hawaii

            Ladana. Feb. 4.  - Iloko o ka Hale Ahaolelo Makaainana i keia la, ua ninau ae o Lunamakaainana Ellis Ashmeed-Bartlett i ke aupuni, pehea na lono i loaa mai no ka hookahuli aupuni ma Hawaii, a ua makemake ia na hoonaauao ana pehea la ke Aupuni i manao ai e hana aku no ia mea.

            Ua pane mai o Haku Edward Gray, ke Kakauolelo Ahaolelo o ke Keena o ko na aina e, o na lohe i loaa mai, ua like no ia me na mea hou waea olelo i hoolahaia ma na nupepa.  Ua pakui mai nae oia, i keia manawa aole i manao ke Aupuni e hoouna aku i mau mokukana i Honolulu.  Ua manao ke Aupuni ua palekana no na ola a me na waiwai o na kanaka Beritania ma Hawaii malalo o ka hoomalu ana o Amerika.

            Hoomau hou aku la o Haku E. Gray i ka olelo, he mea maopopo, eia he manuwa Beritania ma ke alanui mai Aeapuleo, Mekiko, e kipa ana oia no Esekimo.

            I ka hoopau ana, ua kukala aku o Haku Edward, aole he oiaio o kela lohe, ua waiho aku ke Aupuni Beritania i ke keakea kue i ke Aupuni ma Wasinetona no na mea pili i na Pae Aina Hawaii.

            Wasinetona, Feb. 2. - He mau hiohiona holoke ko ke Keena o ko na aina e i keia kakahiaka o Amerika Huipuia nei, oia hoi ka wa o Haku Juliana Paunceforte ko Beritania Amabasadoa i hiki mai ai e wehewehe no ka mea i lohe ia e lawe mai ana o Beritania Nui i ke keakea kue i ka hoohui ia Hawaii me Amerika Huipuia a ma ke ano hoomalu paha.  Ua hoole loa mai ko Beritania Amabasadoa maanei, aole he oiaio o ia mau lono.

Apono ia Na Hana a Ke Kuhina Stevens e Kona Aupuni

            Ua loaa ae na lono i na nupepa o Kapalakido mai Wasinetona mai, e apono ana i ko ke Kuhina Stevens kahea ana e hoolele mai i na koa manuwa mai ka mokukaua Amerika Bosetona mai, ka mea hoi a ka aoao o ka Moiwahine i pau i hoonaukiuki loa ai, no ka mea ua hooko oia i na kauoha mai ke aupuni mai ma Wasinetona he elua aku nei mau malama i hala.  Mamua aku oia wa, ua maopopo e i ke Keena o ko ua Aina e o Amerika Huipuia mamuli o ke ano lapuwale o na mea e hana ia ana maloko o Hawaii, aole e loihi ka manawa a e hiki mai ka hookahuli aupuni ma Hawaii a e hoopau ia ka Moiwahine mai ka noho alii aku.  Nolaila, ua kukakuka ke Kuhina nui a me ka Peresidena a ua hooholo e pono o Amerika Huipuia ke lele mua i ka wa e poha ae ai kekahi hiohiona o ka haunaele, mamua o na aupuni e ae a pau o Europa, a e makaala i na pomaikai o Amerika, a ma ia manawa hookahi, e malama i ka maluhia a e keakea aku i ka luku ana i na ola a me ka waiwai.  No ia mea i haawi ia ai na kauoha i ke Kuhina mamua aku nei, e hoomakaukau i ka Bosetona a e hoolele aku i na koa i ka wa mua loa e hoomaka ai ka hanaele.

He Manao Mahalo no S. B. Dole.

            Ua hoouna palapala aku o Mr. T. H. Davies, Kanikela Beritania mua ma Honolulu i ka nupupea Manawa o Ladana, malalo o ka la 30 o Ianuari, a ua hoolaha ia ae ma ke akea, e hooia aku ana i ka poe a pau he mau waiwai ko lakou ma Hawaii, o Sanford B. Dole, he kanaka maikai, naauao a me ka hoopono i hiki ole kanalua ia, a nolaila ma kona lawe ana i keia kulana hou, he hoopaa ana ia i ke koikoi o ke kulana pioo a me ka hoopono e halawai aku ai.

 

Ka Adimarala Amerika.

            I ka wa i ku aku ai ka mokuahi "Waila" i Kapalakiko ma ka wanaao o ka la 28 o Ianuari me ka nuhou o ka hookahuli aupuni ma Hawaii nei, ua kauoha koke ia ka mokukaua "Mohiean," Adimarala J. S. Skerett, e ku ana ma kahi kapili mokukaua awiwi loa no ka holo i Honolulu.  Nolaila, ma ke ahiahi o ka la 29 ae, ua haalele oia ia Kapalakiko, a ua holo pololei mai a ku i Honolulu nei i ke awakea Poalima i hala.  I kona komo ana mai iloko nei o ke awa a hookuu ka pohaku, ua haawi koke mai oia i ka ike ana i ke Aupuni Kuikawa ma ke ki ana i na pu he 21.  Ua lawe pu mai oia i ka lono, e ukali mai ana mahope ona na mokukaua Adams a me Ranger.

 

            Ua loaa aku i na kiai hale dute i ka wanaao Poaono i hala, he mau eke opiuma he 295 tini ka nui, ua hoolewalewaia iloko o ke kai mahope o ka mokuahi Waila, a ua hopu ia he haole malihini nona ka inoa o Jas.  McGovern, ka mea i manaoia nana ua opiuma la ma ka hoike a kekahi kahu kaa a me ke keiki hoi waapa o ka uwapo.

 

            Ua hoolaha ia ae e na lehelehe eueu o na kolohe a po ka Poaono i hala, e hoi hou ae ana ka Moiwahine i keia Poakahi, aka i ka huli ana aku i ka mea oiaio, ua hai ia mai, e hoomakaukau ia ana ka Halealii no ka ike ana o na aliimoku manuwa i ka Peresidena Dole o ke Aupuni Kuikawa, a e nana poao ia ana hoi na lako hale o ka Halealii, a e hoihoi ia ko na poe i kuleana mau lako pilikino ia lakou iho.

 

Ui Nohea Berela.

Ke Kamehai hoopono - Ke kupaa

me ka luli ole - He wahine na ke

kane hookahi - Ke au popilikia a me ka huli ana o ka pomaikai

mahope o ka wahine.

MOKUNA XXXIV

KA HOOKOLO A KA LOIO KEWELA

- AIA OIA MA KE MEHEU POLOLEI.

            Ia wa, mahope iho paha o ka lohe ia ana ua make io kela kanaka " Vane Konia," o ka wa paha ia o ua kanaka la i huli hoi mai ai i Enelani nei, a mare hou iho la ia Octavia.  Manao iho la hoi kela wahine he wahine kane make io ia, nolaila, ua mare iho la ia i ka opio Desemona.  A i ko laua oili ana mai mailoko mai o ka luakini mahope iho o ko laua mare ia ana, me he ia, ua ikemaka oia i kana kane mua, nolaila, ke paa loa nei ko'u manao, o Konia no kana i ike ai, a no ke kaumaha ino loa o kona naau o ia ke kumu o kona maule ana.  "Ke manaoio nei au, ua loaa io ia'u ke kumu o keia mau poino." wahi a ka loio i hooho ae ai laia wale iho no.

            Mahope iki iho o kona noho mumule ana no kekahi mau sekona, ua puana hou ae la ia:  "O keia lei hoi, malia paha no Konia no keia mea, a i kona mare ana me keia iede opio ua makana aku paha ia.  Nolaila, ina no ka ohana Konia keia mea, aole paha e nele ka ike o ka Haku Hakahuka, a i ole, hoomaopopo mai paha ia.  Ea, ina he mea oiaio keia, alaila, e ehaeha ana ka manao o kela wahine hookano "Octavia."

            Ua nui ko ka loio kuekaaa ana i keia mau mea ma kona noonoo, a o ka hana loaa wale no i loaa mau iaia i ua wa a pau, o keia Dane Konia no kela Dane Konia, a kane mare mua a Berela, ka mea i oleloia ua make maluna o Mauna Rose.

            I ka auwina la ae, oiai ua loio la e noho ana na maloko o kona keena malu, ua alakai ia mai la ka Haku Hakahuka e ke kakauolelo a hookomoia mai la iloko o ke keena a ke loio e noho ana.  Mahope iho e na kukai aloha ana, ua ninau koke mai la no ka haku:

            "Ua ike anei oe ia Desemona i keia la?"

            "Ae, ua ike au iaia ma kona wahi noho e kuu Haku; aka, ua loaa mai nae iaia he leta mai ua wahine la ana.  Aole nae hoi i hai mai ua wahine la i kona wahi i noho ai."

            Pupuku ino ae la na kuemaka o ua haku la: "Pehea, ua manao anei oe he wahine kolohe kela, a mamuli o kona maalea, ua hoopunihei ia ka opio?"

            "Aole loa e kuu haku.  He wahine kanemake opiopio loa kela, a ma na mea a pau a'u i hoomaopopo ai, he lede opio maikai.  Oiai, he umikumahiku wale no ona mau makahiki.  Ke ole nae au e kuhihewa, eia no ke kanaka lapuwale ke ola nei ka mea hoi nana i hoowalewale kela lede opio, a mahope haalele ino aku la i kela kaikamahine me ka hoopunipuni ana ua make oia mamuli o ka ulia i loaa iaia maluna o Mauna Rose.  Me ka manao o kela lede opio na maka kana kane mua, aka, aia nae mahope o kona mare ana me Desemona, ua ike hou aku la ia i ua kane mua la ana," wahi a ka loio.

            "Alaila, ua mare o Desemona i kekahi wahine me ke kane no e ola nei ea?"

            "Pela ka mea oiaio loa i ko'u manao e kuu haku."

            "Aloha ino no ka hoi.  He mea pono e hoihoi koke ia ae oia ma ka hale Hakahuka, a na Konia a me Ocatavia e hoolanalana ae i kona naau kaumaha.  Aole loa he pono e hoopoino oia iaia iho mamuli o keia mea he wahine na kahi mea e aku,.  He minamina nui au iaia.  He oiaiaio, he opio naauao maoli no oia, a he wiwo ole.  Auwe no ka hoi! a owai ke kane mua a kela wahine?  He keonimana anei a i ole he nahesa paha?"

            "Ua kapa paha oia iaia iho he keonimana."  Aole loa he manao o ua loio la e hoakaka aku i ka haku no kana mau mea i noonoo wale ai no Dane Konia i keia wa, no ka mea, he manao kona e kali iki iho a loaa he mau ike hou alaila, oia kona wa e hookaakaa aku ai i na maka o ua haku huhu hikiwawe la.

            "E malama loa i keia mea aole make hoike aku i keia poe kakau nupepa walaau, oiai, ina e lohe iki ana keia poe kolohe aohe hopena o na olelo hoohilahila.  Oia iho la no, ua loaa ia Desemona he momi mailoko ae o ka auwaha lepo, a ua haule pu iho la ia iloko o ia auwaha.  Ke manao nei au, he wahine ake loaa a ake hanohano keia, e like me kau mau olelo i kapa ai ia Octavia mamua, ke hoomanao nei no anei oe?  Aloha maoli ka hoi au ia Desemona, ke manao nei au e hoololi ae oe i keia mea a'u i hana mua ai maloko o kuu palapala hooilina.  E hookomo iho oe i elua tausani paona i ka makahiki no Desemona, aole hoi o kela wahi hookahi tausani wale no.  E haawi mai oe i kuu palapala hooilina?"

            "Ku ae la ka loio, a hele aku la oia a wehe ae la i na pani nunui o kekahi pahuhao nui, a mailoko mai o laila, ua lawe mai la ia he wahi pepa nui loihi i uwepa ia a paa me ke sila i kuniia me ka inoa "Ka Mea Kiekie ka Haku Alii o Hakahuka" a haawi aku la oia i ua wahi la ma ka lima o ka haku.

            Lalau mai la ka haku i ua wahi la, a me ka pane leo ole, na uhae koke ae la ia i ka wahi, heluhelu malie iho la ia mai ka mua a hiki ka hopena; a i ka pau ana , ua ea ae la ia, a pane mai ia i kona loio:

            "Ke manao hou nei au, e hana hou mai oe i palapala kauoha hou na'u.  He oiaio no hoi paha, o Konia no ko'u hooilina ponoi, aka, ke makemake nei nae au e hooili aku ia Desemona i keia aina a me na hale a pau a me na waiwai e ae a pau ma Habele" he waiwai nui maikai keia a kekahi kanaka e haaheo nui ai a o kona loaa makahiki he elua tausani a oi paona dala gula.  E hana oe i palapala hooilina hou, i oia wale iho la no kahi hoololi.  Ma ia mau olelo, ua anehe aku la ua halu la a kokoke i ke kapuahi hoopumehana, a me ka puana leo ole, ua kiola iho oia i ua palapala la iloko o kapuahi, a iloko o na sekona pokole, ua hamu ae la na alelo ana ole o ke ahi i ua palapala la, a o kona wahi koena wale no he wahi puilehu uuku.

            Haka malie mai ia na maka o ka loio aoo maluna o kona haku alii, a pane mai la:

            "Ea!  He oi loa ko'u hauoli ina oe e ae mai ana e kuu Haku, e hookomo ia ka inoa o Nobala Desemona maloko o ko palapala kauoha hou ma ke ano oia kou hooilina ponoi."

            "Ahe! a e lilo keia mau lono e loheia nei no kana wahine i mea mele mau ia maluna o kuu inoa ohana?" i panemai ai ua haku la me ke ano piena, a i hou ae la oia:

            "Aole loa he mea e lilo ai o kuu mau Kakela a me kuu inoa ke ole ia mea e ae mai i ko'u makemake.  He oiaio, o Desemona io no ka mea a'u i ake nui loa ai e lilo i hooilina no'u, aka he hookahi wale no ona hewa, oia hoi kona poo paakiki.  Ina oe e ike hou ana iaia, alaila he mea pono loa, e hoohuli mai oe i kona noonoo mai ke kanikau wale ana i kela wahine; a mahope aku e hooikaika kaua iaia e mare ia me kekahi wahine kupono; a ina e ae mai ana oia, alaila e haawi koke aku no kaua iaia ia Habele, a noho iho oia me ka hanohano.

            He oi no ko'u aloha iaia mamua o kela kanaka hookamani.  aka o Octavia no nae paha ka mea nana i hoopololei iaia." (Konia.)

            I ka pau ana o keia mau olelo a ua haku la, ua hoomau aku la i ka holoholo ana ma o a maanei o ua keena la me ka pane leo hou ole, aka aia nae kona mau maka ke hai@ la ma o a maanei.

            Oiai ua haku la e holoholo ana ua hoi iho la ka loio a noho iho la maluna o kona noho ponoi, me kona nana ana i kahi lei gula ana wehe ai a waiho ma kona pakaukau, a eia hoi kana mea e noonoo ana, aka, ua hoohikilele ia oia i ka holo ino ana mai a ka Hakahuka a me na lima haalulu, ua lalau ino iho la ia i ua wahi lei gula la, a o kona mau papalina, ua hele koke ae la a haikea, a me ka hiki pono ole iaia ke hoopuka pono mai i kana mau huaolelo, ua pane mai la oia me ka pihoihoi nui: "Ea! Keia - Keia lei?  Nohea a nawai mai keia?" a noho iho la ua haku la me ka naka haalulu o kona kino holookoa.  He mea ano e loa hoi keia a ka loio e ike nei, oiai he mau makohiki loihi kona lawelawe kanawai ana malalo o ka Haku Hakahuka, akahi wale no nae oia a ike i ke ano pihoihoi o kona haku Ia wa, ua pane aku la oia:

            "O kena mea, e kuu Haku, ke manao wale nei au na ke kane mua paha a ua wahine la.  Ua ike mua nae paha oe i kena lei?"

            "Nawai mai?  Mai hea mai i loaa ai ia oe?"  Wahi a ka haku me ke ano mau no o ka pihoihoi.

            "Auwe!  Ea, mai keia wa aku e kuu Kewala, e hooikaika loa oe ma ka huli ana i kela wahine a Desemona.  Mai nana oe no na lilo.  E hoolimalima koke aku oe i na kiu oi loa o ka eleu.  E imi a loaa, oia wale no ko'u makemake nui hookahi ma keia ao.  E hooko koke aku oe i keia kauoha a'u.  E waiho oe i na hana e ae au a hiki i ka loaa ana o kela wahine.  Auwe! o keia wahine a Desemona!  Nohea la ia?"

            Hookomo koke iho la ua haku la i ua wahi lei la ilako o ke eke o kona kuka.  Ia wa, ua nonoi mai la oia i kana loio e haawi aku iaia i kiaha Barani, a mahoe iho o kona inu ana a pau, ua ku ae la ia me ke ano nawaliwali, a me kona mau papalina i hele a haikea, a ua oili aku la oia mai kahi aku o ka loio a hoi pololei aku la no kona home.

MOKUNA XXXV

Maloko o ka Halekuai.

            Aole i hooloihi wale o Berela i kona mananwa ma ka noho wale ana no, aka ma ke kakahiaka mahope koke iho o kona noho ana aku ma ka Hale Pokatesta, ua hele koke ae la oia e ninau i ka manao o ka ledo mea hale, Miss Kavana.

            "Ua hiki ia'u ke ao aku i ka olelo Farani, Italia, Geremania a me Enelani, a ua hiki no hoi ia'u ke ao i ke kahakii, ao mele a me na hana lihilihi ana.  He ake nui loa ko'u e loaa ia'u ke kulana kumuao no kekahi ohana?" wahi a Berela i ka lede mea hale.

            [Aole i pau]

 

            KALAUPAPA, Feb. 10, 1893. - Ua pii aku o Pauohi iluna o Kalae i kahi o R. W. Meyer i ka lawe leta elike me kana hana maa mau, a ma ia la a po aole oia i hoi mai, a ma ia po a ao a awakea aole no i hoi mai, oiai na paka ua o Kulanihakoi e iho makawalu ana.  No ka loihi loa o keia hele ana, nolaila, ua ane komo mai ka hoohuoi ia, a ua telepone koke aku o W. Notley ia R. W. Meyer i Kalae.  Ua pane mai o Meyer ua hoi aku no o Puaohi iki, nolaila, ua hele koke aku o A. K. Hutchinson, W. Notley a me kekahi poe e ae e huli ia Puaohi, ia lakou i hiki ai i ke pakukui, ike aku ia lakou i ka lio e ku mai ana me na pono no a pau o na eke leta a me na nupepa e kau mai ana no iluna o ka lio, o ka papale no e waiho mai ana no, ia lakou i kiai aku ai ma kekahi aoa oe waiho mai ana kona kino ua make me kekahi mau palapu i loaa ma ka maha o ke poo a me ka papalina, nolaila ua kii koke ia aku kekahi mau kokua me ona huluhulu ua kii ia aku kona kino kupapau a hoihoi ia aku i Kalawao a ma ka Poaha Feberuari 8 ua lawe ia aku kona kino lepo ma ka ilina o Koloa me ka walohia.   J. K. KAINUWAI.