Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXII, Number 8, 25 February 1893 — Page 2
| This text was transcribed by: | Jacob Anthony Kaumuali'i Titcomb |
| This work is dedicated to: | I ku'u Kupuna Kane, Frederick Keallimahiai Titcomb |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Ma Ke Kauoha
Kanawai 12
HE KANAWAI E HOOKHAIKI AI I KA LAWE ANA MAI A ME KE KUAI ANA O KA OPIUMA A ME NA MEA I HANA IA NO LOKO MAI O KA OPIUMA.
E Hooholoia e ko Aha Hooko a me ka Aha Kuka o ke Aupuni Kuikava o ko Hawaii Pae Aina
PAUKU 1. Ua kapu loa ka lawe ana mai i ka opiuma a mea paha i hanaia no loko mai o ka opiuma maloko o ko Hawaii Pae Aina, koe wale no na mea i hoakakaia ma ka Pauku 2 o keia Kanawai: a o ka mea nana e hoopae mai, kuai aku, haawi a hoolako aku paha i ka opiuma a mea paha i hanaia no loko mai o ka opiuma i kekahi kanaka maloko o ko Hawaii Pae Aina, koe wale no na mea i oleloia ma ka Pauku 2 o keia Kanawai, e hoopai ia oia aole e emi malalo o elima haneri dala a aole e oi aku mamua o elua tausani dala, a e hoopaahaoia ma ka hana oolea no kekahi manawa aole i emi malalo o eono mahina aole hoi e oi aku mamua o elua makahiki; a o ka hapalua o ka hoopai dala i oleloia e haawi ia i ka mea i waiho mai i ka hoike i hoahewaia ai ka mea hana hewa.
PAUKU 2 Ua hiki no i ka Papa Oia e lawe mai i ka opiuma a mea paha i hanaiai no loko mai o ka opiuma i kela a me keia manawa ma ke ano ani a lakou i manao ai ua kupono no na hana laau lapaau ma ko Hawaii Pae Aina a e hoolako aku no i ia mea ma ke kumukuai i loaa mai ai i kekahi kauka lapaau a oki paha i loaa iaia he palapala hoomaikai a hoike paha mai kekahi kula ao kauka a kula kiekie paha, a i loaa hoi iaia he laikini e lawelawe i ka oihana lapaau maloko o ko Hawaii Pae Aina; a pela pu no hoi me ka ea e malama ana i na laau lapaau ma ke Kahua Ma’i Lepera ma Molokai, e haawi wale ia no ma ke ano a no na hana lapaau. A ua hiki no hoi i ka Papa i oleloia e hoolako aku ia mea i ke kapena a kauka paha o kekahi moku e holo ana i na aina e i mea e lawelawe ia maluna o ia moku.
PAUKU 3. O ka mea iaia kekahi opiuma a mea paha i hanaia mai noloko mai o ka opiuma i loaa ole iaia mai ka Papa Ola mai, a mai kekahi kahuna lapaau a kaua oki paha i loaa iaia ka laikini elike me ka mea i olelo ia ma ka Pauku 2 o keia Kanawai, e lilo ua opiuma la i ke Aupuni, aa e hopuia ua opiuma nei a haawiia aku i ka Papa Ola, a e hoopaiia ua kanaka nei mana ka opiuma aole e emi malalo o na dala he kanalima aole hoi e oi aku i na dala he elua haneri me kanalima, a i ole ia, e hoopaahaoia ma ka hana oolea aole e emi malalo o hookah mahina aole hoi e oi aku mamua o eono mahina, a oia mau hoopai a elua e like me ka manao o ka Lunakanawai, a o ka hapalua o ka hoopai dala i eleloia e haawiia i ka mea i waiho mai i ka hoike i hoahewaia ai ka mea i hana hewa.
PAUKU 4. O kekahi kahuna lapaau a kauka oki paha nana i kuai, haawi ma ke ano he laau a hoolako aku paha i ka opiuma a mea paha i hanaia mailoko mai o ka opiuma i kekahi kanaka puhi opiuma i kekahi kanaka puhi opiuma a i maa i ka lawelawe ia mea ma kekahi ano e ae, a i ole ia i kekahi kanaka e ae paha, koe wale no ma ke ano he laau i ka manawa ma’i, e lilo i ke Aupuni ka opiuma a pau a mea paha i hanaia noloko mai o ka opiuma e malama ia ana e ia a e hopuia ua opiuma la a mea paha i hanaia noloko mai o ka opiuma a haawiia akui ka Papa Ola, a e hoopaiia oia e uku i na dala aole i emi malalo o ka iwakalua-kumamalima aole hoi e oi aku mamua e hookahihaneri; a ina e uhai oia i keia Kanawai no na manawai oi aku mamua o hookah aole oia e hoolako houla i ka opiuma e ka Papa Ola.
PAUKU 5. O na opiuma a me ua mea i hana ia noloko mai o ka opiuma a pau i hoolilo ia i ke Aupuni a ua komo iloko o ka malama ana o ka Papa Ola e malama malu hia loa ia a hiki i ka manawa e hoolilo ia aku ai e like me ia i hoakaka ia mahope ae nei maloko o keia nei koe nae keia, ina o ka nui o ka opiuma i hopu ia ua emi iho malalo o ke kini hapalua paona e hoopau loa ia no ia.
PAUKU 6. Na ka Papa Ola no iloko o ka manawa kupono e kuai aka i na opiuma a mea paha i hana ia no loko mai o ka opiuma a pau i komo iloko o kona malama ana, no ke kumukuai ana i manao ai ua kupono, o ia kuai ana ua hiki no e hana ia ma ke akea a akea ole paha e like me ka manao o ka Papa: eia nae, o na opiuma a pau i kuai ia aku pela e lawe ia mai keia aupuni aku. O ka hapalua o na loaa a pau i loaa mai ke kuai ia ana o na opiuma i hooliloia e haawi ia i ka mea nana i waiho mai i ka hoike ma waho ae o ka uku i hoakaka ia ma ka Pauku i o keia Kanawai a o ke koena e lilo no ia i waiwai no ke Aupuni.
PAUKU 7. Ma keia ua haawi ia ka mana i na Lunakanawai Apana e hookolokolo a hooholo i na hihia a pau e ulu ae ana malalo o keia Kanawai.
PAUKU 8. Aole e manao ia kekahi mea maloko o kela Kanawai he mea ia e hookuu ia ai kekahi kanaka a moku paha mai na kaumaha a me na hoopai i hoakaka ia ma na Kanawai o ko Hawaii Pae Aina e kue ana i ka hoopae malu a pale ana i na dute, aole hoi e hoanoe i kekahi hoopii e paa ana i ka la i apono ia ai keia Kanawai.
PAUKU 9. O ke Kanawai i kappa ia “He Kanawai e Hoomaopopo ai a e hooponopono ai i ka hookomo ana mai, ke kuai ana a me ka hoohana ana i ka opiuma a me na mea i hana ia no loko mai o ka opiuma,” i aponoia ma ka la 13 o Ianuari M. H. 1893m a me na Kanawai a hapa Kanawai e ae a pau e kue ana i na olelo o keia Kanawai ma keia ke hoopau loa ia nei
PAUKU 10. E mana keia Kanawai mai kona la aku e hoolahana ai. Aponoia i keia la 16 o Feberuari M. H. 1893.
(Kakauinoaia)
SANFORD B. DOLE, Peresidena o ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii Pae Aina.
(Kakauinoaia)
J. A. KING, Kuhina Kalaiaia@.
20-3 2@30-3
Ua hook@h@@@ aku o R.W. Meyer, Esq. i keia la, i Notari no ka Lehulehu no ka Ap@na Hookolokol@ K@ap@ni Elua o ko Hawaii Pae Aina.
J. A. KING,
Kuhina Kalaiaia@.
Keeaa Kalaaina, Feb 21, 1893.
2439.3
Ua ho@koh@ia aku o J. K. KEALO, ESQ. i keia la, i Komisina o na Pa uo Koolaupoko Mokupuni o Oahu, ma kahi o John Awa i waiho mai.
Eia ka Papa i keia wa
Wm. H. Lowell,
Wm. Henry,
J. K. Kealo,
J. A. KING
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Feb, 21, 1893.
230-3
@@@@@@@
Ua hookohuia aku o D. KAHAULELIO, ESQ. i keia la, i lalo no ka Papa Alanui o ka Apana Auhau o Lahaina, Maui, no ka manawa pau ole i koe i hoohakahaka ia mamuli o ka waiho ana mai o Geo. Kauhi.
J. A. KING,
Kuhina Kalaiaina.
K@ena Kalaiaina, Feb. 21, 1893.
2439-3
Ua Hookohuia aku o R.C. SEARLE. ESQ. i keia la, i lala no ka Papa Alanui o ka Apana Auhau o Lahaina, Maui, no ka manawa pau ole i koe i hoohakahakaia mam@li o ka waiho ana mai o R.H. Makekau. J. A. KING,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Feb. 22, 1893.
2430-3
KUAI HOOLILO ANA AKU I NA AINA AUPUNI MA KA APANA O HILO AKAU, HAWAII.
Ma ke awakea o ka POAHA, Maraki 30, 1893, hora 12, ma ke alo iho o Aliiolani Hale e hoolilo ia aku ai ma ke kuai kudala akea he ekolu mau apana aina aupuni, e waiho la ma Mauluaiki, Hilo Akau, Hawaii penei Apana Helu—Nona ka ili 21 67-100 na eka, koho mua $108.
Apana Helu 2—Nona ka ili ho 18 30-100 na eka, koho mua $91.50.
Apana Helu 3—Nona ka ili he 13 99-100 na eka koho mua $69.95.
Ua hooholo ia na ka mea kuai mai e @ku na lilo ke ana ana a me ke kaha ana oia mau aina. E loaa no na hoakaka piha ana ma ka ninau ana ma ke Keena Aina o ka Oihana Kalaiaina.
J.A. KING,
Kuhina Kalaiaina.
Keeua Kalaiaina, Feb. 24, 1893.
2430-3
Ua hookohuia aku o SAMUEL F. CHILLINGWORTH, Esq. i keia la, i Makai Nui no Mani.
W. G. ASHLEY,
@amaku.
Honolulu, Feb. 1@, 1893.
Aponoia:
WILLIAM O. SMITH
Loio Kuhina
23@@-@
NO KA HANA O KA PACIFIC IRON WORKS COMPANY.
Oiai, o ka Pacific Iron Works Company, he hui i k@k@ia ia ma@@lo o na kanawai o ko Hawaii Pae Aina a i kuliko ai me ke kanawai o hooka@wale ana no ia ano, ua waiho ia aku @@ ke Keena Kalaiaina @e paiapala noi e hoopau ana i ua hui @a i hoohui ia malalo o ke kanawai, me ka palapala hoakaka i hoopili p@ ia, e like me ke kuhikuhi a ke kanawai; no ia mea
Ke hoolaha ia aku n@i ka lohe i kela a me eia a me ka poe no a pau i kuleana mamua a e noho kuleana nei ma na ano a pau i loko o ua Hui la e kue ana i ka ae ana aku i ka makemake o ua Palapala noi la, e waiho mai ma ke Keena o ka mea nona ka inoa malalo iho ma a mamua ae o ka la 36 o Aperila, 1893, a o kela a me keia mea a mau m@@ paha a makemake ana e lo@@@@ ko lakou manao no ia mea. He pono ia @ake@ ke hiki ae ma ke @@@@@ oka m@@ nona ka inoa malalo iho ma Aliiolani Hale, Honolulu i ka hora 10 @@ o ia la e @oike mai i ke k@m@ e @@ ole ia ai ma Palapala Noi ia.
JAMES A. KING,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Feb 1@, 1893. @3@@-@
Ua hookohuia o WM. HENRY, Esq. i keia la, i Komi@@@na no na Pa no ka Apana o Koola@poko, Mokupuni o Oahu ma kahi o J. H. Ba@@na@a, i waiho mai.
Eia ka Papa i keia manawa:
Wm. H. Lovell.
Awa
Wm. Henry.
J.A. KING
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Feb. 13, 1893.
24@9-3
Ua hookohuia aku o S. E. KALEIKAU. Esq, i keia la, i Notari no ka Lehulehu no ka Apana Hookolokolo Kaapuni Elua o @o Hawaii Pae Aina.
J. A. King,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina. Feb 11, 1893.
2429-3
HOOLAHA PA AUPUNI
O kulike ai me ka Pauku 1 o ka Mokuna XXXV. o na kanawai o 1888, ke hoolaha aku nei au ma ka la I o Maraki, 1893, o kahi a ka Pa Aupuni i ku ai ma Mahaehae, Makaweli, ma ka apana o Waimea, Kauai, e hoololi ia ana a i ka pa e kokoke la i kahakai ma ke komohana o ka muliwai, a makai hoi o ka hale Makaila, ma Panaewa, Apana o Waimea, Kauai.
I kulike ai me ka Pauku 1 o ka okuna XXXV. o na Kanawai o 1888, ke hookohu aku nei au ia Mr. G. KAUAI, i Luna no ka Pa Aupuni ma Panaewa, e hoomaka ana kona hookohu ma ka la 1 o Maraki, 1883, ma kahi o P. J. Kuwa, i waiho mai.
J. A. KING,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Feb. 14, 1893.
2429-3
KUAI O KA PA AINA AUPUN I MA KALUAOPALENA, KALIHI, OAHU.
I ka POAKOLU, Maraki 15, 1893, hora 12 awakea ma ke alo o ke komo ana aku o Aliiolani Hale, e kuai ia aku ai ma ke Ku@ala akea ka pa aina Aupuni Helu 19, ma Kaluaopalena, Kalihi, Oahu, nona ka ili o hookah me 01-100 ma@ eka, oi aku a emi mai paha.
Kumukuai e hoomaka aku ai ke koho, he $200.
J. A. KING,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Feb. 13, 1893.
2329-3
Ua koho ia o MR. ED SUHR i lala no ka Aha Kuka ma kahi o Mr. C. M. Cooke i waiho mai. Eia na lala o ka Aha Kuka e k@ nei, malalo iho:
S. M. Damon, E. D. Tenney,
John Emmel@th, C. Bolte,
J. A. McCandles, W. F. Allen,
F. W. McChesney, H. E. Cooper,
A. Brown, Alex. Young,
J. F. Morgan, Cecil Brown,
H. Waterhouse, Ed. Suhr,
J. B. CASTLE,
Kakauolelo.
12-3 2428-3
I kulike ai me ke Kanawai 11 i lilo i mea mana, ua koho lokahi ia o MR. S. M. DAMON i keia la, i Hope-Peresidena no ke Aupun Kuikawa o ko Hawaii Pae Aina.
JAMES B. CASTLE,
Kakauolelo o ka Aha Hooko a me Aha Kuka o ko Hawaii Pae Aina.
12-3 2428-3
KUAI O KA HOOLIMALIMA O KA AINA AUPUNI MA HILO, HAWAII.
I ka POAKOLU, Markai 8, 1893, hora 12 awake, ma ke alo o Aliiolani Hale , e kuai a aku ana ma ke kudala akea ka hoolimalima o ka Aina Aupuni e moe la mawaena o ka aina o Humuula a me ka aina o Kaiwiki, Kuleana Hoona Aina 9971 ma ka apana o Hilo , Hawaii, a e holo ana mai ke kai a i ka palena he 14000 kapuai mauka o ia aina a nona ka ili he 1300 mau eka oi aku a emi mai.
Manawa Hoolimalima, he 20 mau makahiki.
Uku kiekie e hoomaka ai ke koho aku, he $402 no ka makahiki, e hookaa mua ia ma kahapalua makahiki.
J. A. KING,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Feb. 7, 1893.
2428-3
HOOLAHA I NA ONA O NA HAO KUNI.
O na hao kuni a pau, ma ke Kanawai, e hoopaa hou ia mamua ae o Iulai 1, 1893, a i ole ia, e hoole loa ia. A aole loa e pono ke hoohana ia e kekahi.
O ka hoopaa ana ma Oahu, e hana ia ma ke Keena Kalaiaina.
Ma na mokupuni e ai e hana ia ma ke keena o ma Makai Nui lehulehu.
G. N. WILCOX,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Dekemaba 2, 1892. 2419-tf
Hoolaha a ka Lunahooponopono Waiwai.
O NA POE A PAU HE MAU KOINA KA LAkou i ka waiwai o KEKAHA i make o Waiehu, Wailuku, Maui, Ko Hawaii Pae Aina, e hoouna koke mai me na hooia kupono i hoohiki ia imua o ka Notari o ka Lehulehu, i ka mea nona ka inoa malalo iho ka mea i hookohu ia i Lunahooponopono Waiwai no ka waiwai o ka mea i make maloko mai o na malama eono, a i ole ia e hoole mau loa ia aku no. O ka poe a pau i aie i ka waiwai o ka mea i make, e hookaa koke mai ma ka manawa a mamua ae o ka pau ana o ka eono malama.
W. H. DANIELS,
Lunahooponopono Waiwai o Kekaha i make. Wailuku, Maui, Oct. 25, 1892. 24@3-6m
HOOLAHA PALENA AINA.
UA HELUHELU A UA WAIHOIA K A palapala noi o ka H@I MAHIKO O ONOMEA, e noi ana e hooponopono ia na Palena o ko lakou Aina, ke Ahupuaa o Puumoi, ma ka Apana o Hilo, Mokupuni o Hawaii. Nolaila, ma kauohaia na mea a pau i pi@@. O ka POALUA. Oia ka la @@ o Maraki, M. H. 1893, i ka hora 10 kakahiaka, ma ka Hale Hookolokolo ma Hilo, Hawaii, oia kahi a me ka manawa i kohoi no ia hoolohe aku i ua noi la me na mea kue ke hoike ia.
A ke hoikela aku nei ka lohe i na mea aina e pili pu ana la aina, oia:
Ke Aupni Hawaii, no ka aina o Alakahi: Kalua me na @ooilina o Barenaha, no Mokuoniki; Kalua me Peahi. Kane, Waialee, Namauu, Kah@@@ me D. Kama@, no Kal@@@: ka Hui Ma hiko o Ouomea, no ka aina o Papaik@@ me Mokuoniki.
F. S. LYMAn.
Komisina Palena Aina Mokupuni @ Hawaii, Hilo, Hawaii, Feb. 3 18@@
2@@@-3
J. HOPP & CO., Na Poe Hana ma na Lako Hale o na ano a pau!
Hana Moe, Na Uluna Pulu, Etc.
Noho no ka Hoolimalima ana, @a Loko Hale me ke ku@u@uai emi.
H@@@l@@@ @@@@
Ka Nupepa Kuokoa
ME
Ko Hawaii Paeaina i Huiia
NA PUKA@
ANA 1 2 3 4 5 6
Pule Pule Pule Pule Pule Pule
Iniha $1.50 $2.00 $2.50 $3.00 $3.50 $4.00
2 Iniha 2.00 2.@@ 3.50 4.00 4.50 5.00
3 Iniha 2.50 3.50 4.50 5.00 5.50 6.00
4 Iniha 3.00 4.00 5.00 6.00 6.75 7.50
5 Iniha 3.50 4.75 6.00 7.00 8.00 9.00
6 Iniha 4.00 5.@@ 7.99 8.00 9.00 10.00
@@@ O ua Olelo Hooiaha a pau e hoouna ia mai a@a no ka Hoolaha maloko o keia Nupepa, e hoouna pu mai me ka auhau, a ina aole, aohe hookomo ia
No ka Makahiki $2.00
No Eono Mahina 1.00
Kuiko ka Rula
HOOPUKAIA E KA
HAWAIIAN GAZETTE CO.
H. M. WHITNEY, Luna Nui,
J. U. KA WAINUI, Luna Hooponopono.
POAONO, - FEBERUARI 25, 1893.
IMUA E HAWAII.
Ua hiki mai ka la a Hawaii opio e nana aku ai imua, aole i hope. Eia no nae kekahi poe kanaka i like me na kii, no ka mea hookahi wale no a lakou wahi e nana ai, a o ia no ka leha i hope. He mea pono ia Hawaii holomua ke huli aku kona alo i mua. Eia na lahui kanaka a pau ke nee nei imua. Mai ae aku ia Hawaii e oloolo i hope, aka e ae aku i kona mau kanaka ui e keehi mai imua a e hoohui ia lakou me ka aoao e hele nei imua. O ka hoohui ana aku me America Huipuia, he kumu pono loa ia e paila ia ai ke koko o na Hawaii opio me ka olioli no ka lilo aku i mahele no kela lahui mana. E mau ana no o Hawaii e like me ia no a Kakou e aloha ai, a e hauoli ai ma ke ano aina hanau. Aka o Hawaii @oko o America Huipuia ua keehi aku oia ma ka wa maikai loa o ke au a kai hele pu imua ma ke kuamoo e maluhia a e holomua ai ka aina. E uhai mai na Hawaii opio a pau i ka aoao o ka hele imua, ka poe e ike nei o ka Hawaii America Huipuia.
MAI PUNI WALE.
O na nupepa haole o keia anaina. I ano kuemi mau i hope me ke kue houlolohi i na mea e alakai nei ia Kakou imua, ua wae lakou i na mapuna olelo he nui wale ma ka aoao mai o na nupepa kue o na aina e. Eia nae. Mai puni wale Kakou i ka lehulehu o ia ano olelo, oiai. he mau haneri a tausani paha na nupepa o ia ano. A mailoko mai o ia lehulehu, ua hiki no ke loaa koke na hoike ma kela aoao, a o ka hapanui, he mau nupepa kuaaina a me na nupea i hilinai ole ia.
A o kekahi mea a Kakou e noonoo ai. O na huaolelo keia i puka mua i ka wa i lohe mua ia ai na nuhou mai anei aku, me ka hala ole o kekahi manawa e noonoo ai, a e hookaulike ai i na pono o na aoao elua. A no ka maa mau o ia mau ano nupepa i ke kue ana i ka aoao o ka Peresidena o Amerika Huipuia e noho nei, nolaila, ua kue koke lakou i na hana a kona mau kuhina noho a na aina e.
Aohe e nele ana ka huli mai o keia mau nupepa kuaaina ke lohe lakou i na manao o ka Peresidena e komo mai ana i ka la 4 o Maraki ae nei. A o na nupepa mana o na kulanakauhale nui, o lako no na alakai o ka lahui ma ka noonoo ana. Ua hai pono ia mai ia makou he kanawalu paha hapahaneri o na nupepa Amerika e kokua nei i keia hoohui.
KA PONO IO
ILOKO O keia manawa kupikipikio a p@oloke o ka manao. E maopopo ana ia Kakou a pau keia mea, o ke kanaka pomaikai oia no ke kanaka i loaa kana oihana i kupono iaia. A o na oihana i oia e ma keia ano he pomaikai mau, oia no na oihana hanalima. Ina he haole ina no he kanaka Maoli, ua like pu ma keia kulana, ma ka loaa ana o ka home kuonoono, a me ka hana mau e pono ai ka ohana. Aia ma keia alanui a pamaikai oiaio. A aole ma ka pinana iluna e loaa kekahi kulana hanohano, a haule hou iho a nele.
E malu ana no na loaa o ke kanaka; e malu ana no kona apana aina; e malu ana no ka hele ana a me ka hoi ana mai o ka paahana o kela la keia la. Ilaila e kau ai ko Kakou manao, mai ka poe kiekie a ka poe haahaa. Aohe ano aupuni e hoonele ana i ka paahana i kona mau pono i loaa ma ka hanalima. Aole no hoi i nele ana ka limahana akamai i ka hana i kupono iaia.
O ka poe imi wale aku i ka mea i hiki ole ia lakou ke hana o lakou ka poe pihoihoi mau o ka manao. Ua komo kekahi poe o ia ano ma na oihana me ka makau mau o hiki mai ka wa e nele ai. Mamuli o ke kokua ia mai e na hoa loha a me ka poe o ko lakou aoao ponoi iho mamuli oia mea ko lakou noho ana, a nele i ke kokua nele like i ka oihana.
Nolaila, e i@i Kakou me ke akahai a me ka noonoo akahele e loaa kela hana a Kakou i makaukau ai a i akamai ai ma ke ano i maa mau Aia malaila ka pono io.
E KU@LIMA ME AMERIKA HUIPUIA
O ko Kakou mau lawelawe kalepa ana a pau. Ua kokoke e pau loa me Amerika Huipuia wale no. Ke kuai mai nei oia i ko Hawaii nei mau waiwai a pau e hoouna aku ai a oi aku no ina he nui aku ka Kakou mau waiwai e hoahu ai no ke kuai aku. E mahuahua loa aku ana na waiwai a Kakou e kuai aku ai ina e hoohui aku ana Kakou e lilo i mahele no Amerika Huipuia, no ka mea, o na waiwai a Kakou e uku nei me na dute koikoi i keia manawa, e komo aku auane ia iloko o Kapalakiko me ke dute ole a e loaa ana i ka lahui na dala mahuahua, a e noho ona ana lakou maluna o na aina ponoi a loaa na home no lakou iho. Ke akena nei kekahi poe no ko Kakou kuokoa. Ina e hooki ana o Amerika Huipuia aole e kuai i ko Kakou mau waiwai e hoouna aku ai, e kuokoa ana anei Kakou ia manawa? Eia Kakou a pau ke kaukai aku nei maluna o ko Amerika Huipuia kuai mai i ko Kakou mau waiwai i hooulu ai a ma ia ano hookahi e hilinai aku ai Kakou na Amerika Huipuia e malama ia Kakou mai na kue ia mai e na lahui e ae. Aole o kakou kuokoa oia e i keia wa, e like me ka wa o kakou e hoohui ia aku ai me Amerika Huipuia. No ka mea e loaa ana ia kakou ia mau mea a pau i loaa ai mamua a oi loa aku mawaho ae.
KO AMERIKA MANAO I KA NOHOALII
Ua hoolahaia iwaena o na kanaka Hawaii kekahi manao lalau. Ua makemake makou e hoakaka aku i ka lalau loa ia manao i pau ai ka hoopunipuniia o na kanaka, eia ua manao la: Na Amerika Huipuia no e hoihoi mai ia Liliuokalani maluno o ka Nohoalii o Hawaii nei, wahi a kela poe wahahee, aia a lohe ka Peresidena ma Wasinetona i ko na haole hookahuli ana i ka Nohoalii o Hawaii, alaila e kauoha mai ana no kela i kona Adimarala a me na kapena o ka manuwa e hoopoa hou i kela Nohoalii a e hoihoi mai i ka Moiwahine ma kona kulana hanohano.
He mea hoakaka keia i ka poe ike. E na Hawaii mai hoopunipuni kekahi mea o oukou pela, aole loa o Amerika Huipuia e hana ana i kekahi hana oia ano. Aole kela lahui i hana pela mai ka mua a ka hope. He lahui hookahuli Nohoalii kela, aole ia he lahui kukulu hou i ka Nohoalii popopo i hoohiolo ia. Eia kekahi mo’olelo o ia lahui e Akaka ai.
I ka wa i pilikia ai o Amerika i ke kaua kipi i ka makahiki 1862, ua kokua mai ka Moi o Fa@ani oia o Napoliona III i ka poe kokua Nohoalii ma ka Repubalika o Mesiko, e kukulu hou i ko lakou Nohoalii kahiko i hookahuliia. Ua kipakuia ka Peresidena maikai oia o Huaresa a ua hoonoho ia maluna o ka Nohoalii o Mesiko ke kaikaina o ke alii o Auseturia, o Makemiliana. He alii naauao a hoopono no ia, na na pualikoa o Napoliona i kokua aku ia ia, a pale aku ia Huaresa ma. He mea hoehaeha keia i ko Amerika Huipuia poe kanaka, aka ua pilikia loa lakou i ko lakou kaua kuloko iho, aole hiki ke papa aku ia Napoliona.
Ma Aperila, 1865, pio o Rikemona, hee loa na koa kipi, loaa hou ka lanakila me ka malu ia Amerika Huipuia. Eia no kekahi hana mua, kauoha aku la ka Peresidena ia Napoliona penei: “O kou kokua ana ia Makemiliana, he mea kue ia i ka pono o makou.” Lohe o Napoliona i kela makau iho la i ka Ikaika o na pualikoa o Amerika. Wikiwiki kela i ka hoihoi aku i kona poe koa a pau i ko lakou aina. O ka lele Ikaika mai no ia o Huaresa ma a kokua nui mai la i na kanaka Mesiko i ko lakou Peresidena. Pio koke o Makemiliana a kipuia me kona poe hope a pau a make lakou noho hou o Huaresa ma ka noho Peresidena. Pela no a hiki i keia manawa ua noho lanakila ka Repubarlikao Mesiko a holomua ma ka pomaikai. He nui hoi ko lakou aloha ia Amerika Huipuia, i ko lakou hoaloha nui a lokomaikai.
Aole ko Amerika poe i makemake e pau ka nohoalii ma na lahui naaupo ka poe hiki ole ko hookele i ke Aupuni Repubalika. Aia a mohala mai ka naauao a me ka hoopono alaila ua pomaikai ka lahui hookahuli nohoalii a ua makemake o Amerika i ka lakou hana. Ua nana mai o Amerika i na hana a Kalakaua a me Liliuokalani he ku ole i ke aupuni maikai. Nolaila, aohe o lakou minamina i kela nohoalii popopo o Hawaii. Pomaikai kona hiola ana. Aole loa o Amerika e kukulu hou ana. E hoopau i ke kuhihew.
AOLE A BERITANIA HANA MAI
Nui launa ole na kamailio naaupo e kamailio wale ia nei no ka Beritania Nui mea e hana ai no Hawaii nei. Ua hooio ae na olelo a kekahi mau luina moku Beritania ona kahiohio no ka huki ana i ka hae Amerika ilalo mai ka pahu iho o ka Hale Aupuni. E ninau ponoi aku no hoi oukou i ke Kuhina Beritania maanei a me ka Hope Kanikela Beritania. E pane ia mai no aole hiki ia Beritania Nui ke lawe ia Hawaii nei. Ua paa o Beritania Nui i ka hikiikii ia malalo o kela kuikahi me Farani o ka 1843 aole e lawe i na Pae Aina.” Mawaho ae o keia, aole anei oukou i heluhelu i ka Haku Grey olelo iloko o ka Hale Ahaolelo Makaainana o enelani, i pane aku ai ka ninau a kekahi lunamakaainana no ka Enelani hana no ka hookahuli aupuni a Hawaii, i pane ai: “Aole i manao ke Aupuni o Beritania e hoouna i mau mokukana i Honolulu, no ka mea ua manao ke Aupuni ua palekana na ola a me na waiwai o na kanaka Beritania ma Hawaii malalo o ka hoomalu ana a na Amerika.” O na kanaka nana e hookele nei ie Enelani, ua ike lakou i ka Enelani mea e hana ai, mua o kela poe luina Beritania ona kahiohio e lele uwakai ana. Ua kau o Amerika Huipuia i kona hae maluna o ka pahuhae a nana e hooholo i ka mea pono e hana ai no Hawaii nei.
He Poe Unaoa
Ua like ka oihana makai me ka pauku laau e lana hele ana iloko o ke awa—kahi a na pioeoe e pipili ai. O ka poe e uku nei i na auhau a hoolawa ai i ka hana, a pela e hana ai i loaa ke ola ana; o ka poe i hana i ka lakou hana me ka oiaio ma ke ano makaainana, a i makemake i aupuni maikai a me ka oluolu kupono no kela a me keia mea, aole e loaa ana ma ka oihana makai, koe wale no ma na haua maa mau. O na pioeoe, o lakou na kanaka e makemake nei e ola wale iho maluna o ka ke aupuni i hanai ana, ka poe aole lakou mea e manao ai e ao k@l@, halii moe, malama buke a hana paha ma na alanui, aka i makemake no ke aupuni e malama aku ia lakou, ina aole lakou he mau pioeoe, aole lakou e noho loihi ma kahi o ka oihana makai. Ua kipakuia lakou, a no ke aha lakou e hele ole ai i ka hana? Heaha ko lakou mea e noho ai ma kahi o ka lehulehu i makemake ole ai? No ka mea, he mau pioeoe, a o na pioeoe aohe a lakou hana maikai.
Nani na Mokuaina o Amerika
@@ ke ku nei ka Uniona o America ma ka hoohui ia ana o kanahakumamaha mau mokuaina a me ehiku mau teritori. O keia a me keia mokuaina pakahi, ua like ko lakou Kuokoa me ko Hawaii i ka wa mamua, na lakou ponoi no e kau i ko lakou mau kanawai, e kutulu i na aha hookolokolo, a e hoomalu. Aka o kela a me keia mokuaina pakahi, ua loaa ia lakou ka mea aohe i loaa ia Hawaii, a oia keia, aia he aupuni o na mokuaina a pau o America Huipuia e kokua mai ana i na mokuaina pakahi i na wa pilikia.
O na teritori, ua like no me ko na mokuaina, eia nae aole o lakou aupuni Kuokoa e like me ko na mokuaina la, aka ua maopopo no ia lakou e komo ana lakou ma ke ano mokuaina a pau o America Huipuia mawaho aku o umikumamakolu mau mokuaina ponoi @ kinohi, he mau teritori wale no lakou, a nolaila he kanakolu kumamakahi mau teritori i ae ia e koo iloko o ka Uniona o America a laa i mau mokuaina mai ka wa mai i lilo ai o America @ lahui. O keia iho la ka mea imua o Hawaii. Ina ma keia wa aku e hoike ana o Hawaii i kona kupono, alaila i kekahi @@ o keia mua iho e haaheo ana o Hawaii ke lawe ae oia i ke kulana oia kekahi o na mokuaina Kuokoa o ka Uniona nui o America. E hauole ana na kanaka aloha oiaio a pau i ka aina i ka hiki ana mai o ka manawa no Hawaii e lawe ai i ke kulana hanohano e ku a ke @@@ he teritori no America H@@p@@ me na kahoaka e like me ka makou e manao io nei e komo aku ana kakou i kekahi manawa ma ke ano mokuaina me na kanawai no kakou ponoi iho a me ke aupuni a ka lahui e koko ai.
Na Manao o ka “Li@@rala.”
Ua h@@k@k@ m@@l@ k@@@ @@@@ n@@ @@@@ @ makou i kekahi ma@ manao ku i ka oiaio me ka awaiaulu pa ana iho @@ @ae hoi i kekahi m@@ mea ano ole.
Ua hapai m@m@u@ ae oia ka aha kuhina me ka i ana, akahi no a loaa i keia aina ka aha kuhina maikai loa, me he mea la o ka pololei @ no kela. Eia ko kaou waa aupniloko o ke kai kupikipikio, aka ua loaa nae la kakou he poe kanaka makaukau ma kona hoeuli, a me ke kokua ana mai o ke Akua, ke l@@@ nei ko makou manao, e ho@k@@e aku ana lakou i ka waa a p@@ me ka maalahi iloko o ke awa e like @@@ e ka Kauka a me Rikeke i hana ai iloko o na makahiki he kanalima i hala aku nei.
Aka nae hoi, ke olelo mai nei k@ “Liberala,” aole ka he maikai e @@ loina @ ka hookahua ia ana o ka hooponopono ana. Pela io no paha, @@ ua hana ia ma ke ano he m@n@@ aupuni e ku mau loa aku ana, aka aole loa pela, he aupuni kuikawa wale no keia. E lawelawe ana eia i na hana o ke aupuni, ma ke kak@@ @@ mai a Amerika Huipuia, a hiki @ ka manawa e hooholo pono ia ai @@@ mana aupuni kaok@@. A ke lana nei me ko makou manao aole e hool@iji loa ia ka wa e kakali ai no kona hooko ia mai. No na mea e pili ana @@@@ pomaikai e hoea mai ana mamul@@ keia hoolali ana, ke kokua @@@ nei makou na mea i @@@@@ ia @ @@ “Liberala.” Mamuli o k@ l@@@ ana ae o na kupa o Hawaii @@@ @@@ kupa no kekahi mana Kuokoa aole loa e lilo kekahi lihilihi o na p@@@@@ lakou e p@@ nei i keia wa, a e @@@@ hou mai ana kekahi mau pomaikaki i oi pakela loa ae, a makou @@@ @ hoakaka piha aku ai ma keia h@@@ aku.
Ua hoakaka ae no ka “Liberala” o kekahi o ia mau mea, oia hoi ka pii hou ana ae o ua kumu waiwai io o na kuleana aina, a me ka hoopau loa ia o ua kanawai aelike kapa a me ka noa holookoa o na kai law@ ia a pau. He mea oiaio, aole no paha e loihi loa ka wa a hoea mai no kela haawina hope ae la, aka aole paha i keia wa.
Ma kekahi kumumanao nae, @@ kue loa makou i na manao o ka “Liberala.” Ke upu nei kela Nupepa e lilo kakou i o@ana o ka mokua@@@ o Kalepaoni. He mea hiki ole l@@ keia ma ua kumu he lehulehu wale.
He aina kahiko kakou, a he aia @ naauao me ko kakou mau kanawai a me ko kakou mau loina, a aole loa hoi e hiki ke holoi koke ia @@, @ hookomo ia mai ko Kalepani p@@ ma ko kakou kahiko imua @@@@ Kaleponi
Ua hoolal, a ua hana kakou he kumukanawai me na kanawai mai kai no kakou iho, oiai, o Kaleponi @ kela wa e waiho ana ma ke ano he wahi hoopulapula holoholona ma kela a me keia pea o kona mau kapakai, a ua hoouna ia mai na keiki Paniolo opio mai laia mai no ka hoonaauao ia ana maloko o kekahi o ko kakou mau kula hoonaauao. Ua oi aku ke kupono o ko kakou mau kanawai no kakou iho, a o ko kakou mau aha hookolokolo hoi, ua like no ka maikai a oi aku no paha mamua o ko Kelponi, a ua kakaikahi loa iho na hihia hewa, (e laa paha ke kipu) maanei nei mamua o ko laila. Aole loa o kakou makemake e hanaia mai ko kakou mau kanawai ma Sakaramento e ko Kaleponi poe. Aole e nele ke poipu ia o na leo o ko kakou mau wahaolelo maloko o ka Ahaolelo o kekahi mokuaina nui e like me kela, a aole hoi e pulama maikai ia kekahi o ko kakou mau pono. Mawaho ae o ia, aole no o kakou makemake i na loina kalai aupuni a ko Kaleponi, a aole no hoi o kakou lealea e holo mai na poe kalaiaina o Kaleponi ia nei nei, a na lakou e hookele i ko kakou mau oihana aupuni. Ua olelo hou ae no hoi ka Liberala e hoonoiaia aku ana ka la Sabati, no ka mea, aole he kanawai Sabati ma Kaleponi. Ua maopop loa ia makou, aole loa e apono iki ana na kanaka Hawaii i kela mea. Ma ke ano he(teritori) Paualaau, na kakou ponoi iho no e hookele i ko kakou mau oihana kuloko, aka, aole nae na kakou e hookohu i ko kakou kiaaina, a aole hoi i na hoa o ka Ahaolele nui ma Wasinetona Amerika Huipuia.
He oi pakela loa ae keia @@@@@@ ko kakou hoohui ia aku malaio @ Kaleponi.
Eia no hoi kekahi, ma ia kumu, aia no ka ipuka ke hamama mau la no ko kakou hooliloia ma keia mua aku ma ke ano he mokuaina ma ke kulana like hoi me Kaleponi i ka wa e hoomapopo ia’i ko ko kakou heluna kanaka kupono.
I ka po o ka la 16 o Feburuari, maloko o ka Halekula Hanai Kaikamahine o Kawaiahao, Honolulu nei, ua awaiaulu ia ma ka mare e Rev. W. B. Oleson, o Charles Blake @ Lahainaluna, me Miss Hattie K. Lewis o ka Halekula Kaikamahime maluna ae. A ma ka Maiulani o ka Poalua nei i hoi aku ai@laua no Lahainaluna, ko laua home o keia mua aku.