Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXII, Number 18, 6 May 1893 — MA KILAUEA. He Elua Mau Haukai i ka Luapele. [Illegible] kne ia Pegana. [ARTICLE]

MA KILAUEA.

He Elua Mau Haukai i ka Luapele.

[Illegible] kne ia Pegana.

Owai hi iioko nei o Hawaii i iohe ole no ke Aliiwahine Kaulana Kapiolani? Aole o ka Moiwahine Kane-make e noho mai nei. ka mea hoi i aloha nui ia e na puuwai o na Hawaii no ka maikui a me ka oluoiu waipahe o kona puuwai. aka. me ka moo hanauna alii kiekie oie o ke au kahiko uiai e hiki ai ke kau-o nuii i ko lakou hoohanohano ana aku me ka ■ hoihiihi ana—He kaikamahine 0 Kapiolani na kekahi Kaukaualii kaulana loa o Hilo Keawe-mauhili, a mamuli o kana mau hana koa kaulana. ua iilo oia ke Aliiwahine Kiekie a kaulana loa o kona mau la —a ī oi loa ae hoi maluna o ke kiekie a me ke kaulana. o kekahi wahine pegana iloko o ia wa oia hoi o Kaahumanu, ka mea hoi nana i hooikaika e hoohuli i na Hawaii mai ka noho hookauwa kuapaa ana a ka hoomanamana. 1 kekahi manawa oiai e pahola ikaika ana ka pakela inu waiona me ka noho ana uhauha paiena ole, a i ka wa i hookipa ia ai o ka noho ana karistiano. o Kapiolani kai lilo i pōokela loa, a he hoku maiamalama no ke ala kai ana ika loina o ka noho ana maemae a me ka noho ana pono. laia waie no mawaho o na Hawaii e ae i hoea mai ai ka luku ia ana ona hana nui kaulana ka mea hoi i kupono ai o kona inoa e loaa na hoohanohano aua aku. Ua hooliiolo ia na kapu, a o na akua nana e hoopuni ana i na Moi, ua hoike maopopo ia ae la he mau mea waie no ia no keia houua wale iho no, a o na akua hoi, ua kapae ioa ia lakou ina na paia o ka huna kele loa ia, aka ma ka piko nae o kekahi kuahiwi kiekie, a iioko hoi o kona heiau ahi, e mau ana no ko Pele noho mana kiekie ana, a i weiiweli like ia hoi e na poe a pau. lioko hoi o Dekemaba, 1824, wahi a ka mooielo, i manao paa ai o Kapioiani e hoopau i ka manao kuhinewa ona kanaka no Peie maioko o kona heiau ae aa aku hoi i kona mana. Ua hoao aku na-kane, na wahine a pela pu no hoi me na misionari e hoohuii mai i koua manao, aka ua kupaa loa ka manao o kela Aiiiwahine kiekie ioa e hoike i kona hiiinai ame kona paulele maiuna o ke Akua o na Karistiano. oka poe e hoomanao nei Ika iuhi a me ka inea oka hele ana ma ka huakai ika

iua o reie o keia mau la, raa ka mokuahi, na kaa a me ka holo ana maluna o na lio, ua hiki ia lakou ke hoomaopopo iki iho i ka luhi i loaa ia Kapiolani nia kana huakai o ka hele wawae ana i kela lea mai Kealakekua a hiki i Hilo nona ka mamao he 150 mile, me ka makaikai pu aua i ka luapele. Aole he alanui o ka lua o Pele ilokoo ia mau la; aole uo he mau kuamoo, aole no hoi he mau alahele maluna o na pohaku pahoehoe, aka, ua hele kohana aku oia maluna o na pohaku pele ooi wawana, me ka paholehole o kona mau wawae a me kona mau lima, e| nakuheleana maloko akuo| na nahelehele loloa o na nlu- j nahele, me ka a-e ana i na { kahawai kuhohonu o na mauua, ua hooman aku ia no nae! ke Aliiwahine kaulaua e hoo-1 holo pono i kana huakai poo-! kela loa, a lua ole o ke ahonui.! I ka hoea ana aku ma ka lna i oPele. ua halawai akulao| Kapiolani me ke kahu akua-1 wahine o Pele, a nana hoi i \ olelo mai iaia, mai aa oia e j hele ma kahi o ka luapele, me \

ka hoike uiai ma oia e hoao \na e uhaki i ke kapu oke ~ine ahi, alaila he raa» \ka mea loaa iaia. oe?* f i ninau aku ai o

ka mea e noho ia nei e ke akuawahiue/' wahi a ka : pane. : Ma ka paoe aua afcu t ua hej luhelu paaeaau aku la ke Alii- ! wahine i kekahi niau pauku { olelo o ka Haihala, e hoike ana j |i ke kiekie a me ka mana p«v lena ole oke Akua oiuio. La lawe ia uiai la ka paiapala hookapakapa wale ia laia me ka iia mai mai ia Pele mai keia leta, aka oka Kapiolani pane wale no, he mau olelo eae no mai ka Baihata mai me ka pane ana iko ke Akua oiaio inoa, a hiki i ka mumule

ana o ua kahu akua-wahiue la ame kona mihi ana niai ua haalele mai la ka ka uhane. a akua noho iaia, Ia wa, ua hele loa aku la o Kapiolani 110 ka luapele, a malaila ? ua hookahaUa inii ia oia Ika loaa ana aku iaia o Mr. Goodrich. he misionart. oiai hoi. i kona lohe ana i keia huakai a Kapiolani, ua hele nuū la oia e halawai pu me ia. Ma ke kae hikina oka luapeie ua kukulu ia i wahi malumalu nona. a ma īa wahi hoi e hiki ai ke nanaaku 1 ka loko ahi īuii. a ma iawahi hoi i hoohala ihoai ke Aiiiwahiue ia po. He aa hoi au e i ae ai, he kakaikahi loa palia na kane a me na wahine e ola nei i keia mau la e ake ana e hana i kela iiaua hookahi. me ka noho hookahi ana me ka ike ole i na poino e hoea ana o keia wahi lioomaka'uka'u. •Aka, o keia wahine nae i hoomalamalama hapa wale ia 110. a he wahine hoi i hoouaauao ole loa ia, a nona hoi ke koko nia kona aa koko mai na alii nui kiekie loa mai o na hanauna mai he lehulelui wale, a ua ho-a ia kona uhane me ke ahi e loaa io ai ka mea oiaio. Owai ka i hiki e hoike mai healia la kona mauao ma kela po ana i noho mehameha ai? L T a hiamoe no anei oia. a kahi e hoomanao ae ai? Ua kuihe iki no anei kona manao kupaa wiwo ole. a lua ole? Aole he hookahi e hiki ke hoike? mai, no ka mea, oia hookahi wale no ma kela hana oi kelakela o ka wiwo ole. I kekahi kakahiaka ae, me kanawalu o kona poe kanaka, ua iho aku la oia ilalo ma kahi 0 000 kapuai a oi, a lioea ma kahi o ka "Paepae Eleele/' kahi lioi e nana pono aku ai i ka loko ahi enaena me na elelo ahi e pipii ana ma o a maanei, ua ai ae la oia i na hua olielo kapu, kela hua liilii ulaula e ulu nui ai ma kahi o ua pahoehoe o ka lua pele, a ua hoolaa ia aku keia mau mea ia Pele wale no; a ua kiola aku la oia i kekahi mau pohaku iloko o ka loko ahi, me ka i ana: "0 lehova ko'u Akua, a nana i no-a i keia ahi. Aole o'u makau ia Pele; aka, ina au e make ana mamuli o kona inama, alaila, ua hiki paha ia oukou ke makau ia Pele; aka ma au e paulele īa lehova, a hoopakele hoi oia ia'u i kuu wa e uhaki ai i ko Pele mau kapu, alaila, e makau oukou ia lehova, a e hoomana iaia wale no." Ia wa, ua mele aku la lakou he inele hoonani i ke Akua, me ke kukuli ana iho ma ke kae o kela ahi mau loa. ua haipule aku la lakou iaia. Iloko ona kakau moolelo ia ana a pau, aole he mea e hiki ai ke hoohalike aku 1 ka kiekie o ke koa a me ka maemae, Eia hou no hoi keia huakai alii makaikai i ka lua pele. Ua hoea ae keia ma ke kau inua o

ka makahiki 1890. Ua hauoli hoi na paemoku i ke kanaonokumamaono o na makahiki o ka waele ia ana, ka hoonaauao a me na alako ana o ka noho ana malamalama mai ka wa o kela aliiwahine kaulana 1 hele ai e uhaki ike kapu o Peie. I ko ka Moiwahine Liliuokolani pii ana aku maluna o ka noho kalaunu, ua hele kaapuni aku oia nia na moknpuni me ka makaikai ana aku ia Hilo, a mai laila aku, elike me kana i kakau ai ma ka buke hoopaa moolelo o ka Hale Luapele, "e hele ana e haipule aku ia Ma<lame Pele." He mea oiaio no paha, aole loa ona makaa no ke akua wahine i hoonele ia, no ka mea, he alii Karistiano o Liiiuokalani. (a i ole, mamua l>aha) Ua olelo ia ? he wahine maiamalama a naauao oia, a ma ia ano. he mea hiki ole ioa ke loaa na hookanalua ana a me ka hopohopo ana elike la me ka mea i hekau iho maluna o ka noonoo o Kapioiani ka mea hoi i nele loa me na haawina o ke ao ia, me ka noho ana hapa pouli. I kuiike ai hoi me ka mea e manao ia aku ana, nolaila T o keia mau hoakai a keia mau mea kiekie ua hoike mai i ka like ole ioa o ko laua kulana ma ka hoike papa ana aku. (Aolei pau.)

| V.i kau aku K»hukuU Nui A. |T. AiiM k.t iTu;ku:ib> Waihi | <- ;Akt» r.ef & holo i *.. i fct>h auponi n k: O H;1!> i. i; !«n » U!:l hī 4 n\ ?u pul»? um kei» uiiMkai oihnnii, n i.iiu ih?i fu>i ;»j v ae aua oia i U'l k:lh O i v r»i.