Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIII, Number 51, 22 December 1894 — KA LA KAMAHAO O KE KULA KAMEHAMEHA. Hoomanao i ka La Hanau o ka Lede Nana i Kukulu. [ARTICLE+ILLUSTRATION]

KA LA KAMAHAO O KE KULA KAMEHAMEHA.

Hoomanao i ka La Hanau o ka Lede Nana i Kukulu.

He ia nui hoouianao ka lu 19 o Dekemab* no ke Kula Kamehameha, no ka mea, oia no ka ia i hanau ai o ka lede Pauahi 13iāhop, naoa i hookumu i ka nooooo e hookaawale i kona waiwui nui no ka hoonaauao aua i na opio o kona lahui ma na ike lehuiehu a me ka hoomaamaa i ka noho ana pono ma ke ola kino ana. Nolaila ma ka Poaha iho nei o keia heheiloma, ua hoomanao ia keia ia uia ke knliuii o ke kuU,, ma ke ano e hoau ai i ke Kuia Kaikamahine a me ka Haie Hoahu o na mea kahiko. Ma ka hora 3 kakahiaka, ua kahlko iho na keikikaoe he 100 paha ka nui i ko iakou aahu koa, kau ae la maluna o na kaa haii ohua nuoui, holo mai la a ieie ma ka huina o na alanul Nauaau a me Moi, alaila kai iike aku ia me oa lei, i aUkai ia e kft puali puhi ohe o ke kula {>ono( mamua me Prof. H. Berger kumu puhi olie, a hiki i ka haleiua o na alii ma Mauoa Ala, hoowehiwehi iho l\ i ka lua oka wahine Hawaii banohano nona ka ia. Ma ka hera 2 auina !a, oia ka aianawa no na bana hoau maioko o Bihopa Hale. Mamua oka hikl aoa mai o U wa, ua hoopihaia o loko e na makamaka a me na hoaaioha o kt kola a koe ako he hapanui okoa iwaho.

Maiaoa o kahi kiekie i hooaohoi 1 ai 0 Rev. C. M. Hyde D.IX, Mr?. A. A. Haalelea, Col. W. F. Alleo, Mis» D.xl?e a nse llev J. Wai»m*o. A i ka hiki aoa ik* u* weh<? mai • H<*v. J. Wniamau rae ka pule. He hioien; nii ke kula mah«»pe mal, u.« ha«wi mai «> Kauka H\*Ue h® haiolelo p kole he«hea aooji ke ano nui i hopu ia sku ua kukalu i« keia »sa h»!« aoie wale 110 k* hoomaa «ku i ka iooa e ka eoea naoa i kukulu aka no ka hoomau aku 00 ka pomaikai o ka poe § ae 00 lakou i iioi loa ia ai o hoohaiike m* koia oia toa. AlaiU

ua hele ae oia raa kekahi ni.iU uu-a pili i ko UlhopA makeuiake e kukulu i hale hoahu o uh mea knhikn, m (116 ka mooleln o ka liihopa j«au hooUhi huiiK i hnnwi in rti inalalo o n« kahu waiWAi, a p» ht «ku. Alaila, ua kahea ia o l'ol. W. I\ Alleu 1111 ke Hno he ekle no Mr. Hiliopa e haawi mai I kekahi mau olelo, h ua pan« pokoln m.ti oia peuei: Ke ike uei au ua iniuainina oukou apuu loh i ko Mr. Bishop hiki ole auh mai ma keia hana, a i ka wa i noi ia mai ni »u e ku i oh'ln n e k.imailio nona, he makemake !oa au <• hor.lo, aku nnnao iho lu au he h;tn;i keia na'u o lawe aku ai. Kia no o Mr. Bishop (iie oukou i kei t i la ma Ua uhane, ua kaawalo nae iuu ke kino, aka o koua kuU'an;< ilokoo kt ia man kul.i, aole loa i emi ilio. Mamuli o ua iiolo palapnln ana mo na kahu waiwai, na kumu poo a mo kt kalii poe e ae, un maopopo loa i«ia na mea a pau a oukou i hana ai. Ma keia la hanau o Hemiee Pauahi J)ihopa, ka la i hoala ia ai o keia halokula, kein kia lsooiuanao hanohano o kona alolia n me ka makee no koua luhui, ua hala loa aku mawaho o ko'u mau mana ka liana aku i ka mea pono ma keia wa. l*a ike piha 0 Mrs. Pauahl Hiiiopa a me kana kane o ka malama pono a me ku hoonaauao ana i na opio oia w»le no ke alanui e hooia ai i ka onipaa o ka lahui, a nolaila luua i hookaawnle ai 1 ko laua mau noonoo maikni a me ka hapanui o ko laua niuu waiwai no ka hooko aku i ko laua inau iini. Ua kaa maluna o oukou e na kahu waiwai, na kumu pooa me ua kumu ke koikoi o ka lawelawe aua aku e hooko i na lini o na mea nana i hoila kela kula, a mai na ike mai o na inakahiki kakaikahi i hala mai ka hoomaka iu ana mai, nolaila aole he hopohopo una e hookomo ia iho ai no ka hopena pomaikai. Ia oukou hoi e na keikikane a me na kttikttuaahine o ke kula Kameliameha au e olelo aku nei i hoike no ko oukou mahalo i keia mau mukana nui o ko oukou mau pomaikai, he pon« ia nukou e hooikaika e upo mai i na inea a pau maanei e haawi ia nei ia oukou, i inki ai la oukou i keia mua aku ke hoike m.\ kooukou mikiala h;>na a me ka B »ho ana pooo i ka ke Kuhi Kauueha'ueha i ao ai no oukeu. Ma ka iuoa o Mr. Bihopa, ke aioha aku oei au no ko oukou bofke ana mai i keia mahaio no kn hana kaulana a me ka hoomanaoi ka mea nana I kukulu keia iialekuia—Berniee Pauahi Bihopa. Aiaiia ua kamailio mai o Knuka Hy<le noko Mr*. Pauahi Bihopa ola aaa a ina ka heiuheiu mai i na mo oieio o ua halawai a na Kahu Waiwai a me kekahi mau oleio kupono ioa no Pauahi. Hooiaana ia uiai o ilrs. A. A. Haaieiea imua o ke anaina, no ka mea oia kekahi haiolelo, a heluhelu mai ia i ka haiolelo malalo iho: 1 E na makamaka a me na hoaiv>ba T na makua a me na epio o ka lahai Hawaii: i Me oakou a pau ke aloha:— i Maiuuii o ka oieio hooholoa na kahu maiauia waiwai o oa aina hoo-1 iiiua o kealii wahiae Buroiece Pau ahi liiahop, ua kono ia au i keia ia e kamailio pokole 1 oa mea e plli •na i ka mea Hauohano nona ka la hanau a kakou i akoakoa mai nei. O ka maka maa o nt innnio i haupu ae nei i kuu nouuoe, o ke aloha i ke'iii ka mea nama 1 hoaia kekahi hana pookela o ka naui a kaulana, oia hoi kou» buoinana« ana e kukulu i mnu haie kuh hau»i no na keiki Hawaii 1 mea e kokua ai

t k.<* hoonaauHo ann f na <»pio o kon» ; ama ("> k?i iini nui no U o kouu •> »)i i!i<* pn*»pin« \r» i ni' v < o pi»i -»a\ iW* p«m<> n na« : ka pomaik »i •» ka ! * !l «ke n«> 'ia e pui i"-4 » Wfi« ; H*w*ii j :hfM>n> ' »'»••»' i'• •' :K» * rn*k««- : katrk -»t> ! • <• ! m i u . ui * ru* na hii < ?»< iV t t* .«•■» ep» r "» «i, « « i - v .• wi " : »»". i I*» nOM» | n.i\.t : :t. 'k- »i 4 -V.o t';:. Ur: . h« «mi m »OP'A « • ■ s* 1 '. "i' N<> k* i il v* ? '-ti h»- !:< !..inun j fcua l.ihu. ..<♦ u •» » tua >. K | t;t r t•' V • r-« • - i.« •li • I p»n« 4ti. 1 » f:: • v.•• "• •••<• t. t ? h Hnn, fce ; tt>?tp:i« I•- ;• ' r > <>. ».<? i..(uo!ht | tSI 5 Tlt • •• v •' k*tU.tilio ftQ4, | n"»| v i Khi' ..t a.t,viJ: e, o* ot«l# ! :it:a p.tpai:i.: tfi 11 k« na w»h.A 1*1..»r. | Hc mskee « innka.nU ia i na h*tu ; Knri>tiatvo, n.t ljtw*U\ve nui t* i n» | ltatti |h»u > «• koka* Nku ..i » ka p»nj | iloko v» ka pUiki.H. he kuuiu h<x>lu. | like mnikni i.t uo n<« uien .1 )mu « I fuih;ii ann n< ih pt» o na h<«n.i u)mk«i. | llt» «lii i minai» nui isi a J nui ! i* o kn Uhulehu. i O k.i hn «> m tt»fitj >n, s»i!t iui«iuti» jo v uk<>ii < :nt kaikMiu »hino, tu htT»v. ilin » poimikMi •» n.4 tn<»H h oui .uao, kn ino.i a i.a kupun.H o kakou i moo iihaue »U* rti. t>ia hoi, ua hi-om*- : kiiuknu ia n<> <>uk«ui t»o ui«tu hai# i kula haiun, 1 walii tiw 0 iiuī ai i k;< iM.iU.-io i wuiwai io n<» oukou ; N«> iit m« :i u i l:lo oukou i (h o ait» i | k.t l(<k«>uiMikai uui i ht>oili 1« nini ui:tluua o ouki.u 1110 ko kuunukaai «»!o, :t uio ka luhi « le. NolniU, o ;«p*> inai oukoii mo ka iini ntii e ia ouknii ka Waiuai m:tkat)iHO, ka w«iw.«i i oi ao ka nuni auuuua o ke | <, r ila a nio na waiwai e ju» o kf »u | 110i, ko IoB* k;t oaauao Hdo ho tuem | uuuh o kaili tti.ti ia eukou aku. K houloho ouknu iih' k«> m!o)ia i kn leo o na kauiu, o tuakaH(tt i ua haanioa a oukou, o hn;«h;ia ninlalo o im »lak;,i ana u lak.ai, o mikiol a uiaomao ka noho mm. K hoomrtn»to inau tuKlll i ki' .11.0 1) ka n«»h • tttut «» k€> alii l'iiu.-.lii, ka ni.iouiao, k.t li«»<»pouo, ka nihiuiiii itia 111 h tn» h tt»e ko kamaili<> »n i. I'. iim ikniKa «»ukou iko kul.niii li iiH'lmi.» o ka wuhiuo n»h«» poim. 1'«l:i o ili tuHi h< ua |H)uiHikai iu;ilini:i «> mikmi - A p«'la h«'i «:uk>»ti o ht>oko ;ii i ka uiakomako o ko ou!»<mi M:tkua il«»k«i okn luni. O ka nian:.o ho|n» iuo oukou 0 na niakua. — Aia lUHluna o oukou ka heom.ika ana o ka pono o na keiki

inu ka oukuii ;tlrtkni :>».i v |x)im »1 .» e pono oU> ai lakou. Aia ll<»ko o ko oukeu m:iu k;i tuuiH l\iki kt* hwkili* i nu k» iki tn:i tu iu«'h a (iau :t oukou i makomuk»* Hi. Uo kuuiii heolkilike ku u«:*ku:i n«> n;\ k»'ikl, likt» iiM> ka k:t iiiMkua iih.i %» hana pela ii') iih koi' i «• h.'.pih umi ni. I oa o ku'i» ku «Mikou m:iu Ikiihi iiī«* k«i oukou :<u :tn:i 1 ka na kuiuu, ainiia « poho nna ka iko i ao i» i» Uk«»u. N' h'il», e oluolu oukou e na makuA o hoomana AMimi j ke kakuo h huki Hko me na kumu uia kv a/a mala• ma/uimi 0 ka naaiiao, <» hiki N j Qa keiki a kakou i ke kulana ki*-ku* <> na hnna maikai u i»»u, uUila umkiI>ono kn luhi ana, a hauoli ao hoi oukou na uiakua. Ma keia mau uiaawe €-k<ilu, oi* hoi n;t kumu, na hauman* a m® na inakua, e loaa al ia kakou ke kaoU ikaika iuii» e (ian a bo#mau i ka peno, a me ka pomaikai o ka lahoi, no ke au e hlkl mai aaa. P«U hoopomaikai mai ai ke Akua ma na hana a {mu a kakou e lawelaue ai. I ka pau ana o ka haloleio ua u»alama ao xa puali puhi ohe meha he mele, alalla heluhelu nai la o Kauka Hy«le i ka hapa o ka palapala hooilina a Mrs. Panahi Bl* hopa e hooiii ana i kona walwai 110 ke kukulu a malama aoa i ke kola kamehameha. la inanawa, ua haa* wi ia aku Ih, haawi iā aku la na ki 0 ka Halekula KaīkwmaWne ia Mlas Pope, ke kumu poo, a apo mai U I na ki me nn Imnoleli. kiipoiko, a ptta aku. Vd h(«okutt ia na hana me ka bl« , meoi a na hauuinn», m i komo ia | mai e ka puali puhi ohe. P«« m«(iailoi, alaila ua komo ka lehuleh» • | nana i ka Ilale lluahu Mra Kahiko. I Mahope iho, ua malaui* Ui h« | mau lealea e na kamalii. H hoomaka ana kn boom»h* Kao »•* ku|« imp«it>i « m# liialu 1)1.-«i keu •ku m 0 hoomau U uo elua hebe<to«a.

Mlts. UEKNH K PAl AHl.

< U \ Kl K K. II ~ 11.»1 •.