Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXII, Number 50, 16 December 1893 — Page 2
This text was transcribed by: | Kelly Murray |
This work is dedicated to: | Lahela Rapozo |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
MA KE KAUOHA.
ua hookohu ia aku o D.H.KAHAULELIO ESQ., i keia la i Notari no ka lehulehu no ka Apana Hookolokolo Kaapuni Ekolu o ko Hawaii Pae Aina.
J.A. KING, Kuhina Kalaiaina. Keena Kalaiaina, Dec. 9, 1893. 2472-3
O ka POAKAHI, DEKEMABA 25, 2893, oia ka la Karisimaka a me ka POAKAHI, IANUARI 1, 1894, oia ka la Makahiki Hou, e malama ia ana ma ka ano mau La Kulaia a e pani ia na Keena Hana Aupuni a puni na Pae Aina ma ia mau la.
J.A. KING, Kuhina Kalaiaina. Keena Kalaiaina, Dec. 12, 1893. 2472-2
Ua hookohu ia aku o E.P. AIKUE, ESQ., i keia la i Lunakanawai Apana no ka Apana o Koolaupoko, Oahu, ma kahi o Frank Pahia i waiho mai.
Hele Mana Hooko, Dec. 1, 1893. 2471-1
Kuai o ka Aina Aupuni ma ka ihona hema o ka puu Puowina, Honolulu, Oahu.
I ka POAKOLU, DEKEMABA 27, ma ka hora 12 awakea ma ke alo o ka Hale Mana Hooko e kuai ia aku ai ma ke kudala akea ka apana Aina Aupuni mauka o alanui @ ihona hema o ka puu o Puoaina, Honolulu, Oahu, nona ka ili he @ kapuai koea, oi iki aka a emi mai paha.
K@ e koho aku ai, he $76.
J.A. KING, Kuhina Kalaiaina. Keena Kalaiaina, Nov. 25, 1893. 2170-3
ILOKO o ka Aha Kaapuni Apana Hookolokolo Ekahi o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka hana o ka waiwia o HANA HAELO KAPALI, o Honolulu, Oahu, i make kauoha ole. Ma ka heluhelu a me ka waiho ia ana mai o ka palapala noi a Rev. D. Kapali, kane a ka mea i make, e hoike ana na make kauoha ole o Hana Haelo Kapali i ka la 27 o Novemaba, 1893, a e noi ana e hoopukaia ka palapala hookohu lunahooponopono iaia ka mea nei.
Noalaila ke kauoha ia nei o ka POALIMA, la 12 o IANUARI, 1894, ma ka rumi hookolokolo o ua Aha la ma Aliiolani Hale, Honolulu, oia kahi a me ka manawa i koho ia no ka hoolohe ana i ua palapala noi la a o na poe a pau i kuleana e hele mai lakou a e hoike mai i na kumu no keaha la e ae ole ia ai ua noi la.
Honolulu, Dekemaba 11, 1893.
Na ka Aha: HENRY SMITH, Kakauolelo.
Kuai a ka Ilamuku.
MAMULI o ka mana i loaa ia'u malalo i kekahi palapala ohi waiwia i hoopuka ia e ka Aha Kaapuni, apana Hookolokolo Ekahi o ko Hawaii Pae Aina, ma ka la 13 o Novemaba, M.H. 1893, e kue ana ia J. kalaikawaha a me Pekelo, na mea hoopii ia no ka pomaikai o ka "Hui Hawaiian Carriage," mea hoopii, no ka huina o @, ua hoomalu ia e a'u, a e kuai aku ana hoi ma ke kudala mamua iho o ka Hale Hookolokolo ma ka Apana o Waialua, Oahu, ma ka hora 12 awakea o ka Poalima, la 12 o Ianuari, 1894, i ka mea koho kiekie i na pono a pau, na kuleana a me na mahele a pau o J. Kalaikawaha a me Pekelo i olelo ia ae la, na mea hoopii la maloko o keia mau waiwai malalo @ ke ole e uku e ia mai ka olelo hooholo i hai ia ae la, ka ukupanee, ua koina a me na lilo.
Eia na waiwai o kuai ia aku ana: 8 lio kane, 3 lio wahine, 3 lio keiki, 1 hoki, 4 bipi keiki, 18 kaulahao, 1 iho kaa bipi kahiko, 2 kaalio kahiko me na lako ili, 7 paa lei bipi, 1 mea ku'i hao, 1 pahu kamana, 2 mahele iloko o ka Hui aina o Wamea, Oahu, @ no ke kea, 8 bipi kauokaa, 4 bipi wahine, 2 bipi ohi kane, 2 bipi ohi wahine, 1 kaa huila palala, 2 kaa bipi me na lako, 4 huila kaa kahiko, 3 palau, 3 pu-a pili, 1 hao hoopaa, 7 loi kalo me ka ai. (8 mahina.)
E.G. HITCHCOCK, Ilamuku. Honolulu, Oahu, Dec. 11, 1893. 2472-4
Kuai a ka Ilamuku.
MAMULI o ka Palapala Ohi Waiwai i hoopuka ia e ka Aha Kaapuni Apana Hookolokolo Ekahi o ko Hawaii Pae Aina ma ka la 8 o Novemaba, M.H. 1893, e kue ana ia C.K. Kapule, ka mea hoopii ia, no ka pomaikai o S.K. Aki, mea hoopii, no ka huina o $118.40, ua hoomalu ia e a'u, a e kuai aku ana hoi au mamua @ o Kalakaua Hale, ma ka Apana o Honolulu, Mokupuni o Oahu, ma ka Poakolu, Dekemaba 13, 1893 Hora 12 awakea, i ka mea koho kiekie, i na pono a pau, na kuleana a me na mahele a pau o ua C.K. Kapule nei i olelo ia no ia, ka mea hoopii ia maloko o keia mau waiwai malalo iho ke ole e uku e ia mai ka olelo hooholo i hai ia ae ia, ka ukupanee, na koina a me na lilo.
Eia na waiwai e kuai ia aku ana: 3 Noho Pulu, 1 Noho Paipai, i Koki, 1 Umeko Laau (Kou), @ Umeke liilii (Niu, 3 Upena Lawaia.
E.G. HITCHCOCK, Ilamuku. Honolulu, Nov. 10th 1893. 2168-4
Hoolaha a ka Lunahooponopono Waiwai.
OIAI ua hookohu pono ia mai ka mea nona ka inoa malalo iho i lunahooponopono waiwai no ka waiwai o A.K. KAUANUI, no Honolulu, Oahu, i make, nolaila ke hoolaha ia aku nei ka lohe i na mea a pau he mau hoina ka lakou i ka waiwai o ka mea i make, ina paha ua paa malalo o ka moraki a ano e ae, e waiho mai i ka lakou mau koi maloko mai o eono malama mai keia la aku, a i ole e hoole loa ia aku no.
Hanaia ma Honolulu, Novemaba 13, 1893.
JAS. H. BOYD, Lunahooponopono Waiwai o A.K. Kauanui, 2469-5
$10 Makana $10
E LOAA no na dala makana maluna ae i ka mea nana e hoihoi mai ana ma kuu lima (G.C.AKINA) i ka lio ahiuahina kane i kuni ia @ hao IKI hookahi uha, a o ka hao ano e ma kekahi uha.
G.C. AKINA, Niulii, North Kohala, Hawaii.
HOOLAHA I ka Poe Hele i ke Kiowai o Waiakeakua, Manoa.
O NA POE a pau e makemake ana e hele i ke Kiowai o Waiakeakua, me Mano, ke hoolahaia aku nei e pono e loaa mua ia lakou ka ae ia mai ka mea nona ka inoa malalo iho nei, a o na mea a pau e komo hewa ana ma ia wahi me ka ae ole ia e hoopiiia no ma ke nanawai.
JAMES H. BOYD,
Ma ke Keena Aina, Hale aha Hookolokolo. Honolulu, Iune 17, 1893. 2447-
Hoolaha Hooko o ka Moraki a me ke Kuai.
I KULIKE ai me na hooko ana o kekahi moraki i hana ia e KEPA KANEHAKU a me J. KANEHAKU, kana kane, a me K. PAI a me PUA PAI, kana wahine, i kakauia ma Aperila 11, 1890, ia a no ka pono o C. Afong, hoopaaia ma ke Keena Kakau Kope o ke Aupuni, Oahu. Buke 196 a me na aoao 62, 63 a me 64, ke hoolaha ia aku nei ka lohe ke makemake nei ka mea e paa nei i ka moraki e hooko aku no ka uhaki ia o ka aelike, oia ka hookaa ole ia o ke kumupaa a meka ukupanee i ka wa e hookaa ai.
Ke hoolaha hou ia aku nei, mahope iho o ekolu, mau hebedoma mai ka ia aku o keia hoolaha ana, alaila e hoolaha ia aku no ka waiwai i paa ma ua moraki ia no ke kuai kudala akea ma ka hale kudala o Jas. F. Morgan. Honolulu, ke uiki aku i ka POALUA la 2 o Ianuari, @ ma ka hora 12 awakea o la ia.
No na mea i koe, e ninau ia.
S.M.DAMON, Hope o C. Afong.
Hanaia Oct. 26, 1893, Honolulu.
O ka waiwai i paa maloko o ua moraki ia, oia keia apana aina e waiho ia ma Kawahae, Kohala Hema, oia ka aina i kuhikuhi ia maloko o ka Palapala Sila Nui Helu @ Kuleana Hoona Aina @ ia Kepaimaka. 2471-4
KA NUPEPA KUOKOA KE Ko Hawaii Paeaina i Huiia.
No ke Makahiki $2.00, No Eono Mahina 1.00.
Kuike ka Rula
PUKA ANA 1 Pule 2Pule 3Pule 4Pule 5Pule 6Pule
Iniha.. $1.50 $2.00 $2.50 $3.00 $3.50 $4.00
2 Iniha.. 2.00 2.75 3.50 4.00 4.50 5.00
3 Iniha.. 2.50 3.50 4.50 5.00 5.50 6.00
4 Iniha.. 3.00 4.00 5.00 6.00 6.75 7.50
5 Iniha.. 3.50 4.75 6.00 7.00 8.00 9.00
6 Iniha.. 4.00 5.50 7.00 8.00 9.00 10.00
O na Olelo Hoolaha a pau e hoouna ia mai ana no ka Hoolaha maloko o keia Nupepa, e hoouna pu mai me ka auhau, a ina aole, aohe hookomo ia.
HOOPUKAIA E KA HAWAIIAN GAZETTE CO.
H.M. WHITNEY, Luna Nui.
J.U. KAWAINUI, Luna Hooponopono.
No Honolulu, Oahu, Lakou a pau.
POAONO, Dekemaba 16, 1893.
Na poe Hoike hoopunipuni ia Blount.
He nui na mea kupono ke noonoo ia maloko o ka Liliuokalani olelo hoike i Blount, ka mea a makou e pai nei i keia la. he wahi kamailio ka makou i keia wa, no kona hoike ana i ke ano kolohe o na kuhina elua, o Peterson laua o Colburn, ka loio kuhina a me ke kuhina kalaiaina. Ua maopopo ke ano maoli o keia mau kanaka mamua i na mea a pau aole i huna ia. Aka ke hoahewa ino loa mai nei ka Moiwahine nana i hookohu ia laua e noho ma na oihana kiekie a e malama i ka maluhia a me ke kuonoonoo o kona aupuni.
Ke hoakaka mai nei o Liliuokalani ia Colburn, he kanaka kolohe oia a nana i kumakaia i kona Moiwahine, oiai oia maloko o kekahi hana koikoi loa e pilikia ai. ua hele oia i kona poe enemi e kue aku iaia a e ohumu ana, a kuka pu me lakou i na mea e hookahuli ai i kona manao. Ua maopopo ma keia olelo, aohe wahi naauao o ka Moiwahine i ka wae ana i na kuhina hiki ole ke hilinai ia, a ua koho i na kanaka kumakaia kolohe na lakou e kiai i na pono o Hawaii nei, a ua kipaku mua ia o G.N.Wilikoki ka mea i hilinai loa ia, a pani ia ma kona hakahaka kela kanaka kumakaia.
O kona loio-kuhina hoi, o A.P.Peterson kekahi mea a ke alii i hoahewa loa ai, no kona hoopunipuni ana iaia me ka olelo ua huli pono oia i kona kumu kanawai hou a pau ka hookahi mahina, a ua kupono no; alaila i ka wa e kukala ai, ua hai mai oia aole ia i heluhelu, a he mau mea pono ole maloko. O Peterson no hoi kekahi i kuka pu me Colburn a me Kakina ma, ua like kona kumakaia me ko Colburn. No keaha la i wae ai o Liliuokalani i kekahi loio kolohe i maopopo kona ano i na poe a pau loa, i loio kuhina nana e imi i ka maluhia o kona aupuni ame ka noho maemae ana o na kanaka? Ua maopopo ke kumu o kona hookolu ana i kela poe kolohe uhauha wale, i mau kuhina, he poe lakou e ae wale ana i kona mau manao lalau a me ka naaupo, aohe minamina i ka pono a me ka hanohano.
Ma ka nana mua ana, he kelakela o Peterson laua o Colburn mawaena o ka poe hoike a pau e kokua ana i ke aupuni Moi a me ka hoahewa aku ia Stevens. He mau hoike maikai anei laua, he pono anei ke hilinai i na hoike wahahee? Ke hoike maopopo mai nei ko laua haku wahine, he mau kanaka kolohe loa laua, he wahahee a he kumakaia aku. Ke hoahewa nei o Liliuokalani i na hoike pookela ma kona aoao iho. Eia nae ka mea kupanaha loa, o ko Gresham hilinai ana aku i kela poe hoike a Blount i hapuku wale ai i mea hoahewa aku ia Stevens. He nui ka pomaikai i ka hoolahaia ana mai o keia poe hoike a Blount ma ke akea, a ike na mea a pau i ko lakou ano opala.
Ka Amana a Liliuokalani i Hoomakaukau ai.
Ma ka Liliuokalani olelo hoike i hoolaha ia mai maloko o ka hoike a Blount, ua wehewehe nui aku oia i ke ano o kona ohumu ana e haehae i ke kumukanawai o 1887, a e kukala i kumukanawai hou. Me he la ma ka hoomaopopo iho, he puuwai poeleele loa kona, aohe oia i ike iki he hewa nui nona ka hookahuli kumukanawai. Aohe hoi i ike he mea laahia ke kumukanawai, e hiki ole ai ke hehi a hoopau wale ia, me ke komo ole i ka ahewa nui ia.
Ua hapai wale ka Moiwahine i pau i ka hana kumukanawai hou no kona aupuni, me he la he helehele-lole holoku nona ponoi e komo ai, a he mea palaueka la e lilo ole ai i hana koikoi. Ma kana olelo, ua kii aku oia ia elua mau hoa o ka Ahaolelo na laua e kokua pu mai iaia, a e hooponopono i na pauku i lawe ia mailoko mai o na kumukanawai kahiko. Aole ia i kii aku i ka poe loea a me ka ike i na kanawai a pau a i ka poe oi kelakela o ka naauao. Ua han me kona hemahema, alaila haawi aku la na kela keiki lalau na Peterson e hoomaemae a maikai. he hana kamalii loa keia ana e hoike nei ia Blount. Aohe keia o ka lawelawe ana a ke kanaka makua.
Aole ia i hoike iki aku i na manao nui i hookomo ia maloko o kana kumukanawai hou. Ua hunakele loa ia kela mau mea a hiki i keia wa. Ua puka hapa mai nae, a malia paha no ko Blount ninau ole aku iaia ka puka pau ole mai. Ua hele mai kela komisina mana pookela e huli i mau kumu e akaka ai ko Stevens hewa, aole i na mea e akaka ai ka hewa o Liliuokalani. Nolaila paha ke kumu o kona paewaewa a ninau ole aku i na mea kupanaha ano e a keia wahine i hookomo ai iloko o kona kumukanawai.
Ekolu mea ano nui loa i maopopo a ka Moiwahine i hoololi ai. Akahi, o ka hoihoi hou mai i ka Moi o ka mana koho i na alii ahaolelo. Alua, e kapae aku i na haole kupa ole, aole e koho balota. Akolu, e hoopau i ka noho kuokoa ana o na lunakanawai o ka aha kiekie a lilo lakou malalo o ka ahaolelo a me ka Moi. He mau hana kolohe keia a me ka pakaha wale i na pono o na haole, ka poe nona ka hapanui loa o na hana a pau a me na waiwai a pau ma keia aupuni.
Ua hoapono mai o Liliuokalani i kana hana, no keia kumu, he lehulehu na palapala hoopii iaia e noi ana, e haawi aku i kumukanawai hou. Na na kanaka Hawaii mai kela mau palapala, oiai ua makemake lakou e kapae aku i ka mana o na haole a na ka poe Hawaii wale no e hookele i ke aupuni Hawaii. Nolaila, ua manao keia wahine e hooko i ka makemake o kona poe kanaka Hawaii. Eia ka ninau, pehea la ka pono o na haole kuonoono iloko o ka aina? Aole anei he hana paewaewa ke hookuli ke alii i ka leo o kekahi hapa o na kanaka a hoolohe aku i ka leo o kekahi hapa wale no? He hana naaupo loa kela, no ka mea, he kumu ia e ala mai ai kela hapa me ko lakou ikaika a hookahuli i ke aupuni o kela alii hana paewaewa.
Ma ko Liliuokalani hoike, ua hoolohe aku oia i na kanaka Hawaii wale no, i kumu e hoopau ia ai ke kumukanawai aka ua hoahewa nae oia iaia iho, a nolaila he pono ke hoopau ia kona noho alii. Na kana haua papule ponoi i hookahuli i kona aupuni a make loa ai.
Ke Aupuni Kuikawa ia Elele Kuhina Willis.
I kekahi mau la aku nei i hala, ua hoouna aku o Peresidena Dole o ke puni Kuikawa o Hawaii nei, he palapala i ka Elele Kuhina Amerika Willis e ninau ana iaia ina paha he oiaio na hoike a na nupepa no ka palapala a ke Kuhina nui Gresham, a ina pela heaha na mea a ke Aupuni o Amerika i makemake ai no ke Aupuni Kuikawa o kela mau pae aina.
A ma ka Poaono aku nei i hala, akahi no a loaa mai ka pane ia Peresidena Dole. Maloko o ka palapala, e olelo ana ka Elele Kuhina, o ka palapala a Gresham he ano hoike no ia i mua o ka Peresidena a e manao ia he mea kuloko wale no ia e ili ole mai ai na hala maluna o ka Elele Kuhina ma Hawaii, ka mea hoi a ke Kuhina e hoao ole aku ai e wehewehe.
Ua komo pu iloko o ka palapala na olelo a ka Elele Kuhina e i mai ana, ua ake loa o Peresidena Cleveland e hoopau koke ia na pilikia ma Hawaii nei, a nolaila ua hilinai oia e hoolala ana ka Peresidena i kona kahuahana mahope iho o ka loaa ana aku nei o na palapala.
KU ANA MAI O KE CORWIN!
Me na Palapala Malu!
Na ke Kuhina Willis!
Me ka Halia Ole ia!
I ke kakahiaka nui poniponi o ka Poaha nei, Dekemaba 14, ua ku mai me ka mahui mua ole ia, ka mokukaua Amerika ahailono "Corwin," iloko o 9 mau la a me 3 mau horamai Kapalakiko mai. He mokuahi uuku keia nona na tona he 213 ka nui, i hoolako ia me 3 mau pukuniahi kani alapine a me na aliimoku kana moana a me 30 kanaka.
Ua lawe pupuahulu mai oia i na palapala malu olelo waea mai ka mana hooko mai o Amerika Huipuia a i kona Elele Kuhina ia Willis ma Honolulu nei. Nolaila i ke kuu ana o ka pohaku o keia moku maloko nei o ke awa, ua lele mai ke kapena iuka nei o ka aina me kekahi ope palapala a holo awiwi aku la i kahi noho o ka Elele Kuhina Willis.
Ua nui ka pioloke ma Honolulu nei mai ke kakahiaka mai a po ka la, me na lono lauahea e hoolele ia ana mai kekahi lehelehe a i kekahi. O ka na anee alii e hoolaha ana i holo mai keia moku me na kauoha e hoihoi ae i ke alii, a o ka ka aoao hoohuiaina hoi, ua lawe mai oia i na olelo hoonaauao hou e hookaulua i ka hooko ana i na kauoha mua, a he lehulehu aku a nui wale.
I ka lohe ana o ke Aupuni Kuikawa i ke ku ana mai o keia moku Amerika me ka lohe mua ole ia, ua eleu ae na puali koa aupuni ma ka hoomakaukau ana ma na ano a pau e pale aku ai me ka lima ikaika i na hoao ana mai a pau e hookahuli ai i ke Aupuni Kuikawa. Ua ku makaukau ke Aupuni me ka palapala pane e hoouna aku i ke Kuhina Willis, ina oia e lawelawe ana e hooko i kana mau kauoha.
Ua ku mai ka mokuahi "Mariposa" mai na Panalaau mai o ka Hema i ka auina la Poakolu aku, a ua hoolaha ia o ka hora 10 o ke kakahiaka Poaha ka wa e holo ai, aka ua hoopanee ia a ka hora 12 awakea. I ka hiki ana ia manawa, ua hoopanee hou ia a ka hora 5 ahiahi holo ana.
Ua hoomaopopo ia, ua ana ia ka holo o ka mokuahi Mariposa no ka manao ia i loaa ka wa no ke Kuhina e pane aku ai i ke Aupuni o Amerika Huipuia no na palapala malu i loaa mai iaia. Aka, oiai o na huaolelo oloko o na palapala malu, ma na huahelu ole (O) ka hoouna ia ana mai, a ua apa loa ka hookuikui ana i ka manao.
Mamua iho o ka wa e hookuikui ia ana na olelo waea, ua kauoha ia na aliimoku o na mokukaua Amerika a pau e hoi a pau iluna o ko lakou mau moku iho a e kali no na kauoha. Aka, i ka wa i pau ae ai na olelo waea i ka unuhi ia a ike ia ka manao, ua hookuu ia na aliimoku o lele hou iuka o ka aina i ka po ana iho.
Hora 1:30 auina la, ua akoakoa na Aha Hooko a me Kuka ma ko lakou halawai hebedoma mau. ua hiki pau ae na iaia a pau ma keia halawai ana. Mahope o ka heluhelu ia ana o ka hoike hebedoma a ke Kuhina a me ka hooholo ia ana o ka olelo hooholo e hoolaiki ana i ka Papa Alanui o Honolulu, ua hoike mai o Peresidena Dole, ua hoopio loke nui ia ka lehulehu ma ke ku ana mai o ke "Corwin," eia nae aole i loaa iki mai i ke aupuni kekahi mau palapala mai Amerika Huipuia mai, aole hoi mai kona Elele mai i hoonoho ia mai i keia aupuni.
Eia malalo iho nei na olelo a Peresidena Kalivalanama kana haiolelo imua o ka Ahaolelo Lahui no ka mea e pili ana ia Hawaii nei, penei:
Wasinetona, Dec. 4. -Ma ka haiolelo a Peresidena Kalivalana imua o ka Ahaolelo Lahui i keia la, ua olelo ia no na mea pili i ka ninau o Hawaii penei:
He nui ka hihia o ko kakou launa ana me Hawaii. Mamua iho o ka hoonoho ia ana o keia mana hooko hou, ua hookahuli ia ke aupuni mua o Hawaii e noho ana, a ua kukakuka ia he kuikahi hoohuiaina mawaena o ke Aupuni Kuikawa a me Amerika Huipuia, a ua waihoia no ko ka Aha Senate hoapono aku. Ua unuhi mai au i kela kuikahi a hoouna aku la ia Hon. J.H.Blount o Gerogia i Honolulu e huli ai me ke paewaewa ole i na mea a pau e pili ana i ka hoololi ia ana o ke aupuni a me na mea a pau i pili i ke kuikahi. Ma kana hoike ia'u, ua maopopo ua hookahuli ia ke aupuni kumukanawai o Hawaii mamuli o ke kokua ikaika ana o ko kakou elele i kela aupuni, me ka hooweliweli ana o na puali koa manuwa o Amerika Huipuia i hoolele ia iuka o ka aina ma ke kauoha a ko kakou kuhina.
Mamuli o na mea i loaa, ua maopopo ia'u, hookahi wale ho alanui hanohano na ko kakou aupuni e hana ai, oia ka hoopau i ka hewa i hana ia, a e hoihoi aku i ke kulana mua e noho ana i ka wa o ko kakou hokai ikaika ana aku. I mea e hooko ai i kela hopena, maloko mai o na palena o ke kumukanawai i haawi ia ai i ka Mana Hooko, ua kauoha ia ko kakou Elele Kuhina, e imi i ka mea e ko ai ia hopena a hiki i keia wa, aole ke kuhina i hoakaka mai i ka hooko maopopo ia ana, ke upu ia aku nei e loaa mai ana na olelo hoakaka hou mai iaia mai. A loaa mai, alaila e hoouna koke ia aku i ka ahaolelo lahui, me na mea e ae a pau e paa ia nei, me ka ukali pu ia aku me kekahi elele palapala kuikawa a ka Mana Hooko e wehewehe ana i na a pau e maopopo lei ai na hana a pau loa, me kekahi moolelo pu o na hana nui a pau i alakai ia ai a hiki mai i keia wa.
Ua loaa pu mai kekahi lono a ka nupepa "Chronicle" i hoolaha maoli ai, e uku ia ka moiwahine i pau i $500,000 a e haalele loa i ka nohoalii. E kukuluia ona Aupuni Kuikawa a Amerika Huipala i makemake ai.
HOIKE A LILIUOKALANI IA BLOUNT.
Ua puka mai ka buke eha o na oleloike, a ua piha i na mea i hoike ia ma Honolulu. O ka Liliuokalani, hoike kekahi, imua o Blount penei:
Ua hoike mai oia, i ka loaa ana o kekahi palapala iaia ma ka la 17 o Dekemaba, 1892, ua huna nae oia i ka mea nana i kakau, e hoomaopopo e ana iaia i ka hoomakaukau ana o ku Elele Amerika no ka hoohui aku i keia Paemoku. Ua hoopii ka Moiwahine i ke Komisina Beritania, aka ua ao mai oia iaia aole pono ke waiho aku i kela mea imua o na elele o na lahui e.
"Ua hiki mai ke kakahiaka o ka la 14 o Ianuari, 1893, me na hana hoomakaukau no ka hookuu loa ana i ka Ahaolelo. Ma ka halawai o ka Aha Kuhina, ua hoakaka au ia lakou i ko'u manao paa e kukala aku i Kumukanawai Hou. I ke awakea, ua hookuu au i ka Ahaolelo, me ka hoomaopopo ana aole malaila na hoa o ka Aoao Hoomaemae. I kuu komo ana aku iloko o ka halealii, ua ike au ia Mr. Wilson, a ninau aku la au iaia ina na makaukau na mea a pau. Ua pane mai oia, "ae," me ka olelo mai "He pono ia oe e koa loa i keia la." Ua komo aku la au iloko o ke Keena Uliuli, a malaila i kali ai no ka hiki mai o na kuhina. A hakalia iki, hiki mai la lakou, a ua maopopo ia'u ma ko lakou mau helehelena ua ano e lakou.
Ma kekahi mau la mamua iho, ua hooholo au e kakauinoa i ke kumukanawai maloko o ke Keena Kalaunu, imua o na hoa o ka Ahaolelo, o ka nui o lakou i koho ia ai no ka hooikaika i kumukanawai hou. Ma ka hoomaka ana o ko'u nohoalii, ua hoouna ia mai na palapala hoopii e koi ana i kumukanawai hou mai na apana mai a puni o ke aupuni. Hookahi mahina mahope iho o kuu noho alii ana, ua hoomaka pu au me na hoa elua o ka Ahaolelo e hana i kumukanawai hou i like ole me ko Kamehameha V. a me ko ka makahiki 1887. A pau i ka hana ia, ua haawi aku au iloko o ka lima o Peterson, me ke kauoha iaia e hoololiloli a hooponopono. Ua kuka pu aku oia me kekahi poe loio e ae he nui, a me kekahi poe mawaho no ia mea. A i ka hoihoi hou ia ana mai iloko o kuu lima, ua ike au aole i hoololiloli ia, nolaila manao iho la au, ua pololei na mea a pau.
Ma ua la mua o Ianuari, ua hai aku au ia Kapena Nowlein o ka pualikoa kiai laua me ka Ilamuku Wilson, i kuu manao paa e kukala i kumukanawai hou, a ua kauoha ia laua e hoomakaukau e hoopio i kekahi kipi a haunaele paha e ala mai ana mai ka aoao kue mai. Ua hooia mai laua ia'u e makaukau ana, a ua kauoha ikaika aku au ia laua e huna loa i keia hana, alaila kuhikuhi aku la au ia Wilson i ka hooponopono ana o ke keena kalaunu. ua hooia mai o Samuel Paka Laua o Bila Konuwela e kokua pu ana laua ia'u mamua iho o ko laua hookohu ia ana i mau kuhina. Ua ike lea o Peterson i kuu manao, a ua lohe no o Colburn mai ia Peterson aku.
HOAHEWAIA O COLBURN NO KE KUMAKAIA.
Ua maopopo ia Colburn ma ke kakahiaka o ka la 14 o Ianuari, 1893, ua hana oia ma ke ano kumakaia ma kona hele ana ia Hakawela he loio ia, a nana i ao mai iaia e ao ikaika mai ia'u e haalele i kela manao hookahuli aupuni. Oia ke kumu i hakalia ai maloko o ke keena Uliuli ma kela auina la. A akoakoa mai la na kuhina, hai aku la au ia lakou ua makaukau na mea a pau ma ke keena kalaunu. Ua nui ko'u kahaha i ka hai ana mai o na kuhina ia'u i ko lakou manao, aole he hana naauao ia'u e hooko i kela hana, he nui ka pilikia a e haunaele ana, a pela aku.
Hai aku la au ia lakou, ina aole lakou na Kuhina i hoolana mai i kuu manao e hana i Kumukanawai hou, ina aole au e hapai i keia hana. Ua alakai mai lakou ia'u a hiki i ke kai mai lakou ia'u a hiki i ke kae o ka pali, alaila hookuu mai la lakou ia'u e lele hookahi. "He mea hoohaahaa keia ia'u, "wahi a'u. "No keaha la e haawi ole ia aku ai ke kumukanawai i na kanaka, a maluna iho o'u ke koikoi o na hewa?"
Pane mai o Peterson aole ia i heluhelu i ke kumukanawai hou. Pane aku au iaia, iloko no o kona lima i paa ia ai he mahina holookoa, Ua haalele mai na Kuhina ia Sam. Paka nana e hooikaika mai ia'u e hoopau i ko'u manao: a ua hele aku lakou ma ka hale aupuni e hai aku ia Kakina ma i ka'u mau hana i lawe ai. Nolaila, na ao ia mai lakou e kupaa aole e ae.
Ua hoi hou mai na Kuhina, a nonoi aku la au ia lakou e heluhelu i ke kumukanawai hou a pau. Alaila, ninau aku la au ia lakou heaha la na mea maloko oia palapala e poino ai. Pane mai o Peterson, aia no ke kahi mau pauku aole i kupono. Pane aku au iaia, he hiki no i ka Ahaolelo ke hoololi. Nonoi mai oia e kali au i elua pule, a iloko oia manawa e hoomakaukau ai lakou e haawi mai ia'u.
Mamuli o keia mau olelo hoolana manao, ua ae aku au a hele aku la makou iloko o ke keena kalaunu. Ua hai aku au i ka poe i kono ia e kipa mai malaila, i ko'u kumu i kono ai ia lakou e akoakoa mai, no ke kukala aku i ke kumukanawai hou mamuli o ke noi ana mai a ko'u poe kanaka;; o ke kumukanawai o ka makahiki 1887, ua hemahema a me ka piha i na kina'una'u. Huli ae la au i ka Lunakanawai Kiekie, a ninau aku la. "Aole anei pela?" Pane mai kela ma ka ae.
Alaila, hoakaka aku au i na kanaka, ua hana au mamuli o ke ao ana mai o ko'u poe Kuhina, a ae aku la e hoopanee, no ka mea; ua hoohiki mai lakou ia'u i kekahi la mahope aku, ua hiki ia'u ke haawi ia lakou i kumukanawai hou. Alaila, noi aku la au ia lakou e hoi aku i ko lakou mau home a noho me ka maluhia. Lohe iho la au i ka nakulu malalo ma ka pa, a hele awiwi aku la au ma ka lanai makai, a haiolelo aku i na kanaka malaila, aole e hiki ke hooko i ko lakou makemake i kumukanawai hou ia wa, aia a ma kekahi la mahope aku. He pono lakou e hoi aku i na hale a e noho maluhia, me ka pule aku i ke Akua no'u. Pela no lakou i hoomau ai a hiki i keia la.
He maluhia wale no na mea a pau ma ka halealii ia po. Ma ka la Sabati, ua hoakaka mai o Samuela paka ia'u e halawai ana ka Aoao Hoomaemae, he maluhia nae na mea a pau ma ka la Sabati i ka nana aku.
Maka Poakahi, ua hoopuka na Kuhina i olelo kuahaua no ko'u kulana e hoao ana e kukala i kumukanawai hou mamuli o ke noi ikaika ana o ko'u poe kanaka - kuu poe makaainana maoli. ua hooia aku na Kuhina e imi ia na hoololi a pau i ke kanawai kumu o ka aina mamuli o na mea i hoakaka ia maloko o ke kumukanawai. Ua kakauinoa ia kela olelo kuahana e na Kuhina a me a'u. ua manao oia he mea kela e hoopau ai i ka pioloke o na kanaka. Aka nae, ma ka hora 5, ua hoolelo ia mai iuka nei na puali koa o ka mokukaua Amerika Bosetona, mamuli o ke kauoha a Kuhina Stevens, e kuka malu ana oia me ka poe hookahuli aupuni.
O kona wehewehe ana i ke ano o kona hookuu ana aku i kona mana i ke Aupuni Kuikawa, ua like pu no me na hoike a ka poe e ae. Ua wehewehe oia i kana mau hoopii ana mahope aku i ke Aupuni o Amerika Huipuia, a penei na olelo hope:
"Ua pau ka palena o ko ka Peresidena Harisona noho ana, a ua hoonoho ia o Peresidena Kalivalana. ua hauoli au he ouli maikai keia, no ka mea ua halawai pu au me ia i ka makahiki 1887, iaia e noho Peresidena ana, aole hoi i haule ko'u manao. Ma ko Blount hiki ana mai ua loaa mai ka maha i ko makou poe kanaka, a i kou noho pu ana ua maluhia like. Aole he mea kanalua ka manao o ke Aupuni Kuikawa e hana oolea loa mai ana ia'u a me ko'u poe kanaka, e like me kou ike ana ma ka lakou mau hana pololei ole. Ina ua manao ole mai ka Peresidena i ka'u mau palapala hoopii, ua maopopo ia'u he mau hopena poino koikoi ke loaa ana ia'u, a me ka hehi wale ana i ko'u poe makaainana. ma keia mea ke hoomaopopo nei au i ka manao nui no ka pololei a me ka hanohano e noho nei maloko o ka mea e noho luna nui nei maluna o ka lahui o Amerika.
Ka Hon. C.F.Bishop Manawalea Kilakila.
MAKANA OIA I KONA AINA NUI MA MOLOKAI NO NA KULA KAMEHAMEHA.
He makana hiwahiwa loa ka Hon. C.R.Bishop i haawi nai nei i na kula Kamehameha, oia kona aina holookoa o Kaluakoi ma Molokai. O ka ili o keia aina, ua aneane hapalua o ka ili holookoa o keia moku. Ua hoomaka kona palena he elima mau mile ma ka hikina o Kaunakakai a holo i ka piko o kuahiwi, a malaila i iho aku ai i ka pali maluna o Kalaupapa; malaila aku a puni ka hapa komohana o Molokai. he aneane 96,000 eka maluna o kela aina. He aina hanai holoholona keia a ua piha pono i na pipi, hipa, lio a me na holoholona e ae. He uuku ka aina kupono i ka mahiai, no ka hapa o ka wai.
Ua haawi i ka palapala sila i na kahu waiwai o ke kula Kamehameha na lakou e malama i ka waiwai no ka pomaikai o na kula.
Ua hoolawa hou aku no hoi o Bihopa i keia makana nui me kekahi makana hou e ae he $20,000, i mea e kukulu ai i mau hale no ke kula hou o na kaikamahine. Ua paa na palapala sila i ke kope ia ma ke keena kakau kope.
NU HOU KUWAHO
Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Mariposa, i ka auwina la Poakolu iho nei, mai Kikane a me Aukalana mai, ua loaa mai na mea hou malalo iho nei, a oia keia e hoonu'anu'a ia aku nei.
NA MEKINI PEPEHI OLA KANAKA.
Berlin, Nov. 28-Ua loaa i ke Kuhina nui o Geremania, Caprivi, he pahu hoopahu ma ka eke leta aupuni mai Farani mai. ua loaa pu mai no hoi i ka Emepera he pahu ano like me ia. Mai make laua a elua, aka, no ka hoomaopopo mua e la ana o ke ano, nolaila aole i weheia a pahu. Ma Oliana, Farani kahi i hookomia ai iloko o ke eke leta. ua hooikaika loa o Peresidena Carmot o Farani e huli a loaa ka poe kolohe nana keia hana.
Parisa, Nov. 30- Ua loaa kekahi waihona o na mea hoopahu kolohe ma kekahi ana i eli ia malalo aku o kekahi hale paahana ma Masile a ua hopu ia he ekolu mau kanaka na lakou keia mea luku.
Ladama, Nov. 27-Ua hoka ka hana hoopahu ma ka halekoa ma Dubelina. ua hoolei ia aku kekahi ope dainamaila i ua hale la, aole nae i pahu.
KE KAUA MA MATABELE.
Capetown, Nov. 27-Ke hooikaika neina makai kaulio e keakea aku i kekahi poe nika he 5,000 i ko lakou hele ana a hui pu me Lobengula ke alii o Matabele. Ua Iona hou ia mai nae, ua pio ua alii la.
NA HUA HEKILI LUKU NUI.
Bathurst, Kikane, Nov. 18-He nui ka poino i na hua hekili a ua pau i ka nahaha na hale. ua like ka nunui o na hua hekili me na hua moa a me na hua palahu. He nui ka olapa ana a ke ahi a me ke kui ana a ka hekili.
PAU NA KUHINA MUA O FARANI KA HAALELE.
Prisa, Dec. 1-Ua lilo o Casemir Perrier i Kuhina nui a i Kuhina no ko na aina e, oiai ua pau i ka haalele na kuhina mua.
KE KAUA MA BERAZILA.
Rio da Janeiro, Nov. 29-Ua holo aku nei a haalele i ke awa o Rio ke aumoku kaua o Mello e huli a kaua aku me ke aumoku kaua hou o Peresidena Peixoto e akoakoa nei ma na mokupuni Inia komohana.
Ua kipoka pukuniahi ia aku e na poe kipi o Berazila ka mokuahi kalepa Beritania Sardinian Prince, a ua loaa ka mokuahi ka poino a eha pu me kekahi mau luina.
E Nana Pono ia.
Oiai ke Aupuni Kuikawa e ninaninau ana i ka manao lokahi a me na kokua o ka poe e noho paahana nei malalo ona, ke makemake nei makou e hoike aku aole hookahi luna aupuni e noho nei ma keia mokupuni, he lawe pepa uku, aole loa hoi i hoopuka i ko lakou mau manao maloko o na kolamu o keia pepa, nolaila hoi, ina lakou he poe laulima like ina ua hooikaika ia na kanaka Hawaii e kunana nei mawaena o ke kulana o ke au kahiko a me ke au hou.
O na karaima o keia poe paahana o ke aupuni, oia keia: Akahi, aole o lakou kokua i ka nupepa i kukulu a hoohana ia me na lilo hewahewa e ka poe manao lokahi a kokua i ke aupuni. Alua, eia lakou ke lawe nei i na nupepa kue mai i ke aupuni, a ma ia hana ana, ua kokua aku lakou i na enemi o ke aupuni, aole wale ma ke ano hoeueu, aka, ma ka hoopuipui pu aku kekahi i ko ka enemi waihona-Kuokoa Puka La.