Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIII, Number 10, 10 March 1894 — LANAKILA KAMAHAO Mia Hawaii-Amerika. HOIKE KE KOMITE SENATE. Kokua i ka Hoohuiaina. KUE I KE AUPUNI O LILIU. Aponoia Kuhina Stevens [ARTICLE]

View this newspaper issue

Add to clippings

LANAKILA KAMAHAO

Mia Hawaii-Amerika.

HOIKE KE KOMITE SENATE.

Kokua i ka Hoohuiaina.

KUE I KE AUPUNI O LILIU.

Aponoia Kuhina Stevens

Papapau na Anee Alii A-a ko Kauhale.

Ma ke ku ana mai o ka mokuaiii "Oeeanie" i keia kakahiaka Poalua ma Kapalakiko mai, ua loaa mai ia makou na mea hou liauoli pulena ole no ke Aupuni Kuikawa, a ke awiwl nei makou e lioopuka aku i keia pepa manuahi. Eia ke ano nui o na mea hou: Hoiko a ke Koinite o kona AinaE o ke Senate no ka Ninau o Hawaii* Wasinetonn, Feb. 2G—I keia la, ua wailio mai o Morgan, ka Lunahoomalu o ke Komite o ko na Aina E o ke Senate, i ka hoike o na nieniele ana a ia Komite malalo o ke kauoha a kekahi olelo hooholo e hoike mai ina paha he mau paewaewa kekahi i hanaia ma na iauna holo palapala kilo aupuni a ano e ae mawaena o Amerika Iluipuia a me Hawaii ma ka mea i pili i ka hoo- [ kahuli aupuni hope mai nei ma Hawaii." Ua haku ia ka hoike e Morgan a ua :ii>onoia e Fryo, Dolph a me Davis, na lala liipubalika o ke Komite, a i haku pu hoi lakou i hoike pakui mni. O Tiut!er, Tujpie, Paniel | a me C}r;iy, na lala Democarata, ke waiho iiīm' nei iakou i hoike na ka hapa uuku. O keia mau hoike, ke huiia me na olelo ike lehulehu I lawe ia e ke komiie, noho i kana mai ua mea ahua. Ua hoomaka o Morgan ine keia hoolala olelo, o keia aupuni, i kona iawelawe ana mo kekahi anoaupuni ma Ilawaii, aolo loa e hiki ke uhaki pu ae ma kann luina lawelawe o ko kahua hana i kulike me na loli ana a pau o ko kin<» o ka mea e nolio ana iioko o ka oihaua o ka Peresielena. Ma na inua a pau, o iaaupuni hookahi uo in«_lio mea la malalo o ka Pere3Uleua e noho ana maloko o ia manuwa holookoa. Aka, he mana no ko ka rcresklena e hoololi i kona manao a me ke kahuahana aka, he mea pono o nana ia e like no ia me ka loli aua o ka manao iloko o la kino hookahi. KUE HAALELE I KI 1 ! AUPUNI ALII. Alaila, ua kukala hele aku ka hoike ma ke kue haalele loa ana i ke aupuni alii no ko Hawaii Paeaina, ma ka olelo ana ke lawelawe nei kakou ina ke ano he mana aupuni maoli ko kakou naaluna o Ilawaii, a "o Hawaii, he mokuaina Amerika ia i apo mai i ke ano kalepa a me ke kulana koa Amei'ika" e ku ai ka noonoo aua iho, ina aole e komo maoli ko aloha iloko o kana mau hooikaika ana e hookuu ao i kona lahui mai ka noho ana noonoo kuo ino i ke Aupuni Itipuhalika, a o nana aku i ka hehihehiia mai o kona lahui e ka moi i manaoia aku mal ka po mai (i ka mea nona ke kuleana mai ka po mai ī hookumuia ilokoo na kulana honaku o ka pegana." APONO I KA HOOLELE PUALIKOA A STEVENS. Ke apono nel ka hoike i ko Kuhina Btevens hoolele ana i na koa manuwa o ka Bosetona iuka o ka aina, mamuli o na hakukoi 0 na kulana e hoopoino mai ai i na kupa Amerika a me ke kuhlkuhi pu mai ua hoolele ia no na koa ma« nuwa mamua no ekolu manawa. Ua lawe ia keia kulana no ko ka | Moiwahiub hooikaika ana e hookahuli i ke kumukanawai, he hana hoi i like loa kona ano me ka haalele i ka nohoalii a hookuikawa i kona mana e malama i na kupa Amerika. u He mea maopopo i kela wa a'ohe (oa e hiki i ke aupuni o ka Moiwahine ke keakea mai i ka hoohele ia ana aku o na koa mai na wahi mai a pau, aohe mana e malama ai iaia iho mai ka lele kaua ia ana mai, aole mana e lawelawe ai i na hana o ke Aupuni; a ma ka olelo pololei he manawa kuhao keia o ke aupuni. 1 paa waie no ka moiwahine ma-

Inīo o ka hoohiki a ine ko kuniukimawiii, a i liooku k:ia\VMSo mai ai iaiu iho mai !a hikii ia aua, ua likeiamokona haalele i ka uolioalii. Ela liou, ua hookahuli mua ia ka moiwahiue e ka lahui ili keokeo mamua o ka hoolele ia aua aku o na koa mauuwa o ka Busetona. Ua make ke aupuui alii Hawaii." Ma ka nana ana i keia ke waiho nei ka hoike i keia noonoo, "ma ka aina kihi aole he mana oke kanawai e malama al i na kupa Ameriea, aole no he kanawai o na lahui, aole hoi kekalu rula o ke kalepa ana e pono ai ke palo mai i ko kakou hae inai ka haawi ana aku i malumalu ia lukou malalo o ka malama ana o ko kakou raau lima. Aole keia i pili i kekahi mea e hookaumnha ai i ka moiwahine, oiai oia e lilo ana i ka pioo, a i ole i keknhi pomaikai'paha e haawi aku ai i Ka lahui oia ka hoopaapaa ana i kona pone e lawelnwe hou i na mana kanawai." Nolailn, ke kukaia nel ka hoike : "0 ka hana a Kuhina Stevens a me Kapena Wiltae, ua pololei a ua hana laua me ka manao maikai a me na pomaikaiponoi ole, koe wale no keia o ka marama i na kupa Amei'ika a me ka maluhia." HE T-lUAOLEXiO MAIKAI NO NA MrHIONAKI. Ua wehewehe mai ka hoike no ka hana a na mlsionari America ma ke kukulu ana i aupuni kumukanawai no Hawaii, a ua kuleana ka lahui o America' ke aioha a kokua aku ia iakou i ka hakoko aua i kona ulupa ia. Oko ka moiwahine makemake e kipaku iwaho o ka aina, a i ole ia, e oki i na poo o kona mau hoa paonioni hakaka, ua iilo ia i kumu ua America e pupuahulu ole ai i ke kokua ana aku i ke aupuni i kue i ka moiwahine. AHEWA IA O WILLI.3.

j I ka wa koke no a Peresidena Cleveland i lohe ai i ko ka moiwahine manaopaa e mahelehele, ua haalele loa i ka lawelawe hou ana aku e hoao e hoomalielie, eia nae ua popilikia o Willis no ka manaoio eia no ia ke hnhai nei i kana mau olelo hoonaauao, o hoomau aku la i ka malama anaina kamakamuilio ana me ka moiwahine no elua a ekolu paha manawa mahope iho. ITAALELE NO KA MANAWA MAU T.OA KE KALAUNU A ME Kfi KOOKOO ALIL <<I ka wa e haulo ka nohoalii ilalo o kekahi aupuni o ka Poepoe Komohana, ua okaoka a i ka wa e haalele mai ai ko kookoo alii, hele no ia helo loa. Aole loa e hiki i ka manao Amerika laulaha ke kakoo i kekahi Peresidena Amenea e hoihoi ana ia lakou, ina no he oi kona haipule a me ka maikai o na kumu e apono ai iaia." POLOIiEI KO STEVENB IKE KOKE ANA T IvE AUPUNI KUIKAWA. Ha pololei ko Stevens ike ana i ko Aupuni hou, a wahi a ka hoike : "O kana hana ia ma ka wa kupono maalahi e kokua ai, ma ka ike ana aku, i pau ai ke na kuhao no ka palekana o na kupa America. O ka ninau hoohuiaina a me ko Btevens ake nui e kokua, aole ia i kaawale mai kana hanaae a kue paha i kona pono o kahea i na pualikoa manuwa 0 hoolele mai e malama i na kupa America. No ia mea, aohe no he kuaau e hoahewa ai la Kuhina Stevens, a i ole ia Kapena Wiltse ; i ko laua huki ana i ka hae America iluna o ka Hale Aupuni. O ke kukala hoomaiu aupuni, oia ka mea aohe kulenna no ka nele i ka mana ole a ua apono ole ia e ke Kuhina nui Foster, a ua hoole ia e Gresham, ka mea nana i kauoha mai e hoopau 1 ka hoomalu aupuni a e huki i ka hae ilalo i malama ia ai ka hanohano lahui o ku aina. " Ua pakui pu mal ka hoike i keia kumu: <<ua hoioi wale aku kakou i ka pomaikai o ke komo ana aku e hokai iloko o na hana o Hawaii a hiki i ka palahalaha ana e apono ole ia maloko o na hana o kokahi mau aina eae." KA NINAU HOOIIUIAINA. O ka ninau hoohuiaina, ua wehewehe akea loihi ia, a oiai o ka manao nui m&oli o ia hoakea ana he kokua ī ka hoohuiaina, a eia no na olelo io e apo ai, penei: "O ka hoohuiaina, he kumuhana ia i aneane hapai mau ia i na wa a pau e na Hawaii, mai ka wa mai o ko Kamehameha I. noho alii aua. Iloko o na holo palapala kilo aupuni ana, ua puapuai pinepine a makemake ia no kekahi manao no keia kumuhana. Ma ka olelo ike i lawe ia e ke komile, ua hoea mai ka manao o ka lehuleliu o ko kakou mau uliimoku a me na aliikoa naauao, he, mea pono o hoohui i pale pono malama ia ko kakou mou kulanakauhale kapakai Komohana." 0 ka ike ia ana o ke Aupuni Kuikawa, ua ku i ke kanawai a ua hana ia no ka maluhia. KA HOOKOHU O BLOUNT. Ua hoohele ae ka hoike no ka hookohu la ana o Blount a me kana ninaninau ana a olelo iho la, ua I

waiho mai oia he hoike •''nianao maikai a hoonaauao, aka uiamuli o ke pihoihoi o na manao a ine ka noonoo ma Hawaii i kela wa i hoouna ia ai e huli, ua aneano hikf ole loa Ke l?»p.a na kuinu mnikai piha a oiaio; n o ka olelo ike i lawo ia e ko komiie ma ka wa maikai loa, ua kukulu ia ke kumu oiaio, na Liliuokalani ponoi i ho<Mtiata ka hoohuli aupuni, me kona ake nia o na bila kanawai opiuma la a me ka loteri e loaa al na (lala e he-uhana ai i kona makemake." Ua apono ka h >»?•:«■ i ko ka Peresidena mana e hooKui u ia Blount a e hoouna aku iui;\ n»e ka mana oi ae, a olelo iho la: Aolo eapono iki ia f:a Peresidena ina i hookekena oia i na puali koa »• hoihoi i ka Molwahino, a no kon>» i:oolida ole ia ano hana lima ikalka, ;tka ua hoohana oia i kona oihana no ka hooponopono ana o na kuee, ni» no ia maloko naai o kona niana i ae ia. AOIIE A KE AUPI'NI KUIKAWA KUMU E 7IOOIIALAIIALA AI. O kela kahu.., ua kukulu ia ke Aupuni Kuikawa a hiki i ka wa e hoohui ia ai me Amerika Huipuia, i pololei ai ko Amerika Huipuia komo ana aku e hokai no koua malama ana aku, ka mea hiki ole ke ae ia akn e hoohemahema malalo o kekahi mau kumu e ae; no ia mea ua kiola im\ ke Aupuni Kuikawa iaia i!io iioko o ko Ameiika iluipuia mau liuia, aole e pololei ke hoohalahnla urmi no ko Ameiika iluipuia hakilo poiolei ana i na mea pono a pau e kaana ai ika aina holookoa a me ka lahui. Kia hoi, ua haaiele kuikawa nia(jli no ka Moiwahino i ka noho alii me ke kali ana mai i ka olelo hooholo a Ameiika Huipuia no kona mau pono. Malaio o na leiimu ekolu, «ua manaoio ka Pere.sidena o Amerika Huipuia ma o na ike la i loaa i ke aupuni la wa aole i lawa no ka apono aku i ka hoohui koke mai, aolo no lioi i hana pono ka Peresidena iaia ponoi iho, i kona aina, i ka iahui o Hawaii, i ke Aupuni Kuikawa, a i ole ia Liliuokalani me kona hoao oie e hoohana i kana mau hana maikai e huli ina he kumu kupouo kekahi no ka Moiwahine e holhoi ia ai i ka noho ana inana aupuni." POLOLEĪ NA lIANA A KA PEKESIDENA. Ua olelo hou ka hoike, ina i aelike Aupuni Kuikawa e hoihoi hou i ka Moiwahine aole e nhewaia o Amerika Iluipuia no ia hoihoi ia ana; aole no i hoopalau ia ke aupuni alii, aole hoi i mnuae i ko Ameiika manao a kahuahaua; he mau hoaloha maikai wale no lakou ma ka hooponopono ana ika ninau. No ia mea, ke hoopau nei ke komite ma ka olelo ana, "aole i komo ka Peresldena ma ke ano ua lawelawe mawaho ae o kona palena a i kupouo ole la ma kana oihana kiekie." UA MANA PIIĪA KE AUPUNI KUIK AWA. Aohe inea i loaa i ke komile e nema iaai no Amenka Huipuia ke komo aku ke kukakuka ana i kuikahi hoohuiaina me ke Aupuni Kuikawa, oiai ua iawa i ke Aupuni Kuikawa ka mana piha e hana ia knikahi. Ua loaa aku iko komile ke kuikahi aohe i kukakuka īa me ka pupuahulu, e llke me ka moa e ahewaia nei, no ka'mea ua makemake na aoao a eiua e hooholo awiwi no ha pono o ke aupani malkai. Eia hoi kekahi, no ka poino ke haule aku na paemaku o Ilawaii iloko o keki.hi aupuni o Kui'opa a peln i kupono ..i ke hana koke ia.

AOLK HEWA O STKVEiNS I KONA HOOĪKAIKA K ĪIOOHUIAINA. Ua loaa aku i ke komite he meu hooikaika o Stevens i ka hoohuiaina i hamama oie no ka nema ia, no ka mea pela no i ka manawa mai a Mare,v a i aueane o pau ioa kona mau pani mahope aku ona i noho ma ke ano Kuhina Nui, a pela no me ko Stevens mau mua ma ka oihana ma Ilawaii. "O ko Stevens j mau hana ana me ke Aupuni Ilawaii, he ku i ka hanohano, akahele a aole ioa i ike ia ma kekahi nno kona kolohe. O kahi hapakue wale nomaka lawelawe ana a kekahi luna aupuni o Amerika Huipuia, oia ke kuahaua a Stevens i kukala ai e hoomalu, aka aole iie hewa maoli ī ioaa mai kana mau hana inai, a oia waie no ka mea i ahewaia ma ke ano he hoomaa mua ana." O na lala Rifubalika o ke komite, oia o Frye, Dolph a me Davis, ua kuikahi loa lakou me Morgan ma na mea a pau o ka hoike a ua kue lakou ma ka hookohu ia ana o Mr. Blount iie kue kumukanawai; 0 ka waiho ia ana o na mana /nokukaua ma Honoiulu malalo ona, he hewa loa; o ka huki ia ana o ka hae Amerika ilaio ma ke kauoha a Mr. Blount, aole i no ka mea ua hoala ia na manao pihoihol ine ka naluea; aole o ka Pere3idena mana e kanalua ai i ko ke Aupuni Kuikawamana a e hoao hoi e hoihoi 1 ke aupuni alii, a aole loa e liiki iaia ke lawelawe ia hana me ka ae ole o na aoao eiua. O na lala Democarata o ka hnpa uuku, oia o Butler, Turpip, Djniel a me Gray, ua kue lakou ia Kuhi»a Stevens no kona komo pu ana i!.«> 0 na hana nana i alakai i ka ho i!:a- -| huli aupuni, aka ua hookuu iakou 1 ia kapena \Viltse o ka Bosetona aolo r h)ēwa. > Ua waiho mai o Butler a :ne Turpie he mau oielo pokole um ka aoao ekokua ana i ka hoohui m ii i na pae aina o Hawaii. O nk olelo ike i i» e ke komite he ku maoli ke aliuu u pii;a ai ua uoao he 700 a keu a ua ninau wale ia no na kumu,a pau i pili i keia hoopaapaa. Ua hoike o Stevens o na ku:nu o kona kukala ana i ka hoomalu aupuni maluna o Hawaii, no ka mea e

munao inin o a ino Berltftnia o li«nn p«ia. U:l (;lclo 0 i>i Ul|(, «I»l0 OMil W»hl mahui iki ku i'on-s«it--nu a l»<»e e ao no k>\ manao hoihoi ho» ia Liliuoknliuii a hiki mnhopo itio o kona hoi ana aku mai H<nvaii mai.