Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXII, Number 8, 25 February 1893 — Page 1
| This text was transcribed by: | Vicki Duffett |
| This work is dedicated to: | Moiwahine Lili'uokalani |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
ME KO HAWAII PAEAINA I HUIIA.
BUKE XXXII. HELU 8. HONOLULU, POAONO, FEBERUARI 25, 1893. NA HELU A PAU, 2430
Hoolaha Loio.
JAMES M. MONSARRAT,
(MAUNAKEA.)
Loio a he Kokua ma ke Kanawai
HE LUNA HOOLIAIO PALAPALA.
E bana ia no na Palapala Kuai, Palapala Hoolimalima, a me na Palapala Pili Kanawai e no ma ka olelo Hawaii. Dala no ka @ ma ka moraki ma na Waiwai Paa.
Keena Hana; Hale Pohaku hou ma ka @ ma Waikiki o ka Halewai, alanui Ka@ 2370
J. S. SMITHIES (KAMILA,)
NOTALI no ka LEHULEHU
—A HE—
Agena Haawi Palapala Mare
Mahokona, Kohala, Hawaii 2378-1y
E. G. HITCHOCK,
(AIKUE HIKIKOKI)
Loio a Kokua ma na mea a pau e pili ana ma ke Kanawai.
E OHIIA NO NA BILA AIE ME KA AWAWI
HILO, HAWAII. 2370
NELLIE M. LOWREY,
NOTARI no ka LEHULEHU,
—A HE—
LUNA HOOIAIO PALAPALA A ME NA
PALAPALA HOOHIKI.
Keena Hana me W. R. Kakela, LOIO, ma ka a oao makai o ka Hale Leia, Honolulu. 2370
ANTONE ROSA,
(AKONI.)
Loio a he Kokua ma ke Kanawai.
LUNA HOOIAIO PALAPALA.
Keena Hana ma Alanu Kaahumanu.
2370
W. R. KAKELA,
Loio a he Kokua ma ke Kanawai.
HE LUNA HOOIAIO PALAPALA.
2370
WILLIAM C. ACHI,
LOIO a he Kokua ma ke Kanawai imua o na Aha a pau o keia Aupuni.
He NOTARI no ka Lehulehu a BORAKA no na Waiwai Paa.
Keena Oihana, Helu 36, Alanui Kalepa, Honolulu, Oahu. 2370
P PUHALAHUA.
LOIO LOIO LOIO
Ua ae la mai au @ law@lawo imua o na Aha Hoomalu a me Apana a pau o keia Aupuni. He Agena Hooiaio Palapala no ka Apana o Hana Mokupuni o Maui.
@ loaa no au i ka Ua Poepapohaku o Kaupo, a ma Hana i kekahi manawa. 2387 1 y@
ALLEN & ROBINSON,
NA MEA KUAI PAPA O NA ANO A PAU E loaa no ma ka UWAPO O PAKAKA, Honolulu, make kumukuai makepono loa, no ka @omaikai o ka lehulehu e makemake ana e ku ui halo. E kipa mai a e iko kumaka. 239@-@
WILDER & CO., (WAILA MA.
Mea Kuai Papa a me na Lako kukulu hale o na ano a pau, a me na mea e ae a pau e pono ai o ka hale.
Kihi o Alanui Moiwahine me Papa.
2396-q
KAUKA LEONG KENG TONG.
(L. AKINA.)
EIKEAUANEI NA ANO LAHUI A PAU. E noho ana ma ke Aupuni Hawaii, mai na kane, wahine a me na keiki: i loaa i na mai o keia a me keia ano, e nano mai i kou keena hana, a @au e hoopau aku i na ohaeha a ka mai maluna o okou o na makamaka, he hiki lau ke @ap@u i na ano mai a pau: mai iloko o ka opu, hui ke kino, aki iloko o ka iwi. eha o ke poo, mai wahine, a pela aku. Mai hoololohe aku e na hoa, a he hiki iau ke @apaau i ka ma i hookaawale ohana. Hele mai hookahi, hele mai elua, hele mai no a pau loa: he oluolu ka auhau, ke hui me ia ma na kukai olelo aua: na makuakau au e pulama mai i na kono ana mai mai ua Mokupuni mai, me ka eleu me ka hikiwawe loa, he makamaka a he hoaloha maikai no oukou e na Hawaii oiaio.
DR. L. AKINA.
Helu @0. Huina o na Alanui Kamika a me Holele Honolulu. 3406-1@
KO BIHOPA MA,
BANAKO MALAMA DALA
ELAWE NO MAKOU I NA DALA HOOMOE ma ka hoaie ana ma ko makou BANAKO Malama Dala malalo o ke@a mau kumu:
lua e hoomoe mai ke kanaka hookahi i na dala Klima Haneri, e uku no makou i ka ukupanee ma ka Klima Hupahaneri o ka makahiki, mai ka wa aku o ka lawe ia ana mai o ke dala, ko waiho ia ke dala hoomoe i ekolu mahina, a ua waihoia paha ke dala a hala na malama ekolu i ka wa e hooponpono ia ai na helu. Aole uku panee e helu ia maluna o na dala hakina no na la elua paha o ka mahina.
Aole uku panee e uku ia i na dala e lawe ia ana maloko o ekolu mahina mai ka wa ak@ o ka hoomoe ia ana mai.
He 30 la mamua ae o ka unuhi ana aku o kekahi kanaka i kana mau dala, e hoike @ mai i ka RANAKO, a @ luw@ pu ia mai ka buke dala i ka wa @ kikoo ai.
Aole dala e uka ia, aia wale no ma ke kikoo ka mea nana i hoomoe mai i ke dala me ka @awo pu mai i ka buke hoahu dala.
I ka la mua o Sepatemaha o kela a me keia makahiki @ hooponopono ia ai na helu o na mea a pau, a o na uku panoo i uku ole ia maluna o na pau dala a pau e waiho ana me kekikoo ole ia, e helu @a ma ka aoao o ka mea hoomoe dala mai i hala na malama ekolu, a ma ia wa aku e hui ia me ke kumupaa m@a.
O na puu dala haomoe mai maluna, elima haneri dala e lawe ia no mamuli o o a@lik@ pu ana.
E hamama ana ka Banako ma na la a pau o ka hebedoma, koe na la Sabati a me na la Kulaia.
BIHOPA MA.
HONOLULU, IAU. 33@-Q
MA KE KAUOHA.
KANAWAI 11
HE KANAWAI E KUKULE AI
I KA OIHANA HOPE PERESIDENA
E hooholo ia e ka Aha Hooko a me ka Aha Kuka o ke Aupuni Kui kawa o ko Hawaii Pae Aina.
PAUKU 1. E kohoia mai waena o na lala o ka Aha Kuka kekahi mea a oia no ka Hope Peresidena o ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii Pae Aina, a o ia mea ina e make, haalele a hiki ole ke hana, a i ole ia, ua kupono ole ka Peresidena, e loaa no iaia a e lawelawe no oia i na mana a pau loa o ka Peresidena a hiki i ka manawa e kohoia ai i Peresidena, a i ole ia, e pau ai ia hiki ole e hana a kupono ole paha.
PAUKE 2. Ina ua kaawale aku ka Peresidena, o ka Hope Peresidena, a mamuli o kona oihana (ex-officio) ka Lunahoomalu o na Aha Hooko a me Kuka oiai, e noho ana ma ke ano he Aha Kau Kanawai.
PAUKU 3. E mana keia Kanawai mai kona hoolahaia ana aku.
Aponoia i kela la 3 o Feberuari, M. H, 1893.
(Kakauinoai,)
SANDFORD B. DOLE,
Peresidena o ke Aupuni Kuikawa
o ko Hawaii Pae Aina.
(Kakauinoaia,)
J. A. KING
Kuhina Kalaiaina.
17-3 2430-3
KANAWAI 13
HE KANAWAI E HOOKAAWALE
AI I KA HUINA
O KANALIMA TAUSANI
DALA I MEA E HOOKAAIA
AI NA LILO O KELA A
ME KEIA ANO O KE AUAUNI
KUIKAWA O KO
HAWAII PAE AINA.
E hooholo ia e ka Aha Hooko a me Aha Kuka o he Aupuni Kuikawa o ko Hawaii Pae Aina.
PAUKU 1. Ma keia ke hookaawaleia nei ka huina o Kanalima Tausani Dala ($50,000) mailoko ae o ka Waihona o ka Lehulehu no ka hookaa ana i na lilo o kela a me keia ano o ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii Pae Aina.
PAUKU 2. O na huina dala i hookaawale mua ia aku nei mamuli o na olelo hooholo o na Aha Hooko me Kuka e manaoia no oia no kekahi a ua komo iloko o ka hookaawale dala ana maluna ae nei.
PAUKU 3. E mana keia Kanawai mai kona hoolahaia ana aku.
Aponio i keia la 16 o Feberuari, M. H. 1893.
(Kakauinoaia,)
SANFORD B. DOLE,
Peresidena o ke Aupuni Kuikawa
o ko Hawaii Pae Aina.
(Kakauinoaia,)
J. A. KING,
Kuhina Kalaiaina
17-3 2430-3
KANAWAI 14
HE KANAWAI E HOOLOLI AI I
KA PAUKU 14 O KE KANAWAI
I KAPALA "HE KANAWAI
E HOOLOLI AI I KE
KANAWAI E PILI ANA I
NA LUNA ALANUI A ME
KA HOOLILO ANA O NA
AUHAU ALANUI A E HOONOHO
I MAU PAPA ALANUI APANA,
A. E. HOKAKA I KA LAKOU MAU
HANA." I APONOIA MA
KA LA 25 O NOVEMABA,
1887 E LIKE ME IA I HOOHOLOIA
E KA MOKUNA 82
O NA KANAWAI O KE KAU
O 1890, A E PAKUI MAI I
PAUKU HOU I KE KANAWAI
O 1892 I OLELOIA, E
KAPAIA PAUKU 15.
E hooholoia e ka Aha Hooko a me ka Aha Kuka o ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii Pae Aina.
PAUKU 1. Ma keia ke hoololiia nei ka Pauku 14 o ke Kanawai i kapaia "He Kanawai e Hoololi ai i ke Kanawai e pili ana i na Luna Alanui a me ka Hoolilo ana o na Auhau Alanui a e hoonoho i mau Papa Alanui Apana, a e Hoakaka i ka lakou mau Hana," i aponoia ma ka la 25 o Novemaba, 1887, e like me ia i hooholoia e ka Mokuna 82 o na Kanawai o ke Kau o 1890, i heluheluia ai ua Pauku la penei:
PAUKU 14. O kekahi mau alanui a alahaka hou i hoomakaukau ia ke kukulu ia ana a hanaia ana paha ma o na haawina dala mawaho ae o no dala Auhau Alanui, ua hiki no e hanaia e ke Kuhina Kalaiaina me ka nana ole i na Papa Alanui Apana.
PAUKU 2. Ma keia, ke pakui ia nei he Pauku hou i kapala Pauku 15 i ke Kanawai o 1887 i olelo ia, a penei e heluhelu ia ai:
PAUKU 15. Ina aole i koho o ia he Papa Alanui ma kekahi Apana Auhau, a i ole ia aole he Papa Alanui kupono no kekahi kumu, ua hiki no i ke Kuhina Kalaiaina e koho aku i ekolu mau kanaka kupono e noho ana ma ia apana, a e lawelawe no lakou ma ke ano he Papa Alanui, a o lakou no ka Papa Alanui o ia apana a hiki i ka manawa koho balota mau.
PAUKE 3. E lilo keia i Kanawai i mea mana mai kona hoolaha ia ana aku.
Aponoia i keia la 16 o Feberuari M. H. 1893.
(Kakauinoaia)
SANFORD B. DOLE,
Peresidena o ke Aupuni Kuikawa
o ko Hawaii Pae Aina.
(Kakauinoaia,)
J. A. KING.
Kuhina Kalaiaina.
17-3 2430-3
KANAWAI 7
HE KANAWAI E HOOMAMANA AI
I KE KUKULU ANA I KA
PUALI KOA AUPUNI.
E hookoloia e ka Aha Hooko a me ka Aha Kuka o ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii Pae Aina.
PAUKU1 1. O ka inoa o ka oihana koa o ko Hawaii Pae Aina, oia no ka Puali Koa Aupuni Hawaii.
PAUKU 2. O ka Peresidena o ke Aupuni Kuikawa, oia no ka Alihikaua Nui o na Puali Koa Aupuni.
PAUKU 3. Na ka Alihikaua Nui me a mamuli o ka ae ana o ka Aha Hooko e hoonoho a hookohu i na luna koa ua ukali a me na luna koa laina. O na luna koa oia no he Konela a me ka Lunanela Konela; o na luna koa ukali oia no he Mekia, Kuata master, Luna Pu, a me ke Kauka; o na luna koa laina oia no na Kapena a me na Lukanela o kela a me keia puali. Ua hiki no i ka Alihikaua Nei e hoonoho ae i na Luna koa ana i manao ai i mau ukali nona, e hana ia mau luna koa me ka uku ole.
PAUKE 4. O na Koa Aupuni he eha mau puali koa no ia, hookahi puali ku mau me ka ukuia a me ekolu mau puali pualu i loaa ia lakou na kokua ia ana mai ke Aupuni aku i hoakakaia mahope ae nei. Eia no nae na hiki no i ka Aha Hooko me ke apono ana mai o ka Aha Kuka e hoala i na puali e ae a lakou i manao ai he kupono.
PAUKU 5. O na puali o na Koa Aupuni e loaa no na kanaka aole i emi malalo o kanaono kumamakahi aole hoi e oi ae mamua o hookahi haneri me iwakalua, a ua hiki e loaa keia mau luna mahope ae neii hookahi kapena, hookahi lukanela ekahi, hookahi lukanela elua, hookahi kakiana akahi, hookahi kuaia master kakiana, eha mau kakiana, ewalu mau kopala a me elua hookaui pila.
PAUKU 6. E hoolakoia na puali koa aupuni me na mea kuau a me na lako e ae ma ke ano like me na puali o ia ano iloko o ka Puali Koa o Amerika Huipuia.
PAUKU 7. O na kanaka a pau e komo ana i ka Pauli Koa Aupuni e kakau inoa no lakou i ka papa inoa o ka puali, e hoohiki kokua i ke Aupuni e like me ia i hoakakaia ma ke Kanawai 2 a ma ke ano pu no hoi i hoakakaia ma ka Pauku 8 o keia Kanawai, a e komo no ka manawa aole e emi malalo o hookahi makahiki.
PAUKU 8. O na luna koa a me na koa a pau o ka Puali Koa Aupuni i ko lakou wa e lilo ai i mau lala a mamua ae o ka hoomaka ana i ka hana, a pela no ma kela a me keia komo hou ana mahope mai, e hoohiki a kakau inoa i kela olelo hoohiki mahope iho nei, a ua loaa ka mana i na luna koa a pua i hookohu maoli ia e hoohiki aku ia olelo hoohiki: Ke hoohiki oiaio nei au e kokua no wau i ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii Pae Aina, a e malama a kokua i na kanawai a pau a me na luna a pau i hoohanaia ma ka hooko ana o ia mau kanawai.
PAUKU 9. O na luna koa, ka poe hookani pila a me na koa a pau nana i hooko i na hana e pili ana i ka oihana koa e like me ia i hoakakaia ma keia Kanawai ua ku no lakou i ka hookuu ia ana mai ka hookaa ana i ka auhau kino a me ka auhau alanui a e hookuu ia mai ka hana ana ma ke ano he jiure.
PAUKU 10. Ina wa a pau a kekahi poe i lawa ko lakou nui, i kupono i ka hana koa, e kakau inoa ai i kekahi noi e hoala i puali, na ka Akukana ma ke noi ana o ua poe la, a me ka apono ana o ka Alihikaua Nui e koho i manawa a me kahi e halawai ai no ka hoala ana.
PAUKU 11. E noho hoomalu ka Akukana ma ka halawai a hooponopono ia mea, hooponopono i ke koho ana i na luna hookohuia o ka puali, e hana ia ke koho ana ma ka balota; mahope o ke koho aua e hana oia i papa o ka poe i hoonohoia, i palapala hoike no kela a me keia luna i koho ia a hooili aku i ka Alihikaua Nui.
PAUKU 12. Ua hiki no i ka Alihikaua Nui me ka ae pu ana mai o ka Aha Hooko e hoole i ka haawi ana i hookohu no kekahi luna koa i kohoia a i hoonohoia paha ina ma ko lakou manao ua kupono ole ia mea ma kekahi ano e lilo i luna koa iloko o ka Puali Koa Aupuni.
PAUKU 13. Ua hiki no i kela a me keia puali o na Puali Koa Aupuni e lawe i inoa kaawale nona iho, aka e ike ia ma o kekahi hua e like me ka mea e hoakaka ia ana e ka Akukana ma ka puali a i ole ia bataliona paha.
PAUKU 14. O kela a me keia puali mahope koke iho o kona kukulu ia ana e komo i ka hana o ke Aupuni, a e noho malalo o na kauoha o a Alihikaua Nui.
PAUKU 15. Na ka Alihikaua Nu me ka apono ana o ka Aha Hooko e hana i na rula a e na hooponopono ana no ka hoomalu a hooponopono ana o na puali koa ana i manao ai ua kupono.
PAUKU 16. O na Puali Koa Aupuni i kukulu ia mamuli o keia nei e hoolako ia no lakou e ke Aupuni a e loaa no ia lakou ka uku no ka lakou hana e like me ka mea e hooholo ia ana e na Aha Hooko me Aha Kuka.
PAUKU 17. Ua hiki no e hoopau ia ka Puali Koa Aupuni, a i ole ia o kekahi hapa paha, ma ke kauoha o ka Aha Hooko.
PAUKU 18. O ka Mokuna 52 o na kanawai o 1890 a me na kanawai a me na hapa kanawai e ae a pau e kue ana i ke@a, ke hoopa@ loa ia nei.
PAUKU 19. E mana keia kanawai mai kona hoolaha ia ana aku.
Aponoia i keia la 27 o Ianuari M H. 1893.
(Kakauinoaia)
SANFORD B DOLE,
Peresidena o ke Aupuni Kuikawa o ka Hawaii Pae Aina.
(Kakauinoaia)
J. A. KING,
Kuhina Kalaiaina
9-3 2428-3
KANAWAI 8
HE KANAWAI E PILI ANA I
NA HEWA HOALAALAKIPI.
E hooholoia e ka Aha Hooko a me ka Aha Kuka o ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii Pae Aina.
PAUKU 1. O na mea a pau ua hana i ka hewa mikamina ina hoolaha aku ma ka olelo waha ana a ma kekahi ano e ae paha i kekahi mau olelo a palapala paha me ka manao hooalaala kipi. Ina o ka mea i hoolahaia pela he mau olelo i kamailioia pela he mau olelo i kamailioia, ua kapaia ka hewa he hoopuka ana i na huaolelo hoalaala kipi. Ina o ka mea i hoolahaia pela he mau huaolelo i kakauia a i oleia i paiia, ua kapaia ka hewa he hoolaha ana i ka laipila hoalaala kipi.
PAUKU 2. O na mea a pau ua hana i ka hewa mikamina ina ua ae me kekahi mea a mau mea paha e hana i kekahi hana i mea e kokua a holomua ai paha kekahi manao hoalaala kipi i loaa ia laua a i oleia ia lakou no paha apau. Oia ano hewa ua kapaia he ohumu hoalaala kipi.
PAUKE 3. O ka manao hoalaala kipi he menao no ia e manao inoia a hoowahawahaia, a i oleia e hoala i na manao kue i ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii Pae Aina, a i oleia e paipai a hoala i na kanaka e aoao me ka ikaika e hoanoe ae i kekahi mea i hana ia mamuli o na kanawai o ke Aupuni Kuikawa, a i oleia e hoala i na kue a kipi ana i ke Aupuni Kuikawa, a i oleia e kokua i ka hoala ana i manao ino a kue i ka hoala ana i manao ino a kue mawaena o na lahui ole ma ko Hawaii Pae Aina.
PAUKU 4. Ma ka hoomaopopo aua i ka manao maoli i hoopukaia ai kekahi mau olelo, kakau ia ai a paiia ai paha, a i hoolahaia ai kekahi palapala, a i oleia i hanaia ai kekahi aelike ana, he hoalaala kipi ia a aole paha e manaola kela a me keia kanaka ua manao maoli no oia e hanaia a e loaa mai ana na hopena e ukali mau aua i kana mea i hana ai, a i oleia i kana mea i olelo ai a hoolaha ai ma ia manawa a malalo o na mea ana i olelo ai pela, hoolaha ai a i hana ai.
PAUKU 5. O kekahi mea i hoahewaia no kekahi mikamina malalo o keia Kanawai e hoopai ia oia ma ka hopaahaola ana ma ka hana oolea no ka manawa e oi ole ana i ka elua makahiki, a i oleia ma ka uku hoopai aole e oi aku mamua o hookahi taosani dala.
PAUKE 6. E loaa no ka mana like i na Lunakanawai Apana a me na Lunakanawai Kaapuni e hookolokolo mua a hooholo i a hihia e ulu ae ana malalo o keia Kanawai.
PAUKU 7. E lilo keia Kanawai i mea mana mai kona hoolahaia ana auku.
Aponoia i keia la 30 o Januali, M. H. 1893.
(Kakauinoaia.)
SANFORD B. DOLE,
Peresidena o ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii Pae Aina.
(Kakauinoaia.)
J. A. KING,
Kuhina Kalaiaina
9-3 2428-3
KANAWAI 9
E PILI ANA I KA LAWE ANA
MAI I NA PU A ME NA LAKO
KAUA A ME NA MEA
PA-HU
E hooholo ia e kau Aha Hooko a me ka Aha Kuko o ke Apuni Kuikawa o ko Hawaii Pae Aina.
PAUKE 1. O ka lawe ana mai iloko o ko Hawaii Pae Aina i na pu, na lako kaua, ka dainamite, giant powder a me na mea pahu e ae o ia ano koe wale no e ke Aupuni, ma keia ua papa loa ia; eia no nae ua hiki no i ka Aha Hooko ke manao lakou he pono e ae aku e laweia mai ia mau waiwai ma ke noi ia ana pela, malalo nae o ka uku ana i na dute i kauia e ke kanawai ma ia mau mea.
PAUKU 2. E mana keia Kanawai mai kona la aku e hoolahaia ai.
Aonoia i keia la 30 o Ianuali M H. 1893.
(Kakauinoia)
SANFORD B. DOLE,
Peresidena o ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii Pae Aina.
(Kakauinoaia.)
J. A. KING,
Kuhina Kalaiaina
9-3 2428-3
KANAWAI 10
HE KANAWAI E PILI ANA
I NA HANA HOOWAHAWAHA
E hooholo ia e kau Aha Hooko a me ka Aha Kuko o ke Apuni Kuikawa o ko Hawaii Pae Aina.
PAUKU 1. O na Aha Hooko a me Kuka e noho pu ana, e loaa no ia laua ka mana e hoopai aku ma ka hoopaahao ana no ka manawa i oi ole ae mamua o kanakolu la, i kela a me keia mea i hana i na hana hoohaahaa i ua Aha la mamuli o ka hana ana i kekahi hana hoohaunaele a hoohaahaa paha, a i ole ia nana i hoolaha i na hoike oiaio ole e pili a@a i na hana o ka Aha i oleloia, a i ole ia na olelo hoinoino a hoohaahaa e pili a@a i ua Aha la; a i ole ia ua hoopuka i na olelo hooweliweli hana ino i ke kino a waiwai paha o kekahi o kona mau lala no kekahi mea i oleloia a i hanaia paha iloko o ka Aha Kuka; a i ole ia nana i hoeha a hoao e hoeha aku i kekahi o lakou no ia mea; a i ole ia nana i hoeha a hopu paha i kekahi hoike a mea e ae paha i kekahi hoike a mea e ae paha i kauohaia e hele aku imua o ia Aha oiai e hele ana oia ilaila a i ole ia e hoi ana mai laila mai, a i ole ia, nana i hoopakele i kekahi mea i hoopukaia maloko o ke kauoha o ia Aha.
PAUKE 2. E mana keia i Kanawai mai kona hoolahaia ana.
Aponoia i keia la 31 o Ianuali M. H. 1893.
(Kakauinoia)
SANFORD B. DOLE,
Peresidena o ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii Pae Aina.
(Kakauinoaia.)
J. A. KING,
Kuhina Kalaiaina
9-3 2428-3
Hokuwelowelo a Holmes.
Rochester Ianu. 30.—Ua loaa ae ia Dr. Lewis Swift he telegarema mai a Ralph Copeland, ke Kilo Hoku Alii o Edinaboro, e olelo ana, ua telegalapa aku o Prof Palis@a mai Vienna aku, o ka Hoku welowelo i kapa ia Holmes, ke lilo aku nei ia i Hoku paa o ka degere 8 me ke kino punonohu o ua Hoku welowelo la Holmes, wahi a Dr. Swift, e loaa mai ana na hooia ana ma keia mua aku. Ua loaa mai he kino hou i hoohui ia mamuli o kona hookui ana me ke kekahi hoku paa oiai ua Hoku welowelo la e kahele ana ma kona alahele lani. Ua lilo keia mea hou i mea nui a koikoi i na loea Kilo Hoku o ka ho@a nei.
O keia Inia i pau ai i ke ahi mauka aenei o Kepohoni i ka po Sabati iho nei, a makou i hoolaha aku ai i ka @a i neninei, ua make aku la oia maloko o ka Halemai Moiwahine ma ke kakahiaka Poakahi ae no mai na palapu mai o keia pau ahi
KELA A ME KEIA.
He mea pono ia kakou ke ninau iho i na kulana o keia manawa i kumu noonoo no ka pili paha a me ka pili ole paha o na rula o ka manawa i hala. O kekahi ninau nui,—heaha ke kumu i hooko ole ia ai iloko o ka makahiki 1893, o no rula o ka makahiki 1843?
I ka makahiki 1843, o ka pono Hawaii Ponoi ka pono koikoi o keia Paeaina. Ia manawa, ke helu ia na malihini a pau i noho mai ma keia paemoku, aole i hiki aku i ka hookahi tausani ia heluna. He mau haneri wale no ke hui ia na haole, na pake, a me kela ano kela ano i okoa aku mai ke ano Hawaii maoli aku. Nolaila, o ka pono nui hookahi o ka Paeaina holookoa he pono Hawaii.
He ohana alii hanohano ka poe nona ka aina ia manawa. O ke keiki ponoi a Kamehameha I. ka mea e noho ana ma ka noho alii. He tausani a ol kona poo koa ke hoakoakoa ia. He lehulehu na Hulumanu me na kaukau alii. Ua puni ka halealii ma na aoao a pau i na hale o na alii papa o ka aina. Ua piha pono na rumi o ka halealii i na keiki alii, na mamo a na alii kahiko o Hawaii nei. Haila na Kamehameha i noho mai ma ka nohoalii o ia manawa mahope mai.
O na aina o Hawaii nei, aia ma ka lima o na lii, aole i hookuleana ia e na makaainana ia manawa. He mea kupono loa ia manawa ka hoihoi ia ana, a na ka poe ponoi o ka aina e mahele aku a loaa ka alodio o kela mea keia mea e hoomaka aku ai ka nohona nanuao. Mahope mai, ua hana ia kela hana nui a ka poe Hoona i hiki ai i kela mea keia mea ke noho lanakila ma kona kulana ponoi, ma ke kulana no hoi i ae ia o kela a me keia aupuni naauao. A i keia wa a kakou e noho nei, aole mea e komo mai ana e hoonele i ka mea i paa ma ke kanawai, oia ka nohona alodio.
O na kula oia manawa, he mau kula Hawaii wale no. Ekolu wale no kula haole ma keia paemoko holookoa.
O na aina e, he mamao loa aku lakou ia manawa. He mau mahina a lohe ia na nu hou, aole i like ike me keia manawa ka h@ aku hui mai ma ka wa pokole.
He mea hiki no i kela a me keia mea nona iho ke hoopili keia mau hoohalike ana i keia makahiki 1893, a e ike ia no ka like ole. Na ke au o ka manawa i lawe mai i keia like ole, aole na kakou iho. Owai la ka mea i hiki ke koo aku a kue i ke au ikaika o kamanawa?
Holomua Epa ia Hawaii.
Eia he olelo nan@ na ka haole, "O ka manu eepa, hana ino oia i kona punana ponoi." Oia maoli iho la ka ka Holohope e hana nei ma ka aoao olelo Enelani o ia pepa. No ka aa ole o kela mau haole nana e kekau nei i na mea hoopunipuni a me na wahahee ma ka aoao eha o ia pepa e hoolaha ma na aoao olelo Hawaii, nolaila, ke unuhi nei makou no lakou i ka lakou olelo. Ma ke kamailio haole ana no ka hoohui aupuni, ke olelo nei keia mau haole penei:
"Me ke 40,0009 mau kanaka Hawaii maoli ke hookupu pu aku nei makou no Amerika Huipuia, i kela wahi "kiko " ma ka "Paredaiso o ka Pakipika" ka lua kupapau kanu ola ma Molokai me 2,000 o na mai lepera a me na anoano ilo hiki ole ke hoopio ia e lu ia nei mai o a o o ka aina."
E nana ae i ka hana a keia hoaloha hoomeamea o Hawaii e hoao nei e lawe mai i keia lahui iloko o ka hoino la na lahui e ae.
O ia iho la ka hana aloha a keia mea e hoonuini a keha walo aku nei i na kamailio ana i mua o ke ao i ko kakou mau popilikia.
I keia manawa, aole he 2,000 mau mai lepera ma Molokai, aka he 1,100 wale no. Aole hoi he oiaio ke lu wale ia nei na anoano o keia mai weliweli ma o a maanei o na mokupuni a pau.
Ke hapala nei ka peni a keia haole i m@ manoao lapuwale a inoino loa. Ke kuamuamu nei oia i keia aina i mea e makau ai o Amerika. I mea e hooko ai i kona manao, ke hoinoino nei oia i ka inoa maikai o ko kakou lahui. Heaha ka hana a keia poe e kahakaha nei i ka Holohope, ka poe hoopae opiuma a me na pala@alelo e poai nei ma ka halawai manao mai no ka pomaikai a inoa maikai o na makaainaua o Hawaii.
Ua komo aihui @a ka halekuai o J. T. Waterhouse ma Alanui Moiwahine i ka po Poalima iho nei, ua komoia maluna iho o kaupaku. Ua huli wale @a na ume oloko o ka hale, a o kahi mea i loaa, he $19 na kekahe kakauolelo i hooluulu a huna. Aole i loaa iki keia piko pau iole a hiki i keia la.
\