Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIII, Number 30, 28 July 1894 — HE MOOLELO KAULANA NO LOLENA LAUAE Ka Makai Kiu A o ka mea i kapa mau ia, a i kaulena nui hoi ma ka waha o na kanaka o LIMA KILA UMII Ka Weli a na Poe Haihai Kanawai, a o ka Puuhonua hoi a ka poe ake noho maluhia. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAULANA NO LOLENA LAUAE Ka Makai Kiu

A o ka mea i kapa mau ia, a i kaulena nui hoi ma ka waha o na kanaka o LIMA KILA UMII

Ka Weli a na Poe Haihai Kanawai, a o ka Puuhonua hoi a ka poe ake noho maluhia.

V. M. [Mea Kakau.] MOKUNA I I kela w.i, uu eu koke ae la o Mr. K;tl.mi a mu ke ano pihoihoi, ua no»/i mai la oia ia Mr. Maku e hookuu aku lai i, oiai he nui kaua mau hana no ia pn. No ia nonoi a Mr. Kalani, ua hookuu aku la o Mr. Make iala, aka i ka hala ana nae o kana kauwa, he mea e ke kaumaha oko ka ona miliona naau no kela kanaka, oiai he kanaka oia ana i paulele nui ioa ai, aka ma keia wa nae, ua hoomaopopo aku Ia oia ua ano e oia, a malia io palia, nana io no i nihue kela lei e like me ka ike o ka makni «elu opio.

Aolt< hoi i liuliu, uia hoi ua lioea niai la ku makai kiu opio, a ku ana n»a ki» alo o ka ona uiilionn, a me ka minoaka īua kona mau papalinn, ua pnno koko mai la oia: 4< [Vlum ilio la kou manao e Mr. Make n*> ko kanaka au i hilinai uui ai V" •*Hi! m»\» oiaio o Mr. Lauao, ko aiio halialia wale mai la no ia'u, na Mr. Kuiani io 110 paha i aihuo kola k»i," wahi a ua ona miliona la. "Mc he la, aole e liuliu ka wa, a hnnm.iopopo loa oe o kou enemi iuo loa no kel i kanaka. K manao kela | kanaka e kanwale loa aku oia mai Amerikaaku nei, a e helo oia aj noho ma kekahi wahi e aku ma Kuropi, a lualaila oia e hoike loa ae ai i kona kuonoono. Aole Wale no 0 ko lei kana i aihuo ai, aka o ko inau miliona ilala pu kekahi au hoi 1 hoomaopopo mua ole ai," wahi a Ua makai kiu opio. 110 mea e ke kahaha o ka naau o ka ona miliona no keia ike ano e i loaa i keia opiopio lauaa ole, oiul ma na hiohiona o kela keiki,. ua hiki ole I kekahi mea ke manao aku, ua loui iaia kela mau noonoo' kuliu a hohonu lauua ole, i oi pakela wale «ku i ko ke kanaka makua. t4 lVht»a la oo » naanao ai, ua hoomaopoj>o au no Ka hewa o Mr. Kalani?" i uinau mai ai ka ona mili* ona. "Ua loho mai nei au i na kukai olelo mawaena o olua, oiai ua hookolo hele roai nei au ma ka meheu 0 kela kanaka a hoea wale i kona komo aua mai nel iioko nei, a ua pee malu mai nei au ma kela wahi keeoa uuku e pili nei me keU keena kakau ou, nolaila ua lohe pono mai nei au i ka olua mau kamailio. PoU pu no hoi au i hakiio oiai nei i kona mau hiohioaa ano e, au no hoi 1 h(H)inaopoi>d pu ai." •'lle keu maoii a ke ino o ko*u manuo i ka hoomaopopo ua hauie kola kanaka iioko o keia mau hana ino ioa t M wahi a ka ona miliona naau nmikai. «'Ho mea oiaio kel«, aka he wa ioihi nao ko kela kanaka hana ana i na hana Ino ia oe, nolaila o oe keia e minamiua nei nona, a e aioha nei hoi, aka o kela kanaka nae, ua iuo kahiko kona naau nou. Ua raaopopo no i kela kanaka ua hilinai nui oe iuia, nolaiU oia i hana mai i ke ino īa oe, oiai ua maopopo no iaia o oe no ka mea nana e kokua iaU, oiai hoi, aolo loa oe e manto i?:i ai.-j ua haule oU iloko o ka hewa. No la mea hoi, ke hopo-

hopo noi au nou e Mr. Mak«, oiai 0 sau maa olelo iaia i keia ahiahi, ua komo ka hoohaoi iloko o kona naau, aua kau kona weli iaoe. No ia kumu hol, ke ao aka nei ao ia oe, e nuho oe ine ke akaheie a me ka maknaia lou i keia po. He mea maikai hoi, e kauoha aku «e i feekahi o kou iiiuu kauwa e ku kiai lakou ! keia po me ka makaala loa," wahi a ka inakai kiu. "Pehea, e manao ana anei oe e li('lu mai ana keia kanaka e powa i»'u?" i ninau iniii ai ka ona mili<>na. "IYIa n<> ko'u manuo. Ua ike Hku iit*i au mu kona helehalena i na kahoiika oka pepehi kanaka. Ua inaopepo no iaia aole he naea e aku 1 ike no k»-la lei ilaimana," i pane aku ai ka makai kiu opio. "Ina pel», alaila e hooko ana au e like «e kau no, oiai ua pau loa ko'u homnaluka ia oe, a no ia inea, e knla mai oe ia'u, no ka'u inau olelo h"puhnpu nlulu; aka, he moa paa» kiki io nu hoi oiai, ua loihi na maknhikl o ka noho hana ana o kela kuuaka maloko o ko makou banako, a nc!ai!a un hilinai piha loa ia ko'u naao iuma, a pcl:i no hoi me na poe e ai', a ii:> ia kuinu no hoi, e lilo ana no i iuoa ke nui loa ia e na lehuh'lm ke hoolaulaha ia ae keia hewa maluna ona, a aole loa e manao io ia mai ana; a aole e nele ke Uapa ia inai he hana imihala keia hookauhihi." "iY!a io no paha, aka na kona hewa no e hoike ae iaia, oiai akahi no au a hoike aku ia oe I na olelo Ilko ole mawaena o olua, a ua maopop<>, ua hoopunipuni oia," wahi a ka opio, ine kona unuhi ana ae i kekahi palapala mai kona poli ae a haawi aku la ia Mr. Make e heluhelu iho, oi» no hoi na olelo ike ana amo ka Mr. Kalani, i hahai mua mni ai i ka opio ma ka la mamua iho I ko Mr. Make heluhelu ana mai ka mua a hiki i ka liope, ua hooho ae la oia me ka leo nui: •'He kiekie maoli no ka keia a ke kanaka hoopunipuni nui wale, a lio aihue maopopo, nolaila he mea p<mo paha u hoopuka koko ia ka palapala hopu nona!"

«•Oia no hoi ka'u i olelo aku ai ia cn:>, aka ua ka-u-a i»ai nae oe, aolaila aole e hiki ana ke hpopuka ia ka palapala hopu i keia ln, oiai ua p<>, a nia ke kakahiaka au e hoopuka ai, aka e like no nne me ko'u iiopohopo ke manao nei au, ina ua une ni;thui aku la kela no kau eaau kanuiilio, aluila, he mea ninopopo e hoao ana oia e holo iuahuka ma ka inokuahi o keia po, oiai e holo ana ka mokuahi kulanakauUale o i keia po no Livapulu, Eneluni. lve ole oia e hana ma kekahi ano e ae," wahi a ka makai kiu. «»Pela anei kou manao?" wahi a ka ona miliona. i ♦ <Ae, aka e makaala ia ana nae! oia e au a me ko'u makuakane ma kahi o ka uwnpo 'j kela mokuahi, a ownu hoi, e makaahi ana au iaia maanei ame ka hale Lmnako. Nol:*ilu he mea pono, e waea olelo Koke aku oe i ke kanaka kiai o ka b:\nuko, mai hoohewahewa oia no'u, aole hoi oia e kl wale mai i kana pu i ko'u wa e hele aku ai ilaila." Mamuli oia mau olelo a ka makai kiu opio, ua ku koke ae la o Mr. Make iluna, a hele koke aku la oia no kona keena kakau, a telepona koke aku la i ke kanaka kiai o ka hale banako, me ka hoike ana aku no na mea i olelo la aku laia e ka makai kiu. Ia Mr. Make i hele ai e telepona, a ia o Loleua Lanae hoi e uanea ana uia ka lanai o ka hale, maluna o kekahi noho hooluolu nui, ua hoea mai la imua o kona man onohl tuaka kekahi mea nani lua ole, he mea hoi a kona mau maka i ike raua oleai, a oia ka mea nana i boo lele 1 kona hauli. Ua ike aku la oia i kekahi kaikauiahine ui iuaole, me ka aahu keokeo nahenahe, e ku ana malaio o kekahi iuau laau hoowehiwohi o ke kihapai pua nani o ua homo kapusapu ala o ke kanaka waiwai. Ua hookuu walela koua lauoho uliuli loloa apiipii, a e haule nupannpa ana ma kooa kua. He leino loihi j.uo piialahi kona, aka .iia n-»o ha iiio a pau u ke kuiiī |»uuwai ma kona mau hiohiona,