Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXII, Number 7, 18 February 1893 — Na Komisina Hawaii ma Amerika! Lohea ka Hookahuli Aupuni O Hawaii! Lokahi ka Lahui Amerika e Hoohui ia Hawaii Ohohiaia na Komisina e Kipa! [ARTICLE]

Na Komisina Hawaii ma Amerika!

Lohea ka Hookahuli Aupuni O Hawaii!

Lokahi ka Lahui Amerika e Hoohui ia Hawaii

Ohohiaia na Komisina e Kipa!

Malalo iho, ke waiho aku nei inakou i ka moolelo piha o ka huakai a na Komisina Ilawaii i hele aku nei o imi pono i Amerika Iluipuia, a e heluhelu la me ka nnoi nui. Ke ku ana o ka mokuahi "Waila" ī Kapalakiko. Ua ku manlahi aku ka mokua'.n Hawaii "Waila," kapena E. F. C'ameron, e ahai ana i na Komisina Ilawaii no Wasinetono, ma ke awa o Kapalakiko, i ka hora 2 wanaao o ka PoAono, lanuaii 28, he ewalu mau la a me uini mau liora ka manawa holo mai Ilonolulu aku nei. Maikai wale no na ola o na Komisina a pau, a o ke komisina omaimai Kakina i hoouna pu ia ai ke Kauka Day no kona palekana, ua paapaana ae oia a hiki ke hele ma kona inau kapuai iho, i ka ekolu o na la inahope o ka h:ialele ana ia Ilonolulu nei, a i ke ku ana i Iv:»palakiko, ua ola loa. Ua pahua na pule annana e make o Kakina ma ke ala moana, a e holoaia ka mokuahi Waila 1 ka papaku o ka hohonu. E malaina ka poe i noho ma na kapuahi kuni, o hoi inai auanei na akua unihipili o ai i na kahu. O ka liolo loa o ka Waila ma keia pii ana aku inai laloaku nei, he 209 mau mile i ka la. M;i ka hoi ana mai nei a ka "Wailn," ua haalele aku oia ia Kapahikiko nia ka la 1 o Feberuari, a ua ku mai ma llonolulu noi ma ka hora (I ahiahi o ka la 10 aku nei o Feberuari, he 8 m:ui la a me S mau hora ka manawa liolo mawaena o na awa elua. Ona puolo hoomanamana a na kahuna o ka "Holokee" ame ka "Leo" i lioouna aku nei mahope, loaa mai nei no i ka moku e lana ana mawaho ae o Pelekunu, Molokai. Ka Lohe ana o ke Ao i ka Ilookahuli Aupuni ma Hawaii.

I ka hoea ana aku ona Komisina llawali i Kapalakiko, emoole ua pnhola awiwi aku Ia na lono oka hookahuli aupuni ma Hawaii nei me ka hoohikilele nui ia, a ua puhalahiu aku la ka uila i ka hooiaha ana i keia mau uiea hou ma na wahi a pau o kela aina nui palahalaha a hala loa aku ina aina mamao o Europa. Mamua oka napoo ana o ka la, ua puni ke ao a ka waea olelo i hoopuui ai me keia mea hou.

O ka noeau mua a na Komisina Hawaii no ka waele ana i ko lakou alahele, oia ka hoolauna ana me na l>oe kalepa waiwai o Kalepoui ka poe hiwelawe hana ma Hawaii nel e haha ai no ka bkou misiona i hele aku ai mai llawaii nei. Noiaiia, ma ka auina la 0 lanuari 28, ua kahea ia he halawai o na kahu o ka Papa Kalepa o Kapalakiko eka Peresidena Pond ma kona keena oihana i>onoi, a ua hiki ae na kahu Ohanman, Merry, Nelson, W. Henry Dimond a me MeKinnon a me kakauolelo Haynes o ka Papa Kaiepa.

Iloko o ka hora hookahi i noho ai keia poe, ua hoolohe aku iakou i na wehewehe ana aL A. Kakina a me W. K. Kakela i ka moolelo o ka hoomaka ana o ke Alii ka Moiwahine o kukaiu mai i Kumukanawai hou e lawe ana i na pono o na haole, a ia mea aku ia mea aku a hiki i ke kukuiu la ana he Aupuni Kuiwa a me ka iakou misiona e hele aku nei i o ka Peresidena Harisona la.

Mahope o ka puka ana aku o na Komisina, ua kuka heu na kahu a ua hoohoio e kahea i haiawai no ka Papa ma ka hora 2 auiim ia Poaiua, I:\nuari 31. E haipai aim no hoi ka Ahahui Halihaii Waiw.ii u Kaie[>oni i halawai no ~iana. Ua hoopukti e ae no uae ka Peivskieua o keia Aimhui i kona manao o i ana peuei: Ke manao m*i au lio moa pomaik.ni iiui ai no n:* l\n> Aiua o llawaii ina e hoohui ia isn» Auierika Huipuia, a peia aku.

Ia eiauH Spreekies i hiki aku a» i kona koena hana i ka hom 10 kakahiaka o keia la, lanuari IJS, o kali ana o Kakina me ka makemake e kukakuka me ia. Ua piha he hor* o ko iaua noho kamaiiio ana o laua wale no tne ka ae oie ia o kekaiii poe e ike iaSpreck!es. Uawehe-

wehe aka o Kakina i ka moolelo piha o ka hookaholi aopuni, e onoa amll kumukunawai e hoole ai t fca l»too koho ba!ota o aa enea a pao, koe wale oo na kan-ika llawail hanau ia, e kifwku ana i ua haole a pāa mai H&waii aku, alaila, laweae i im aina, Kolaila, loa aole eae aos o Amenka e hoohai ia Hawsii, alaila, e hamama ana o Hawaii no ka anake, Ua hooia pe akao Spreekes ia hopeoa.

Ca hooiaha aku o Spreekles i kona manao ma ka aapepa Esami. n«r, ma oo& iooo la i !oaa mai ia'o, aa hooholo aa i ko'u oumao he pooo ia Ameiika Huipuia ke kaahaaa aku t kona maoa malaoa o na moku* pani a paa o Hawaii do ka pooo o ke aopuoi malkai.

Ua hoike oo hoi o Hon. C. R. Bishop i kona maaao oo ka pooo e hoohui la Hawaii me Amerika Hui* puia, a ioa ole e ae ana o Aoierika e hoohui mai, a e hookou paha ia Hawaii i ribupalika kuokoa, alaila e kii ana oin i kooa kaleana a pau i Hawaii e iawe i kahi e. N'ui no oa poe e ae i hoike i ko lakou maoao e huli aoa a pau ma ka Hoao hoohui aupuni, uia o R. M. M. S. Grinbaam, R. J. Creighton, Adiuiarala I3elkuap, V. V. Ashford a me kekahl poe e ae. Kia ka ke Kanikeia Hawaii ma Knpaiakiko oleio, aohe mea e kanalua ai ina e hoonui la ana o Hawaii me Amerika Huipuia, e nai ana na pomaikai. Eia ka Mr. W. G. Irwin olelo, he hana hoonui lilo ia Amerika ke hoohui mai ia Hawaii no ka malama ana, a e koi ana e hoomoe ia ona waeaolelo a hiki i Hawaii. Ua hiki mai ka pilikia ma Hawaii, aka aole au 1 ike he alanui e ae kekahi no Amerika Huipuia e hana ai, o ka hoohui wale mai no. No ka mea, i na e like me ka'u e manao nei, alaila ua hiki mai ka hopena no ke ano aupuni Moi raa Hawaii. Hooho Lokahi ka Lahui Amerika e Hoohui ia Hawaii. Ua makawalu mai ka leo hooho o ka lahui mai ka hikina a ke komohana o ka Ripubalika nui o Ameri« ka maioko o na nupepa, e hoohui mai ia Hawaii no kakou, oia ao Amerika.

Ua lioala ae na kulanakauhalo o ka mokuaina o Wasinotona, he mau halawai makaainana o hoike ana i ko lakou leo 110 ka pono ke hoohui mai ia llawaii 110 Amerika Huipuia.

Ua hooholo na ahaolelo mokuaina o Oregona, Kaleponi, inieliana, Ilinoe a me Nu loka, he mau olelo hooholo e hoike ana i ko lakou apono loa e hoohui mai ia Ilawaii 110 Ainerika lluipuia, a e kauoha ana i ko lakou mau Luna Senate a me na Lunamakaainana i na Hale Ahaolelo Laliui e noho la ma Wasinetona, e kokua i keia manao hoohui mai ia Hawaii.

Ua lawe ia ae no i mua o ka Ahaolelo Senate nui o Amerika Huipuia ma ka la :JL o lanuari, he olelo hooholo na Luna Senate Chandler oNu llamesire mai, ho olelo hooholo e kauolui atm i ka Pevesulena e komo koke aku i ke kuka ana me ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii Puo Aina 110 ka ae ana aku i na Pae Aina ma ke ano teritori, a e waiho mai ia hana i mua o na ahaolelo lahui no ka hooiaio aku ma ke kau kanawai ana.

Ka haalele ana o na Komisina ia Kapalakiko n holo no Wasinetona.

Kapalakiko, lanuari 30.—Ua haalole na Komisina Hawaii ianei a holo 110 Wasinetonai ka hora o p.m. onehiuei, me ka piha liauoli no ka ulumahiehie o na ohohia I pahola ia inai.i na komisina e ka lahui Amerika, a nolaila, ua piha manaolana lakou no ka holoj)ono o ka lakou misiona. Ua holo aku lakou ma ke kaa ahi o ka Hui Pakipika Uniona e holo ana no Omaha, a malaila aku no Kikako. E kau ae ana oW. A. Kinney a hui me lakou ma Ogden, alaila, holo pu me lakou i Wasinetona. Ua kono ia o Mr. Kinney e na komisma e hele pu me lakou e kokua ma keia hana.

Kikako, Feberuari 2.—1 ka hora 12:2 5 p.m. i hiki mai ai ke kaa ahi e ahai ana i na Komisina Hawaii ma kahi hookio ma ke Komohanaakau. Mahope o ka lulu lima pupuahulu ana me na hoa'loha, ua kau ae la na Komisina maluna o ke kaa lio nui a hookele awiwi ia aku la i kahi hookio o Fort Wayne, a aole lakou i hapaiua hora maloko mai o ka palena o ke kulanakauhale, a ia lakou e holo ana i ka hikina no Wasinetona nialuna aUu o ko alahao Penise)avenia.

A ma ka liora 3 r. m. o ka la 3 ao o Feberuari, ua pae palekana aku la na Komisina a pau me ka maalahi i ke kulanakauhale poo aupuni o Wasinetona.

Ma ka hora 5 ahiahi o ka ia 1 o Feberuari, ua haalele iho o Hon. C. R. Bishop ia Kapaiakiko, a ua holo aku no \Vasinetona no ke kono a ke Kakauoieio E. G. Waite o ke Keena o ko na aina e o Amerika Huipuia e hele aku iiaiia e kuka pu ai no na mea e pili ana ia nei, oiai he kanaka kamaaina oia ia Hawaii a ua ike i na makemake a me na neie o na kanaka.

Ua iohe pu ia mai no hoi, ua haalele iho o Claus Sprecles ia Kapalakiko a ua hoio aku i Wasinetona ma ke kakoo no i keia nmiona, no ka mea } oa hoike akea ae oia i kona makemake e hoohui ia Hawaii me Amerika Huipuia. | Makaukau ke Aupuni o Amerika Huipuia e apo inai ia Hawaii. \ Aia ke poo aupuui o Amerika jj Iluipuia ke ku makaukau mai la e ' a|K> aloiui mai i na KomWna Hawaii i hele aku la e iml pomaikai, a e : hookipa ia aku ana lakou me na li- : ma ohaoha. | Ua paa ka manao o ke Aupuni * Aelo, aole e ae i kekahi aupuni e | ae e noho mana maluna o na mokuj puoi o Hawali, oia wale hoi no. Aole iakou e hookoa ana i keia wa

ooaikai loe* i loaa ia luktm e Uk> i mea ole. O kJi nroaa wnle no mj ko a» a-> so eiua e ai, o ke aupuni hea laauanei k# mea po&n noHawaii. O ke ano aupuni teritori pah», a i ole i aupumi kuokea piha malalo o ka hoomalu ana mai o Amenka Huipuia. Ua kuikahi na mea a p^u 00 ka hoohui. Aole hana mai a KneUoi no Hawaii. Ladana. Fek f.—llokoo ka Hile Ahaoieio Makaaioana i keia Ia f ua oioau ae o Lunsmakaaioaoa KUU Ashmead-B»rtiett i ke aupuoi, pehea na lono i ioaa mai oo ka htx>kahuii aupuni nia Hawaii, a ua makemake ia na hoonaauao ana peheft la ke Aupuni i nianao ai e haua aku rvo ia mea. Ua |>ane iuai o Haku Kdward Gray, ke Kakauoieio Ahaoleio oke Keena o feo na aioa e, o oa lohe i loaa mai, ua like no la me ua mea hou wuea olelo i hoolahaia ma na mipepa. Ua pakni mai nae oia, i keia manawa aole i maoao ke Au- | puni e hoouna aku i mau mokukaua 1 i llouolulu. Usi innaao ke Aupuni ua palekana no na ola a me na waiwai o na kanaka Beritania ma Ilawaii maialo o ka hoomalu ana a Amerika. Hoomau hou aku la o Haku K. Gray i ka olelo, he mea maopopo, eia he inanuwa Beritania ma ke alanui mai Aeapuleo, Mekiko, e ki|>a ana paha oia ma Honolulu, oia» e holo ana oia no Ksekimo. I ka hoopau ana, ua kukala aku o Haku Kdward, aole he oiaio o kela lohe, ua waiho aku ke Aupuni Berftania i ke keakea kue i ke Aupuni ma Wasinetona no oa mea pili i na Pae Aina Ilawaii. Wasinetoua, Feb. 2.—11e mau hiohioua holoke ko ke Keena o ko na aina e i keia kakahiaka o Amerika Iluipuia nei, oia hoi ka waa Ilaku Juliana Pauneeforte ko Ber»ta nia Amabasadoa i hiki mai ai e wehewehe no ka mea i lohe ia e lawe mai ana o Beritania Nui i ke keakea kue i ka hoohui ia Hawaii me Amerika Huipuia a ma ke ano hoomalu paha. Ua hoole loa mai ko Beritania Amabasadoa maanei, aole he oiaio o ia mau lono. Apono ia Na Ilana a Ke Kuhina Stevens e Kona Aupuni.

Ua loaa ae na lono i na nupepa o Kapalakielo mai Wasinetona mai, e apono ana i ko ke Kuhina Stevens kahea ana e hoolele mai i na koa manuwa mai ka mokukaua Amerika Bosetona mai, ka mea hoi a k»t aoao o ka Sroiwahine i pau i hoonaukiuki loa ai, no ka mea ua hooko oia i na kauoha mai ke aupuni mai ma Wasinetona he elua aku nei mau malama i hala» Mamuu aku oia w«, ua maopopo e i ke Keena o ko na Aina e o Ameiika Huipuia mamuli o ke ano lapnwale o na mea e hana ia ana maloko o Ilawaii , aole e loihi ka manawa a e hiki mai ka hookahuli aupuni ma Ilawaii a e hoopau ia ka Moiwahine mai ka nolio alii aku. Nolaila, ua kukakuka ke Kuhina nui a me ka Pei-eaiilena a ua hooholo e pono o Amerika Iluipuia ke lele inua i ka wa e polia ae ai kekalii luohiona o k« r J haunaele, mamua o na aupuni e ae n pau o Europa, a o makaala i na poniaikai o Amei'ika, a ma ia manawa hookahi, e inalania i ka maluhia a e keakea aku i ka luku ana i na ola ame ka waiwai. No ia mea i haawi ia ai na kauoha i ke Kuhina mamua aku nei, e hoomakaukau i ka I3osetona a e hoolele aku i na koa ika wa mua loa e hoomaka ai ka haunaele. He Manao Mahalo no S. B. Hole. Ūa hoouna palapala aku o Mr. T. H. Davies, Kanikela Beritania mua ina Honolulu i ka nupepa Manaiea o Laelana, malalo o ka la 30 o lanuari, a ua hoolaha ia ae ina ke akea, e hooia aku ana i ka poe a pau he mau w T aiwai kolakou ma Ilawaii, o Sanforil B. t)ole, he kanaka maikai, naauao a me ka hoopono i hiki ole ko kanalua ia, a nolaila ma kona lawe ana i keia kulana hou, he hoopaa ana ia i ke koikoi o ke kulana pioo a me ka hoopono e halawai aku ai.