Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIII, Number 21, 26 May 1894 — KA WAIWAI O NA KULA KAMEHAMEHA. He Moolelo Hawaii [ARTICLE+ILLUSTRATION]

KA WAIWAI O NA KULA KAMEHAMEHA.

He Moolelo Hawaii

Ma ka palapala hoollioa ft Mrs. Bernice Pauahi Bihopa i make al i ka la 16' o Okatoba 1884, ua waiho iho oia he aina mau i hiki aku ko lakou waiwai i) i ka $400,000, ahe $10,000 ka loaa makahiki. Ua waiho iaiho keia poe alna ma ka lima o eiima poe kahu hooponopono waiwai, me ke kauoha e hooiiio ia nn ioaa uo ke kukulu a hanai una i raau kula keikikane a me kaikamahine.

O ka puuwai hamama ia i wehe ia eke aioha oiaio. Ma Aperiia 5, 1885, i hui mua lou ai na kahu maiama waiwai, a koho iu o Hou. 0. R. Bihopa i Peresidena, Hon. S. M. Damon i puuku, a o Mr. C. M. Cooke i kakauoleio. O lakou no na komit« malama waihona, a ke hui pu ia me Rev. C. M. Hyde & me W. O. Kamika, o iakou na komite hoonaauao. Ma ka la 20 o Augate 1880, ua wae ia ma Kalihi aenel e ku ai ke kula, a ua kahea ia o Rev. W. B. Olekona o ke kula hanai o Hiio i kumu, a ua hoomakaukau ia na papa kuhikuhi haawina no ekoiu makahiki, a hoapono ia ma ka la 25 o Maraki, 1887. Ua paa ka haieaina me kekahi maa hale moe ma ka ia 20 o Okatoba o ia makahiki no, a ua hoau mua ia ke kula me 50 mau haumana. Hs elua haie moe i kukulu hou ia iho □ei i hiki ke hoolawa ia he 126 haumana. Ke manao ia nei e kukuiu hou aku i hookahi hale moe i koe a pii aku ka heluna o na haumana ika 200. Ua hiki no nae ke

hoolawa ia na haumana a oi ae mamua oia heluna. Ma ka palapala hooilina a Pauahi, ua kauoha ia na kahu walwai «e kukulu i kula olelo Beritania e ao ia ai na keiki ma na lala mau o ka naauao, a e ao pu ia ma ka noho mae- j mae me na īke waiwai e ae e iilo ai lakou i poe kane a wahine mikiala | haaa, a ua makemake au i na lala j kiekie o ka naauao i mau pakul wale mai no mahope o ko'u manao kumu." Ua makemake pu ia na kahu waiwai ll e hooliio i kekahi o na ioaa makahiki no ka malama a hoonaauao ana i na keiki Hawaii makua ole e noho liune ana." I kulike ai me ka palapala kauoha, ua hamama \?ale no ke kula i na keiki Hawaii ponol, oiai, ua manao na kahu waiwai oia ka manao maeli o Pauahi. Aka, ina e ohohia ole na Hawaii i na pomaikal e pahoia ia aku nei ia lakou, aoie i kaupale ka palapala hooiilna i ka pahola ia ana aku o keia pomaikai i na lahui e ae e makemake ana e loaa na pomaikai naauao. O ka aina i hookaawale ia no ke kukulu ana i ke kula, aia ma Kaiihi ae nei. Aia ma ka aoao mauka • Alanui Moi kahi I hookaawale ia no ke kula keiklkaae, oia ke kahua e ku nei ke Kui.i o Kamehameha, a he. 82 eka ka ili oia alna. He 30 eka ma ka aouo makai o ke alanui, ua hookaawaie ia no ke kuia kaika- ! mahine. O ke kahua o keia kula ma ka piina o Kulaokaiwiula e haliu mai ana kona alo i ke kulanakauhale o Honolulu, a e peahi mau

ia ana e na ea huihui o ke awav,';i o Kalihi, aole he wahi maikai e ne n» ke ola kino, ke kulaun nani hieli'ua me koha maoli no i kahua kuhi e like me ia. He wai aniani ka mea e hoolawa ia nei ke kuia. Aia ma ka aoao maiaio na haie hana lima, na hale ao humuhumu lole ame ao pa'i paiapala. Aia aku mauka o keia mau haie ka hale mekini. He enekini he 20 lio ka ikaika kn mea nana e pauma ka wai, a e hoo* hanala ai na mekini a p?u, £Io eiua mau luawai nunui, a ilaila e auau ai na keiki a maemne, oia wa!e no ka mea e ikaika mau ai na hoohana ana o ioko oke kino. Mawaena ona haie moe o na kumu, ua kukuiu ia na hale""fn ! jē ona imnmana. He 18x12 ke akea ona rumi o na haumana, a ua hooiakoia me na

MRS. BERNICE PADAHI B[SQOF. | moe hao. He hale loihi ka haleaina oke kula, aua kukulu kea ia. He 20 mau pakaukau aiaa e hiki ai ia 200 kanaka ko noho eaii ka wa hookahi. Mahope aku o na hale moe o na keiki ko lākou hale holoi a pela aku. Mahope aku oka haie j oke kumu nui ka hale hooikaika kino. O ka hale hoikeike, aia ma ka aoao makai o ka hale o ke kumu nui. He hale nui a nani hiehiu keia i hanaia me ka pohaku no o luna o ia aina. Aia makai o ka hale hoikeike ka Hale Bihopa, ala malai 1 la na keena kula o na haumana. Ua | hoolakoia keia hale me ke keena waihona buke a me ke keena helu- | helu buke. Ma ka aoao makai, e aneane ana e pili me ke alanui ke Kula Hoomaamaa o Kamehameha, he kanaono mau haumana o ehiku a hiki aku i ka umikumamaiua makahiki. Ma ka hoike makahiki a ka Papa Kahu Waiwai no 1893 I ka Lunakanawai Kiekie, ua ikeiahe $62,008.55 na loaa makahiki o na walwai o ke kula. He $33,545.15 i hooliloia no Uekulu keikikane. Na Hon. C. R. Bihopa poaoi i uku na liio a pau o ke kuknlu ana i ka Halo Hoikeiko c- Pnuahi Elhopa a me ka halefeuia o na pokll Ua haawi hoa mai nei o Bihopa i kekahi aina waiwai nui ona malalo ona kahu waiwal, a i kela mau mahina aku nei, ua panee hou mai o Mr Bibopa he mau booa he $30,000 qo ka pomaikai o ke kula, a o ka loaa makahlki o keia huina waiwai, o kaana i.i no ka malama a me ka hoakea ana ikA Hale Hoikelke o Pauahl.