Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIII, Number 18, 5 May 1894 — NU HOU HAWAII. [ARTICLE]

NU HOU HAWAII.

1 n-*na ae i na olelo honlaha e i;% \ aUu nei malaio o ke kauoiia a ■!., i u:* koLuau mau. r ;i pani ia na puka oihana aupuni t l i kulto balota iho nei, a pela ' i( !( - ntl ku a «ne na hale hoohainu : : :u l/i lolie mai makou, eia ke hanu , mAi nei ka poeluna aupuni i hooi;Ki o ie malalo oke kanawai koho .haua kumukauawai. V i hoomaemae hou ia iho nei ka M na nui o Kawaiahao, alka ia T,. ,j»o e lohe hou ia ai na leo mele ; \,nani o ua og;ina nei. I keia Poakahi iho, Mei 7,e wehe t ai ke kau kiure kaapunl o ka inokupunī o 0,.1m nei me 139 ka nai oß* liihia o Il; > a "" " P au ma lta papa o na hihia. I ka hora 3:30 o keia auina la e wehe iaai ka paani mua loa o keia kau kinipopo mawaena o Kamehameha me Hnwaii ma ke kahua o Makikl. E llke me ka makou i kilo uiua ai o a. K. Kunuiakea ka ptnina o na Kamehamoha, oia io no ka panina o na moho i ianakila o ke koho i>alota iho nei. E hoomauao ana ka Hui HoonaauLiliuokalani Mahele 11., i ka ī.uni ana o ka ewalu o na makalnki , ke ku ana o ua hui ia ma ka 1 oaiuu, la 15 <» Mei nei. ,) ka nui o na\iala e waiho aiM ...h ka waihona oke Aupuni kui■t>lu, iiii ka Poaha iho nei, he i]v;, 9;M.24, mahope o ka lawe la n.i m na liooiilo. He p>U ke waiho nei, aoie ioa e l,i;ta ia N-»a Kepoikai he 3200 o ka Ke kij);iku ia oia mi.i ka oih :ii» ;iku :«ua e paa nei me ka maKij»i i ke aupuui nana e iianai nt'i iaia Kia ke muuiulu ia nei e ka poe innkaikai na puka aniani o ka Haie kuai Lako Hao o ka Pakipika, no ka anoi i na kii 0 ka lua o Pele o Kilauea i kaha noeau īa e D. Howanl Hikikoki, ko Hawali welo kaha kii akamai loa. , Mi ka Poakolu iho uei, ua pani na ioio anee alii i ko lakou mau kei'i.a oihana ma ia la a ua komo pu ine ke Aupuni Kuikawa e hauoli ina na hana o ia la —Mahalo. Ke liio ka manao, oke kino holookoa mai no koe a komo i ke ao malamalima. Aia ke Kuhina Amerika Willis a me kana iede ma Sans Souci, kiki, ehoohala manawa ai i keia mau la. He huakai luu nalu paha ka laua iwaho o Kawehewehe, a ina lana e huli hoi mai no ke taona nei, aole e nele ko laua paoa ia e ke onaona lipoa oia aekai. Ma keia ahiahi Poakahi iho e haawi «i o Prof. W. D. Alekanekero he haiolelo e pili ana no ka hoao anaa Rusia e noho hoomaiu ma Hawaii nei. Ua loaa aku nei ia Alekanekeroma Wasinetona kekahi rn;tu palapala waiwai nui e pili ana no ia mea, a o ka hua o kona noii ana e hoike mai ana oia imua oia anaina. Ua noa ina poe a pau ke liele e hoolohe. Kia na wahine Hawaii ke hoopainu mai nei ika hana lei lehua i knhiko no na papale, a he nani ma«'li ke awihi aku. Ke haku ia mai w i keia ano lei mailoko mai o na k:jula mal.'na nakiikii lio, a mahope iuu ia i na wai ulaula a ka haole. Kc ohi nei kekahl poe wahine miki tiu i na okeni mai keia ano hana E aho ia hana, he oki loa ka n .ho palaieha e kualehelehe wale ai uo. I ke kakahiaka Poakahi iho nei l.a holo ana o na Lutanela Wood, Knepj>er, Upham nine Kauka Cran«lael, no ka mokukaua Amenka Pilnkou a pau, i Puuloa e ana hou ;ii ike awa. He huakal ka lakou e hooia ai i nauna mua o Puuloa a na pm' rvmua. Ua huli ua poe nei i ka pahu !iae Amerika me ka hae e welo ana i kukulu in iluna 0 ka pnu nanuuu. e like me ka iakou 1 heluhelu ai inaka "Makaainana", «ole loaa iki. Lohe ia mai ua ninao lakou i ka pake kuiai, a ua olelo mai ke keiki oka alna pua. "Kelahae aeto kau maluna pahu poi, aole nanahu, kela manu pololi |»ha, kela ai kela poi, kela pahu hina plholo kela wai, keia Kaahupahau lawe pahu lole iaia keia wa ®o." Malia io no i laa ole ai ua pahu hae Amerika ia i alapahi ia maiai.

O na wanan i a na anee alii e haukae ana ke koho ana a na Pukiki i ka balota ma ka la koho iho nei, ua pahua loa, no ka mea ua pau i ka puka ka lakou la mau moho a i elua, a ua hoopololei waie ia no ka hapanui o na Pukiki 1 koho ai maluna o ka iakou mau moho ponoi iho-

O ka olelo hooholo a na hoaloha a pau o ke Aupuni Kuikawa, e peku ia na kikaia a pau o na luna aupuni kumakaia e noho mai nei ma na oihana, oiai ua pee iho nei lakou mamua a i keia wa ua ike maka loa ia. Iloopiha wua wale iho no ka hooiii i na ulu aaiole.

Ua lohe lauahea wale mai makou o kekahi o na wahi huhu ai elala o Honoiuiu nei a ke aupuni i hoohiki oie ai e kakoo i ke Aupuni Kuikawa, ua paamalaio o na hoomanamana aumakua a kekahi poe o iakou. He mea pono oie keia i ke aupuni ke hookaulua iho i ke peku akn.

() ka huina o na poe make i ka maliina o Aperila nia Honoluiu uei ho (50, a he 31 oia poe he Hawaii, oia hoi 50 pakeneta aoi o na poe make mawaena ona ilawaii. Ahea la akakuu inai ka iawe ana a ka make i keia iahui e emi mau nei. llt? kumuhana ano nui a kaumahu no hoi keia.

M* ka la koho l>alota iho nei, ua uluwehiwehi ka home o ko makou makamaka W. C Aehi o Kapaiama ma o kona huki »na he elua hae Ainerika e weio iiaaheo iioko o kona jm ma ia la. He keu no hoi ke kokoe o na maka o ka makuahonowai ona i ka ike lihi ana aku i ua lioku e olinolino mai ana i ke awakea iloko o na lepa.

Ei;t 110 o Kuula o ka puali elele hali palapala i hoopau ia ai mamua aku nei e ke aupuni Kuikawa, ke hele wale mai nel aohe ioaa ka hana. Pehea ana la keia poe eiele i kakau inoa ole iho nei e hoopupu wale mai nei no ma ia mau wahi me ke kuleana ole. Ku a liele pela a hookahi ka olena like ana me ka puali o Haukawahaikamakaui.

Ua lohe mai makou, ua pau hou i ka mihi na luna aupuni kanaka i hele ole īho nei e hoohiki i loaa ka mana koho balota. Ke manao nei makou aohe imikula ana no ka poe e like me iakou, 110 ka mea ua like no lakou me kela iahui hoopuukahua i ka wa a Noa e kapili ana i ka halelana, aka lana nui v/ale mai no a pau i ke pohoio iloko o ka moana kai hohonu.

O ka Poakolu ilio nei kekahi Ia wela loa o Honolulu nei. He okoa iioi ka weia a ka la, a he okoa no hoi ka wela o ka naau o na poe anee ulii i ka ike mai i na Hawaii kuoo a manao kuoUoa e liele ana e hookomo i ka hikou balota no na moho holo elele. He Keu io uo kela o ka la wela nui wale, hao iho hoi ko luna a hao ae ko lalo, papaa loa ka manaolana o na poe aloha aina ole wale.

I ke kakahiaka nui o ka Poaha iho nei, ua kamumu mai la ma Honolulu nei, ka mokuahi Alameda, he 17 mau la a me o hora ka manawa helo mai Kikane loa mai, me ke kipa pu ana ae ma Nukilani a me Samoa. Ua lawe mai oia no keia uwa ia 10 mau ohua kapena a me 4 mau ohua oneki. Ama ka hora 3:30 auina la iho no, ua haulani loa aku oia no Kapalakiko me ka ahai aku ia 28 mau ohua kapena a me na waiwai Hawaii.

Ua liala aku ka mokuahi Australia no ka Ipuka Gula i kela Poaono aku nei. laia i haalele mai ai ike awa, ua hele no hoi kona mauoneki a ohuohu i na ohua i kahiko ia me na lei ouaona. Mawaena o na makamaka i holo aku, o Mrs. Mele Poka, Adimarala Irwin me kona ukaii, H. IsenbBrg me kana wahine, Paui IseDberg-, Paul Neumann, Mons Vizzavona (Komisina Farani), C. O. Beger, C. Bolte me kana wahine, Mrs A. Cropp o Koloa a me kekahi poe lehulehu e ae.

I ka auina ia Poakolu iho nei, ua komo mai ma keia awa mai Klkane a me Fiji mai, ka mokuahi Warrimoo. Aole wahi ohua a keia mokuahi i hali mai ai no kela awa, aka mawaena nae o ka poe maluna mai ©na, he eha mau haoie mahuka, hookahi o lakou ua mio malu iuka nei aua nalowaie. Ike aumoe iho no, ua niau loa aku keia mokuahi ae la maluna, no Vanekouwa. Ua lawe aku oia mai keia awa aku la, he 11 mau ohua kapena, 14 mau ohua oneki, 2,790 mau eke laiki a me 000 mau ahui maia.

Ke noke wale nei na nupepa anee alii i ka hoohenehene i na kanaka Hawaii i kakau inoa a hoohiki e kupaa malalo o ke Aupuni Kuikawa, aka, i ke keiki a ke Komisina Pele* kane, aole noke aku. He oiaio anei ka kekahi poe e olelo mai nei, e pala kanukunuku ana ka ahui maia a lakou e hoopala nei uo ka umikuuiamalima malama? Ua loho ia ka leo o kekahi poe e ohumu ana, "o i kali aku nei ka hoi ka ono maia a kanea wale ae la no. Ina paha hoi he maia no ka pono, penei uu opulepule." 1 ke ahiahipoeleele o ka Poalima, Aperiia 27, ua pau i ke ahi maloko mai o ka haleku rama mua iho nei o Wailuku ma ka aoao o Waihee iho oka Hale Hooklo o ka Hui Aiahao o Kahului» ku nei ma Wailuku. No Mrs. Batchelor keia hale nui iluna a ilalo, aka aohe nae kanaka oloko e uoho ana ika wa i pau ai I ke ahi. Ua pena hou ia iho nei a maikai me ka inanao e wehe ia aku ana i hale hotele. Ua pau loa keia hal« me na hale liilii pili pu mai, a me ka haua nui i pakele ai ku hale liookio o ka Hui Alahao o Kahului me Waiiuku.